आम्हां घरी धन.....(३)

The gratitude of every home in our Island, in our Empire, and indeed throughout the world, except in the abodes of the guilty, goes out to the British airmen who, undaunted by odds, unwearied in their constant challenge and mortal danger, are turning the tide of the World War by their prowess and by their devotion. Never in the field of human conflict was so much owed by so many to so few.

(विन्स्टन चर्चिल, २० ऑगस्ट १९४०)

सलग तीन महिने आणि तीन दिवस नाझी लुफ्तवाफने इंग्लंडला भाजून काढलं होतं. त्या भीषण बॉम्बहल्ल्यात धीर देणारी गोष्ट म्हणजे ब्रिटिश हवाई दलाचं अतुलनीय शौर्य. राष्ट्राला त्यांच्याप्रती वाटणारी कृतज्ञता चर्चिलने या शब्दात व्यक्त केली. हे भाषण इतकं प्रसिद्ध झालं की रॅफच्या त्या सैनिकांना "द फ्यू" म्हणू लागले.

चर्चिलची इतर काही भाषणंही बहुत प्रसिद्ध आहेत.

• राष्ट्राला अंधारात न ठेवता खडतर परिस्थितीची स्पष्ट जाणीव करून देणारं "I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat"
• कणखर इच्छाशक्ती दाखवणारं आणि बाहूंत बळ फुंकणारं "We Shall Fight on the Beaches"
• आणि सर्वसामान्य ब्रिटला आपल्या कर्तव्यांची जाणीव करून देणारं "This was their finest hour"

आपल्या हातून या क्षणी इतिहास घडवला जात आहे ही जाणीव चर्चिलला होती की काय कोण जाणे...

मला नास्तिक केल्या बद्द्ल मी ईश्वराचा आभारी आहे. - कोण म्हणाले ..... ?

नाही पुण्याची मोजणी
नाही पापाची टोचणी
जिणे गंगौघाचे पाणी

कशाचा न लागभाग
कशाचा न पाठलाग
आम्ही हो फुलांचे पराग

आम्हा नाही नाम-रूप
आम्ही आकाश स्वरूप
जसा निळा निळा धूप

पुजेतल्या पानाफुला
मृत्यू सर्वांग सोहळा
धन्य निर्माल्याची कळा

----------------------

बा. भ. बोरकर

अजून नाही जागी राधा,
अजून नाही जागे गोकुळ;
अशा अवेळी पैलतिरावर
आज घुमे का पावा मंजुळ.

मावळतीवर चंद्र केशरी;
पहाटवारा भवती भणभण;
अर्ध्या पाण्यामध्ये उभी ती
तिथेच टाकुन अपुले तनमन.

विश्वच अवघे ओठा लावुन
कुब्जा प्याली तो मुरलीरव;
डोळ्यामधले थेंब सुखाचे:
"हे माझ्यास्तव.... हे माझ्यास्तव ...."

------------

इंदिरा संत

मनी माझिया नटले गोकुळ, मी राधा तू कान्हा प्रेमळ (गायिका माणिक वर्मा) हे गाणे मला आठवले. असो. वरील गाण्यातील, ' हे माझ्यास्तव.... हे माझ्यास्तव...'म्हणत कुब्जेने अनुभवलेली भावना तर केवळ अप्रतिम!!!!!

रक्‍तामध्ये ओढ मातिची, मनास मातीचे ताजेपण
मातीतुन मी आले वरती, मातीचे मम अधुरे जीवन

कोसळताना वर्षा अविरत स्‍नान समाधी मध्ये डुबावे
दंवात भिजल्या प्राजक्‍तापरी ओल्या शरदामधि निथळावे

हेमंताचा ओढुन शेला हळूच ओले अंग टिपावे
वसंतातले फुलाफुलांचे छापिल उंची पातळ ल्यावे

ग्रीष्माची नाजूक टोपली उदवावा कचभार तिच्यावर
जर्द विजेचा मत्‍त केवडा तिरकस माळावा वेणीवर

आणिक तुझिया लाख स्मृतींचे खेळवीत पदरात काजवे
उभे राहुनी असे अधांतरि तुजला ध्यावे तुजला ध्यावे
इंदिरा संत

सुनीताबाई आणि इंदिरा यांचे लिखाण वाचून बरे वाटले!

जगायास तेव्हा खरा अर्थ होता, निरार्थास ही अर्थ भेटायचे
मनासारखा अर्थ लागायचा अन मनासारखे शब्दही यायचे

नदी-सागराचे किनारे कितीही मुक्याने किती वेळ बोलायचे
निघोनी घरी शेवटी जात असता वळूनी कितीदा तरी पहायचे

उदासी जराशी गुलाबीच होती, गुलाबात ही दुखः दाटायचे
जरा एक तारा कुठेही निखळता, नभाला किती खिन्न वाटायचे

असेही दिवस की उन्हाच्या झळांनी जुने पवसाळे नवे व्हायचे
ऋतुंना ऋतुंनी जरा भागिले की नव्याने जुने झाड उगवयाचे.

मनाचा किती खोल काळोख होता किती काजवे त्यात चमकायचे
मना भोवती चंद्र नव्हता तरीहि मनाला किती शुभ्र वाटायचे.

आता सांज वेळी निघोनी घरातून दिशहीन होउन चालायचे
आता पाऊलेही दुःखू लागली की जरा मीच त्यांना उरी घ्यायचे.

- सौमित्र

व. पु. काळे यांचे कोट. जर आधी कोणी हे लिहिले असेल तर पुढचे टंकत नाही .

गार झालेल्या अन्न प्रमाणे गरम करीत रहयचं . आयुष्यभर, श्वासा पर्यंत
शेवटचा श्वास च गरम. नंतर सगळं थंड . प्रेतच पुन्हा गरम करता येत नाही.

स्वप्न बाळगण्यासाठी कर्तुत्व लागतं असं कुणी सांगितलं ?
अनेक माणसांच्या बाबतीत ते जन्माने पुरुष आहेत एवढा एक पुरुषार्थ त्यांना पुरतो.

अजुनी चालतोचि वाट - एकनाथ पांडुरंग रेंदाळकर

अजुनी चालतोचि वाट! माळ हा सरेना
विश्रांतिस्थल केव्हा यायचे कळेना!

त्राण न देहात लेश, पाय टाकवेना,
गरगर शिर फिरत अजी होय पुरी दैना!

सुखकर संदेश अमित पोचविले कोणा,
भार वाहुनी परार्थ जाहलो दिवाणा!

काट्य़ांवरी घातलाची जीव तयासाठी,
हसवाया या केली किती आटाआटी!

हेच खास माझे घर म्हणुनी शीण केला,
उमगुनी मग चूक किती अश्रुसेक झाला;

दिन गेले, मास तसे वत्सरेही गेली,
निकट वाटते जीवनसंध्या ही आली!

कुठुनी निघालो, कोठे जायचे न ठावे,
मार्गातच काय सकळ आयू सरुनी जावे!

काय निरुद्देश सर्व जीवन मम होते
मरुसरितेपरी अवचित झरुनी जायचे ते?

पुरे! पुरे ही असली मुशाफरी आता,
या धूळित दगडावर टेकलाच माथा
----०----०----०----०----०----०----

खालील कवितेचे शिर्षक मला माहित
नाही कवी श्री श्रीनिवास कृष्ण पाटणकर आहेत.

कोण जाणे ते कशाला तोडताना केवडे
पर्वताच्या पायथ्याला देह हा खाली पडे

आतला संकोचलेला जीव झाला मोकळा
अन् कुणाला पाहवेना भंगल्या देहाकडे

भोवती एकेक आले भिल्ल या रानातले
ओळखाया देह माझा अन् रचाया लाकडे

नायकाचा शब्द आला ""हाच तो वेडा पाहा
ओळखीचे पूर्ण माझ्या खड्ग याचे वाकडे''

एक बोले ""मित्र माझा खूण मैत्रीची पाहा
कस्तुरीचा गंध याला हे मृगाचे कातडे

खेळते होते जयाचे आर्जवी डोळे निळे
आज ते मंदावलेले लागले कोणाकडे''

कोणशी आली म्हणाली, ""आणि बाई तोच हा
ते पाहा तेजाळ याच्या रत्नमालेचे खडे''

केस माझे वेश माझा आणि माझी कुंडले
हे कुणाला ते कुणाला ओळखीचे सापडे

दूर थोडी विस्मृतीला सारुनी आता तरी
अंतरीची प्रीत माझी ओळखाया ये गडे

मला आवडली आणि ज्याची अनेक वेळा पारायणं केली अशी पुस्तके खूप आहेत.
लेखक ऑस्कार वाईल्ड पुस्तक द पिक्चर ऑफ डोरियन ग्रे
<--break--> संपूर्ण पुस्तकंच ग्रेट पण खालील काही कोट्स बघा <--break-->
इंद्रिया खेरीज दुसरं कुणाही आत्म्याला बरं करू शकत नाही..... आणि इन्द्रियांना बर करणारं हे आत्म्याखेरीज दुसरं कुणी नाहि. <--break--> .... ते जीवनाचे एक मोठे गुपित आहे हे विसरू नकोस. . तू निसर्गाची एक आश्चर्यकारक निर्माती आहेस. स्वत:ला जितकं ज्ञान आहे असे तु समजत आहेस, त्या पेक्षा जास्त ज्ञान तुला आहे. मात्र तुला जितकं ज्ञान मिळवावसं वाट्तं, त्या पेक्षा तुला कमी ज्ञान आहे. आपण कोण आहोत आणि कोण होवू शकतो याची पुरती जाण तुला नाहीये. अरे साधं एवढसं लिलीची फुल फुलावे म्हणून सारं जग वर्षभर कष्ट करीत असतं..

