न्यू यॉर्क : २० : ग्रँड सेंट्रल टर्मिनल आणि वेस्ट हेवनपर्यंतचा प्रवास

===============================================================================

न्यू यॉर्क: ०१ : पूर्वतयारी आणि प्रस्थान... ०२ : शहराची तोंडओळख... ०३ : जर्सी सिटीचा फेरफटका...
              ०४ : वर्ल्ड ट्रेड सेंटर... ०५ : टाईम्स स्क्वेअर... ०६ : मॅडिसन स्क्वेअर गार्डनच्या थिएटरमधील पदविदान समारंभ...
              ०७ : ब्रूकलीन बोटॅनिकल गार्डन-१... ०८ : ब्रूकलीन बोटॅनिकल गार्डन-२... ०९ : ब्रूकलीन बोटॅनिकल गार्डन-३...
              १० : ब्रूकलीन हाईट्स प्रोमोनेड आणि मॅनहॅटन आकाशरेखा... ११ : इंट्रेपिड सागर, वायू व अवकाश संग्रहालय-१...
              १२ : इंट्रेपिड सागर, वायू व अवकाश संग्रहालय-२... १३ : फोर्ट ट्रायॉन पार्क... १४ : मेट क्लॉइस्टर्स संग्रहालय...
              १५ : हेदर गार्डन... १६ : 'द हाय लाइन' उर्फ 'मिरॅकल ओव्हर मॅनहॅटन'... १७ : सेंट्रल पार्क-१...
              १८ : सेंट्रल पार्क-२... १९ : मॅनहॅटनची जलप्रदक्षिणा... २० : ग्रँड सेंट्रल टर्मिनल आणि वेस्ट हेवनपर्यंतचा प्रवास...
              २१ : वेस्ट हेवन... २२ : येल आणि न्यू हेवन विद्यापीठे... २३ : नॅशनल म्युझियम ऑफ अमेरिकन इंडियन...
              २४ : ब्राँक्समधिल न्यू यॉर्क बोटॅनिकल गार्डन-१... २५ : ब्राँक्समधिल न्यू यॉर्क बोटॅनिकल गार्डन-२...
              २६ : ब्राँक्स प्राणिसंग्रहालय... २७ : रॉकंफेलर सेंटर... २८ : रॉबिन्सव्हिलचे स्वामिनारायण अक्षरधाम मंदिर...
              २९ : अमेरिकन म्युझियम ऑफ नॅचरल हिस्टरी-१... ३० : अमेरिकन म्युझियम ऑफ नॅचरल हिस्टरी-२...
              ३१ : सेंट बार्टचे चर्च... ३२ : न्यू यॉर्क ट्रांझिट म्युझियम... ३३ : सेंट पॅट्रिकचे कॅथेड्रल...
              ३४ : काँक्रिटच्या आधुनिक जंगलात दोन शतकांपेक्षा अधिक काळ जपून ठेवलेले डिक्मान फार्महाउस...

===============================================================================

ही सहज गंमत म्हणून केलेली अडीच-तीन तासांची जलसफर अपेक्षेपेक्षा जास्त रोचक आणि नक्कीच चिरस्मरणिय ठरली.

अमेरिकन लोक एका बाबतीत एकदम चलाख आहेत. त्यांची, १ जानेवारी ही वर्षारंभाची आणि ४ जुलै ही स्वातंत्र्यदिनाची अश्या मोजक्या सुट्ट्या सोडून इतर सर्व सुट्ट्या "अमुक महिन्याचा पहिला शुक्रवार" किंवा "अमुक महिन्याचा दुसरा सोमवार" अश्या वार धरून प्रसिद्ध केलेल्या असतात. या शासकीय चलाखीमुळे त्या सुट्ट्या आठवडी सुट्टीला (शनिवार-रविवार) जोडून येतात व सलग तीन दिवस सुट्टी मिळते. याला लॉग वीकएंड असेही म्हटले जाते. उदाहरणार्थ, २०१६ मध्ये खालीलप्रमाणे लॉग वीकएंड होते...

