कविता

मी पाहिल्यात इच्छा आकांक्षांच्या कळ्या.
उमलताना फुलताना, मस्त बहरताना.
काहींना झाडावरच कोमेजताना.
काहींना निर्माल्य होताना.

मी पाहिलेत निर्धाराचे पाषाण.
अविचल स्तब्ध असताना.
प्रयत्नांचे घण चिकाटीने सोसतांना.
मूर्ती बनून श्रद्धास्थानी बसताना.

मी पाहिलंय सदा भुकेल्या अहंकाराला.
अधाशीपणे सुख उपभोगताना.
कधी सोयीस्कर मस्तक झुकवताना.
कधी दैवाकडे जोगवा मागताना.

मी पाहिलेत बुद्धीचे गगनचुंबी मनोरे.
अंतराळाला गवसणी घालताना.
हव्व्यासाच्या नादी लागताना.
जमिनीशी नातं तोडून टाकताना.

झालं गेलं गंगेला मिळालं,
विचार करू नये फारसा.
बाकी सगळे ऐकतात हो,
पण ऐकत नाही तो फक्त आरसा.

आरशाची एक मोठी गंमत असते,
त्यात पाहिल्यावाचून राहवत नाही.
प्रतिबिंब नव्हे प्रखर सत्य ते,
अधिक काळ पाहवत नाही.

आरशावर का चिडू मी,
तो थोडीच आठवणी साठवत होता.
पण त्याच्या कडे पाहताना नेहेमी,
मला माझा भूतकाळ आठवत होता.

हल्ली आरशात मी बघतच नाही,
कारण मग नंतर मन रमतच नाही.
आता कल्पनेतच जगीन म्हणतो,
सत्याला सामोरं जाणं जमतच नाही.

ही रात निळीशार,
ओतीत चंद्र-धार...
स्वप्नातल्या कळ्यांना
देते नवा आकार!

पाण्यात चंद्र-पक्षी,
मांडून सौख्य-नक्षी...
किरणावरी शशीच्या
होतात मंद स्वार!

पाहून चंद्र-मेळा,
क्षितिजास ये उमाळा...
नक्षत्र बांधतात
तारांस एक-तार!

स्वप्नील चंद्र-गाणे
मधु-मीलनी उखाणे...
गातात फूल, वारे
छेडीत गंध-तार!

एकांत चंद्र-वेडा,
वितळून जात थोडा...
देतो अनामिकेला
अलगूजशी पुकार!

उचलून चंद्र-मेणा,
र्‍हदयात चंद्र-वेणा...
कित्येक चंद्र-वेळा,
करतात येरझार!

— सत्यजित

मुसाफिर...

अवचित एका मुसाफिरानं,
जीवनात पाऊल टाकलं..

भूतकाळाच्या क्षणांचं पान,
त्यानं अलगद पुसून टाकलं..

परीस स्पर्शानं त्याच्या,
मनाला मोहरुन टाकलं..

आभार कसे मानू त्या योगेश्वराचे,
ज्यानं माझं आयुष्यच उजळून टाकलं....!!

जयगंधा..
३०-११-२०२०.

कुणीतरी..

कुणीतरी माझच मला,
नव्यानं ओळखायला शिकवलं..

आरशाचं स्थान जनात नसून,
मनात असलेलं दाखवलं..

विचारांच्या पसारा-याला,
मनातच आवरायला शिकवलं..

बावरलेल्या मनालाही,
आशाकिरणांनी सावरलं..

सैरभैर चित्ताला त्यानं,
विवेक देऊन स्थिरावलं..

कोमेजलेलं चैतन्य,
एका आशीर्वादानं फुलवलं..

बदक नाही, प्रत्येक जीव,
राजहंसच आहे हे जाणवलं..

"त्याच्या"कडे बघताना,
"त्याची"च हो, हे समजावलं...!!

जयगंधा..
३०-११-२०२०.

दि. २९/११/२०२० (कार्तिक पौर्णिमा)

प्रस्तावना: भगवान रमण महर्षींचा आश्रम पंचमहाभूतांपैकी अग्निचे स्वरूप, तसेच साक्षात शिवस्वरूप मानल्या गेलेल्या अरूणाचल पर्वताच्या पायथ्याशी आहे हे आता तसे सर्वज्ञात आहे. दर वर्षी तमिळ पंचागाप्रमाणे कार्तिक पौर्णिमेला अरूणाचलाच्या शिखरावर दीप महोत्सव असतो. या शुभदिनी भगवान रमण महर्षींनी रचलेल्या 'अरूणाचल पंचरत्न' या पाच श्लोकी काव्याचा मराठी अनुवाद करण्याचा हा प्रयत्न - भगवान श्री रमण महर्षींच्या चरणी समर्पित!

लाॅकडाउनमध्ये लागलेल्या छंदाने आता थोडं बाळसं धरलंय म्हणायला हरकत नाही. काही लेख आणि थोड्याफार कविता एवढी मोजकीच शिदोरी गाठीशी असताना असं म्हणणं धाडसाचंच आहे, पण मूळ मुद्दा हा की नाविन्याची ओढ बऱ्याचदा स्वस्थ बसू देत नाही. त्यामुळे काव्याचे वेगवेगळे प्रकार करून पाहावेसे वाटले. (नाही, मी बाळबोध, बऱ्या, थोड्या अधिक बऱ्या कवितांबद्दल नाही सांगत, तशाही त्या आपसूकच झाल्या असतील.) अभंग, अष्टाक्षरी, षडाक्षरी, मुक्तछंदातील कविता, सवालजवाब, अगदी गझलेचंही तंत्र शिकून त्याही रचून झाल्या. निसर्ग, प्रेम, विरह, जीवनविषय, सामाजिक आशयही यासारखे विविध विषयही हाताळून झाले. मग हायकूकडे वळावंसं वाटलं.

मजसी भेटवा....

कुणी असो सोवळा,
कुणी तो बावळा,
विठ्ठल सावळा,
सर्वांना प्रिय..

कृपेची साऊली,
उभी असे राऊळी,
ती विठू माऊली,
सर्वांना प्रिय..

क्षण जाई वाया,
निरवी "तो" माया,
ऐसा विठुराया,
सर्वांना प्रिय..

वाजवू मृदुंग,
गाउनी अभंग,
मनी पांडुरंग,
सर्वांना प्रिय..

मकरकुंडलांचा साज,
डोळाभर पाहू आज,
उभा केशीराज,
सर्वांना प्रिय..

धरूनिया हात,
करी जो सनाथ,
असा पंढरीनाथ,
सर्वांना प्रिय..

शुभेच्छा देतो की मस्करी करतो? : नागपुरी तडका

सुख-समृद्धीच्या देतो शुभेच्छा
की तू करतो मस्करी?
कुठून येईन रे भाऊ धन
आम्हा शेतकऱ्याच्या घरी?

सायबीन सवंगाचं काम
बिलकुल नाही पडलं
चकरभुंग्यापायी पीक
खुमसूखुमसू रडलं
घरी धन आणासाठी
करु का रे गांजा-तस्करी?
कुठून येईन रे भाऊ धन
आम्हा शेतकऱ्याच्या घरी?

औंदाच्या पावसापायी
भलतंच ईपरीत घडलं
कापसाचं अख्खं बोंड
बुडापासून सडलं
आता काय तुह्याच घरी
म्या करावी का चोरी?
कुठून येईन रे भाऊ धन
आम्हा शेतकऱ्याच्या घरी?