संगीत

वाचकहो घोस्टहंटरला झालेल्या अक्षम्य दिरंगाईबद्दल मी माफी मागतो. भ्रमणध्वनि वर टंकण करत असल्याने मालिकेस उशीर झाला. पुढील भाग लवकर येतील याची खात्री बाळगावी!

पोलॅंड किंवा पोलॅंडचे गणराज्य हा मध्य युरोपातील आकारमानाने एक मोठा देश. युरोपात आकाराने 9वा तर लोकसंख्येने आठवा देश. साधारण इ.स. 966 पासून या देशाचे स्वतंत्र अस्तित्व नकाशावर दिसू लागले. या देशाचे संगीत स्वतंत्रपणे 13व्या शतकापासून विकसित होत आलेले आहे.

यापूर्वी ‘काही अपरिचित वाद्ये’ या छोटेखानी लेखातून नेटवर भेटलेल्या काही अपरिचित तरीही नादमधुर संगीत वाद्यांचा अल्पस्वल्प परिचय करुन दिलेला होता. अनेक वाचकांनी लेख आवडल्याचे नमूद केले. तसेच मिपावरील काही दिग्गज, जुन्याजाणत्या आयडींनी देखील लेख आवडल्याचे नमूद केले. त्यातूनच पुढे माझ्या मनात असा विचार आला की स्वतंत्र देशनिहाय किंवा विभागनिहाय जर असा संगीतवाद्यांचा आढावा घेतला तर ते जास्त उपयुक्त आणि कल्पक ठरेल.

यूट्यूबवर सर्फींग करत असताना काही अपरिचित तरीही अतिशय नादमधुर वाद्यांशी संबंधित व्हीडीओज पहायला मिळाले. त्यांच्याशी संबंधित यूट्यूब दुवे येथे मुद्दाम टेक्स्ट स्वरुपात डकवत आहे जेणेकरुन आपणांस ही त्यांचा आनंद घेता येईल. तसेच त्या त्या वाद्याशी संबंधित विकीपीडियावरील माहिती थोड्याफार प्रमाणात सोबत देत आहे. ते ते वाद्य कसे दिसते हे संबंधित यूट्यूब व्हीडीओत दिसेलच, त्यामुळे स्वतंत्र वर्णन करत बसण्याची गरज नाही. तसेच वाद्याचे मूळ इंग्रजी स्पेलींग मुद्दाम दिलेले आहे जेणेकरुन तुम्हाला तो कीवर्ड वापरून यूट्यूबवरील इतर व्हीडीओदेखील पाहता येतील. ऐकताना हेडफोन वापरले तर जास्त चांगले!

गेल्या उन्हाळ्यातली एक दुपार. टळटळत होते. बाईक घेउन निघालं.
एरवी गावात आंब्या-चिंचेखालची पोरं किंवा आईस्क्रीम-कुल्फीवाला सोडल्यास विशेष लगबग नसेल. बळीराजा रानावनात झोपलेलं. दुपारचे दोन वाजत आलेलं. रस्त्यावर चिटपाखरु नव्हते. गाव नेहमीसारखंच आळसावलेलं. संध्याकाळी अजून काही कामे होती. म्हणून या भेटीकरता दुपारच उत्तम म्हणून निवडलेलं.

मॅडम एका बसस्टॉपवर बसलं होतं. मला बघताच स्माईल करत उठलं. कानातले हेडफोन काढून मोबाईल पर्समध्ये ठेवलं. 'हाय' म्हणून हस्तांदोलन केलं चक्क. (असो..!)

“यावेळेस कोण येनार आहे तुमच्या ऑफिसच्या पार्टीला?”
“न ऐकलेले नाव आहे. कुणी रघू दिक्षित ”

एखादी कलाकृती किती संभाव्यता निर्माण करु शकते यावर तिची कालातीतता ठरते. आणि त्याचं एक अनोखं उदाहरण म्हणजे अमीर खुसरोचा हा क़लाम आहे : छाप तिलक सब छीनी रे मोसे नैना मिलाइके !

मूळ क़लाम खाली दिलायं आणि त्याची अनेकानेक वेरिएशन्स एकेका दिग्गजानं आपल्या प्रतिभेनुसार केली आहेत.

अपनी छ्ब बनाइके जो मैं पी के पास गई
जो छब देखी पिहू की, तो अपनी भूल गई ।

इथूनच कल्ला सुरु होतो. कारण हा क़लाम सूफी़याना आहे. त्याला एका बाजूला संपूर्ण आध्यामिक रंग आहे आणि दुसर्‍या बाजूला इष्कबाजीचा तुफानी जल्लोष आहे.

एक एक सकाळ एक एक नवीन गाणं घेऊन येते. आणि मग तेच गाणं दिवसभर माझा ताबा घेऊन बसतं. दोन दिवसापूर्वी असंच झालं. "हजारो ख्वाहिशे ऐसी" या चित्रपटातलं, "बावरा मन देखने चला एक सपना" हे गाणं आठवलं. स्वानंद किरकिरे साहेबांनी एकंच शब्द वापरला आहे "बावरा" पण काय मौज केली आहे !

या "बावराला" समर्पक शब्द मला मराठीत सापडला नाही. पण त्याला जवळ जाणारा एक शब्द आहे बेभान. तुम्हाला अजून चांगला शब्द सापडला तर कमेंट मध्ये सुचवा. गाण्याचे बोल खाली देतोय.

बावरा मन देखने चला एक सपना