कोकण दर्शन - दिवेआगरातील शिल्पसौदर्य-भाग २

कोकण दर्शन - दिवेआगरचा समुद्र-भाग १

दिवेआगर प्रसिद्ध आहे ते येथील सुवर्ण गणेश मुखवट्यासाठी व सुंदर, शांत समुद्रासाठी, पण त्याहूनही खूप खूप सुंदर असे एक शिल्पनवल येथे आहे हे बर्‍याच जणांना माहितीही नसेल. ते आहे रूपनारायण मंदिर. अहं, मंदिर नव्हे तर श्रीरूपनारायणाची मूर्ती. रूपनानारायणाच्याच जोडीला सुंदरनारायणही आहे.
आम्ही सुवर्णगणेशाचे दर्शन घेउन निघालो व समुद्रकिनार्‍याला अगदी लागूनच असलेल्या या मंदिरांपाशी येउन पोहोचलो. लहान असलेल्या या मंदिरांचा सध्या जिर्णोद्धार चालू आहे. पहिले छोटेसे मंदिर आहे ते सुंदरनारायणाचे. ही श्रीविष्णूची चतुर्भुज मुर्ती आहे. सुंदरनारायणाचे दर्शन घेतले व आम्ही रूपनारायणाच्या गाभार्‍यात प्रवेश केला व अवाक होउन मुर्तीकडे पाहातच राहीलो. ९/१० वा शतकातील शिल्पकाराची अद्भुत कलाच आम्ही पाहात होतो. एकाच अखंड शिळेतून घडवलेली ही दाक्षिणात्य शैलीची विष्णूमुर्ती अत्यंत भरजरी दागिन्यांनी नटलेली आहे. हे दागिनेही आहेत ते त्याच शिळेतून घडवलेले. ही पण चतुर्भुज मुर्ती असून चार हातात शंख, चक्र, गदा व पद्म कोरलेले आहे.सबंध मुर्तीभोवती दशावतारातील अवतार कोरलेले आहेत. तेही अगदी ठळकपणे. प्रत्येक अवतारांनाही शिलामय दागिन्यांचा साज चढवलेला आहे. अतिशय सुंदर अशी ही देखणी मूर्ती शिलाहारकालीन आहे. शिलाहार राजे स्वत:पुढे रूपनारायणभक्त असे बिरूद लावत. या अश्या प्रकारच्या मुर्ती भारतात फक्त २/३ ठिकाणीच आहेत. त्यापैकी एक दिवेआगरात आहे आणि तीही दुर्लक्षित.
रूपनारायणाचे मनोभावे दर्शन घेउन आम्ही निघालो ते श्रीवर्धन आणि हरिहरेश्वरला जाण्यासाठी. त्याविषयी पुढच्या भागात.

सुंदरनारायण व रूपनारायण मंदिर संकुल

सुंदरनारायण

रूपनारायणाची अत्यंत तेजस्वी मूर्ती

वराहअवतार

नृसिंहावतार व हिरण्यकश्यपू

कौमोदकी गदा, राम, सीता व हनुमान

बुद्धावतार व शंख

परशुराम व गरूड

शिव

श्रीरूपनारायण मुखदर्शन