कुमाऊं – कौसानी-रानीखेत

के.के.'s picture
के.के. in भटकंती
30 Sep 2015 - 5:58 pm

===============================
भाग १ - भाग २ - भाग ३ - भाग ४ - भाग ५ - भाग ६
===============================

कुमाऊं – कौसानी-रानीखेत

मुन्स्यारीचे दोन दिवस मस्तच गेले. इथुन पुढे आम्ही कौसानीला जाणार होतो. मुन्स्यारीकौसानी हा आमच्या ट्रीपमधला सर्वात लांबचा प्रवास होता. प्रवासाला साधारण ७-८ तास लागणार म्हणुन मुन्स्यारी सकाळी लवकरच सोडले. सकाळी वातावरण मस्त होते. स्वच्छ सूर्यप्रकाश होता. मु्न्स्यारीला येताना जी जी ठिकाणे दिसली होती ती आता जरा पटापटच मागे चालली होती. थल गाव गेल्यावर सारथ्याने पुन्हा शॉर्टकट मारतो म्हणुन दुसर्‍या एका रस्त्याने नेले. हा रस्तादेखिल दाट जंगलातून जाणारा होता. इथेपण अभावानेच एखादे वाहन दिसत होते. फरक फक्‍त एवढाच होता की बिन्सरचा शॉर्टकट मातीचा रस्ता होता तर हा मात्र एक चांगला डांबरी रस्ता होता.

दुपारपर्यंत पिथोरागड जिल्हा ओलांडून आम्ही ‘बागेश्वर' जिल्ह्यात आलो. बागेश्वर शहर आणि आजुबाजूचा परिसर बर्‍यापैकी मैदानी भाग वाटले. इथे डोंगरउतारांऐवजी सपाट भागावर शेती दिसत होती. इथे पोहोचेपर्यंत जेवायची वेळ झाली होती. पण शहरात रस्ते फारच छोटे होते आणि गर्दी देखिल होती त्यामुळे पार्कींग मिळणे अवघड झाले. शेवटी गावाबाहेर गेल्यावरच एका ठिकाणी व्यवस्थित खायला मिळाले. इथे जवळच ‘बैजनाथ' देवस्थान होते. देवभक्‍त सारथ्याने नेहमीप्रमाणे ‘देख लो' अशी आदेशयुक्‍त विनंती केली. शरयु नदीच्या काठावरचा हा बैजनाथ मंदिर समुह नक्कीच धावती भेट देण्यासारखा आहे. दुर्दैवाने आम्ही तिथे पोहोचलो आणि जोरदार पाउस सुरु झाला. त्यामुळे मंदिरे नीट पाहता नाही आली आणि फोटो पण काढता नाही आले. इथुन पुढे पुन्हा घाट सुरु झाला आणि पावसाचा जोर पण चांगलाच वाढला. आता लवकरात लवकर कौसानीला पोचायचे होते. सुदैवाने आम्ही फार काही त्रास न होता कौसानीच्या हद्दीत पोहोचलो.

Kausani
गहू शेती

आमच्या प्रवासातील शेवटची तिन्ही पर्यटनस्थळे ही प्रसिद्ध ह्या प्रकारात मोडणारी होती त्यामुळे इथुन पुढे पर्यटकांची गर्दी असणे अपेक्षित होते आणि झालेदेखिल तसेच. एका उपहारग्रूहापाशी थांबलो असता गुजरातीमधली कुजबूज कानी पडली. कौसानी आल्याची तसेच ते प्रसिद्ध पर्यटनस्थळ असल्याची लगोलग खात्री पटली. प्रसिद्ध पर्यटनस्थळामध्ये गुज्जू किंवा मराठी पर्यटक नाही असे क्वचितच होते. किंबहुना गुज्जू पर्यटक नसेल तर ते पर्यटनस्थळ अजुन प्रसिद्ध ह्या प्रकारात आलेलेच नाही असे तुम्ही डोळे झाकून मान्य करु शकता. (अशा ठिकाणी किमान एक तरी ‘गुजराथी भवन' वा तत्सम थाळी रेस्तरों हमखास असते) आमच्या पहिल्या तिनही मुक्कामाच्या ठिकाणी एकही गुज्जू अथवा मराठी कुटुंब दिसले नाही. आश्चर्याची बाब अशी की त्या तिनही ठिकाणी बंगाली पर्यटक मात्र मुबलक प्रमाणात दिसले. किंबहुना मुन्स्यारी KMVNमधे आम्ही एकमेव मराठी कुटुंब होतो व बाकी सर्व रूम्स बंगाली पर्यटकांनी गजबजलेल्या होत्या.

