मोकलाया दाही दिश्या ते भटकाया दाही दिश्या : एक प्रवास

(ढेस्क्लेमर: या लेखातून माझा कुणालाही हिणवण्याचा अथवा दुखावण्याचा हेतू नाही. याउलट 'हसण्यासाठी जगणे आणि जगण्यासाठी हसणे' हा माझा हास्य'बाना' सर्वांपर्यंत पोचविण्याचा एक किंचीतसा प्रयत्न आहे! तरीही कुणाला माझ्या लेखातील/काव्यातील काही जागांना आक्षेप असल्यास कळवावे, दुरूस्ती किंवा तो भाग काढून टाकण्यासाठी संमंना सांगून प्रयत्न केला जाईल!)

न्मसर्कार म्हणडलि!

तर महाराजा, शीर्षक आणि पहिली ओळ वाचून पुढे काय वाचायला मिळणार आहे याचा एक अंदाज मिपाकरांना आलाच असेल! तुम्ही बरोबर विचार करताय, सदर लेख "त्याच" काव्यचमत्काराला वाहिलेली एक शब्दांजली आहे. ज्याने कित्येक वर्ष मरगळलेल्या चेहऱ्यावर हसू फुलविले तसेच नवीन काव्यप्रकाराची अनमोल भर मायमराठीच्या चरणी वाहिली!

ब-याच सदस्यांच्या तोंडून या काव्याची वेळोवेळी आठवण निघत असते. यावरूनच मिपाच्या प्रवासातील हा एक मैलाचा दगड आहे असे म्हटले तर ते चुकीचे ठरू नये!

या काव्यचमत्कारावर मी पामर काय लिहू शकेन या शंकेत असतानाच असा एक मनात विचार आला की, लिहित तर राहूच पण थोडा अभ्यासही आवश्यक आहे. चांगल वाचन किंवा उच्च (सुज्ञांनी 'हुच्च' असेच वाचले असेल याची खात्री आहे) साहित्याचा अभ्यास आपल्या लेखनप्रकृतीला ठणठणीत ठेवतो! म्हणूनच आज मी या काव्याचा अभ्यास/रसग्रहण करायचे ठरवले आहे.

ह्या काव्यचमत्काराविषयी आणखी सांगायचे म्हणजे ह्या कवितेने अनेक कवींना विडंबनकार होण्यास प्रवृत्त केले. तर अनेक रसिक वाचकांना नवीन काव्यप्रकाराचा आस्वाद चाखण्यास दिला. म्हणजे (कणेकर ष्टाईलमध्ये सांगायचं झाल तर) मराठीसारख तर दिसतंय, मराठी तर नाहीये, इतपत नाविन्यपूर्ण अनुभूती!

प्रमाण मराठी बाजूला सारून आपण जसे बोलतो तसेच लिहावे का नाही याबद्दल वाद-प्रवाद बरेच दिवस चालू आहे. आणी तसे लिहून बरेच लेखक/कवी आपापली पोटे भरण्यात (किंवा मोठी करण्यात) यशस्वीही झालेली आहेत. पण आपण सहजासहजी बोलूही शकत नाही आणि आधी कुठे ऐकलेही नाही अशा मराठीचा उपयोग काव्यात करून तिच्यातून अचाट, अफाट अशी विनोदनिर्मिती करणं हे फक्त ह्या आणि ह्याच काव्यचमत्कारालाच जमलेल आहे आणि तेच त्याच्या यशाच गमकही आहे!

मोकलाया…चे रसग्रहण करताना:

नाविन्यपूर्ण शब्दांनी नटलेली ही कविता आपल्याला शब्दांच्याच तालावर नाचवते त्यामुळे माझ्याही रसग्रहणाचा भर 'ते' शब्दच असणार आहेत!

'कुन्वित' हा शब्द, हे कुवेतच्या आसपासच एखाद गाव असाव असा भ्रम निर्माण करतो. 'माझ्ह्या' शब्द कोकण/मालवणातील प्रेमळ, आपुलकीने ओतप्रोत अशा 'मायझया' या हाकेचीच आठवण करून देतो. 'कवदसे' ही कुणा 'अवदसे'ची बहिण असल्यासारखी वाटते जी याआधी कुणाला माहित नव्हती. तिची सर्वांना विडंबनकाराने ओळख करून दिलेली आहे त्याबद्दल विडंबनकाराचे आभार मानावेत तेवढे थोडेच आहेत! 'बन्दा' शब्द 'बंदा' असा न लिहून विडंबनकाराने रसिकाकडून कौतुकाचा एक बंदा रुपाया मिळवला आहे यात तिळमात्र शंका नाही! 'फुलाचे तातवे' तर फुलांच्या अनेक तातांचा (तीर्थरूप, वडील) मेळा भरल्याचे दृश्य जणू दाखवीत आहे!

हे आणि असे अनेकविध शब्द (शब्दांचे वध) हेच या काव्यचमत्काराची खरी ओळख आहेत! हा प्रकार सध्यातरी आंतरजालापुरताच मर्यादित असला तरी तो दिवस दूर नाही की ज्या दिवशी शालेय अभ्यासक्रमात अभ्यासासाठी हा प्रकार (बापुड्या) विद्यार्थ्यांसमोर ठेवला जाईल!