इतरांपेक्षा वेगळं नसणंच चांगलं असतं. सर्वसामान्य दिसणार्याचं आणि बेताची बुद्धी असणार्याचं या जगात भलं होतें. ते डोक्याला त्रास न देता आरामात बसून, नाटक सिनेमा पाहू शकतात, विजय हे काय त्यांना माहित नसते आणि म्हणून ते पराजया पासून मुक्त असतात.

बाकी इतर पुस्तके म्हणजे रॉबिन्सन क्रुसो च्या पुस्तकात जेव्हा तो बेटावर असताना आजारी पडतो तेव्हा देवा विषयी त्याला काय वाटले ते विचार जवळ जवळ ३ पाने भरून आहेत. आता ते आठवत नाहियेत.
हे पुस्तक मी पुन्हा शोधयाचा खूप प्रयंत्न केला पण उपयोग नाही कोणाकडे असल्यास सांगावे मी विकत घ्यायला तयार आहे..
साक्रेटीस, दांते, गोनीदा, बाबा कदम , सु. शि. मक्सिम गोर्कीचे आई असे किती तरी शाळा कोलेजच्या दिवसात वाचलॆले आठवते.

अब्राहीम लिंकनचे त्याच्या मुलाच्या मास्तारास पत्र त्याच्या अनुवाद वसंत बापट यांनी केला होता

प्रिय गुरुजी,

सगळीच माणसे न्यायप्रिय नसतात,
नसतात सगळीच सत्यनिष्ठ,
हे शिकेलच माझा मुलगा कधी ना कधी.
मात्र त्याला हे देखील शिकवा,
जगात प्रत्येक बदमाशागणिक
असतो एक साधूचरित , पुरुषोत्तमही
स्वार्थी राजकारणी असतात जगात,
तसे असतात अवघं आयुष्य समर्पित करणारे नेतेही.
असतात टपलेले वैरी , तसे जपणारे मित्रही,
मला माहित आहे !
सगळ्या गोष्टी झटपट नाही शिकवता येत.........
तरीही जमलं तर त्यांच्या मनावर ठसवा,
घाम गाळून कमावलेला एकच छदाम,
आयत्या मिळालेल्या घबाडापेक्षा मौल्यवान आहे.
हार कशी स्वीकारावी ते त्याला शिकवा
आणि शिकवा विजयाचा आनंद संयमाने घ्यायला ,
तुमच्यात शक्ती असती तर .........
त्याला द्वेष मत्सरापासून दूर रहायला शिकवा
आणि शिकवा त्याला आपला हर्ष संयमाने व्यक्त करायला.
गुंडांना भीत जावू नको म्हणावं,
त्यांना नमविणे सर्वात सोपं असतं.
जमेल तेवढं दाखवित चला त्याला ,
ग्रंथ भांडाराच अदभूत वैभव.
मात्र त्याबरोबरच ,
मिळू दे त्याच्या मनाला निवांतपणा,
सृष्टीचं शाश्वत सौंदर्य अनुभवायला ,
पाहू दे त्याला , पक्षांची अस्मान भरारी ............
सोनेरी उन्हात भिरभिरणारे भ्रमर ..........
आणि हिरव्यागार डोंगर उतारावर डुलणारी चिमुकली फुलं......
शाळेत त्याला हा धडा मिळू दे ,
फसवून मिळालेल्या यशापेक्षा ,
सरळ आलेल अपयश श्रेयस्कर आहे .
आपल्या कल्पना, आपले विचार ,
यांच्यावर दृढ विश्वास ठेवायला हवा त्याने ,
बेहत्तर आहे सर्वांनी त्याला चूक ठरवलं तरी ,
त्याला सांगा ................
भल्याशी भलायीन वागावं,
आणि टग्यांना अद्दल घडवावी .
माझ्या मुलाला हे पटवता आल तर पहा .........
जिकडे सरशी तिकडे धावत सुटणाऱ्या भाऊगर्दीत,
सामील न होण्याची ताकद त्यान कमवायला हवी ,
पुढे हेही सांगा त्याला ,
ऐकावं जनाच अगदी सर्वांच ...........
पण गाळून घ्यावं ते सत्याच्या चाळणीतून ,
आणि फोलपट टाकून निव्वळ सत्व तेवढं स्वीकाराव.
जमलं तर त्याच्या मनावर बिंबवा,
हसत रहावं उरातल दुख्ख दाबून ,
आणि म्हणावं त्याला
आसवांची लाज वाटू देऊ नको.
त्याला शिकवा .........
तुच्छतावाद्याना तुच्छ मानायला ,
अन चाटुगिरीपासून सावध रहायला .
त्याला हे पुरेपूर समजवा की ,
करावी कमाल कमाई त्याने, ताकद आणि अक्कल विकून,
पण कधीही विक्रय करू नये, हृदयाचा आणि आत्म्याचा.
धिक्कार करणाऱ्यांच्या झुंडी आल्या तर,
कानाडोळा करायला शिकवा त्याला.
आणि ठसवा त्याच्या मनावर,
जे सत्य आणि न्याय वाटते,
त्याच्यासाठी पाय रोवून लढत रहा.
त्याला ममतेन वागवा,
पण, लाडावून ठेवू नका.
आगीत तावून सुलाखून निघाल्याशिवाय
लोखंडाच कणखर पोलाद होत नसतं,
त्याच्या अंगी बाणवा अधीर व्हायचं धैर्य,
अन धरला पाहिजे धीर त्याने,
जर गाजवायच असेल शौर्य .
आणखीही एक सांगत रहा त्याला ..........
आपला दृढ विश्वास पाहिजे आपल्यावर,
तरच जडेल उदात्त श्रद्धा मानवजातीवर,
माफ करा गुरुजी,
मी फार बोललो आहे _
खूप काही मागतो आहे.........
पण पहा........
जमेल तेवढ अवश्य कराच,
माझा मुलगा, भलताच गोड छोकरा आहे हो तो.
वसंत बापट

आम्ही लहान असताना अशीच एक कविता इंग्रीजी मधून मराठीत अनुवादित केली होती तेव्हा असे वाटले होते कोणी आपल्या इकडील च कवी याचे निर्माते असतील एवढी ती मनात घर करुन बसली होती.
कपिला मावशी
कपिला मावशी
माझा पिंजरा
कुणी ग नेला बाई

जसे जसे आठ्वत जाइल तसं तसं लिहित जाइन,

मालिका सुंदर आहे.
ह्यामुळे मला स्वतःला चार क्षण अत्यंत आनंदाचे, समाधान्चे मिळालेले आहेत.
मोदकला धागा काढण्यासाठी आणि इतर सर्वांना त्यांच्या सुंदर प्रतिसादाम्साठी धन्यवाद.

लीमाउजेटताईनी सुचविल्यानुसार इथे मला आवडणा~या कुसुमाग्रजान्च्या काही ओळी लिहिते. याच http://www.misalpav.com/node/14147?page=2 इथेपण अगोदर टंकल्या आहेत.

‘देवाच्या दारी’ (१९३२ ते १९३९)
‘नाम तुझे गाती गाती थोर सान
दारी तुझ्या दीन दान घेती।।
चिखलात येता मूल माखोनिया
प्रेमे न्हाऊ तया घालतोसी।।
उधळीत आज भक्तीचीच फुले
डोळे तुझे ओले करीन मी।।’

‘चिमण्यांच्या घरा लावसी मशाल
केवढी विशाल दया तुझी?
तुझ्या महिम्याची प्रचंड पुराणे
गमती तराणे अर्थहीन’

भित्या भावनेला शोधायसी धीर
पाषाणास थोर मीच केले।।
माझ्या जीवनाचा मीच शिलेदार
व्यर्थ हा पुकार तुझ्या दारी।।
आहेस की नाही आज नसे चिंता
दोहोंमध्ये आता भेद नुरे।।

‘जोगीण’
‘मला हवी आहे नास्तिकता,
पण सहस्र वर्षे
मनाला मिठी घालून बसलेली
ही आस्तिकता होत नाही दूर
माझ्यापासून..’

‘याच मातीतून’
‘पण याच, जागेवरच्या मातीतून, आता उगवतोय
एक लखलखित अंजिरी कोंब
नव्या ईश्वरतेचा,
जिचे पर्यायी नाव, नास्तिकताही असू शकेल.’

‘मार्जिन’
‘अचेतनाला करी सचेतन, शून्याला दे अर्थाचे धन
मन अपुल्या नजरेने जीवन सदा पाहते-
म्हणून माझ्या डोळ्यापुढती
किरीटधारी रूप प्रभुचे (मंदिरातले, तसबिरीतले)
उभे राहाते.
असो तसे पण-
ईश्वर नाही या प्रश्नावर- अपुले जमते.’

‘तो’
‘पण तरीही मला माहीत आहे
मला मानणाऱ्यांमध्ये तू अग्रेसर आहेस
फक्त तुझा दिवाणखाना
तुझ्या काळजापासून फार दूर आहे, इतकेच.’

