गझल

जीवनाची सांगता ही वाटते मजला भिती
ऐकण्याला कोणि नाही वाटते मजला भिती

सागरावर का उसळती जीवघेणी वादळे
हा किनारा एकटा ही वाटते मजला भिती

ढोलताशा ऐकुनी मज खूप होतो त्रास हा
देवळातिल शांततेची वाटते मजला भिती

वाटले घ्यावा विसावा टेकुनी खांद्यावरी
वाट ती अडवील कोणी वाटते मजला भिती

माजलो पैशात लोळत चेहरा सुजला किती
ओळखेना आरसाही वाटते मजला भिती

जागणे अन् झोपणे का फरक नाही राहिला
जीवनाची ओढ नुरली वाटते मजला भिती
.

चीन विश्वासपात्र नाही

सारे जुनेच आहे, काही नवीन नाही
विश्वासपात्र उरला तो मात्र चीन नाही

उत्तुंग झेप घे पण दमने नको कधीही
सांभाळण्यास बाळा वरती जमीन नाही

समजू नका कुणीही त्याला गरीब निर्धन
झाले अजून त्याचे पावित्र्य दीन नाही

आहे जरी घमंडी, उद्धट ज़रा जरासा
पण तो तुझ्याप्रमाणे, मित्रा कमीन नाही

"खावू लुटून मेवा" हे ब्रीद शासकांचे
क्लुप्ती जमेच ना ते सत्ताधुरीन नाही

तोडीस तोड उत्तर जमले बघा मलाही
आता पुढील चर्चा मुद्देविहीन नाही

स्वातंत्र्ययुद्ध अथवा संग्राम कोणताही
लढतात तेच जे-जे हुजरेकुलीन नाही

बोललो न मी काही न काही होते बोलायचे
न होते काही ऐकायचे न मज काही होते सांगायचे!

गाव आले , प्रवास थांबले न होते काही आठवायचे
ओझे अवघड घेऊन सोबत न होते कुणास शोधायचे !

काठा सोबत, काठ शोधत , न होते परतायचे
थांबवून सावलीस मागे, सोबत न होते न्यायचे !

तरी काही आलेच सोबत, न होते माझे नाव ते
मग तोच म्हणाला ,
जाउदे 'निनाव' हे असे चालायचेच !!

बोललो न मी काही न काही होते बोलायचे
न होते काही ऐकायचे न मज काही होते सांगायचे!

धुसफूस भावनांची विसरू कधीतरी
जरी आठवून ढाळू अश्रू कधीतरी

आणू कुठून सांगा शोधून एक मित्र
जो ना म्हणेल कधीही 'भेटू कधीतरी'

मग मोट अनुभवांची बांधू कधीतरी
संधी पुढे आम्हीही साधू कधीतरी

जैसे तुम्ही करावे, तैसेच भरावेही
होईल हे तुम्हाला, लागू कधीतरी

आम्हासही कधी, पुसतील लोक सारे
आम्हीही मग अलिप्त, राहू कधीतरी

कक्षा जरी स्वतःच्या जाणू सदा तरी
आकाश बंधनांचे भेदू कधीतरी

आहोत तेच आपण, जाणू कधीतरी
'तो' मी कधीतरी, 'तो' तू कधीतरी

मागू आम्हास आम्ही काहीच ना अपूर्व
कुण्या चेह-यास हासू मागू कधीतरी

ढिश्क्लेमरः
जिंदगी जम चुकी है च्या वेळेस झाला तसा गोंधळ होऊ न देता या वेळेस मी सरळ चाणक्यलाच गळ घातली. म्हटले बाबा रे, ते अनुवाद, भावानुवाद काय मला जमत नाही ते तूच कर, तुला ते भन्नाट जमते. आणि त्याने माझ्या प्रेमाखातर केले त्यासाठी त्याला धन्यवाद देऊन त्याचा अपमान कसा करु? खरंतर, त्याचा भावानुवाद माझ्या मुळ रचनेपेक्षा सुंदर झाला आहे.