New Year's Day : January 1, Friday.
Martin Luther King, Jr. Day : January 18, Monday.
George Washington's Birthday: February 15, Monday.
Memorial Day : May 30, Monday.
Independence Day : July 4, Monday.
Labor Day : September 5, Monday.
Columbus Day : October 10, Monday.

(यातल्या १ जानेवारी व ४ जुलै या सुट्ट्या २०१६ मध्ये कर्मधर्मसंयोगाने आठवडीसुट्टीला जोडून आल्या होत्या.)

आमच्या वास्तव्यात त्यातल्या ३० मे व ४ जुलै या दोन सुट्ट्या दोन लॉग वीकएंडच्या रूपाने आल्याने वैयक्तिक सुट्टी खर्च न करता मुलाला तीन सलग दिवसांची मोकळीक मिळाली होती. त्या संधीचा पुरेपूर फायदा घेण्याचा आमचा प्रयत्न नसल्यासच आश्चर्य !

असे म्हणतात की न्यू यॉर्क शहर म्हणजे काही खरी अमेरिका नाही त्याकरिता त्या शहराच्या सीमेपासून पन्नास-शंभर किमी तरी दूर जायला हवे. न्यू यॉर्कच्या उत्तरेला साधारण १२० किमी दूर कनेटिकट (Connecticut) राज्यात वेस्ट हेवन हे सुमारे ५५००० लोकवस्तीचे शहर आहे. कनेटिकट राज्य अमेरिकन उत्तर-पूर्वेतील "न्यू इंग्लंड" नावाच्या राज्यसमूहाचा भाग आहे, तसेच ते न्यू यॉर्क व न्यू जर्सी राज्यांबरोबर ट्रायस्टेट्स राज्यसमूहाचा भाग समजले जाते. हे राज्य मुख्यतः बंदरी शहरे आणि छोट्या गावांच्या समूहाने बनले आहे आणि वरच्या खर्‍या अमेरिकेच्या व्याख्येत बसणारे आहे. तेथे स्थायिक झालेल्या नातेवाईकांना भेट देण्यासाठी आणि खर्री खर्री अमेरिका बघायला जरा जास्त वेळ मिळावा यासाठी, आम्ही ३० मेला जोडून आलेला लाँग वीकएंड निवडला.

तेथे जाण्याचा आमचा मार्ग असा होता...


प्रवासाचा मार्ग

ग्रँड सेंट्रल टर्मिनल

वेस्ट हेवनला जाणारी रेल्वे पकडण्यासाठी, २७ तारखेच्या संध्याकाळी आम्ही सबवे पकडून ४२ स्ट्रीटवरील "ग्रँड सेंट्रल टर्मिनल"ला पोहोचलो...


ग्रँड सेंटर टर्मिनल ०१ : बाह्यदर्शन

ही इमारतीची भव्यता प्रभावी आहे. तिच्या दर्शनी भागाच्या शीर्षस्थानी एक भले मोठे शिल्प आहे. त्यात जगातले सर्वात मोठे ४ मीटर व्यासाचे अपारदर्शक टिफॅनी काचेची तबकडी असलेले घड्याळ आहे. त्याच्या भोवती "Glory of Commerce" नावाचा मिनर्व्हा, हर्क्युलस आणि मर्क्युरी यांच्या मूर्तीचा समुह आहे. १९१४ सालच्या उद्घाटनाच्या वेळी, १५ मीटर उंचीचा हा जगातला सर्वात मोठा मूर्तीसमूह होता असे म्हणतात.