इथे यानंतर माझा अभ्यास सांख्यिकीय स्वरूपात मी तुमच्यासमोर मांडत आहे. (यातून बरयाच लोकांचा असा गैरसमज होणार आहे की लेखकास (म्हणजे मलाच!) आजिबातच कामधंदा नाहीये याची मला पूर्ण कल्पना आहे पण जित्याची खोड…!) खूप नाही पण काही कष्टाने ही माहिती मी जमविली आहे जिचा आणखी नवकवी/विडंबनकार/लेखक यांना काहीतरी उपयोग होईल असा मला विश्वास वाटतो!

वर्जीनल काव्य - मोकळ्या दाही दिशा
प्रकाशित झाल्याची तारीख - NA# (खरे तर, माहित नाही)
मूळ कवी : सुरेश्चन्द्रा जोशि (संपर्कासाठी दूरध्वनी क्र. ९५२५१२४९१५१३ (१२ अंकी असल्याने हा भ्रमणध्वनीयंत्र क्रमांक नसावा आणि असल्यास अतिशय आधुनिक, विशेष ध्वनियंत्र/भ्रमणध्वनियंत्र लागत असावे असा अंदाज आहे))
प्रतिक्रियांची संख्या : NA# (खरे तर, माहित नाही)
काव्याची लिंक : NA# (नसावी असा अंदाज!)

विडंबनकाव्य १ - मोकलाया दाही दिशा
मिपावर प्रकाशित झाल्याची तारीख - २८/२/२००९
विडंबनकार : सतिश (ठाणे)
प्रतिक्रियांची संख्या : २०१ (दि. ०६/१०/१५ पर्यंत)

विडंबनकाव्य २ - बोंबलाया दाही दिशा
मिपावर प्रकाशित झाल्याची तारीख - २८/२/२००९
विडंबनकार : परीकथेतील राजकुमार (पुणे)
प्रतिक्रियांची संख्या : २० (दि. ०६/१०/१५ पर्यंत)

विडंबनकाव्य ३ - वाढल्या दाढी मिशा
मिपावर प्रकाशित झाल्याची तारीख - १/११/२०१२
विडंबनकार : खान (पुणे)
प्रतिक्रियांची संख्या : ४० (दि. ०६/१०/१५ पर्यंत)

विडंबनकाव्य ४ - हादडाया दाही डिश्या
मिपावर प्रकाशित झाल्याची तारीख - ८/५/२०१३
विडंबनकार : बॅटमॅन (गोथम सिटी)
प्रतिक्रियांची संख्या : ४४ (दि. ०६/१०/१५ पर्यंत)

विडंबनकाव्य ५ - खोकल्या धाई दिशा
मिपावर प्रकाशित झाल्याची तारीख - २०/१/२०१५
विडंबनकार : चुकलामाकला (माहित नाही)
प्रतिक्रियांची संख्या : १८ (दि. ०६/१०/१५ पर्यंत)

विडंबनकाव्य ६ - सोडल्या दह्यात मिशा
मिपावर प्रकाशित झाल्याची तारीख - १/८/२०१५
विडंबनकार : पाटीलअमित (माहित नाही किंवा http://kahihikasehi.blogspot.in/)
प्रतिक्रियांची संख्या : २१ (दि. ०६/१०/१५ पर्यंत)

यात आता मी माझेही नाव जोडून या अजरामर कलाकृतीचा एक भाग होऊ इच्छितो!

विडंबनकाव्य ७ - भटकाया दाही दिशा!
मिपावर प्रकाशित झाल्याची तारीख - ०६/१०/१५
विडंबनकार : संदीप चांदणे (पुणे)
प्रतिक्रियांची संख्या : NA#(रामभरोसे!)

हा माझाही विडंबनाचा एक प्रयत्न मूळ कवी श्री सुरेश्चन्द्रा जोशि (सुरेशचंद्र जोशी) यांची माफी मागून मिपाचरणी समर्पित:

भटकाया दाही दिशा!

ब्सथंबयवर उबी तई कधिचहई मल कुन्वित आहे
मी अस सहादआ भओळा गहब्रून वरकलई पाहे
णआज्कु तईची बओटे पिहरतई मउ बतातुनी
शवासत त्पत वायउ फुर्रफुरए मझया नकतऊनी
हरष म्नी अस कई ग्ळती सऊखची आसवे
भहासए माज, मई झआलओ भरमार तया पुश्पासवे
क्रती नआद गरजून्नी छयातीत तई स्पन्दने
नआ शब्दनई नआ डवळआतुनई, देतई तीज आमन्त्रने
फऊट्पात, गट्र हई कच्रकउंडई भस्ती माज फुलआंचए तातवे
व्हाटे माज इथएच धऊंद ह्वून अज निजावे
मधच्च अठव्ले, माजजभव्ती माज बयकोचए पाश होते
येयईल तया ब्समधूनई घ्राला जणए कर्मपराप्त होते
मई अच्नक तेवहा वैचराइंच्या जणज्ळातवून मुक्त झालो
जेवह मझयाही न्कळत मई तईचया पठईमगे बगहा चाललो
आकश झले थेन्गने म्नी उकाल्या फुटल्य जराश्या
मई अज बनदा तईचा माज मओक्ळ्या भटकाया दाही दिशा!

- संदीप चांदणे (०६/१०/१५)