कौसानी एक निवांत हिल स्टेशन आहे. हॉटेल्सचे भरपूर पर्याय इथे उपलब्ध आहेत. आणि economic पासून luxurious पर्यंत सर्व प्रकारची हॉटेल्स इथे पहायला मिळतात. इथुनदेखिल हिमालयाची एक खूप लांबलचक रांग (साधारण ३५०किमी लांबीची) पहायला मिळते. KMVNचे रिसॉर्ट बाकी हॉटेल्सपेक्षा जरा ऊंचावर आहे. आणि अर्थातच सरकारी हॉटेल असल्याने लोकेशन एकदम प्राईम आहे. त्यामुळे इथुन (वीजवाहक तारा सोडल्यास) विनाअडथळा हिमालय दिसतो. आम्ही पोहोचलो तेव्हा जोरदार पाउस पडत होता. इथे एकच रात्र मुक्काम असल्याने हिमालय दिसणार का हा एक प्रश्नच होता. पण थोड्याच वेळात पाउस थांबला आणि ढग देखिल कुठच्या कुठे गायब झाले. हिमालयाची ती लांबलचक रांग आता आम्हाला रूममधुन दिसू लागली. सूर्यास्ताच्या वेळेस तांबूस पिवळसर रंगात हिमालयाची काही शिखरे फारच मस्त दिसत होती. कौसानीतून प्रामुख्याने त्रिशूल व नंदादेवी ही शिखरे दिसतात. तसेच अजुनही काही प्रमुख शिखरे आणि हिमालयाची पार नेपाळमधली देखिल काही शिखरे स्पष्ट दिसतात. हिमालयासमोरचे ढग मोकळे झाले तेव्हा अजुन एक गमतीशीर द्रूश्य दिसले. कौसानीच्या जमिनीच्या लेव्हलला समांतर असे दरीमध्ये ढग पसरले होते आणि कौसानीच्या वर सगळे आकाश मोकळे होते. थोडक्यात आम्ही ढगांच्या वर होतो. बागेश्वर शहर जे कौसानीच्या खाली मैदानी भागात होते त्यांच्यासाठी आकाशात ढग आहेत पण प्रत्यक्षात ते ढग कौसानीच्या ऊंचीपर्यंतच आहेत. आणि आम्हाला त्या ढगांच्या आडून अधुनमधुन बागेश्वरही दिसतेय.

Kausani
संध्याकाळचा हिमालय

Kausani
पंचचुली पर्वतरांग

कौसानीमधे बघण्यासारखे म्हणजे एक चहाची फॅक्टरी आहे आणि त्याच्या मागेच चहाचे मळे आहेत. तसेच हातमागावर शाली व इतर उबदार कपडे बनवण्याचे छोटे उद्योग आहेत. आम्ही चहाची फॅक्टरी पहायला गेलो तर तिथे गेल्यावर कळाले की ती फॅक्टरी कच्चा माल नसल्याने ३-४ महिने आधीच बंद पडली आहे. तिथे मागेच चहाच्या मळ्यात गेलो तर तो देखिल फार काही आकर्षक नव्हता. मुन्नारचे चहाचे मळे जसे नयनरम्य दिसतात तसे काही नव्हते. तिथे इतर पर्यटकांचे ग्रूप देखिल आलेले होते. बहुदा कंपनी बंद आहे हे माहित असुनसुद्धा दाखवायचे म्हणुन त्या पर्यटक कंपन्या त्यांना तिथे घेउन येत असाव्यात. असो. शाली बनवण्याचा कुटिरोद्योग मात्र चांगला होता. आपण हातमागावर प्रत्यक्ष शाली बनताना पाहू शकत होतो. वेगवेगळ्या रंगांचे दोरे वापरुन, हातमागाचे दट्टे इकडून तिकडे फिरवून शालीवर बनणारी नक्षी पाहणे हा एक रंजक अनुभव होता. बाकी कौसानीमधे अजुन विशेष काही बघण्यासारखे नाही. एक गांधी आश्रम आहे. गांधीजी इथे २ आठवडे राहीले होते. पण आम्ही काही तो पहायला गेलो नाही. खरेदीसाठी उबदार कपडे, इथे बनणारा हर्बल चहा तसेच स्थानिक फळांचे जॅम व सिरप. कौसानीमधे मॉल रोड आहे पण तो फक्‍त नावापुरताच. तिथे खरेदीसाठी फार काही नाही.

