गप्पा युजींशी

युजी कृष्‍णमूर्तींची ओळख इथल्या बहुतेक लोकांना आता झालेली असेल. यापूर्वी मी केलेल्या लिखाणात मी युजींना भेटलो नसल्याचे किंवा तशी संधी मिळाली नसल्याचे मी सांगितले असले तरी ते तेवढे खरे नाही. मी त्यांना जरुर भेटलो आहे. त्या भेटीला दिलेले हे शब्दरुप. युजी त्यावेळी बंगळुरला आले होते. ती त्यांची शेवटची भारत भेट ठरली कारण पुढे दोनच वर्षांत इटलीतील व्हॅलेक्रोशिया इथे त्यांनी शरीर सोडले. श्री. रामकृष्‍ण रेड्डी हे युजींचे निकटवर्तीय आणि नातेवाईक बंगळुर येथे रहातात. त्यांच्या घरी मी त्यांना भेटलो. अर्थात या भेटीपूर्वी मी युजींचे आणि त्यांच्याबद्दल उपलब्ध असलेले बहुतांश साहित्य वाचले, ऐकले असल्याने युजी ही काय चीज आहे याची मला पुरेपूर कल्पना होती. म्हणजे माझी शिव्या खाण्याची तयारी होती. तरी माझे प्रश्न होतेच ज्यांची उत्तरे मला त्यांच्याकडून अपेक्षित होती.

पण नुसती अपेक्षा असून काय उपयोग? एवढा अवघड माणूस आपल्याला पहायला मिळेल तेच मोठे भाग्य आणि बोलणे झालेच तर ती परमावधी असे विचार मनात असताना ते तिथे आल्याचा निरोप मिळाला. मी युजींना भेटण्यासाठी बंगळुरला गेलो. युजींच्या भेटीतील उल्लेखनीय बाब ही की त्यांच्यापर्यंत कुणालाही पोहोचता येत होते. त्यासाठी तुम्ही कुणी विशेष असण्याची अट नव्हती. धर्मगुरु, राजकारणी, पत्रकार, लेखक, अभिनेते-अभिनेत्री, आध्‍यात्मिक साधक असली लेबलं असलेले आणि इतर सगळेच लोक युजींसमोर लहान बाळे होऊन बसत. कसलेही लेबल आहे किंवा त्यांना कसला प्राधिकार आहे म्हणून त्यांना युजी भेटत नसत, हे लोक इतर काहीही असले तरी शेवटी माणूस आहेत - माणूस असणे युजींच्या भेटीसाठी पुरेसे होते. युजींच्या भेटीसाठी अपॉइंटमेंटची गरज नव्हती, कारण शेवटपर्यंत त्यांनी त्यांच्या आसपास कोणतीही संस्था उभी केली नाही. युजी थांबले होते त्या ठिकाणी मी गेलो ती वेळ दुपारची होती. कोणत्याही सर्वसामान्य बंगल्यात जेवढी प्रशस्त असू शकते तेवढ्या प्रशस्त बैठकीत युजी सोफ्‍यावर बसून होते आणि भोवती लोकांचा गराडा होता.

लोक येत होते आणि भेटून, झालंच तर बोलून परत जात होते. मी आत गेलो तेव्हा पहिली जाणीव झाली - 'अशा वातावरणात आपण आयुष्‍यात पहिल्यांदा आलोय!' अर्थातच तो एका मुक्तात्म्याच्या सान्निध्‍याचा परिणाम होता. जागा होती तिथे बसलो आणि चाललेल्या गप्पा ऐकू लागलो. विशेष चर्चा सुरु नसावी कारण लोक हसत खिदळत होते आणि पाय खाली सोडून सोफ्‍यावर निवांत बसलेले, तोंडात दात नसलेले, पांढरी स्वच्छ कांती असलेले युजी मध्‍ये मध्‍ये कॉमेंट करीत होते. वाव मिळताच मी माझा पहिला प्रश्न विचारला -

''UG, Do you think whatever this enlightenment is, is it has necessariliy to be on physical & mental level for whoever makes such a claim?''
बोलायला सुरुवात करण्‍यापूर्वी माझ्याकडे नजर न टाकताही युजी म्हणाले, ''You must be a Rajneesh freak, I call them divorcee of Rajneesh.''
ते वाक्य ऐकताच नाही म्हणलं तरी मी मनातून चरकलोच. थोडंस थांबून म्हणालो -
''Yes I was, until I read about you'' मी हे वाक्य बोलत असताना यावेळी युजींची नजर माझ्यावर खिळल्याचं आठवतंय.
''And there you learnt it has necessarily to be on physical level. Because that bastard hadn't and you want me to confirm how really it is to be enlightened? You read him, watch him for years and ultimately you realize whatever he did or preached at a great length was nothing but garbage. This comes to your head, this has to be so because whatever he spoke was nothing but mixture of schoolboy logic and emotional promotion towards filthy goal of enlightenment. Ultimately you cannot make head or tail of his garbage when it comes to your own condition, as you are and stay always..."

डेंजर काम होतं. शिव्या खायची तयारी भरपूर करुन गेलो असलो तरी हे शब्द ऐकताना ह्रदय आतल्या आत चळचळ कापू लागले. काहीच बकबक करायची गरज नव्हती. पण आता इथे करु शकतो. कित्येक वर्षांपासून मी रजनीशांचं साहित्य वाचलं होतं आणि ध्‍यानही बराच काळ केलं होतं. पण रजनीश नेहमीच काहीतरी लपवत आहेत हे अगदी आतून जाणवायचं. युजींच्या 'कॅलॅमिटी' बद्दल वाचल्यानंतर तर एन्लायटन्मेंट ही शारीरिक आणि मानसिक या दोन्ही पातळ्यांवर झालेली असेल तरच ती परिपूर्ण असं माझ्या मनात पक्कं मानून मी चाललो होतो. त्या निष्‍कर्षावर मी कसाही आलो असलो तरी, युजी म्हणाले तसे जागृत होणं खरोखर कसं असतं हेच तर विचारायला मी युजींसमोर जाऊन बसलो होतो.

''Not a confirmation as such, becuase I know, you will not give. But on its own it makes whole thing as you are saying.."
''What do you want me to say? I don't guide anybody, I don't have any disciples.'' युजी
''But you speak on these matters'' मी
''Yes, when fools like you are around, they make me speak. I say get lost, that is my favorite quote ..'' युजी
''No I already got lost so I am here'' हसून मी म्हणालो.
''No, no, don't play with words.. I don't play with them.. I just said you get lost to make you out of this place physically, you got it?''

माझा घसा खाडकन कोरडा झाला. पण तिथेच बसून राहिलो.

(इथे पुढे वाचण्यात वाचकांना इंटरेस्ट असेल तर क्रमश:, नसता माझ्या ब्लॉगवर)