ग्रँड सेंटर टर्मिनल ०२ : प्रदर्शनी भागावरचा शिल्पसमुह

हा नावाप्रमाणे विशाल असलेला दूरगामी आगगाड्यांचा हा थांबा "ग्रँड सेंट्रल स्टेशन" किंवा नुसताच "ग्रँड सेंट्रल" या नावांनीही ओळखला जातो. एकूण ४८ एकरांवर पसरलेल्या या जागेत तब्बल ४४ प्लॅटफॉर्म आहेत. हा एक जागतिक विक्रम आहे. द्विस्तरीय मांडणी असलेल्या या थांब्याचे सर्व प्लॅटफॉर्म जमिनीखाली आहेत. वरच्या स्तरावर ४१ रुळांच्या जोड्यांवरून (ट्रॅक) व खालच्या स्तरावर २६ रुळांच्या जोड्यांवरून धावणार्‍या गाड्यांना ते सेवा पुरवतात. इतर सर्व रूळ धरून येथे एकूण शंभरावर रुळांच्या जोड्या आहेत. याशिवाय हा थांबा '४२ स्ट्रीट' या सबवेच्या मोठ्या थांब्याला जमिनीखालून जोडलेला आहे. अर्थातच, ही जागा सतत अत्यंत गजबजलेली असते. तिच्या भव्य व कलापूर्ण बांधणीमुळे ती एक महत्त्वाचे पर्यटन आकर्षणही आहे. गंमत म्हणजे हे शहरातले सर्वात मोठे टर्मिनस सरकारी नाही, तर 'मिडटाऊन टीडीआर वेंचर्स' नावाच्या खाजगी कंपनीच्या मालकीचे आहे आणि त्याचा वापर करणार्‍या मेट्रो नॉर्थ कंपनीने ते २२७४ पर्यंत लीजवर घेतले आहे !

भव्य प्रवेशद्वारातून आत जाऊन जमिनीच्या पोटात शिरणारा मार्ग पकडून...


ग्रँड सेंटर टर्मिनल ०३ : मुख्य स्वागतकक्षाकडे नेणारा मार्ग

आपण एका विशाल आणि अतिउच्च छपराच्या मुख्य स्वागतकक्षात आपण प्रवेश करतो. अमेरिकन लोकांना भव्य आणि प्रभाव पाडणार्‍या इमारती बांधायची हौस आहे असे म्हणतात, त्याचा ही इमारत एक उत्तम नमुना आहे. बिनखांबी मुख्य स्वागतकक्ष ८४ मी लांब, ३७ मी रुंद आणि ३८ मी उंच आहे. ही जागा इतकी मोठी असली तरी ती प्रवासी, वेळ ठरवून भेटायला आलेले लोक आणि केवळ तिचा नजारा पहायला आलेले पर्यटक यांनी सतत गजबजलेली असते.

कक्षाच्या मध्यभागी मुख्य माहिती-बूथ आहे. कक्षाच्या एका बाजूला चारमुखी पितळी घड्याळ आहे. त्याच्या दोन फूट व्यासाच्या चार तबकड्या ओपलसारख्या अपारदर्शक पांढरट रंगाच्या काचेने बनवलेल्या आहेत. त्या तबकड्या खरोखरच ओपल दगडापासून बनवलेल्या आहेत आणि सोथेबी व क्रिस्ती या जगप्रसिद्ध लिलावकंपन्यांनी त्यांची किंमत $१ ते $२ कोटींच्या मध्ये ठरवली आहे, अशीही एक वदंता आहे !


ग्रँड सेंटर टर्मिनल ०४ : मुख्य स्वागतकक्षाची (मेन काँकोर्स) एका बाजू


ग्रँड सेंटर टर्मिनल ०५ : मुख्य स्वागतकक्षाची (मेन काँकोर्स) दुसरी घड्याळ असलेली बाजू

कक्षाच्या विशाल छतावर खगोलशास्त्रीय चिन्हे वापरून भले मोठे चित्र रेखाटलेले आहे. मात्र, त्यातल्या तपशिलाचा किंवा चिन्हांच्या रचेनशी खगोलशास्त्रातील तथ्यांशी फारसा संबंध नाही असे तेथे कळले! पण, खरी गोष्ट अशी आहे की...