परस्थ
‘तू हा विषय पाहण्याचा नाही, शोधण्याचाही नाही.
तो विषय आहे फक्त अनुभवण्याचा.
माझे पाहणे अनुभवापर्यंत पोचत नाही तोपर्यंत तू मला परस्थच.
असून नसल्यासारखा. किंबहुना नसल्यामुळेच, नसल्यासारखा.’

‘नजर’
‘की या निरीश्वरवाद्यांनी, उत्तररात्री उठून
पाहिलेले नाही कधीही, चांदण्यांनी खचलेले
अपार धूसराने ओथंबलेले आकाश, माझ्या नजरेने.’
मनाच्या अंतर्चक्षूंना या दिव्यत्वाचे क्षणभर दर्शन होते-

‘आता आता, या मृत्यूयात्रेत मात्र,
जेव्हा माझ्या शून्यारलेल्या मनाला
तुझ्या अस्तित्वाची यादही नसते
तेव्हा, सर्वाकडून दुर्लक्षित असा तू,
माझ्या खांद्यावर हात ठेवून
माझ्याबरोबर अनामंत्रित चालत आहेस.’

(आणि माझी अत्यंत आवडती कवितापंक्ती...)
‘स्मित करून म्हणाल्या, मला चांदण्या काही,
तो मुक्त प्रवासी फिरत सदोदित राही
उठतात तमावर त्याची पाऊलचिन्हे,
त्यांनाच पुससी तू, आहे की तो नाही!’

नै मला टंकायची आहे म्हणून विचारतो.

-दिलीप बिरुटे

वामांगीचा लास्यविलासु! जो हा जगद्रुपाआभासु|

तो तांडवमिसे कळासु|दाविसी तू|

शंकराच्या नृत्याला तांडव आणि पार्वतीच्या नृत्याला लास्य म्हणतात. न्रुत्यामध्ये लय आणि सुसंवाद असतो. माणसाला आनंद झाला की तो स्वाभाविकपणे नाचतोच पण दु:ख , वियोग, संहार इत्यादि अनुभवही नृत्यकलेमधून तो दाखवितो. म्हणजे त्या त्या भावांचे आभास निर्माण करण्याची शक्ती नृत्यामध्ये आहे. ज्ञानेश्वर महाराज सांगतात की जगदरूपी आभास हे पार्वतीचे (मायेचे) लास्य आहेत. हे लास्य गणपतीच्या साक्षीने चाललेले आहेत. इतकेच नव्हे तर हे गुरो, हे गणपती, मायेच्या नृत्यातील जगदाभास दाखविण्याचे कौशल्य तू आपल्या नृत्यकलेच्या द्वारे दाखवितोस. पार्वतीचे लास्य जसे गणपतीच्या साक्षीने चालतात, तसे शिष्याचे जीवन सद्गुरुंच्या साक्षीने चाललेले असते. आणि शिष्य जर या जगदाभासात रमू लागला, तर हा साक्षीभाव सोडून तांडवनृत्य करून ते तो आभास दूर करतात.

स्त्रोत - http://www.scribd.com/doc/52892929/%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%...

एक अतिशय मस्त गाणे आणि आशा भोसले यांनी ते गायलय पण तितकेच सुरेख

पंढरीनाथा झडकरी आता
पंढरी सोडून चला विनविते
रखुमाई विठ्ठला

ज्ञानदेवे रचिला पाया
कळस झळके वरी तुकयाचा
याच मंदिरी आलो आपण
प्रपंच करण्या भक्त जनांचा
भक्त थोर ते गेले निघुनी
गेला महिमा तव नामाचा
विक्रय चाले देव पणाचा
रहायचे मग इथे कशाला

धरणे धरुन भेटी साठी
पायरीला हरिजन मेळा
भाविक भोंदू पूजक म्हणती
केवळ अमुचा देव उरला
कलंक अपुल्या महानतेला
बघवे नाही रखुमाईला
यायचे तर लवकर बोला
ना तर द्यावा निरोप मजला

गायिका :- आशा भोसले
संगीतः- वसंत प्रभू
गीत :- पी. सावळाराम

ऐकण्यासाठी इथे टीचकी मारा

माझ्या आईचे वडील कट्टर नास्तिक होते पण भाषा शुद्ध आणि बुद्धी तल्लख असावी म्हणुन ते खुप पाठांतर करुन रोज ते म्हणत असत. आम्हालाही ते सर्व त्याच चालीत, त्याच क्रमाने फक्त ऐकुन ऐकुन पाठ झाले. पैकी काही रचना मला खुप आवडतात म्हणुन देत आहे. त्यात मला जे शब्द जसे ऐकु आले तसे लिहीत आहे. कुणाला योग्य शब्द माहित असल्यास दुरुस्ती करावी.
ह्या रचना कुणाच्या आहेत ते मला माहित नाही.

चराचरी तू आवाहन ये काय तुझ्या कामी
सकलाधारा द्यावे तुजला काय आसना मी

निर्मळ जो त्या केले ठरती अर्घ्य पाघ्य वाया
करवाहेना आचमन तुला शुद्धाला द्याया

घालु कैसे तुला निर्मला देवा स्नाना ते
विष्वोदर तु तुला वहावा पटकवण्या हाते (?)

निरालंब तु उपविताचे महत्व तुज नाही
नसे वासना फुले सुवासिक निष्फळ त्या ठायी

गंधाची थोरवी कोणती नसे लेप ज्याला
स्वतः रम्य तु फिकी तुजपुढे पडे रत्नमाला

सदा तृप्त तू नैवेद्याची काय तुला वाणे
विभोतुष्ट तुज कसे करावे म्या तांबोलाने

नसे अनंता प्रदक्षिणेचे बळ माझ्या ठायी
अभिन्न तु मी मग कवणाच्या लागावे पायी

तुजला स्तविता हात टेकीले जेथे वेदांनी
कशी टिकावी तेथे वाणी मग बापुडवाणी

स्वयंप्रकाशी काय त्यापुढे निरांजन ज्योती
विसर्जन तुला कोठे विश्वे नांदविसी पोटी

कळुन सारे सजलो देवा तुझ्या पुजनासी
भय न लेकरा वाटे जाया निज जनका पाशी

चुकले मुकले शब्द मुलाचे गोडच जनका ते
बालीशलीला बघुन त्याच्या मनी हर्ष दाटे

अज्ञान मी लेकरू तुजकडे जनकाचे नाते
तव सेवेचा देवा ओढा असे मात्र मा ते

येईल तैशी करितो सेवा गोड करुन घ्यावी
पुण्य पदाची जोड वत्सला विनायका द्यावी

(ह्या नंतर लगेच .. "महायोगपीठे तेटे भीमरथ्यां वरं पुंडलिका यदा तुम्बनिंदै.. समागत्य चित्तं तं आनंदकदं परब्रह्मलिंगं भजेत पांडुरंगं.." हेच्च आठवतं.. आणि असेच. नेमके शब्द काय आहेत देव जाणे..)

विश्वाद्या करुणाकरा बहुत मी योनी पहा हिंडलो
कोठेही सुख पाहीले न नयनी, ना ना परी दंडलो

काहि पुण्य उभारीता अवचटे आलो नृदेहा प्रति
आता जन्म पुन्हा नको रघुपते दे मुक्ती की शीघ्र ती

रामा मी तव दास दास म्हणवी मा ते कशाचे भय
रामा जाईन ज्या स्थळी सुखधना होईल तेथे जय
रामा या भुवनत्रयी तुजविणे नाही दुजा तारक
रामा तु सकळार्थ पुर्ण करीसी तु तात मी बालक

न जाणे मी पुजा न मज समजे कशी प्रिती करणे
न जाणे रुपा ते न मज समजे ध्यान धरणे
न जाणे पाया ते न मज जरी सत्संग घडला
तुझे नामि रामा दिननीशी मम प्राण जडला

तु सेव्य मी सेवक योग्य नाते
तु गेय मी गायक तारी मा ते
तु जाप्य मी जापक पुर्ण कामा
सायुज्य दाता तरि तुची रामा

स्तंभावाचुनी हे उभे नभ असे पृथ्वी जळी की तरे
देहो हा बहुछिद्र मग्न असता त्या माजी वायु ठरे

ऐसे खेळ अचाट दावुनी पहा तु भिन्न सर्वाहुनी
तु ते स्वानुभवे विलो किती जगी नैराश वेत्ये मुनी (?)

कोठे माहीश अंतरात शिरुनी वेदांत ही बोलीसी
स्कंधी कावड वाहीसी निजमुखे कोणापुढे जेवीसी
कोठे कागद तारीसी दळसी तु कोठे पशु ओढीसी
कोणचे ऋण वारिसी परिमला का हा तिचा सोडिसी (?)

जय जय रघुवीर समर्थ..

