चित्रपटात सर्वप्रथम!

चित्रपटांच्या इतिहासाबद्दल काही लिहावं अशी फार इच्छा होती. कारण ही माहिती मराठीत पुस्तकांव्यतिरिक्त आंतरजालावर कुठेही सापडली नाही. खुप दिवसांपासुन कुठल्यातरी मासिकातुन उतरवलेले संकलन मी आंतरजालावरुन साजेशी चित्र काढुन पुन्हा संकलीत केले. आणि हे आपल्यापुढे सादर करत आहे. काही चुका असल्यास दुरुस्ती करावी.

सर्व चित्रे आंतरजालावरुन साभार!

'आलम आरा' : भारतातील पहिला बोलपट


आलम आरा या भारतातील सर्वात प्रथम बोलक्या सिनेमाची कहाणी होती प्रेम कहाणी जी एक राजकुमार आणि जिप्सी म्हणजे भटक्या जमातीमधील मुलगी यांची आहे.जोसेफ डेव्हीड यांच्यापारशीनाटकावर आधारीत ही कहाणी होती.
कुमारपुरातला एक राजा. त्याच्या दोन भांडणार्या राण्या.दिलबहार आणि नवबहार. त्यांच्यातील दुश्मनी वाढत जाते जेव्हा एक फकीर भविष्य वर्तवतो की नवबहारचा मुलगा राजानंतर गादीवर बसेल. सुडाने पेटलेली दिलबहार राजाचा मुख्य मंत्री अदिल ला हाताशी धरते. कहाणी मधेच वाईट वळण घेते आणि दिलबहार मुख्यमंत्र्याला कैदेत टाकते व त्याची मुलगी आलम आरा हिला हाकलुन देते.
आलम आरा जिप्सी लोकांमधे वाढते.मोठी झाल्यावर आलम आरा पुन्हा राजवाड्यावर येते आणि इथेच तिची राजकुमारशी भेट होते. दोघं एकमेकांच्या प्रेमात पडतात.
शेवट नेहमीप्रमाणे गोड. आदिलची कैदेतुन सुटका, दिलबहारला शिक्षा आणि प्रेमीयुगुलाचे लग्न.

निर्माता निर्देशकः श्री. अर्देशीर इराणी

नायक- नायिका: मा. विठ्ठल, झुबेदा

अन्य कलाकारः सखुबाई,
पृथ्वीराज कपुर
http://www.flickr.com/photos/67331221@N02/7335122522/
जगदीश सेठ

व वली मोहंमद खान ( W.M. Khan)

शुटींग- स्टुडिओ: इंपिरीयल/ ज्योती स्टुडिओ
मॅनेजरः रेळेदादा
संगितकारः फिरोजशहा मिस्त्री
चित्रपट फँटसी श्रेणीतील म्हणजे पोषाखी
उर्दु नाटकावर आधारीतः भाषा अस्सल उर्दु
मुळ नाटकाचा लेखक: डेवीड जोसेफ
पटकथा: डेवीड जोसेफ
चित्रपटाची लांबी: १०,५०० फुट
निर्मिती खर्चः ४०,००० रु.
पहिले गित: W.M. Khan यांनी फकिराच्या वेषात गायलेले- 'दे दे खुदा के नाम' ( हे पार्श्वगीत नाही)

गाजलेला डायलॉगः सखुबाईच्या तोंडी असलेला: " मेरे प्यारे भोले शोहर, तुम मत जावो, मेरी सीधी आँख फडकती है"
प्रिमियर शो: १४ मार्च १९३१- मुंबईतील पहिले कायम स्वरुपी थिएटर .... मॅजेस्टीक सिनेमा इथे.


चित्रपटात सर्वप्रथमः
ट्रॉलीचा शुटिंगसाठी प्रथम उपयोगः १९३१ 'चन्द्रसेना' मुकपट

प्रथमच पार्श्वसंगीत न वापरता, पार्श्वध्वनीचा वापरः १०३७, 'कुंकू'- दुनिया ना माने

प्रथमच समकालीन व्यक्तीच्या चरीत्रावर चित्रपटः १९४७ ' डॉ. कोटणीस की अमर कहानी'

प्रथमच वन शॉट वन सीनः डॉ. कोटणीस की अमर कहानी
प्रथम प्रादेशिक फिचर फिल्मः १९३२,'अयोध्येचा राजा'आज अस्तित्वात असलेला सर्वात जुना चित्रपटः 'अयोध्येचा राजा'

प्रथम रौप्यमहोत्सवी हिंदी चित्रपटः १९३४,'अमृतमंथन'

प्रथमच डोळ्याचा क्लोजअप ( टेलिफोटो लेन्सद्वारे): १९३४,'अमृतमंथन'
प्रथमच बॅकप्रोजेक्शनः १९३६,' अमरज्योती'

प्रथम सतत १०० आठवडे एकाच थिएटरमधे चाललेला भारतीय चित्रपटः १९४३, 'शकुंतला'
प्रथम अमेरीकेत व्यावसायिकदृष्ट्या प्रदर्शीत होणारा भारतीय चित्रपटः १९४३,' शकुंतला'

पहिला गायकः व.म. खान (आलम आरा)

पहिली गायिका: झुबेदा ( आलम आरा)

पहिला गुन्हेगारी पार्श्वभुमीवरचा चित्रपटः १९४३, 'किस्मत'
पहिला खलप्रवृतीचा नायकः अशोककुमार ( किस्मत)
प्रथम लॉस्ट ऍंड फाउंडः १९४३,' किस्मत'

पहिले चित्रप्रदर्शन ( चित्रपट नव्हे): १८९६, वॅटसन हॉटेल ( मुंबई)


प्रथम निर्माता निर्देशक : ह.स. भाटवडेकर उर्फ सावे दादा

प्रथम समाचार चित्र : १९०१ निर्माता: सावेदादा
हत्तीवर लॉर्ड आणि लेडी कर्झन

प्रथम फिचर फिल्मः ३ मे १९१३ " राजा हरिश्चंद्र" - दादासाहेब फाळके

प्रथम दक्षिण भारत फिल्मः १९१९, 'किचकवधम" - नटराज मुदलियार

प्रथम प्रेमकथा: १९३१, 'लैला- मजनु', 'शिरी- फरहाद'


दोन्हीचे कलाकारः मा. निस्सार, कज्जन

प्रथम ऐतिहासिक बोलपटः १९३९' पुकार'

प्रथम पौराणिक बोलपटः १९३२, "अयोध्या का राजा"

लिंगरिंग शॉटचा पहिला प्रयोगः १९३० 'खुनी खंजर'
पहिला देशभक्तीपर चित्रपटः १९३२,' हिंदोस्थान'
पहिले गाजलेले देशभक्तीचे गाणे: १९४३, (किस्मत) " दुर हटो ए दुनियावालो..."
प्रथम बाल मुकपटः १९३०,'राणीसाहेब"
प्रथम तमासगिर/ शाहिरी पार्श्वभुमीवरील चित्रपटः १९४५,' रामजोशी"

पहिला संगितकारः फिरोजशहा मिस्त्री, ( आलम आरा)

पहिली भारतीय ऑस्कर विजेता: भानु अथैय्या