जग दर्शनका मेला

जबरीच!!!

छान मुक्तक..
आवडल

माझे अत्यंत आवडते भजन आहे हे.. निर्गुणी भजन या प्रकारातील ही रचना, मला नेहेमीच अंतर्मुख करते.. जे काही कर्म करताय ते आपल्या सद्सद्विवेकबुद्धीला स्मरून करा.. तुम्ही इथे कायमचे रहाणार नाही, शेवट होणारच आहे असा काहिसा अर्थ आहे असे मला वाटते..

यातील प्रत्येक चरणाचा संदर्भ शेवटच्या चरणाशी जुळवला आहे,

"उड जायेगा हंस अकेला, जगदर्शनका मेला."

तुला येथून काहीही घेउन जायचं नाहीये, एकटंच जायचंय जगाच्या जत्रेतून. हंस हे बहुदा आत्मा यासाठी रूपक वापरलं आहे. म्हणून..

"जैसे पात गिरे तरूवरके, मिलना बहूत दुहेरा'
'ना जानू किधर गिरेगा, लग्ग्या पवनका रेला'

एकदा पान झाडावरून गळालं की ते काही परत येत नाही, आणि आपल्या कर्मांच फळही आपल्याला सांगता येत नाही, वार्‍याच्या झोतात उडून जाणार्‍या एखाद्या पानासारखं आयुष्य आपलं. म्हणून..

"जब होवे उमर पुरी, जब झूटेगा हूकुम हूजुरी'"

पिकलं पान केव्हा गळून पडेल ते सांगता येत नाही आणी गळून पडण्यासाठी पान पिकायचीही जरूर नाही केव्हाही 'वरून ऑर्डर' येउ शकते म्हणून..

"'जमके दूत बडे मजबूत, जमसे पडा झमेला'"

या चरणात रूपक अजून स्पष्ट केलेलं आहे, (त्या बोलीमधे 'य' चा 'ज' झालेला आहे वास्तवीक, यमाच्या दूतांचा उल्लेख आहे.) यमाचे दूत सर्वशक्तीमान आहेत, ते कुणाचं ऐकणार, म्हणून..

म्हणून कबीर म्हणतो, हरीनामात वेळ घालवा, चांगले कर्म करा..

"'दास कबीर हरके गूण गावे, वा हरको परम पावे'"

निर्गुणी भजन हा प्रकारच मला खूप आवडतो, वेगेवेगेळ्या रूपकांमधून कर्मसिद्धांत सांगणारा, निर्गुणी इश्वराची आठवण करून देणारा प्रकार, कुमारजींच्या आर्त आवाजात तर नेहेमीच वेगळा अनुभव देउन जातो..

संज्ञाप्रवाही शैली आवडली. प्रकाशात धरून हिरा फिरवल्यावर कुठचा पैलू कधी चमकेल हे माहीत नसतं. पण त्या छोट्या तुकड्यांच्या एकामागोमाग एक प्रकाशमान होण्यातून हिऱ्याची प्रतिमा जाणवतो. तुम्ही या कवितेतून प्रतीत होणारा अर्थ अशाच तुकड्यांतून दाखवला आहे.

विचाराच्या प्रत्येक तुकड्याशी सहमत नाही. उदाहरणार्थ 'जग दर्शन का मेला' मध्ये जग बघतंय पेक्षा जग म्हणजे काही काळची जत्रा असा अर्थ मला जाणवला. या जत्रेत वेगवेगळ्या ठिकाणी पंचेद्रियांना सुखावणारी गंमत करायची. घोळक्यात जाऊन मिसळायचं, एकत्र आनंद घ्यायचा. मात्र मृत्यूच्या वेळी एकटा हंस उडून जावा तसा तू जाशील. झाडावर एकत्र असलेल्या पानांपैकी तू एकदा गळालास की मग वाऱ्याच्या अधीन हा तसाच पूरक अर्थ. तो तुम्ही लिहिलेला आहेच.