भाग्यदा लक्ष्मी बारम्मा
नम्मम्मा नी सौभाग्यद लक्ष्मी बारम्मा ||धृ.||

हेज्जय मेले गेज्जे निक्कुत
गेज्जे कालगळ ध्वनिय तोरुद
सज्जन साधू पूजेय वेळगे
मज्जिगेयोळगिन बेण्णेयन्ते

भाग्यदा लक्ष्मी बारम्मा ||धृ.||

कनक वृष्टिय करेयुत बारे
मनकामनेय सिद्धिय तोरे
दिनकर कोटी तेजद होळेयुव
जनकरायन कुमारी बेगा

भाग्यदा लक्ष्मी बारम्मा ||धृ.||

अत्तितगळद भक्तर मनेयलि
नित्य महोत्सवा नित्य सुमंगला
सत्यव तोरुव साधु सज्जनर
चित्तदि होळेव पुत्तळि बोम्बे

भाग्यदा लक्ष्मी बारम्मा ||धृ.||

संख्येयिल्लद भाग्यव कोट्टु
कंकण कैया तिरुवुत बारे
कुंकुमांकिता पंकजलोचने
वेंकटरमणन बिंकद राणी

भाग्यदा लक्ष्मी बारम्मा ||धृ.||

सक्करे तुप्पद कालुवे हरिसी
शुक्रवारद पूजेय वेळगे
अक्करेयुळ्ळा अळगिरी नंदन
चोक्क पुरंदर विठलन राणी

भाग्यदा लक्ष्मी बारम्मा ||धृ.||

कवी आहेत प्रसिद्ध मध्ययुगीन कन्नड संत पुरंदरदास, काळ आहे इ.स. १५ वे शतक.

अर्थासकट लिरिक्सची लिंक.

http://sahityam.net/wiki/Bhagyada_lakshmi_baramma

एम्मेस्सुब्बलक्ष्मींच्या आवाजातल्या गाण्याची लिंक.

अजुन काही रचना मला अर्धवट आठवत आहे, कुणाला माहिती असल्यास कृपया पुर्ण रचना इथे द्यावी..
१.
नाम सदा बोलावे, गावे भावे जनासी सांगावे..
हाची सुबोध गुरुंचा, ........

२.
अनुदिनी अनुतापे तापलो रामराया
परमदिनदयाळा नीरसी मोहमाया
अचपळ मन माझे नावरे आवरीता
तुजवीण क्षीण होतो धाव रे धाव आता..

भजन रहीत रामा सर्वही जन्म गेला, स्वजन जन धनाचा व्यर्थ म्या स्वार्थ केला
रघुपती मति माझी आपुलीशी करावी, .......... कास तुझी धरावी

३. काही मधल्याच ओळी आठवतात, नक्की कोणत्या भजनात होते माहित नाही..

नामस्मरणे घर जावे, नित्य आनंदे करावे...नामस्मरणे..
..........., करुणा कि जे देवो देवा...नामस्मरणे..

नाम सदा बोलावे, गावे, भावे जनासि सांगावे
हाचि सुबोध गुरुंचा, नामापरते सत्य न मानावे||
नामात रंगुनिया व्यवहारी सर्व भोग सेवावे|
हाचि सुबोध गुरुंचा, भोगासंगे कुथे न गुंतावे||
आनंदात असावे आळस, भय, द्वेष दूर सारावे|
हाचि सुबोध गुरुंचा, अनुसंधाना कधी न चुकवावे||
गोड सदा बोलावे, नम्रपणे सर्व लोकप्रिय व्हावे|
हाचि सुबोध गुरुंचा, भक्तिने रघुपतिस आळवावे||
स्वान्तर शुद्ध असावे, कपटाचरणा स्वयें न वश व्हावे|
हाचि सुबोध गुरुंचा, मन कोणाचे कधी न दुखवावे||
माझा राम सखा, मी रामाचा दास, नित्य बोलावे|
हाचि सुबोध गुरुंचा, रामापाशी अनन्य वागावे||
यत्न कसून करिन मी, यश दे, न दे, रामा तुझी सत्ता|
हाचि सुबोध गुरुंचा, मानावा राम सर्वथा कर्ता ||
आचार संयमाने युक्त असा, नीतिधर्म पाळावा|
हाचि सुबोध गुरुंचा, खेळाऐसा प्रपंच मानावा ||
दाता राम सुखाचा, संसारा मान तू प्रभूसेवा|
हाचि सुबोध गुरुंचा, संतोषा सर्वदा मनी ठेवा||
स्वार्थ खरा साधा रे, नित्य तुम्ही नामगायनी जागा|
हाचि सुबोध गुरुंचा, मीपण जाळोनिया जगी वागा||
अभिमान शत्रू मोठा, सर्वांना जाचतो सुखाशेने|
हाचि सुबोध गुरुंचा, मारावा तो समूळ नामाने||
राज्याधिकार येवो किंवा जावो समस्त धनमान|
हाचि सुबोध गुरुंचा, भंगावे ना कदा समाधान||
प्रेमात राम रंगतो, प्रेमाला मोल ना जगामाजि|
हाचि सुबोध गुरुंचा, गुरुरायाला तहान प्रेमाची||

(कधी पाठ असलेली ही प्रार्थना आज विसरलीय. यु ट्युब चा दुवा youtube.com/watch?v=72dJW7qm130 ऐकून वाचून लिहीलंय)

आपल्याकडे "आदी बीज एकले", "जेथे जातो तेथे तू माझा सांगाती", "आता विश्वात्मके देवे" इ. भक्तीपर अभंग/पदे जितकी फेमस आहेत तितके हे गाणे तमिळनाडूत फेमस आहे. अरुणगिरीनाथर म्हणून १४-१५ व्या शतकातील एक प्रसिद्ध संतकवी होते त्यांच्या तिरुप्पुगऴ नामक ग्रंथातील एक फेमस पद. मुरुगन देवाच्या स्तुतीपर आहे.

मुत्तैत्तरु पत्तित्तिरुनकै अत्तिक्किरै़ सत्तिच्चरवण
मुत्तिक्कोरु वित्तुक्कुरु...एनवोऽदुम्!!!

मुक्कट्पर मऱ्कुच्चुरुयिन मुरंपट्टदु कऱ्पित्
तिरुवरु म्मुप्पत्तुमु वर्क्कत्तमरुम...अडिपेणम्!!

पत्तुत्तलै तत्त्तक्कणैतोदु ओट्रैक्किरि मत्तैप्पोरुदोरु
पट्टप्पगल्वट्टत्तिगिरियिल्....इरवाग.!!

प्पत्तऱ्किर तत्तैक्कडविय पच्चैप्पुयल्मेच्चत्तगुपोरुळ्
पट्चत्तिरु रट्चित्तरुळ्वदुम्.....ओरुनाळे!!

तित्तित्तेय ओत्तप्परिपुर निर्त्तप्पदम्वैत्तुप्पयिरवि
तिक्कोट्तनडिक्क कळु़गोडु....कऴ्उरादं!!!

तिक्कुप्परि अट्टप्पयिरवर्तोक्कुत्तोगु तोक्कुत्तोगुतोगु
चित्रप्पवुरिक्कत्तरिगडग...एनवोदक्!!

कोत्तुप्परै़ कोट्टक्कळमिसै कुक्कुक्कुगु कुक्कुक्कुगुकुगु
कुत्तिप्पुदै पुक्कुप्पिडियेन....मुदुकूगै!!

कोट्पुट्रेऴ नट्पट्रवुणरै वेट्टिप्पलि यिट्टुक्कुलगिरि
कुत्तुप्पड ओत्तुप्पोरवल....पेरुमाळे!!!

मूळ व्हिडिओ लिंक. गाणे साधारण ५० सेकंदांत सुरू होते. भयानक टंग ट्विस्टर आहे पण ऐकायला छान आहे.

परम सदगुरु परमार्थाप्रत न्यावी माझी मती
पंच साधना चेतवूनीया करितो पंचारती
जय जय सदगुरु , जय जय सदगुरु ||धृ||

आयुष्यातील सुख दु़:खांची मजसी का बाधा
जीवाननामक यज्ञातील या दोन्हीही समिधा
परंज्योतिला असोत अर्पण अवघ्या दैवगती
पंचसाधना चेतवुनिया करितो पंचारती
जय जय सदगुरु , जय जय सदगुरु ||१||

तनु-निर्वाहा आवश्यक मी यत्ने संपादावे
अधिक लाभता सत्पात्री ते दान सुख घ्यावे
कधीहीना मी उल्लंघाव्या वेदाज्ञा वा श्रुती
पंचसाधना चेतवुनिया करितो पंचारती
जय जय सदगुरु , जय जय सदगुरु ||२||

जगत दिसावे जगन्नाथमय त्याची करिता सेवा
अहंपणाचा भाव मानसी कधी न उपजावा
तप:साधने नमवावे मी मात्र अविद्येप्रती
पंचसाधना चेतवुनिया करितो पंचारती
जय जय सदगुरु , जय सदगुरु ||३||

विहित कर्म मी नित्य करावे आस नसे चित्ती
निरिच्छ मानस तरिही असावी उल्हासित वृत्ती
तुझ्या पदांचे तीर्थ ठरावी सहजच माझी कृती
पंचसाधना चेतवुनिया करितो पंचारती
जय जय सदगुरु , जय सदगुरु ||४||

स्वाध्यायाने उमजावी मज माझ्यामधली शक्ती
अधिक लाभता सरे याचना उरते अमृत भक्ती
अनंत जन्मासाठी म्हनुनी तुज ही शरणागती
पंचसाधना चेतवुनिया करितो पंचारती
जय जय सदगुरु , जय सदगुरु ||५||

परम सदगुरु परमार्थाप्रत न्यावी माझी मती
पंच साधना चेतवूनीया करितो पंचारती
जय जय सदगुरु , जय जय सदगुरु ||धृ||

गेले द्यायचे ते राहुनी या आरती प्रभू यांच्या गाण्याचा अर्थ सांगेल काय कोणी?