खगोलशास्त्रातील तथ्यांशी त्यांचा संबंध आहे. छतावर एका रेषेत दिसणाऱ्या कुंभ, मीन, मेष, वृषभ, मिथुन व कर्क ह्या राशी आकाशात एका रेषेत दिसतात. त्यांतून जाणाऱ्या रेषेला क्रांतिवृत्त (ecliptic) म्हणतात. सूर्य वर्षभरात वेगवेगळ्या वेळी ह्या रेषेवरील बारा राशींत /सत्तावीस नक्षत्रांत दिसतो. त्याचबरोबर छतावरील दुसरी रेष ही खगोलीय विषुववृत्त आहे (celestial equator). ह्या दोन रेषांचा चित्रात दिसणारा छेदनबिंदू हा वसंतसंपात, जिथे सूर्य २१ मार्चला असतो. त्याचबरोबर मृग नक्षत्र (ओरायन शिकारी) व आकाशगंगाही दिसते. (महितीश्रेय : आपलेच मिपाकर मिहीर)

११ सप्टेंबर रोजी World Trade Center वर झालेल्या अतिरेकी हल्ल्याच्या स्मरणार्थ कक्षाच्या छतापासून एक भलामोठा अमेरिकन ध्वज लटकवलेला आहे.


ग्रँड सेंटर टर्मिनल ०६ : छत

कक्षाच्या वरच्या व खालच्या स्तरावर खानपानाची अनेक रेस्तराँ व इतर दुकाने आहेत. खालच्या स्तरावरचा आकर्षक फारशांनी सजवलेला ऑयस्टर बार एक खास प्रसिद्धी पावलेली जागा आणि येथील सर्वात जुना व्यवसाय आहे...


ग्रँड सेंटर टर्मिनल ०७ : ऑयस्टर बार (जालावरून साभार)

मुख्य कक्षाच्या बाजूंना अनेक तिकीट खिडक्या आहेत. हल्ली तिकीट देणार्‍या मशिनचा सुळसुळाट झाला असल्याने त्यांच्यातल्या अनेक बंद असतात आणि उघड्या असलेल्यांवरही फारशी गर्दी नसते. पण त्यांच्यावरची कलाकुसर बघण्याजोगी आहे...


ग्रँड सेंटर टर्मिनल ०८ : एमटीए मेट्रो नॉर्थ तिकिट खिडक्या

या संकुलात खाजगी कार्यक्रमांसाठी उपलब्ध असणारे कक्षही आहेत.

तर अश्यारितीने, मुख्य प्रवास सुरू होण्याअगोदर आमचा न्यू यॉर्क शहरातील या अनवट आकर्षणाशी परिचय झाला.

ग्रँड सेंटर टर्मिनल ते वेस्ट हेवन प्रवास

मेट्रो नॉर्थ रेल्वेमार्ग आणि लॉग आयलँड रेल्वेमार्गावरची तिकिटे MTA eTix® नावाच्या स्मार्टफोन अ‍ॅपवरूनही काढता येतात. पण पर्यटकाच्या भूमिकेतून आम्ही कलाकुसरपूर्ण खिडकीतून तिकिटे काढली. शिवाय रेल्वे प्रवासासंबंधीच्या मनातल्या काही प्रश्नांची उत्तरेही मिळवता आली. तिकिटे हाती घेऊन तेथून सुरू होणार्‍या रुंद रस्त्यांच्या जाळ्यातून प्लॅटफॉर्म्सवर नेणार्‍या खाणाखुणा शोधत आम्ही आमच्या रेल्वे गाडीपर्यंत पोहोचलो. जरा शोधाशोध केल्यावर मिळालेल्या एकमेकाला सामोर्‍या असलेल्या आरामदायी खुर्च्या पकडून स्थानापन्न झालो...