Kausani
कौसानीतून दिसणारी हिमालय पर्वतरांग

Kausani
नंदाकोट

अवांतर:
कौसानीमधुन हिमालयाची खालील शिखरे दिसतात.
केदारनाथ (३८५० मीटर), चौखंबा १ (7138 मीटर), चौखंबा २ (7058 मीटर), चौखंबा ३ (6974 मीटर), चौखंबा ४ (6854 मीटर), कामेट (7756 मीटर), मन (7273 मीटर), घोरी पर्वत (6708 मीटर), हाथी पर्वत (6727 मीटर), नंदाघुंटी (6309 मीटर), त्रिशूल (7120 मीटर), त्रिशूल दुसरा (6690 मीटर), त्रिशूल तिसरा (6008 मीटर), म्रुगथुनी (6855 मीटर), मैकतोली (6803 मीटर), नंदादेवी (7824 मीटर), नंदादेवी (पूर्व 7434 मीटर), छांगुछ (6322 मीटर), नंदाकोट (6861 मीटर), नंदाखाट (6611 मीटर), पनवलीद्वार (6663 मीटर), राजरंभा (6537 मीटर), पंचचुली एक (6354 मीटर), पंचचुली दुसरा (6903 मीटर), पंचचुली तिसरा (6312 मीटर), पंचचुली चौथा (6334 मीटर), पंचचुली पाच (6437 मीटर) आणि नेपाळ मधली मच्छपुच्छ (6993 मीटर), एपीआय (7132 मीटर), बियान्स (6670 मीटर), गुरांश (6644 मीटर), लिपु लेक (5000 मीटर) नंपा (6757 मीटर)

इथुन आम्ही रानीखेतला गेलो. रानीखेत कौसानीपासून साधारण २ ते २.५ तासाच्या अंतरावर आहे. रानीखेत हे इथपर्यंतच्या प्रवासातले स्वच्छ शहर वाटले. रानीखेतमधे कुमाऊं तसेच नागा रेजिमेंटचे मुख्यालय आहे. त्यामुळे शहर परिसरात एक प्रकारची लष्करी शिस्त तसेच स्वच्छता दिसत होती. आमचे हॉटेल हे एकदम मार्केटमध्येच होते. हॉटेल छोटे असले तरी स्वच्छ होते. आमच्या रूममधुन दूरवर हिमालयाची पर्वतरांग स्पष्ट दिसत होती. हॉटेलच्या मालकाने रानीखेतमधे कायकाय बघता येईल ह्याचे एक brochureच बनवले आहे. त्यात एक चौबतिया बाग दिसली. त्याने ती बघायला जा तसेच तिथे असलेला एक बंधारा देखिल बघा असे सांगितले. बागेबद्दल बाकी काहीच माहिती नव्हते. इतर बागांसारखीच एक असेल म्हणुन आम्ही जरा उशीराच तिकडे गेलो. पण प्रत्यक्षात ती बाग नैसर्गिक माहितीचे एक भांडार होती. अगदी चुकवू नये अशीच.