एक कविता हवी आहे.. लहानपणी बहुदा चंद्रकांत काळे (साजणवेळा वाले) ह्यांच्या आवाजात कवितेची कॅसेट ऐकली होती.. त्यात होती.. (एका म्हातार्‍याने म्हातारीला उद्देशुन म्हणलेलं आहे बहुदा..)
छे ग आता कशी रहावी, स्म्रुती मला तेव्हाची सगळी..
होता का ग चंद्र तेधवा, की होती ती रात्र वादळी..

'धारणात् धर्म इत्याहु: धर्मो धारयते प्रजा:'(महाभारत) - ज्यामुळे सर्व प्रजेची, सृष्टीची धारणा होते त्या व्यवस्थेला धर्म असे म्हणतात. 'धर्मो अस्य विश्वस्य जगतः प्रतिष्ठा'- म्हणजे स्थावरजंगम अशा सर्व विश्वाची प्रतिष्ठा म्हणजेच धर्म होय. धर्म ही भारतीयांची संकल्पना अद्वितिय आहे. हा धर्म कोणी प्रेषिताने, श्रेष्ठ पुरूषाने निर्माण केलेला नाही. ती नैसर्गिक व्यवस्था आहे.

या अर्थाने धर्म हा अपौरूषेय आहे. सर्व मौलिक सत्य अपौरूषेयच असते. त्याचा द्रष्टा कुणी असामान्य असू शकतो. जसे वैदिक महर्षी होते. सर्व चराचर सृष्टीशी तादात्म्य पावणारा हा धर्म व त्यातून उदित झालेली 'वसुधैव कुटुंबकम्' ही विश्वकुटुंबवादी जीवनदृष्टी ही भारताची उत्तुंग महानता आहे. अशा या मूळ धर्माचे प्रबोधन थोर महर्षींनी जे केले, त्या उत्तुंग धर्मविचाराचे पुनर्जागरण व प्रतिष्ठापना सर्व संतांना करावयाची आहे. त्यासाठी संत अवतरतात.

आम्ही वैकुंठवासी| आलो याची कारणासी| बोलिले जे महर्षी| साच भावे वर्तावया|| असे आपल्या जीवितकार्याचे वर्णन तुकोबा करतात. धर्म रक्षावयासाठी| करणे आटी आम्हांसी| असे जे ते म्हणतात ते या मूळधर्माच्या रक्षणासाठीच! विष्णुमय जग वैष्णवांचा धर्म असा त्यांचा सर्वव्यापक धर्मविचार आहे.

- श्री संत बाबामहाराज आर्वीकर कृत 'संतधर्म जीवनदर्शन'

दृश्याच्या मागे दडून असलेल्या, दृष्याचे व्यासपीठ असलेल्या तत्वाची अवस्था गूढ आहे. या अचुंबिताचे चुंबन घेण्याचा प्रयत्न साहित्यिक भावनेद्वारा, कल्पनेद्वारा करतो. पण त्याचा बोध वास्तवतेपासून दूरच राहतो. प्रेयसीच्या प्रतिमेचे चुंबन घेणार्‍या प्रेमी जीवासारखीच साहित्यिकाची अवस्था असते. पण साक्षात्कारी तत्ववेत्ते मात्र विश्वामागील सत्य विश्वस्वरूपातूनही वास्तव स्वरूपात कसे आहे याची अतीव शुद्ध व्यवस्था जाणतात. त्यांनी या तत्वास शाश्वत, नि:स्पंद, निरालंब आत्मतत्व असे म्हटले आहे.

या तत्वाचा दृश्यतेशी संबंध कोणत्या पातळीवर कसा आला आहे हे विशद करतानाच फक्त तत्ववेत्यांमधे काही मतभेद आढळतात. अशा प्रकारच्या मतभेदांनाच भारतीय विचारसृष्टीत 'सिद्धांत मते' असे म्हणतात. द्वैत, अद्वैत, विशिष्टाद्वैत, द्वैताद्वैत, शुद्धाद्वैत, शांभवाद्वैत, सामरस्याद्वैत, अद्वय अजातवाद तसेच चिद्विलास या नावांनी ती सिद्धांत-मते ओळखली जातात. या मतांमधे अनेकता जर मानली तर सत्ये अनेक आहेत असे मानावे लागेल. ते तर शक्य नाही. एकच सत्य मानावे तर इतर सिद्धांत मांडणार्‍यांना द्रष्टे कसे म्हणावे? अशा अनेक आक्षेप आणि आरोपांना शब्दांच्या दातांनी चावत राहणे म्हणजेच तत्वचर्चा असा बोलाच्याच भोजनाचा रिकामा विद्वत्ताप्रचुर गोंधळ म्हणजेच तत्वज्ञानाचा अभ्यास असे मत आज रूढ झाले आहे. त्यामुळे सामान्यपणे सत्यनिष्ठा भंग पावून, तत्ववेत्त्यांच्या सत्यान्वेषी बुद्धीचा आणि नानाविध प्रकारे केलेल्या प्रामाणिक प्रयत्नांचा ज्ञाते म्हणविणार्‍यांनीच अवमान करण्याचे तंत्र अवलंबलेले दिसते.

पण खरे पाहता या सर्व तत्ववेत्त्यांच्या मतात भेद व भिन्नता मुळीच नाही असे सिद्धमत आहे. मत सत्ये अनेक आहेत का? तर सत्ये अनेक नव्हेत, पण सत्य अनंत मात्र आहे. सत्यं अनंतं ब्रह्म! या अनंताच्या शोधात विविध तत्ववेत्त्यांना सत्याचे जसे स्वरूप दिसते, ते तसे सत्यच असते. कारण सत्य हे अनंत आहे. म्हणून त्या त्या तत्ववेत्त्यांना कळलेला सत्यांश व त्यासाठी त्यांनी मांडलेला सिद्धांत तोही शाश्वत व सनातनच होय. याचा अर्थ एवढाच, की सत्य हे द्वैत आहे, अद्वैत आहे आणि सारे द्वैताद्वैतविलक्षणही तेच आहे. कारण ते अनिर्वचनीय आणि स्वसंवेज्ञ आहे. सत्य कुठे दिसेल याचे उत्तर त्यामुळेच ते सत्यातच दिसू शकते हेच असते. ज्यांना सत्याचा बोध द्वैतात झाला त्यांचे द्वैतही सत्य होय. ज्यांना सत्याचा बोध अद्वैतात झाला त्यांचे अद्वैतही सत्यच होय. सत्याचा बोध जिथे झाला तिथे केवळ सत्यच असू शकते एवढेच येथे लक्षात घ्यावयाचे आहे.

- श्री संत बाबामहाराज आर्वीकर कृत 'संतधर्म जीवनदर्शन'

गुलज़ार यांच्या काही त्रिवेणी (triplets)

------------------------------------

इतने लोगों में कह दो अपनी आँखों से

इतना ऊंचा न ऐसे बोला करें

लोग मेरा नाम जाने जाते हैं॥

------------------------------------

ये माना इस दौरान कुछ साल बीत गए हैं

फिर भी आँखों में चेहरा तुम्हारा समाया हुआ है

किताबों पर धुल जमने से कहानी कहाँ ख़तम होती है॥

------------------------------------

मुझे आज कोई और न रंग लगाओ

पुराना लाल रंग अभी भी ताज़ा है

अरमानो का खून हुए जियादा दिन नहीं हुआ है॥

------------------------------------

तेरे गेसू जब भी बातें करते हैं

उलझी उलझी सी वो बातें होती हैं

मेरी उँगलियों की मेह्मांगी उसे पसंद नहीं॥

------------------------------------

उड़ के जाते हुए पंछी ने बस इतना ही देखा

देर तक हाथ हिलाती रही वह साख फिजा में

अलविदा कहने को ? या पास बुलाने के लिए?

--------–--------------------------

ज़िन्दगी क्या है जान ने के लिए

ज़िंदा रहना बहुत ज़रूरी है

आज तक कोई भी रहा तो नहीं॥

------------------------------------

सब पे आती है सबकी बारी से

मौत मुंसिफ है, कम-ओ-बेश नहीं

ज़िन्दगी सब पे क्यूँ नहीं आती॥

------------------------------------

कोई चादर की तरह खींचे चला जाता है दरिया

कौन सोया है तलए इसके जिसे ढूंढ रहे हैं

डूबने वाले को भी चैन से सोने नहीं देते

----------------------------------

आणि ही आणखी एक आवडलेली -

जरा आवाज का लहजा तो बदलो
जरा मद्धम करो इस आँच को सोना
कि जल जाते हैं कँगुरे नरम रिश्तों के
जरा अल्फाज के नाखून तो तराशो
बहुत चुभते है जब नाराजगी से बाते करती हो...

हरिपाठातील एकेक अभंग म्हण़जे प्रमेय रत्नांची खाण व उपासन दर्शनाची लयलूट आहे. प्रत्येक अभंग नव्या रूचीचा, नव्या साजाचा, नव्या बोधाचा, नव्या साजाचा, नव्या दृष्टीचा व नवीन प्रेरणेचा वाहक आहे. तथापि त्या सर्व अभंगात एक उदात व मंगल सूत्र गुंफलेले आहे हे विसरून चालणार नाही. हे सूत्र तुटले की सारा बिघाडच हाती येतो. प्रत्येक अभंग स्वतंत्र भासला तरी सगळे अभंग एकाच सूत्रत ग्रथित आहेत, ते सूत्र म्हणजे निष्ठा किंवा भाव हे होय. भाव हेच सूत्र तर अभंग हे मणी होत. भाव हे सूत्र नसेल तर माळ तयार होणार नाही व माळ नाही म्हणजेच स्मरण नाही. म्हणजेच खरोखरचे नाम नाही. यासाठी ज्ञानदेवांनी सुरूवातीला 'देवाचिये द्वारी' ही भावावस्था सांगीतली व पुढील सक्रियता 'हरि मुखे म्हणा, हरि मुखे म्हणा' या ध्रुवचरणाने स्पष्ट केली. थोडक्यात, भावस्थित मनाने हरिचे नाम घ्यावे. देवाचे द्वारी प्रथम असावे व मग हरि मुखे म्हणावे म्हणजे नामस्मरणाचे सार सुखेनैव हाती येईल.

