अता आर्त हळवी हवा सांज असते
स्मृती पाखरांचा थवा सांज असते
जरी रात्र असते तुझी दाट छाया
छटांचा तुझ्या कारवा सांज असते
दिशा क्षितिज संदिग्ध करती पुन्हा अन्
पुन्हा जीवनी नाखवा सांज असते
जुने तेच ते रंग लेवून परके
समारंभ अवघा नवा सांज असते
न तू आज येथे न मी आज तेथे
अता रोज ही मारवा सांज असते
- कुमार जावडेकर
एकदा भेटून पाहू
ये पुन्हा बोलून पाहू
मागचे विसरुन सारे
भूमिका बदलून पाहू
क्रोध, मत्सर, मद वगैरे
षडरिपू टाळून पाहू
पावतो बाप्पा म्हणे हा
चल नवस बोलून पाहू
बस जरा साथीस 'नाहिद'
ही गझल गाऊन पाहू
कविवर्य विंदा करंदीकर यांची माफी मागून......
गर्भात वेदनेच्या रुजवू नकोस काही
उसळू दे वेदनांना त्याला इलाज नाही.
उसने घेवून बीज पेरु नकोस काही
मातीत खोट आहे त्याला इलाज नाही.
सद्भाव माणसांचा आणि स्वप्ने सुखाची
विषवल्लीनी वेढली त्याला इलाज नाही.
बोल ते फुकाचे आणि आदर्श देवाघरचे
नजरेत विखार आहे त्याला इलाज नाही.
------- अभय बापट
२९/०७/२०२३
जपला खिशात मी तुझा रुमाल होता
गुलाबी पाकळ्यांचा देही गुलाल होता.
आठवणीच्या खजिना उरात साठलेला
स्वप्नांच्या वाटेवरचा तो हमाल होता.
बांधलेला तुझ्यासाठी शब्दांचा महाल होता
शब्दांनीच उभा केला पुढती सवाल होता.
चढला होता रंग तुझ्या ही गालावरती
की तुझा अभिनय तेव्हा कमाल होता.
---- अभय बापट
#मीर_तकी_मीरची_एक_गझल
खूप दिवसापूर्वी एक चित्रपट पहिला होता ‘काली सलवार’ नावाचा . साsदत हसन मंटोच्या ह्याच नावाच्या लघु कथेवर बेतलेला. चित्रपटाच्या सुरुवातीला आणि शेवटी एका पूर्वी कधीही न ऐकलेल्या गझलचे शेर होते. गायकाचा आवाज आणि शब्द अतिशय वजनदार वाटत होते पण अर्थ अजिबात समजत नव्हता. कवीचे नाव ‘मीर तकी मीर’ चित्रपटाच्या श्रेय नामावली मध्ये सापडले. बरीच शोधाशोध करून शेवटी ही पूर्ण गझल सापडली.
गझल अनुवाद मालिका - कौस्तुभ आजगांवकर
पारा-पारा हुआ पैराहन-ए-जाँ
फिर मुझे छड़ गये चारागराँ
कोई आहट, न इशारा, न सराब
कैसा वीराँ है ये दश्त-ए-इम्काँ
चारसू ख़ाक़ उड़ाती है हवा,
अज़कराँ ताबाकराँ रेग-ए-रवाँ
वक़्त के सोग में लम्हों का जुलूस
जैसे इक क़ाफ़िला-ए-नौहागरां
*- सय्यद रजी तिरमिजी*
****** भाषांतर *******
हे देहवस्त्र आता पुरते विरून गेले
मग सोयरेसखेही मागे सरून गेले
चाहूल ना कुणाची आशा न मृगजळाची
हे मेघ संभवाचे मग ओसरून गेले
(गैरमुरद्दफ गझल)
नको सत्ता, नको दौलत
हवी केवळ तुझी सोबत
पुरे ती रोजची कामे
चहा घेऊ, बसू बोलत
कुणालाही नको सांगू
तुझ्यामाझ्यातली गंमत
कधी होणार तू माझी
कळू दे ना तुझेही मत
सभोती रंग मुबलक पण
निराळी ही तुझी रंगत
(समाप्त)
भिजा चिंब आधी,पुन्हा जीव जाळा
नको वाटतो ना? असा पावसाळा!
नभी दाटल्या आसवांचा उमाळा
सुन्या जीवनाचाच हा ठोकताळा!
असे वाटते पावसाचे बरसणे
जुन्या आठवांना नव्याने उगाळा!
कितीही दुरुस्त्या करा लाख वेळा
झिरपतो मनाच्या तळाचाच गाळा!
कधीही कुठेही कसाही बरसतो
रुजावा कसा अन् कुठे मग जिव्हाळा?
—सत्यजित
मराठीतल्या काही नवकवींच्या गजल ऐकल्या कि असं वाटतं मराठीत गजलेला दुःख सोडून विषय आहेत का नाहीत. मध्ये एक अशीच गजल ऐकली आणि साधारण विशीतल्या त्या गजलकाराचा गळा एकाच गजलेत तीन वेळा कापला गेला. म्हटलं अरे देवा!!! गळा कापणे, पाठीवर घाव करणे, गेला बाजार पारिजातकाचा उल्लेख ह्याच्या पुढे गजल आहे का नाही.
खालच्या ओळी थोड्याश्या वैतागाने लिहिल्यात. वृत्तांच्या गणितात बसत असतील तर गजल म्हणू नाहीतर कविता, तेही नसेल तर मुक्तछंद आहेच.....
भिंतीवरती उगा टांगशी घाव कशाला?
दुःखांचे मोजसी सदा तू भाव कशाला?
पावसाची सर जशी बरसून गेली
वाटले की ती,अशी...जवळूृृृऽन गेली!
गुणगुणत होतीस का तू गझल माझी?
एक कोकीळा इथे गावून गेली!
नभ-नभाला देत होते आज टाळी
वीज अवकाशातुनी चमकून गेली!
आज पदरावर तुझ्या सजवू म्हणालो,
रात सारे चांदणे उचलून गेली!
गारव्याने भाव रोमांचीत झाले,
आठवांची गोधडी उसवून गेली!
—सत्यजित