Ranikhet
रानीखेत हॉटेलमधुन दिसणारी हिमालय पर्वतरांग

चौबतीया बाग मुख्यतः विविध फळा-फुलांची बाग आहे आणि इथे शास्त्रीय पद्धतीने झाडांचे संवर्धन केले जाते. बाग खूप मोठ्या परिसरावर पसरलेली आहे. आपण एकटे देखिल फिरू शकतो, पण बागेबद्दल सविस्तर माहिती जाणुन घ्यायची असेल तर मात्र इथे गाईड घेणे जरूरीचे आहे. मी तर सांगेन की ही बाग बघायला तुम्ही गाईड घ्यायलाच हवा. आम्ही गाईड घ्यावा की नाही असे करत घेऊया असे ठरवले आणि थोड्याच वेळात आमचा निर्णय किती योग्य होता ते आम्हाला समजले. बागेत असलेली विविध प्रकारची झाडे, ती कशी ओळखायची ह्याचे सोपे मार्ग, विविध फळझाडे, सुक्यामेव्याची झाडे, सुगंधी फुलांची झाडे, वेगवेगळ्या झाडांचे व्यावसायिक उपयोग अशी खूप मोलाची माहिती त्या गाईडने आम्हाला दिली. जर आमचे आम्ही गेलो असतो तर ह्यातले काडीचे काही कळले नसते. ह्या बागेत सफरचंदाच्या अनेक जाती पिकवल्या जातात. आम्ही गेलो तेव्हा नुकतीच सफरचंदाच्या झाडाला फुले यायला लागली होती. गाईडच्या माहितीनुसार जूनमध्ये सफरचंद पिकुन तयार होतात. तेव्हा इथे येणार्‍या पर्यटकांची चंगळच असते. सरळ झाडावरुन सफरचंद तोडुन खाल्ली तरी कोणी काही बोलत नाही. पक्षी आणि माकडे जेवढी सफरचंदे फस्त करतात त्याच्यापुढे हे प्रमाण खूपच कमी असते. इथे फलोत्पादन व संशोधन केंद्र आहे, तसेच फळ-शेतकरी प्रशिक्षण केंद्र आहे. इथे फळ-प्रक्रिया कारखाना देखिल आहे. फळांचे जॅम, सिरप, लोणची वगैरे गोष्टी इथे बनवल्या जातात. इथे बुरांश-लिंबू-डाळिंब-आले वापरून एक मस्त appetizer बनवले जाते जे इतरत्र कुठे बनवतही नाही आणि विकतही नाहीत. (चव छान आहे, त्यामुळे घ्यायला हरकत नाही) बाग डोंगरउतारावर पसरलेली आहे. अजुन थोडे पुढे गेले की एक छोटा बंधारा, भालू डॅम, आहे. हा एक छोटा ट्रेकच आहे. जाउन-येउन १-२ तास सहजी लागतात. आम्हाला काही पूर्वकल्पना नसल्याने व आम्ही बागेतच मुळात उशीरा गेल्याने तिकडे गेलो नाही, पण तो भागदेखिल चांगला आहे असे गाईडचे म्हणणे होते. चौबतिया बागेतून हिमालय दिसतो, तसेच सूर्यास्त देखिल छान दिसतो. बागेच्या थोडे वरच्या बाजूला हनुमान मंदिर आहे तिथुन सूर्यास्त जास्त व्यवस्थित दिसतो. इथे जवळच झूलादेवीचे मंदिर होते. सारथ्याने नेहमीप्रमाणे गाडी थांबवलीच. हे मंदिर जरा वेगळे वाटले. इथे पहावे तिथे लोकांनी छोट्या-मोठ्या घंट्या/घंटा बांधल्या होत्या, अक्षरशः माळा, तोरणे वगैरे देखिल होती. संपुर्ण मंदिर व परिसर घंटांनी भरून गेला होता. जरा गमतीशीरच वाटले हे सगळे. असो.

Ranikhet
चौबतीया गार्डनमधुन दिसणारा सूर्यास्त

रानीखेतमधे एक छोटे नऊ होल्सचे गोल्फ कोर्स आहे. आशियातील ऊंचावरच्या गोल्फ कोर्सपैकी एक. हा भाग एकदम फोटोजेनिक आहे, नक्कीच भेट देण्यासरखा. शहरात लष्कराचे एक संग्रहालय आहे. कुमांऊ तसेच नागा रेजिमेंटचा इतिहास, युद्धातील पराक्रमाची माहिती व युद्धात वापरल्या गेलेल्या गोष्टी अशा सर्वांचे हे एक चांगले संग्रहालय आहे. हैदराबादच्या निजामाच्या काळात स्थापन झालेल्या ह्या रेजिमेंटने पहिल्या महायुद्धापासुन अनेक युद्धात भाग घेतला आहे. इथल्या प्रत्येक गोष्टीची नीट माहिती घ्यायची ठरवली तर इथे एक संपूर्ण दिवस जाईल.

अवांतर:
रानीखेतमधुन हिमालयाची खालील शिखरे दिसतात.
केदारनाथ (३८५० मीटर), चौखंबा १ (7138 मीटर), चौखंबा २ (7058 मीटर), चौखंबा ३ (6974 मीटर), चौखंबा ४ (6854 मीटर), कामेट (7756 मीटर), मन (7273 मीटर), घोरी पर्वत (6708 मीटर), हाथी पर्वत (6727 मीटर), नंदाघुंटी (6309 मीटर), त्रिशूल (7120 मीटर), त्रिशूल दुसरा (6690 मीटर), त्रिशूल तिसरा (6008 मीटर), म्रुगथुनी (6855 मीटर), मैकतोली (6803 मीटर), नंदादेवी (7824 मीटर), नंदादेवी (पूर्व 7434 मीटर), छांगुछ (6322 मीटर), नंदाकोट (6861 मीटर), नंदाखाट (6611 मीटर), पनवलीद्वार (6663 मीटर), राजरंभा (6537 मीटर), पंचचुली एक (6354 मीटर), पंचचुली दुसरा (6903 मीटर), पंचचुली तिसरा (6312 मीटर), पंचचुली चौथा (6334 मीटर), पंचचुली पाच (6437 मीटर) आणि नेपाळ मधली मच्छपुच्छ (6993 मीटर), एपीआय (7132 मीटर), बियान्स (6670 मीटर), गुरांश (6644 मीटर), लिपु लेक (5000 मीटर) नंपा (6757 मीटर)

