अनिवासी भारतीय (एन. आर. आय.) विवाह : एक दृष्टिक्षेप

अतिशय महत्वाची माहिती तपशीलवारपणे दिली आहे, हे फार चांगले केलेत.

काही एनआरआय वरांच्या (किमानपक्षी अशापद्धतीने लग्न केलेल्या) पुरुषांच्या प्रतिक्रियांच्या अपेक्षेत आणि अर्थातच युयुत्सुंच्या प्रतिक्रियेच्या अपेक्षेत.

चांगला लेख आहे.

कुठली का असेना ही लग्नसंस्था फार माजलीय हल्ली बाकी काही नाही,

चांगली माहिती

अमेरिकेची अत्यंत क्रेझ, तिथे गेल्यावर आपल्याला हवे तसे वागता येईल अशी काहीतरी संकल्पना, तिथला नवरा केला की पुढे शिकायची (आणि खर्चाचीही) सोय झाली वगैरे स्वप्ने बाळगणार्‍या मुलीही असतीलच.

अशा मुलींची संख्या १ ते ५% असावी. बहुतांशी मध्यम वर्गाच्या नजरेतून अमेरिकेत 'असणे' ही एक क्रेझ असते. ज्या मुलींना केवळ शिकण्यासाठी बाहेर जायचे आहे अशा मुली भारतात परत येतात असा अनुभव आहे.

वाचून कसेसेच झाले.
उपयुक्त माहिती आहे यात वाद नाही.

सविस्तर माहिती दिल्याबद्दल अभिनंदन खूपच जोरदार आणि तपशीलवार माहिती दिलेली आहे.

अवांतर -
आमच्या एका मित्र-मैत्रिणीचे शाळेपासूनचे अफेअर अकरा वर्षे चालले. आणि नंतर त्या मित्राची सॅलरी फारच कमी आहे ( २५ व्या वर्षी वार्षिक उत्पन्न ५ लाख रुपये याला अनेक मुली फारच कमी सॅलरी असे मानतात हे तेंव्हाच कळले ) आणि स्वतःच्या मालकीचे घर नाही या कारणासाठी त्या बहाद्दर मुलीने एका वयस्कर दिसणार्‍या अमेरिकास्थित भारतीयाशी लग्न केले. आमच्या ग्रुपमधल्या अनेक मुलींनी त्या मुलीचा निर्णय अत्यंत व्यवहार्य आहे असा निर्वाळा दिला तेंव्हापासून अमेरिकास्थित व्यक्तींशी होणारे लग्न या विषयावर विचार करणे आम्ही सोडून दिले आहे.

हा उपयुक्त लेख सर्व भारतीय भाषांमध्ये भाषांतरीत करून अमेरीकन एंबसी बाहेर मोठ्या अक्षरात लावावा अशी मागणी मनसे (मराठी नवनिर्माण सेना) तर्फे करण्यात आलेली आहे.

माहितीपूर्ण लेख.

-दिलीप बिरुटे

रेसिडेंट इंडियन बद्दलही एखाद्या रेसिडेंट एविल ने धागा खोलावा ...ला हौल विला कुव्वत बहोत ही दिलचस्प जानकारी मिलेगी....पंजाब,हरियाणा,दिल्ली येथे एनआरआय विवाह अन खाप पंचायतींचे विवादित निकाल आजकाल खूप चर्चेत आहेत.

लेख खुप माहिती पुर्ण आहे. लेख वाचतावाचता जे प्रश्न मनात उद्भवले त्यांची उत्तरे देखील लेख पुढे वाचता वाचता मिळत गेली.

मि असे पाहिले आहे कि कित्येक वेळा भिडेखातर किंवा जास्त चौकशी केल्याने वधु/वर हातचे निसट्तील अशी भिती पालकाना वाटत असावी, त्या मुळे इच्छा असून देखिल खोलात जाउन चौकशी केली जात नाही आणि मग पश्चाताप करायची पाळी येते.

असाही एक विचार मनात आला -

अशी चौकशी objective गोष्टिंबद्दल (शिक्षण, वय, ऊत्पन्न, स्थावर्/जंगम मालमत्ता, लिगल स्टेटस इत्यादी) घडू शकते, परंतु इतर subjective गोष्टिंचे काय ? वधू/वराचा स्वभाव, आवडी-निवडी, इत्यादीची चौकशी कशी करणार ? हाती आलेली माहिती किती खरी असणार कारण ती पुन्हा subjective असणार.

आणि हे फक्त अनिवासीयां संदर्भातच घडते असे नाही, हे कोठेही घडू शकते.

आणि मग मनात एक एज ओल्ड प्रश्न उद्भवतो कि कोण्त्या प्रकारचे विवाह १०० % फलद्रूप होतिल ? प्रेम विवाह, नियोजित विवाह की आणखी वेगळ्या प्रकारचे ?

लेख खुप माहिती पुर्ण आहे. लेख वाचतावाचता जे प्रश्न मनात उद्भवले त्यांची उत्तरे देखील लेख पुढे वाचता वाचता मिळत गेली.

मि असे पाहिले आहे कि कित्येक वेळा भिडेखातर किंवा जास्त चौकशी केल्याने वधु/वर हातचे निसट्तील अशी भिती पालकाना वाटत असावी, त्या मुळे इच्छा असून देखिल खोलात जाउन चौकशी केली जात नाही आणि मग पश्चाताप करायची पाळी येते.