एमटीए मेट्रो नॉर्थ ०१ : डब्याच्या अंतर्भागाचे दृश्य

अमेरिकेत भारतासारखा एकच एक रेल्वेमार्गसेवा देणारे मंत्रालय नसून, एखाद-दुसर्‍या राज्यापुरती सेवा देणार्‍या ते पूर्ण अमेरिकाभर (ट्रान्सकाँटिनेंटल) सेवा देणार्‍या अनेक रेल्वेकंपन्या आहेत. मात्र या कंपन्या एकमेकाशी फटकून न वागता प्रवाशांच्या सोयीची काळजी डोळ्यासमोर ठेवून एकमेकाशी सहकार्य करताना दिसतात. त्यांचे थांबे एकाच संकुलात असलेले किंवा जमिनीखालील खास मार्गांनी एकमेकांना जोडलेले दिसतात. तसेच, एकाच मार्गावर एकापेक्षा जास्त कंपन्यांच्या अनेक प्रकारच्या सेवा असू शकतात. त्यामुळे इथल्या रेल्वेसेवेची नीट माहिती घेऊन प्रवास केल्यास खिशाला चाट लागणे टळू शकेल. उदाहरणार्थ, ग्रँड सेंट्रल टर्मिनल ते वेस्ट/न्यू हेवन या अडीच-पावणेतीन तासांच्या प्रवासाच्या दोन्ही दिशेच्या प्रवासासाठी एमटीए मेट्रो नॉर्थचा $३३, तर अ‍ॅमट्रॅकच्या सर्वसामान्य सेवेसाठी $४२ आणि 'असेला एक्सप्रेस' नावाच्या सेवेसाठी $७७ असे कमीतकमी आकार आहेत.

दूरगामी रेल्वेमार्गांचे (अ‍ॅमट्रॅक, एमटीए मेट्रो नॉर्थ, इत्यादी) न्यू यॉर्क शहरातले भाग सबवे प्रमाणेच जमिनीखालून जातात व मॅनहॅटन बेटाच्या किंवा शहराच्या हद्दीजवळ जमिनीवर येतात. आम्ही प्रवास केलेल्या एमटीए मेट्रो नॉर्थचा मार्ग ग्रँड सेंट्रल टर्मिनल पासून १२५ स्ट्रीट थांब्यापर्यंत जमिनीखालून जातो. जमिनीवर आल्यावर आपल्याला मॅनहॅटन बेटाच्या उत्तरपूर्व किनार्‍यावरील प्रसिद्ध हार्लेम उपनगराचे थोडेसे दर्शन होते...


एमटीए मेट्रो नॉर्थ ०२ : हार्लेम ०१


एमटीए मेट्रो नॉर्थ ०३ : हार्लेम ०२

जमिनीवर आल्या आल्या काही वेळात रेल्वेने हार्लेम नदीवरचा पूल ओलांडून ब्राँक्सच्या हद्दीमध्ये प्रवेश केला आणि नंतर अर्ध्या एक तासात न्यू यॉर्क राज्याची हद्द ओलांडून कनेटिकट राज्यात प्रवेश केला. आता यापुढे फक्त काही हजार लोकसंख्येची छोटी पण नीटनेटकी शहरे-गावे दिसणार होती...


एमटीए मेट्रो नॉर्थ ०४ : कनेटिकट

हा सर्व मार्ग सागरकिनार्‍याजवळून जातो. अर्थातच अनेक खाड्या व छोट्या सामुद्रधुन्या; त्यांच्यावर वसलेली मनोहर शहरे-गावे व त्यांची चिमुकली बंदरे; आणि बंदरांवर उभ्या असलेल्या अनेक आकारांच्या छोट्यामोठ्या बोटी सतत रस्ताभर दिसत होत्या...


एमटीए मेट्रो नॉर्थ ०५ : कनेटिकट


एमटीए मेट्रो नॉर्थ ०६ : कनेटिकट


एमटीए मेट्रो नॉर्थ ०७ : कनेटिकट

मधूनच एखादे व्यापारी संकुल किंवा कारखाना दिसत होता...


