९४ वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन, नाशिक, ३/४/५ डिसेंबर २०२१, आणि १५ वे विद्रोही साहित्य संमेलन, नाशिक, ४/५ डिसेंबर २०२१ मधील छायाचित्रे
९४ वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन, नाशिक, ३/४/५ डिसेंबर २०२१
परिणती असो वा नियती
पानगळीत पाने गळती
पण, झाड उन्मळून पडता
हा दोष कुणाच्या माथी?
बहरून सळसळणारे
झाड आपुल्या ताली
जमिनीवर पडते तेव्हा
ना त्याला उरतो वाली
कोमेजून करपून जातील
कोवळी फुले त्यावरची
वेळीच छाटणी करवून
रूजवात करा फुटव्यांची
वादळ नवे येण्यापूर्वी
मोकळ्या करा पखाली
रूजणाऱ्या अंकुरांना
घ्या मायेच्या हाताखाली
- संदीप चांदणे (मंगळवार, ११/०५/२०२१)
वाहावतो चांदणचुरा
तुझ्या उंबर्‍याशी
दाटतो गहिवर
मंद श्वासांशी||
चालतो अनवट वाटा
पैंजणांच्या लयीने
ऐकतो ह्रदयभाषा
नयनांच्या तीराने||
उधळतो चांदणफुले
गुंफलेल्या हातांनी
झेलतो चंद्रमरवा
गंधाळलेल्या मिठीने||
मिटते रात्र मंदफूल
गवाक्षी झुले वारा
पडते प्राजक्तभूल
रंगला चांदणचुरा||
-भक्ती
सेवानिवृत्ती नंतरच्या गोष्टी ज्यांनी माझे मन प्रफुल्लित ठेवलं त्यांपैकी एक म्हणजे मराठी कवीता. शाळेत असताना कवीता फक्त टक्के वाढवण्यासाठी वाचल्या. त्यातील थोड्या लक्षात राहील्या बाकी आयुष्यात टक्के टोणपे खाताना विस्मृतीत गेल्या.
लिमरिक् हा इंग्रजीतला प्रख्यात विनोदी आकृतिबंध पाचच ओळींचा असतो म्हणून पहिल्यांदा घेतला.
हा बऱ्याचदा भलताच चावट असतो, पण एक साधं उदा:
There was a young woman named Bright, (A)
Whose speed was much faster than light.(A)
She set out one day, (B)
In a relative way, (B)
And returned on the previous night. (A)
सहज डोक्यात विचार आला. मिसळपाववर अनेकांनी वृत्तविषयक लेख लिहिले आहेत. पण साधारणत: वृत्त हे पद्याच्या ओळीशी निगडीत असतं, पूर्ण कवितेच्या आकृतिबंधाशी नाही.
.
गझलचा आकृतिबंध (poetic form) बर्‍यापैकी परिचयाचा आहे. हायकू आहे. पूर्वी लोक सुनीत लिहायचे (मुख्यत्वे शार्दूलविक्रीडित वृत्तामध्ये). पण याव्यतिरिक्त आकृतिबद्ध कविता मराठीत विशेष दिसत नाहीत.
राजवंशी
वणव्यात भार गवताचे ते टाकुन गेले
वाहत्या गंगेत कसे हात धुऊन गेले
अंधार शोधण्या ते दीप घेऊन आले
आसवांच्या गावाला हुल देऊन गेले
रिक्त तर्कांची मते हाती घेऊन आले
भाट अर्थहीन शब्दांचा ढोल बडवुन गेले
घेऊनी विजय मनीषा हात जोडून आले
आणीबाणीत सारे कसे पांगुन गेले
उदकाहूनी निराळे तरंग मानून गेले
राजवंशी थाटात दिंडित राहुन गेले
- राहत
आतापर्यंत भूलचुकीमुळे काही काव्यशास्त्रविषयक लेख "जे न देखे रवी" मध्ये लिहीत होतो. कालचा लेख इथे पुन्हा प्रकाशित करत आहे. क्षमस्व!
---
मराठी वृत्तबद्ध कवितेत एखादे अक्षर लघु आहे का गुरु यामध्ये संदिग्धता नसते, पण त्याचा कधीकधी जाचही होऊ शकतो. उर्दूमध्ये "हर्फ गिराना" या सवलतीमुळे त्यात लवचिकता, कधी कधी संदिग्धता आणि म्हणूनच रोचकता आली आहे.
.
या लघुलेखात आपण २ गोष्टी पाहणार आहोत
१. हर्फ गिराना काय प्रकार आहे
२. तो कधी कधी नीट न समजल्यामुळे चित्रपट संगीतात कसा घोटाळा होतो
---
मराठी वृत्तबद्ध कवितेत एखादे अक्षर लघु आहे का गुरु यामध्ये संदिग्धता नसते, पण त्याचा कधीकधी जाचही होऊ शकतो. उर्दूमध्ये "हर्फ गिराना" या सवलतीमुळे त्यात लवचिकता, कधी कधी संदिग्धता आणि म्हणूनच रोचकता आली आहे.
.
या लघुलेखात आपण २ गोष्टी पाहणार आहोत
१. हर्फ गिराना काय प्रकार आहे
२. तो कधी कधी नीट न समजल्यामुळे चित्रपट संगीतात कसा घोटाळा होतो
तुझ्या घरातले अनारसे
कधी खायला मिळतील?
माझ्या घरातले लाडू
आता कधीही फुटतील!!
तुझ्या त्या गोड शंकरपाळ्या
मला चहा बरोबर चालतील
आमच्या चिवड्यांचे डबे
आता रिकामेच राहतील
तुझे ते चिरोटे (२)
कायम लक्षात राहतील
माझ्या त्या कडबोळ्या
वातड होऊन जातील
तुझ्या या फराळाला
घरातले ही 'दात' देतील
उन्हात टेरेसवर वाळवून
वर्षभर पुरवून खातील...