नाम घ्या, ज्ञान प्राप्त करा, ध्यान साधा वा योग करा, सर्वांचे मूल्य सत्संगातच ठरणार आहे. हा सत्संगच न लाभेल तर योगयागविधी वाया उपाधी होते. जप तप कर्म, क्रिय नेम धर्म हा तेव्हा वाउगाच श्रम ठरतो. बरे नामस्मरण म्हणावे तर ते संतसंगतीनेच व्हावे. नाहीतर - 'ज्ञानदेव म्हणे नाम हे सुलभ| सर्वत्र दुर्लभ विरळा जाणे||', म्हणजेच त्या नामाची गुरूकिल्ली संतांजवळच आहे. मोक्षरेखे आला| भाग्ये विनटला| साधूंचा अंकिला| हरिभक्त|| किती अभंग या सत्संगाच्या महतीचे द्यावेत? ज्ञानोबा म्हणतात - संतांचे संगती, मनोमार्ग गती, आकळावा श्रीपती, येणे पंथे. शिवाय - सिद्धी बुद्धी धर्म, हरिपाठी आले, प्रपंची निमाले, साधुसंगे. केवढी रोकडी साक्ष आहे ही!

नामाचे साधन हे इतर साधनांपेक्षा प्रभावी आहे खरे, पण सत्संगाशिवाय त्याची गोडी लागणे कठीणा! कारण भक्तीभाव नावाची अलौकिक शक्ती प्रेममय हृद्यात जागी झाल्याशिवाय नाम हे नाम ठरत नाही. उगाच आग्रहाने बोलणे वेगळे. पण संतांच्या स्वानुभवाची ही गोष्ट आहे. नाम संतांशिवाय, गुरूकृपेविना हाती येत नाही. 'निवृत्तीने दिधले माझे हाती' असा सुस्पष्ट शब्दात सत्संगाचा, गुरूकृपेचा लौकिकच ज्ञानाई मुक्तकंठाने गात आहे. सार्‍या हरिपाठात नामाचे महत्वच अधोरेखित झालेले आहे.

- श्री संत बाबा महराज आर्वीकर यांच्या 'देवाचिये द्वारी' पुस्तकातून

माझ्या काही आवडत्या कादंबरी व त्यातील एक एक उतारा शाम्पल म्हणुन देण्याचा मोह आवरत नाहीये
१- one hundred years of solitude - gabriel garcia marquez मानवी प्रेमावर अनेक अप्रतिम उतारे यात आहेत त्यातील मला भावलेला हा एक अर्थात मुळ पुस्तक वाचण्याला उतारा हा पर्याय नाही च तरीही एक सहज

Nevertheless, no matter how much they killed themselves with work, no matter how much money they eked out, and no matter how many schemes they thought of, their guardian angels were asleep with fatigue while they put in coins and took them out trying to get just enough to live with. During the waking hours when the accounts were bad. they wondered what had happened in the world for the animals not to breed with the same drive as before, why money slipped through their fingers, and why people who a short time before had burned rolls of bills in the carousing considered it highway robbery to charge twelve cents for a raffle of six hens. Aureliano Segundo thought without saying so that the evil was not in the world but in some hidden place in the mysterious heart of Petra Cotes, where something had happened during the deluge that had turned the animals sterile and made money scarce. Intrigued by that enigma, he dug so deeply into her sentiments that in search of interest he found love, because by trying to make her love him he ended up falling in love with her. Petra Cotes, for her part, loved him more and more as she felt his love increasing, and that was how in the ripeness of autumn she began to believe once more in the youthful superstition that poverty was the servitude of love. Both looked back then on the wild revelry, the gaudy wealth, and the unbridled fornication as an annoyance and they lamented that it had cost them so much of their lives to fund the paradise of shared solitude. Madly in love after so many years of sterile complicity, they enjoyed the miracle of loving each other as much at the table as in bed, and they grew to be so happy that even when they were two worn-out old people they kept on blooming like little children and playing together like dogs.
Disgrace - J M Coetzee
या कादंबरीतील हा उतारा अतिशय संवेदनशील, एका साध्या कुत्र्याप्रती त्याच्या मृत शरीराच्या डीग्नीटी साठी देखील धडपडणारा हा संवेदनशील असलेला हा नायक संवेदनशीलते वर वेगळाच प्रकाश टाकणारा सुन्न करणारा हा विलक्षण उतारा मला प्रचंड भावतो.

He goes off to the Animal Welfare clinic as often as he can, offering himself for whatever jobs call for no skill: feeding, cleaning, mopping up.
The animals they care for at the clinic are mainly dogs, less frequently cats: for livestock, D Village appears to have its own veterinary lore, its own pharmacopoeia, its own healers. The dogs that are brought in suffer from distempers, from broken limbs, from infected bites, from mange, from neglect, benign or malign, from old age, from malnutrition, from intestinal parasites, but most of all from their own fertility. There are simply too many of them. When people bring a dog in they do not say straight out, 'I have brought you this dog to kill,' but that is what is expected: that they will dispose of it, make it disappear, dispatch it to oblivion. What is being asked for is, in fact, Lösung (German always to hand with an appropriately blank abstraction): sublimation, as alcohol is sublimed from water, leaving no residue, no aftertaste.
So on Sunday afternoons the clinic door is closed and locked while he helps Bev Shaw lösen the week's superfluous canines. One at a time he fetches them out of the cage at the back and leads or carries them into the theatre. To each, in what will be its last minutes, Bev gives her fullest attention, stroking it, talking to it, easing its passage. If, more often than not, the dog fails to be charmed, it is because of his presence: he gives off the wrong smell (They can smell your thoughts), the smell of shame. Nevertheless, he is the one who holds the dog still as the needle finds the vein and the drug hits the heart and the legs buckle and the eyes dim.
He had thought he would get used to it. But that is not what happens. The more killings he assists in, the more jittery he gets. One Sunday evening, driving home in Lucy's kombi, he actually has to stop at the roadside to recover himself. Tears flow down his face that he cannot stop; his hands shake.
He does not understand what is happening to him. Until now he has been more or less indifferent to animals. Although in an abstract way he disapproves of cruelty, he cannot tell whether by nature he is cruel or kind. He is simply nothing. He assumes that people from whom cruelty is demanded in the line of duty, people who work in slaughterhouses, for instance, grow carapaces over their souls. Habit hardens: it must be so in most cases, but it does not seem to be so in his. He does not seem to have the gift of hardness.
His whole being is gripped by what happens in the theatre. He is convinced the dogs know their time has come. Despite the silence and the painlessness of the procedure, despite the good thoughts that Bev Shaw thinks and that he tries to think, despite the airtight bags in which they tie the newmade corpses, the dogs in the yard smell what is going on inside. They flatten their ears, they droop their tails, as if they too feel the disgrace of dying; locking their legs, they have to be pulled or pushed or carried over the threshold. On the table some snap wildly left and right, some whine plaintively; none will look straight at the needle in Bev's hand, which they somehow know is going to harm them terribly.
Worst are those that sniff him and try to lick his hand. He has never liked being licked, and his first impulse is to pull away. Why pretend to be a chum when in fact one is a murderer? But then he relents. Why should a creature with the shadow of death upon it feel him flinch away as if its touch were abhorrent? So he lets them lick him, if they want to, just as Bev Shaw strokes them and kisses them if they will let her.
He is not, he hopes, a sentimentalist. He tries not to sentimentalize the animals he kills, or to sentimentalize Bev Shaw. He avoids saying to her, 'I don't know how you do it,' in order not to have to hear her say in return, 'Someone has to do it.' He does not dismiss the possibility that at the deepest level Bev Shaw may be not a liberating angel but a devil, that beneath her show of compassion may hide a heart as leathery as a butcher's. He tries to keep an open mind.
Since Bev Shaw is the one who inflicts the needle, it is he who takes charge of disposing of the remains. The morning after each killing session he drives the loaded kombi to the grounds of Settlers Hospital, to the incinerator, and there consigns the bodies in their black bags to the flames.
It would be simpler to cart the bags to the incinerator immediately after the session and leave them there for the incinerator crew to dispose of. But that would mean leaving them on the dump with the rest of the weekend's scourings: with waste from the hospital wards, carrion scooped up at the roadside, malodorous refuse from the tannery - a mixture both casual and terrible. He is not prepared to inflict such dishonour upon them.
So on Sunday evenings he brings the bags to the farm in the back of Lucy's kombi, parks them overnight, and on Monday mornings drives them to the hospital grounds. There he himself loads them, one at a time, on to the feeder trolley, cranks the mechanism that hauls the trolley through the steel gate into the flames, pulls the lever to empty it of its contents, and cranks it back, while the workmen whose job this normally is stand by and watch.
On his first Monday he left it to them to do the incinerating. Rigor mortis had stiffened the corpses overnight. The dead legs caught in the bars of the trolley, and when the trolley came back from its trip to the furnace, the dog would as often as not come riding back too, blackened and grinning, smelling of singed fur, its plastic covering burnt away. After a while the workmen began to beat the bags with the backs of their shovels before loading them, to break the rigid limbs. It was then that he intervened and took over the job himself.
The incinerator is anthracite-fuelled, with an electric fan to suck air through the flues; he guesses that it dates from the 1950s, when the hospital itself was built. It operates six days of the week, Monday to Saturday. On the seventh day it rests. When the crew arrive for work they first rake out the ashes from the previous day, then charge the fire. By nine a.m. temperatures of a thousand degrees centigrade are being generated in the inner chamber, hot enough to calcify bone. The fire is stoked until mid-morning; it takes all afternoon to cool down.
He does not know the names of the crew and they do not know his. To them he is simply the man who began arriving on Mondays with the bags from Animal Welfare and has since then been turning up earlier and earlier. He comes, he does his work, he goes; he does not form part of the society of which the incinerator, despite the wire fence and the padlocked gate and the notice in three languages, is the hub.
For the fence has long ago been cut through; the gate and the notice are simply ignored. By the time the orderlies arrive in the morning with the first bags of hospital waste, there are already numbers of women and children waiting to pick through it for syringes, pins, washable bandages, anything for which there is a market, but particularly for pills, which they sell to muti shops or trade in the streets. There are vagrants too, who hang about the hospital grounds by day and sleep by night against the wall of the incinerator, or perhaps even in the tunnel, for the warmth.
It is not a sodality he tries to join. But when he is there, they are there; and if what he brings to the dump does not interest them, that is only because the parts of a dead dog can neither be sold nor be eaten.
Why has he taken on this job? To lighten the burden on Bev Shaw? For that it would be enough to drop off the bags at the dump and drive away. For the sake of the dogs? But the dogs are dead; and what do dogs know of honour and dishonour anyway?
For himself, then. For his idea of the world, a world in which men do not use shovels to beat corpses into a more convenient shape for processing.
The dogs are brought to the clinic because they are unwanted: because we are too many. That is where he enters their lives. He may not be their saviour, the one for whom they are not too many, but he is prepared to take care of them once they are unable, utterly unable, to take care of themselves, once even Bev Shaw has washed her hands of them. A dog-man, Petrus once called himself. Well, now he has become a dog-man: a dog undertaker; a dog psychopomp; a harijan.
Curious that a man as selfish as he should be offering himself to the service of dead dogs. There must be other, more productive ways of giving oneself to the world, or to an idea of the world. One could for instance work longer hours at the clinic. One could try to persuade the children at the dump not to fill their bodies with poisons. Even sitting down more purposefully with the Byron libretto might, at a pinch, be construed as a service to mankind.
But there are other people to do these things - the animal welfare thing, the social rehabilitation thing, even the Byron thing. He saves the honour of corpses because there is no one else stupid enough to do it. That is what he is becoming: stupid, daft, wrongheaded.

