दारुबंदी झालीच पाहिजे!

मद्यप्रेमी आणि मद्यपरिणामभयग्रस्त यांच्यात नेहेमीच चकमकी झडत असतात.

दोन्ही पक्ष आपापल्या परीने योग्यच बोलत असतात. दोन घटका विरंगुळा म्हणुन वा मजा म्हणुन कधी चार दोस्तांबरोबर निवांत बसुन मैत्रीबरोबर मद्याचा आस्वाद घेणे काही गैर नाही - हे ही योग्य. एकदा पीण्याची चटक लागली तर बरबादी होण्याची खात्री हेही बरोबर. कोण आस्वाद घेईल आणि कोण व्यसनी होईल हे सांगणे अशक्य आहे.

असो. सध्या सोत्रिंच्या चावडीवरून सुरू झालेल्या चर्चासत्रावरुन मला माझा एक जुना किस्सा आठवला. मद्यविरोधक अगदी ठामपणे सदासर्वदा दारुबंदीचा पुरस्कारच नव्हे तर पाठपुरावा कसा करतात त्याचा मला आलेला हा अनुभव.

साधारणपणे १०-१२ वर्षांपूर्वीची गोष्ट. मी कामानिमित्त आमदाबादला गेलो होतो. गुजरातेत दारुबंदी असली तरी मद्याची वानवा नाही. एकदा रिक्षाने जात असता माझा सहकारी मला 'इथे दारु नाही' असे मराठीत म्हणत असता त्याचे वाक्य पुरे व्हायच्या आत रिक्षावल्याने कचकन ब्रेक मारत रिक्षा बाजुला घेतली आणि म्हणाला कसली बंदी? तुम्हाला हवी आहे काय? आत्ता घेऊन जातो. मात्र बंदी होती हे खरे आणि अजुनही आहे. ज्या गावी जायचे तिथले नियम पाळावेत हे बरे अशा विचाराचा मी माणुस. शिवाय तसाही मी केवळ प्रसंगोपत्त बिअर घेत असल्याने मला फारशी आसक्तीही नव्हती.

तर मी आमदाबादला कामानिमित्त आठवडाभर मुक्कामाला होतो. आणि मला एकाने मौलिक माहिती दिली, आणि ती अशी की जे गुजरातेत पर्यट्क म्हणुन वा कामानिमित्त येतात त्यांना 'तात्पुरता मद्यप्राशन परवाना' मिळतो. अरे वा! हे उत्तम आहे. चार पोरे जमली आहेत, तर परवाना काढु म्हणजे माझी आणि अर्थातच बरोबतच्या पोरांचीही सोय होईल. हे सत्कृत्य साबरमतीपल्याडच्या 'कामा' नामे हॉटेलात पार पडते असे समजले. आमचा वावर अलिकडे आश्रम रोडवर. इथुन सायंकाळी नदीपल्याडचे कामा हॉटेल दिसायचे, ते इतके कामाचे असेल हे माहित नव्हते. माझा विचार ऐकुन स्थानिक मंडळीही उत्साहित झाली. सायंकाळी मी आणि माझा तिथला एक सहकारी इंद्रनिल सेन असे दोघे 'कामा'वर निघालो. इंद्रनिल विषयी कल्पना आपल्याला आलीच असेल. अगदी बरोबर. तो स्वतः तर घ्यायचाच वर त्याच्या छोट्या कुत्र्यालाही रोज रात्री बशीभर दुधात दोन चमचे द्यायचा. त्याशिवाय म्हणे तो श्वानराज दुधाला तोंड लावात नसे.

कामा वर पोचताच आम्ही लगबगीने तळमजल्याचा मद्यपानकक्षात गेलो आणि ऐटीत 'परमीट' ची फर्माईश केली. समोरच्याने हेहे असे खास गुजराती हसत मोठ्या आनंदाने सांगितले की इथे परमीट मिळणे बंद झाले!
बंद झाले? असे कसे बंद झाले?
त्यावर त्या सदगृहस्ताने सागितले की परवाना बंद झाला नसून तो 'कामा' च्या मद्यालयातुन देणे बंद झाले आहे. कारण काय तर पर्यटकांच्या नावाने स्थानिक लोकच पितात.
बर मग आता?
आता काय, आता तो परवाना दस्तुरखुद्द एक्साईज सुपरिंटेंडंट साहेब जातीने देतात.
हे कुठे सापडतील?
अर्थातच त्यांच्या कचेरीत.
कचेरी कुठे ?
एलिस ब्रीजपलिकडे.
हेहे, ते साहेब आता कुठले साहेब सापडायला, कचेरी बंद झाली असणार.