'जमके तू तबरे मजबूत, जमसे पडा झमेला' ही ओळ बहुधा 'यम के दूत बडे मजबूत, यमसे पडा झमेला' अशी असावी.

असो. तुम्ही लिहिते झालात, भरून पावलो.

मुक्तक आवडलं.

बघते ते ठीकच पण फक्त बघतच बसते असे काही ओळीतून जाणवते. पण तसे नाही. जग इतरांच्या जाण्याला बघते तेव्हा तुम्ही बघणारे (केवळ बघणारेच) असता. तुम्ही इतर बघणार्‍यांना बघता. मग एकटेच उडतांना त्या सगळ्या बघणार्‍या डोळ्यांतले बघितलेपण नैसर्गिकपणेच कल्पनेचे रिकामपण भरून टाकते. तुम्ही ठरवता आत्ता उडतो - निरपेक्षपणे? कदाचित नाही कदाचित होपण. जग बघतेच हे मात्र खरे. पण बघतच बसते असे नाही.

मेघना पेठेंची 'एक ननैतिक बघ्या' ही कथा आठवली.

क्रेमर + घासु = _/\_

तिथेच अजूनही काही अप्रतिम निर्गुणी भजने ऐकायला मिळतील. कलापिनी कोमकली यांचेही गायन ऐकण्यासारखे आहे.

पण खरच सांगतो, बहुतांश आवडत्या भजन्-अभंग्-ओवी-दोहे ह्यांचा अर्थ काही केल्या समजत नाही बुवा.
कुणीतरी आमच्या मुक्ताईचं "मुंगी उडाली आकाशी, तिने गिळिले सूर्यासी...." ह्या अभंगाचं असच स्पष्टिकरण देइल का? किंवा "आपुले मरण पाहिले म्या डोळा तो हा आनंदसोहळा" असं आमच्या तुकोबारायांना मरणात नक्की काय रम्य वाटलं असावं? खरच मरण अनुभवल्यावर पुन्हा जगात येउन "मरणाबद्दल" का बोलावसं वाटलं असावं?

अर्धवटरावांची प्रतिक्रिया फार आवडली ! :) ( काय म्हणुन त्यांनी असे नाव त्यांच्या आयडीसाठी घेतले ते कळेना बाँ.;) )

बाकी या धाग्यामुळे मला हा धागा आठवला. 'उड जायेगा हंस अकेला'
तसेच मला सुनता है गुरु ग्यानी हे निर्गुणी भजन फार फार आवडते...राहुल देशपांडे यांनी गायलेले जास्त आवडते. :)

जाता जाता :--- च्यामारी परत हिथ आत्मा बित्मा आला की राव ! ज्या प्रमाणे १० आयडी घेतले तरी त्या मागचं टाळक एकच असतं,त्याच प्रमाणे १० देह बदलले तरी आत्मा तोच राहतो असं समजायला हरकत नसावी काय ? ;)
असो माझे टंकन कष्ट आवरते घेतो कसे ! ;)

(निर्गुणी भजन आवडणारा) :)

एकदा वाचलं, समजलं नाही म्हणून पुन्हा पुन्हा वाचलं. मुक्तक, चिंतन आवडलं. स्वतः कधी असा विचार न केल्यामुळे त्यापुढे लिहू शकत नाही, पण वाचायला नक्कीच आवडलं.
गुर्जींचा प्रतिसाद नेहेमीप्रमाणे आवडला.

मेघना पेठेंची 'एक ननैतिक बघ्या' ही कथा आठवली.

नंदनशी सहमती.

दुजे के संग नही जाऊंगी हे निर्गुणी भजन कोणाकडे असल्यास दुवा येथे द्यावा.

आभार,

केमर...अप्रतिम रस ग्रहण..आवडले..
कुमारजेींचे हे गाण ऐकताना मन विभोर होते..