Ranikhet
Ranikhet
रानीखेत हॉटेलमधून दिसणारे नंदादेवी आणि त्रिशुल पर्वतशिखर

रानीखेतमधला एक दिवस चांगला गेला. इथुन पुढे आम्ही आमच्या ह्या ट्रीपच्या शेवटच्या मुक्कामाच्या ठिकाणी जाणार होतो. दुसरे म्हणजे आता इथुन पुढे आमची हिमालयाची साथ सुटणार होती. कुमांऊतील सर्वात प्रसिद्ध पर्यटनस्थळाकडे, नैनितालकडे, आमचा प्रवास सुरु झाला.

क्रमश: ...

===============================
भाग १ - भाग २ - भाग ३ - भाग ४ - भाग ५ - भाग ६
===============================

प्रतिक्रिया

रेवती's picture

30 Sep 2015 - 6:04 pm | रेवती

वाह! खासच!

प्रीत-मोहर's picture

30 Sep 2015 - 6:28 pm | प्रीत-मोहर

मस्स्स्स्त. आम्ही जाणार होतो २ वर्षापुर्वी. काही कारणास्तव बोम्बलल ते. अन लग्गेच उत्तराखंड पूर कांड झाल होत .
आता परत जायची इच्छा उबळ मारतेय

अप्रतिम आहे हा सगळा भाग.मला फार आवडलेला.
मस्त फोटो.
प्रिमो तु म्हणतेस त्याच वर्षि मी गेलेले.तिथु न परत आल्यावर १० दिवसानीच प्रचंड उत्तराखंड पुर आलेला.भयंकरच.

द-बाहुबली's picture

30 Sep 2015 - 8:51 pm | द-बाहुबली

जे ब्बात..!

अजया's picture

30 Sep 2015 - 10:01 pm | अजया

छान वर्णन.
कौसानीला मुख्यतः जातात ते सूर्योदय बघायला.तसाही हिमालयातला सूर्योदय बघणे हा एक अनुपम सोहळा असतो.पण कौसानीचा खासच.समोरच्या त्रिशूल शिखराच्या टोकावर आधी सोनेरी मुकुट लखलखायला लागतो.मग हळूहळू त्रिशूळाची तीनही पाती चमकू लागतात.नंदादेवीच्या चार का पाच शिखरांचा समूदय सोनेरी पिवळा होऊन झगमगायला लागतो.ढगांच्या आणि सूर्याच्या मेहरबानीवर अवलंबून असणारा हा सूर्योदयाचा सोहळा बघायला कौसानी द बेस्ट!
चौबतीया गार्डनचे सर्व उत्पन्न मंत्री आणि तत्सम लोक खाऊन बसतात! इथले बुरांशचे सरबत अप्रतिम असते.नंतर ते नैनीतालला मिळाले.पण ती चव नाहीच.
रानीखेतला बाल मिठाई मिळते.ती वेगळ्याच चवीची छान असते.

यशोधरा's picture

3 Oct 2015 - 3:56 pm | यशोधरा

क्या बात!

डॉ सुहास म्हात्रे's picture

30 Sep 2015 - 10:28 pm | डॉ सुहास म्हात्रे

अप्रतिम हिमालय ! फोटो मस्तच !!

असंका's picture

3 Oct 2015 - 2:55 pm | असंका

हा धागा निसटतच होता....

फारच जबरदस्त फोटो आलेत साहेब!! वर्णन पण सुरेख...!

सस्नेह's picture

3 Oct 2015 - 3:44 pm | सस्नेह

हिमालयात जाणे हे खरोखर स्वर्गसुख.

कौसानीमधून हिमालय इतक्या विविध रुपाने दर्शन देत असताना कौसानीमध्ये पाहण्यासारखे काही नाही असे म्हणता तरी कसे? :)

अत्रुप्त आत्मा's picture

3 Oct 2015 - 4:05 pm | अत्रुप्त आत्मा

अप्रतिम

नीलमोहर's picture

6 Oct 2015 - 12:11 pm | नीलमोहर

छान माहिती.

स्वाती दिनेश's picture

6 Oct 2015 - 12:28 pm | स्वाती दिनेश

माहिती आणि फोटो दोन्ही छान!
हिमालय नेहमीच भुरळ घालतो.
स्वाती

रातराणी's picture

6 Oct 2015 - 12:30 pm | रातराणी

मस्त!

निलदिप's picture

9 May 2017 - 10:38 am | निलदिप

फोटो दिसत नाही.....