एमटीए मेट्रो नॉर्थ ०८ : कनेटिकट

वाटेत ब्रिजपोर्ट शहरातले हे वीजनिर्मिती केंद्र दिसले...


एमटीए मेट्रो नॉर्थ ०९ : कनेटिकट

जरा मोठी वस्ती असली की तिच्या गर्दीतून एखाद्या चर्चचा मनोरा डोके वर काढून आपल्या अस्तित्वाची जाहिरात करत होता...


एमटीए मेट्रो नॉर्थ १० : कनेटिकट


एमटीए मेट्रो नॉर्थ ११ : कनेटिकट

हा अस्सल अमेरिकन भूमीच्या सतत बदलणार्‍या नजार्‍यांचा मनोहारी चित्रपट पाहता पाहता आणि गुगलबाबावर प्रवासाचा मागोवा घेता घेता अडीच-पावणेतीन तास संपून वेस्ट हेवनचा थांबा कधी आला ते कळलेच नाही...


एमटीए मेट्रो नॉर्थ १२ : वेस्ट हेवन रेल्वेथांबा

(क्रमशः )

===============================================================================

न्यू यॉर्क: ०१ : पूर्वतयारी आणि प्रस्थान... ०२ : शहराची तोंडओळख... ०३ : जर्सी सिटीचा फेरफटका...
              ०४ : वर्ल्ड ट्रेड सेंटर... ०५ : टाईम्स स्क्वेअर... ०६ : मॅडिसन स्क्वेअर गार्डनच्या थिएटरमधील पदविदान समारंभ...
              ०७ : ब्रूकलीन बोटॅनिकल गार्डन-१... ०८ : ब्रूकलीन बोटॅनिकल गार्डन-२... ०९ : ब्रूकलीन बोटॅनिकल गार्डन-३...
              १० : ब्रूकलीन हाईट्स प्रोमोनेड आणि मॅनहॅटन आकाशरेखा... ११ : इंट्रेपिड सागर, वायू व अवकाश संग्रहालय-१...
              १२ : इंट्रेपिड सागर, वायू व अवकाश संग्रहालय-२... १३ : फोर्ट ट्रायॉन पार्क... १४ : मेट क्लॉइस्टर्स संग्रहालय...
              १५ : हेदर गार्डन... १६ : 'द हाय लाइन' उर्फ 'मिरॅकल ओव्हर मॅनहॅटन'... १७ : सेंट्रल पार्क-१...
              १८ : सेंट्रल पार्क-२... १९ : मॅनहॅटनची जलप्रदक्षिणा... २० : ग्रँड सेंट्रल टर्मिनल आणि वेस्ट हेवनपर्यंतचा प्रवास...
              २१ : वेस्ट हेवन... २२ : येल आणि न्यू हेवन विद्यापीठे... २३ : नॅशनल म्युझियम ऑफ अमेरिकन इंडियन...
              २४ : ब्राँक्समधिल न्यू यॉर्क बोटॅनिकल गार्डन-१... २५ : ब्राँक्समधिल न्यू यॉर्क बोटॅनिकल गार्डन-२...
              २६ : ब्राँक्स प्राणिसंग्रहालय... २७ : रॉकंफेलर सेंटर... २८ : रॉबिन्सव्हिलचे स्वामिनारायण अक्षरधाम मंदिर...
              २९ : अमेरिकन म्युझियम ऑफ नॅचरल हिस्टरी-१... ३० : अमेरिकन म्युझियम ऑफ नॅचरल हिस्टरी-२...
              ३१ : सेंट बार्टचे चर्च... ३२ : न्यू यॉर्क ट्रांझिट म्युझियम... ३३ : सेंट पॅट्रिकचे कॅथेड्रल...
              ३४ : काँक्रिटच्या आधुनिक जंगलात दोन शतकांपेक्षा अधिक काळ जपून ठेवलेले डिक्मान फार्महाउस...

===============================================================================