हरकत नाही. उद्या जाऊ. दुसरे दिवशी सकाळी इंद्रनिल आणि मी कचेरीतुन ११ ला निघालो. आता ही कचेरी एलिस पुलापलिकडे नक्की कुठे आहे हे कुणाला विचारावे? आम्ही एलिसपुलाजवळ येताच इंद्रनिलने बाईक थेट पोलिसठाण्याबाहेर उभी केली. आम्ही आत शिरलो. समोर एक हवालदार बसला होता, त्याला विचारले, 'साहेब छे के?
'ओली बाजु हसे'. आपला डावा हात उजवीकडे हलवित हवालदारसाहेब उत्तरले.
आम्ही उजवीकडे शिरलो. आतल्या खोलीत एक गणवेशधारी सदगृहस्थ बसले होते.
छातीवरच्या पाटीवरुन साहेबांचे नांव पारेख होते असे समजले.
'बेसो'. साहेब शांतपणे म्हणाले. खरेतर कापड दुकान सोडुन हा सदगृहस्थ खाकी कपड्यात का आला हे आश्चर्यच होते.
'साहेब, परमीट नु ओफिस क्यां आयवो?' आतुरलेल्या इंद्रनिलचा प्रश्न.
'परमीट'? सानु परमीट? - पारेख साहेब.
उत्तरादाखल इंद्रनिलच्या आणि माझ्या चेहर्‍यावर माफक हसु आणि इंद्रनिलचा अंगठा ओठाकडॅ
नो! गुजरातमा प्रोहिबिसन छे. पारेख साहेब.
इंद्रनिलने साहेबांना सांगितले की बाहेरच्या राज्यातुन/ देशातुन आलेल्या लोकांना तात्पुरता परवाना मिळतो.
छे! असे होणे शक्य नाही! मग दारुबंदीला काय अर्थ? पारेख साहेब.
अहो साहेब, तसे नसते तर मोठ्या हॉटेलांमध्ये मद्यविक्री झालीच नसती ना? आम्ही.
'एमनी वात साची छे हो, साहेब एवुं कांइक मळे खरु' मगाशी आम्हाला साहेबांचा रस्ता दाखविणार्‍या हवालदाराने प्रवेश घेत पुन्हा नवा रस्ता दाखवला. त्याने साहेबाला समजावले की पलीकडे एक्साईज कचेरीत असे परमीट मिळते. साहेब फार कष्टी झाले.
तुम्ही कुठुन आलात?
मुंबई.
रोज पिता?
छे हो! सठी सामाशी एखाददा आपली गंमत म्हणुन.
इथे किती दिवस आहात?
सात-आठ दिवस.
इतकेच ना? मग प्यायला नाहीत तर काय बिघडेल?
आमचे मौनव्रत. पाठोपाठ थँक्यु.
सूज्ञ हवालदार मागोमाग बाहेर आला आणि त्याने एक्साइजचा रस्ता दाखवला.

पुल ओलांड्ता डाव्या अंगाला कचेरी सापडली. आम्ही आत शिरलो आणि समोर दिसलेल्या इसमाला आमच्या भेटीचे प्रयोजन सांगितले. त्याने गंभीरपणे सांगितले की हे काम 'सुपरीटेनसाहेब' पोतेच करतात.
बसा. कार्ड द्या, मी आत पाठवतो.
आम्ही कोचात.
दहा एक मिनिटांनी आम्हाला निमंत्रण आले. आम्ही साहेबांच्या खोलीत.
नाव काय? काय करता? कुठुन आलात?
वा वा वा! म्हणजे आम्ही योग्य जागी आलो होतो तर.
मी तत्परतेने हॉटेलचे पत्र, माझे जायचे यायचे तिकिट व कंपनीचे ओळखपत्र दाखवले. साहेबांनी सगळे व्यवस्थितपणे पाहुन घेतले.
तुम्ही मुंबईहुन आलात तर. साहेब.
होय साहेब.
तिकडे परमीट लागते. आता तिथे कुणीही कधीही कुणालाही परमीट विचारत नाहे हे मला सांगु नका, मला ते माहित आहे. साहेब.
आमच्या चेहर्‍यावर प्रश्नचिन्ह.
तुमचे महाराष्ट्राचे परमीट दाखवा, मी इथले परमीट देतो. साहेबांचा गुगली.
ते नाही हो. म्हणजे इथे चालत नाही ना, मग कशाला आणु?
किती दिवस आहात? साहेब.
पुन्हा आशेचा किरण. 'सात दिवस आहे साहेब'.
मग उत्तमच. घरच्यांना फोन लावा आणि कुरियर करायला सांगा. ते दाखवा आणि हे घ्या. साहेब
साहेब, अहो आता ते कुठे आहे ते घरच्यांना सापडणे कठिण आहे. शिवाय मी बाकी सगळी कागदपत्रे आणली आहेतच तेव्हा.........
तुम्ही दिल्ली, कलकत्ता, मद्रास असे कुठुन आला असतात तर मी विचारलं नसतं. पण मुंबईतुन आलात तर मी विचारणार.
आता?
आता काय? एक दिवसाचा तर प्रश्न आहे, उद्या कुरियरने आलेले परमीट घेउन या आणि इथले घेउन जा. साहेब.
बर आहे साहेब. आभारी आहे.

साला टीपी खूप झाला. चला ऑफिसला.

तुम्हाला हौस ना अधिकृत परवान्याची? मी सांगत होतो, हवा तर आक्खा क्रेट आणुन देतो. पण नाही ऐकलत. आता बसा. इती इंद्रनिल.
आमचे मौनव्रत.
पुढे अमदाबादेच्या आमच्या लोकांना हा किस्सा बरेच दिवस पुरला.