मिपावरचे जुने धागे वाचणं आणि त्यातले काही वर काढणं हे मला वाटतं आपण सगळेच जण करतो. हा धागा मोदकभाऊंनी चालू केला तेव्हा मी मिपावर नव्हतो. पण मिपाकरांचा व्यासंग या धाग्यातून दिसतो हे खरंच. मी इथे नियमितपणे माझे आवडते उतारे, कविता आणि इतर लेखन टाकणार आहे. सुरुवात मिपावरचे अभिजात लेखक रामदासकाकांच्या ' शिंपिणीचे घरटे ' पासून.

या कथेचा/लेखाचा शेवट निव्वळ अप्रतिम. प्रसिद्ध संगीतकार सज्जाद हुसेन त्यांच्या एका मुलाखतीत म्हणाले होते - खरं गाणं म्हणजे ऐकल्यावर श्रोत्याला 'वाह' करायला लावतं ते नव्हे, तर जे श्रोत्याला 'आह' करायला लावतं तेच.
या कथेला/लेखाला सज्जादसाहेबांचा हा निकष अगदी तंतोतंत लागू पडतो.

- वाडा चारी बाजूनी खचायला लागला तेव्हा गावात छेडा, गाला , सुरा, भानुशाली वगैरे माणसं फिरायला लागली होती. शामजी भाईच्या ओळखीनी एक बिल्डर आला तेव्हा वाड्याची सोसायटी करायची ठरलं. आज्जीनी आत्याला एक फ्लॅट द्यायला लावला. घरात खूप कधीच न पाहिलेले पैसे आले. पण आता ते हवे होते कुणाला.शिलाईच्या पैशावर वाढलेली मुलं श्रीमंत झाली होती. वेगवेगळ्या देशात राहत होती.
फ्लॅटचा नकाशा दाखवायला आर्कीटेक्ट आला तेव्हा त्यानी कागदावर दाखवलं हे तुमचं देवघर. दादा म्हणाले देवघर नसलं तरी चालेल पण एक शिवण घर हवय आम्हाला.
आईच्या शिवणकामाच्या कारकिर्दीला एक लाईफ टाईम ऍवॉर्ड मिळालं.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
मशिन आईच्या बेडरूम मध्ये अजून तसंच आहे. आई मात्र आता शिवणयंत्रा कडे बघत नाही. टीव्ही बघत पेंगत राहते.समोरच्या डिश मध्ये मागून घेतलेलं आईसक्रीम विरघळून जातं. साखर खायची नाही म्हणून नातवानी बिनसाखरेच गोड आईसक्रीम आणलेलं असतं.सिरीयल संपते. आई जागी होते. परत चॅनेल बदलते.परत पेंगायला लागते . दादा हाक मारतात पण तिचं लक्ष नसतं. जाहिरातीत शिलाई मशिन आलं की टीव्ही खाडकन बंद करून रडायला लागते. मावशीबाई आईला समजावतात. दादा मुके मुके हूओन बघत राहतात. मशिनच्या बाजूला आईची व्हीलचेअर आहे. आई खुर्चीवर बसून मशिन कुरवाळते. मोठ्ठ्यानी रडते. डोकं टेकून हूंदके देत राहते.
गेल्या वर्षी डायबेटीस मुळे आईचे दोन्ही पाय कापल्यानंतर हे असचं चालू आहे.

वाचल्यावर ज्याचं मन हललं नाही आणि आईच्या आठवणीने लहान झालं नाही असा एकही मिपाकर नसेल!

"I've seen horrors, horrors that you've seen. But you have no right to call me a murderer. You have a right to kill me. You have a right to do that, but you have no right to judge me. It's impossible for words to describe what is necessary to those who do not know what horror means. Horror! Horror has a face, and you must make a friend of horror. Horror and moral terror are your friends. If they are not, then they are enemies to be feared. They are truly enemies."

- कर्नल वॉल्टर कर्ट्झ

"I remember when I was with Special Forces. Seems a thousand centuries ago. We went into a camp to inoculate the children. We left the camp after we had inoculated the children for polio, and this old man came running after us and he was crying. He couldn't see. We went back there and they had come and hacked off every inoculated arm. There they were in a pile: a pile of little arms. And I remember I...I...I cried. I wept like some grandmother. I wanted to tear my teeth out. I didn't know what I wanted to do. And I want to remember it. I never want to forget it. I never want to forget. And then I realized, like I was shot — like I was shot with a diamond...a diamond bullet right through my forehead. And I thought: My God, the genius of that. The genius! The will to do that: perfect, genuine, complete, crystalline, pure. And then I realized they were stronger than me, because they could stand it. These were not monsters. These were men, trained cadres — these men who fought with their hearts, who had families, who have children, who are filled with love — but they had the strength — the strength! — to do that. If I had ten divisions of those men our troubles here would be over very quickly. You have to have men who are moral and at the same time who are able to utilize their primordial instincts to kill without feeling, without passion, without judgement. Without judgement! Because it's judgement that defeats us."

वरील दोन्ही संवाद "अ‍ॅपोकॅलिप्स नाऊ" या मार्लन ब्रांडो अभिनीत चित्रपटातून घेतले आहेत. दोन्ही सीन्स तुनळीवर उपलब्ध आहेत. ब्रांडोच्या लाजवाब अभिनयासाठी जरूर बघावेत

ब्रँडोचा अॅपोकॅलिप्स नाऊ मधला अभिनय गॉडफादर पेक्षाही सरस होता. मार्टिन शीनचंही काम छान आहे त्याच्यातलं.

पुलंचे बरेच लेखन वाचल्यानंतर कळाले की त्यांनी एका इंग्रजी पुस्तकाचा मराठीत अनुवाद केलेला आहे. तेव्हाचे माझे वाचनविश्व संपूर्णपणे पुलंनीच व्यापलेले असल्याने त्यांना अनुवाद वगैरे प्रकारात जायची का गरज पडली असावी किंवा कोण आहे तो लेखक आणि लेखन ज्याची पुल मराठी भाषिकांशी ओळख करू पाहत आहेत यामुळेच माझी उत्सुकता चाळवली गेली. थोडासा शोध घेतला गेला आणि मॉडेल कॉलनीतल्या माझ्या आवडत्या रद्दीच्या दुकानात ते सापडलेच! हो बरीचशी जुनी पुस्तके इथेच मिळाली मला!

पुस्तकाचे नाव "the Old Man and the Sea ", लेखक Ernest Hemingway .