तर यावेळेसची हि हिंदी रचना आणि तिचा चाणक्य यांनी केलेला गजलेच्या स्वरुपातला भावानुवादः

कधी बोल तू नेमके शब्द काही
तुझ्या मनीचे नेटके शब्द काही

अजुनी मला ऐकू येतात तुझिया
पत्रातले बोलके शब्द काही

आता टाळतो मी तुझी भेट घेणे
छळती तुझे हासरे शब्द काही

आता बोलणे हे मुक्यानेच होते
आता जाहले पोरके शब्द काही

पुढे चालणे धर्म हाचि अपूर्व
विसरू कसे मागचे शब्द काही

               शब्दबेवडा

आयुष्याच्या वळणावरती जेव्हा पुरता दमून गेलो
पोट बांधले पायाशी अन् हात हवेचा धरून गेलो

हळवे अंतर खुणवत होते, "संपव जगणे" सांगत होते
मग्रुरीच्या पोटासंगे दडून गेलो; जगून गेलो!

ऐश्वर्याला दिपून इथल्या बघता बघता 'बटीक' झालो
सीता शोधणे भुलुन गेलो! अशोकवनात रमून गेलो!!

अनुभूतीचा सुसाट वारू शब्दामधुनी उधळत गेलो
व्यवस्थेशी 'भिडणे' सोडून शब्दबेवडा बनून गेलो

आस्तिक मी की नास्तिक आहे, जेव्हा कोडे मला सुटेना
परमार्थाशी नाळ जोडुनी मानवतेला भजून गेलो

उर्दू /हिंदी लिहिल्या बद्दल क्षमस्व. गझल हा विषय अजून शिकतो आहे, तेंव्हा चूक असल्या वर माफी असावी

न ठहरे किसी मंजिल पर शब होने तक
कोई क्या लगाये इल्जाम हम पर सहर होने तक

क्यों जीए और कितना बेमक्सद है अब रतीब
मालाल ये है कि हुए रुखसत जफर होने तक

खंजर भी रोया होगा दिल से गुजरते वक़्त
खैर,
दोस्त क्या वो जो ना लगा हो सीने तक

क्या सोच रहे हो, सोए रहो अब बेनाम
न लौटेगी सांस सफर के खतम होने तक

रंग नाही रूप नाही, काय आहे आमच्याकडे
सौंदर्याला तुझ्या द्यायला, न्याय आहे आमच्याकडे

ओळखीचे असेल तुला ते, हुरहुरणे पावसातले
सांगूच का तुला त्याचाही, उपाय आहे आमच्याकडे

ना सुगंध ना वारा, ना पाऊस ना गारा
शहारण्या तुला या सर्वांना, पर्याय आहे आमच्याकडे

मस्तीत तुझिया आम्ही, बेदुंध होऊ ऎसे
उधळून टाकू सारे, जे काय आहे आमच्याकडे

लिहशील तूही काही, कविता पावसा-धुक्यावर
घेशील जेव्हा भरभरून, जे काय आहे आमच्याकडे

कुठवर ऎकशील वेडे, गोष्टी तू ज्या अनुभवायच्या
ये इष्क कर जरासा समजेल, काय आहे आमच्याकडे

आडदांड पाऊस

अडदांड बेत ओला शिजवून पावसाने
केला शिवार खच्ची भिजवून पावसाने

गाळून घाम विणले मी वस्त्र स्वावलंबी
केल्यात पार चिंध्या खिजवून पावसाने

आले मनात जेव्हा तेव्हाच निग्रहाने
केले सपाट डोंगर झिजवून पावसाने

खाण्या-पिण्यात झाला पाऊसही अधाशी
हंगाम फस्त केला निजवून पावसाने

नाही दिले कुणाला थोडे 'अभय' परंतू
खरडून दैव नेले थिजवून पावसाने

                               - गंगाधर मुटे
--------------------------------------------------