झाल. वाचायला घेतलं.

“Santiago,” the boy said to him as they climbed the bank from where the skiff was hauled up. “I could go with you again. We’ve made some money.”
The old man had taught the boy to fish and the boy loved him.
“No,” the old man said. “You’re with a lucky boat. Stay with them.”
“But remember how you went eighty-seven days without fish and then we caught big
ones every day for three weeks.”
“I remember,” the old man said. “I know you did not leave me because you doubted.”
“It was papa made me leave. I am a boy and I must obey him.”
“I know,” the old man said. “It is quite normal.”
“He hasn’t much faith.”
“No,” the old man said. “But we have. Haven’t we?”
“Yes,” the boy said. “Can I offer you a beer on the Terrace and then we’ll take the stuff
home.”
“Why not?” the old man said. “Between fishermen.”
They sat on the Terrace and many of the fishermen made fun of the old man and he was not angry. Others, of the older fishermen, looked at him and were sad. But they did not show it and they spoke politely about the current and the depths they had drifted their lines at and the steady good weather and of what they had seen. The successful fishermen of that day were already in and had butchered their marlin out and carried them laid full length across two planks, with two men staggering at the end of each plank,
to the fish house where they waited for the ice truck to carry them to the market in Havana. Those who had caught sharks had taken them to the shark factory on the other side of the cove where they were hoisted on a block and tackle, their livers removed, their fins cut off and their hides skinned out and their flesh cut into strips for salting.

आणि मी जणू “Santiago,” च्या अगदी जवळ जाऊन त्याला न्याहाळू लागलो. पुढे कितीतरी दिवस मी कधी समुद्रात बोटीवर किंवा समुद्रकिनारी निवांत पडून होतो! काय बोलाव नि किती बोलाव? प्रचंड फ्यान झालो मी Ernest Hemingway चा!

पुलंनाही मनापासून धन्यवाद दिले आणी मग त्यांचा अनुवाद वाचायला घेतला, "एका कोळियाने!" त्याविषयी पुन्हा कधीतरी.

धन्यवाद!
Sandy

छान धागा आहे, सवडीने तिन्ही भाग वाचले, त्याची पोच! आवडलेले उतारे,कविता टंकते लवकरच,
स्वाती

हा धागा फारच अप्रतिम आहे

पाय असावे जमिनीवरती
कवेत अंबर घेताना,
हसू असावे ओठांवरती
काळीज काढून देताना.
संकटासही ठणकावुनी सांगावे
ये आता बेहत्तर,
नजर रोखुनी नजरेमध्ये
आयुष्याला द्यावे उत्तर.

असे जगावे छाताडावर
आव्हानाचे लावून अत्तर.

- गुरु ठाकूर

Aaguner poroshmoni chonwao prane -
E jibon punno koro! E jibon punno koro!
E jibon punno koro! E jibon punno koro dwahawn-daane!
Aaguner poroshmoni chonwao prane!

Amar ei dehokhani tule dhoro;
Tomar oi debaloyer prodweep koro!
Nishidin alok-shikhaa joluk gaane!
Nishidin alok-shikhaa joluk gaane!
Aaguner poroshmoni chonwao prane!

Aandharer gaaye gaaye porosh tobo;
Shara raat fotak tara nobo nobo.
Noyoner drishti hote ghunchbe kaalo;
Jekhane podbe shethay dekhbe alo!
Betha mor uthbe jole uurdho-pane!
Betha mor uthbe jole uurdho-pane!

Aaguner poroshmoni chonwao prane
E jibon punno koro! E jibon punno koro!
E jibon punno koro! E jibon punno koro dwahawn-daane!
Aaguner poroshmoni chonwao prane.

गाणे : https://www.youtube.com/watch?v=733gLXvNPiY

अर्थ : http://gitabitan-en.blogspot.in/2011/09/philosophers-stone-of-fire.html

शहाना या मुंबईतील संस्थेने रवींद्रसंगीतावर आयोजित केलेल्या एका कार्यक्रमाचं वार्तांकन केलं होतं. त्याची सुरूवात या गीताने झाली होती हे आठवतंय. खूप धीरगंभीर चाल आहे. संपूर्ण सभागृह एकदम भारून गेल्याचं आठवतंय. पण अर्थ विसरलोय. अर्थ सांगाल का?

Purify my life
with the purging touch of fire
Purify my life
With your blessings of searing pain
Make it pure like the gold
That passes the test of fire

Take unto you my mortal form
Make it a lamp of your divine abode
Let the flame of my song glow through night and day

The slightest of your touch on the dark frame of night
Let it spark a new star one after another
To illuminate the darkness

Let my vision be cleansed from all darkness
Whither alights my gaze may it see the light
Let my pain be ablaze and rise above despair

अब्राहम लिन्कन यांनी हेड्मास्तरास लिहिलेल्या पत्रास उत्तर म्हणून हेडमास्तरांनी एक पत्र लिहिले होते , ते अतिशय फर्मास आहे . मी शोधुन येथे टंकित करीन.
तसेच " कपिला मावशी कपिला मावशी, माझा घरटा पाहीलास बाई " ही कविता संपुर्ण आहे , वेळ मिळाला की टाकतो येथे.

आज मी योगायोगाने हे गाणं ऐकलं आणि फार आवडलं..

Dance me to your beauty with a burning violin
Dance me through the panic 'til I'm gathered safely in
Lift me like an olive branch and be my homeward dove
Dance me to the end of love
Dance me to the end of love
Oh let me see your beauty when the witnesses are gone
Let me feel you moving like they do in Babylon
Show me slowly what I only know the limits of
Dance me to the end of love
Dance me to the end of love
Dance me to the wedding now, dance me on and on
Dance me very tenderly and dance me very long
We're both of us beneath our love, we're both of us above
Dance me to the end of love
Dance me to the end of love
Dance me to the children who are asking to be born
Dance me through the curtains that our kisses have outworn
Raise a tent of shelter now, though every thread is torn
Dance me to the end of love
Dance me to your beauty with a burning violin
Dance me through the panic till I'm gathered safely in
Touch me with your naked hand or touch me with your glove
Dance me to the end of love
Dance me to the end of love
Dance me to the end of love

युट्युबवर Leonard Cohenम्च्या आवाजात जे आहे त्यात शेवट फार सुंदर आहे. आणि madeleine peyroux च्या आवाजातलं जे आहे.. त्यात काही तरी न सांगता येण्यासारखं पण काळजाचा ठाव घेणारं आहे..

आत्ताच सगळे प्रतिसाद वाचले. सगळ्यांनी उत्त्मोत्तम उतारे आणि कविता शेअर केल्यात. यानिमित्तने Dead Poets Society या चित्रपटातल्या एका संवादाची आठवण आली.
Dead Poets Society (1989)

John Keating: We don't read and write poetry because it's cute. We read and write poetry because we are members of the human race. And the human race is filled with passion. And medicine, law, business, engineering, these are noble pursuits and necessary to sustain life. But poetry, beauty, romance, love, these are what we stay alive for. To quote from Whitman, "O me! O life!... of the questions of these recurring; of the endless trains of the faithless... of cities filled with the foolish; what good amid these, O me, O life?" Answer. That you are here - that life exists, and identity; that the powerful play goes on and you may contribute a verse. That the powerful play goes on and you may contribute a verse. What will your verse be?

भंगु दे काठिन्य माझे
आम्ल जाऊं दे मनींचे;
येऊ दे वाणीत माझ्या
सूर तूझ्या आवडीचे.

ज्ञात हेतूतील माझ्या
दे गळू मालिन्य,आणि
माझिया अज्ञात टाकी
स्फूर्ति-केंद्री त्वद्‌बियाणे.

राहु दे स्वातंत्र्य माझे
फक्त उच्चारातले गा;
अक्षरा आकार तूझ्या
फुफ़्फ़ुसांचा वाहु दे गा.

लोभ जीभेचा जळू दे
दे थिजु विद्वेष सारा
द्रौपदीचे सत्व माझ्या
लाभु दे भाषा शरीरा.

जाऊ दे कार्पण्य ’मी’चे
दे धरू सर्वांस पोटी;
भावनेला येऊ दे गा
शास्त्रकाट्य़ाची कसोटी.

खांब दे ईर्ष्येस माझ्या
बाळगू तूझ्या तपाचे;
नेउं दे तीतून माते
शब्द तूझा स्पंदनाचे

त्वसृतीचे ओळखू दे
माझिया हाता सुकाणू;
थोर यत्ना शांति दे गा
माझिया वृत्तीत बाणू.

आण तूझ्या लालसेची;
आण लोकांची अभागी;
आणि माझ्या डोळियांची
पापणी ठेवीन जागी.

धैर्य दे अन्‌ नम्रता दे
पाहण्या जे जे पहाणे
वाकुं दे बुद्धीस माझ्या
तप्त पोलादाप्रमाणे;

घेऊ दे आघात तीते
इंद्रियद्वारा जगाचे;
पोळू दे आतून तीते
गा अतींद्रियार्थांचे

आशयाचा तूच स्वामी
शब्दवाही मी भिकारी;
मागण्याला अंत नाही;
आणि देणारा मुरारी.

काय मागावे परी म्यां
तूहि कैसे काय द्यावे;
तूच देणारा जिथे अन्‌
तूंच घेणारा स्वभावे!!

- बा. सी. मर्ढेकर

------------------
(प्रताधिकारमुक्त)