असाही एक विचार मनात आला -

अशी चौकशी objective गोष्टिंबद्दल (शिक्षण, वय, ऊत्पन्न, स्थावर्/जंगम मालमत्ता, लिगल स्टेटस इत्यादी) घडू शकते, परंतु इतर subjective गोष्टिंचे काय ? वधू/वराचा स्वभाव, आवडी-निवडी, इत्यादीची चौकशी कशी करणार ? हाती आलेली माहिती किती खरी असणार कारण ती पुन्हा subjective असणार.

आणि हे फक्त अनिवासीयां संदर्भातच घडते असे नाही, हे कोठेही घडू शकते.

आणि मग मनात एक एज ओल्ड प्रश्न उद्भवतो कि कोण्त्या प्रकारचे विवाह १०० % फलद्रूप होतिल ? प्रेम विवाह, नियोजित विवाह की आणखी वेगळ्या प्रकारचे ?

आत्ताच हा लेख वाचला. लेख चान्गला आहे यात प्रश्नच नाहि. परदेशवाशियाशि लग्न करताना अनेक गोष्टीन्चा विचार करावा लाग्तो हे खरेच आहे. त्याबद्दल दुमत नाही.

मला फक्त एक- दोन गोष्टीन कडे लक्ष वेधावे असे वाटते,

ह्या लेखासाठी अखिल भारतिय सन्स्थेचा सन्दर्भ दीला आहे म्हनजे ह्यात सर्व भारतिय आले.
लेखात arranged लग्नाबद्दल उल्लेख आहे परन्तु forced लग्नान्बद्दल काही दिसले नाही.
अनेक भारतिय समाजात अजुनही अशी प्रथा आहे आणि ती परदेशात सुद्धा चालु आहे. मी अमेरिकेबद्दल काहीही बोलु शकत नाहि परन्यु येथे U.K मध्ये अशा बतम्या बरेच वेळा येतात.
हा लेख मराठीत आहे म्हणुन मी मरठी समाजाबद्दलच बोलत आहे.
गेल्या ३०/४० वर्‍शात अशी दुर्देवी उदाहरणे मला तरि फारशी ऐकावयास मिळालेलि नाहित.

ह्याचा अर्थ precautions घेउ नयेत अस्स नाहि पण एक्दमच सर्व NRI ना बाद करु नये.

उद्या परगावी जात असल्यामुळे - तेथे computer वापरायला मिळेलच असे नसल्यामुळे- ह्या प्रतिक्रियेवरिल प्रतिक्रिया नन्तरच वाचेन.

अतिशय गंभीर विषय.

काय करावे?

२. आर्थिक परिस्थिती, मालमत्ता, निवासी पत्ता, कौटुंबिक तपशील, व्हिसाचे तपशील, व्होटर आहे/ कसे, सोशल सिक्युरिटी नंबर याची चौकशी.

हे थोडे अती होत आहे, असे वाटत नाही काय? की ऐकला कोठूनतरी 'सोशल सिक्युरिटी नंबर' हा शब्द नि दिला ठोकून? इतक्या सेन्सिटिव माहितीचा संभाव्य दुरुपयोग होण्याची शक्यता लक्षात घेता, जेथे लग्न अजून झालेले नाही तेथे ही माहिती कोणी पुरवेल असे वाटत नाही. त्यापेक्षा लग्न न झालेले बेहत्तर!

भारतात औटसोर्सिंगच्या विरुद्धसुद्धा, ग्राहकांच्या माहितीची हाताळणी आणि विशेषतः सोशल सिक्युरिटी नंबरसारख्या गैरवापराचा स्कोप असलेल्या माहितीची हाताळणी भारतातली कोणती व्यक्ती कशी करत असेल, त्यावर नियंत्रणाची भारतात व्यवस्था कितपत काटेकोर आहे, त्यावर भरवसा कितपत ठेवायचा, इतक्या ग्राहकांपैकी किमान काहीजणांचे सो. सि. नं. चोरून त्यांच्या आधारे त्यांच्या नावे स्वतः क्रेडिटकार्डखाते खोलून त्यावर कोणता भुरटा भारतीय औटसोर्सिंगकामगार फ्रीकाउट मारत नसेल याचा काय भरवसा (अमेरिकेतही हे होऊ शकत नाही असे नाही, पण पकडले जाण्याची आणि पकडले गेल्यावर त्याबद्दल शिक्षा होण्याची शक्यता त्या मानाने बरीच अधिक आहे, उलट भारतात कोण विचारतो, आणि त्याकरिता भारतातील कोणत्यातरी अनोळखी एंटिटीबरोबर हुज्जत कशी आणि का घालायची आणि एवढी कटकट करून त्याचा उपयोग होण्याची शक्यता किती, हा पर्सेप्शनचा भागही आहेच.) अशा मुद्द्यांवरून येथे किती गदारोळ होऊ शकतो, याची आपल्याला कल्पना नाही काय? अशा परिस्थितीत जिच्याशी आपला विवाह अजून झाला नाही, तिला तर सोडाच, पण तिच्या आईवडिलांना, चुलतभावंडांना आणि दूरच्या काकांना आपला सोशल सिक्युरिटी नंबर कोणता मूर्ख कशासाठी देईल?

तसेही, माझ्या पत्नीला इन्कम टॅक्स एकत्र फाईल करण्याच्या दृष्टीने माझा सो. सि. नं. माहीत असण्याचे वाजवी कारण आहे, तेही ती माझी पत्नी झाल्यावर, तोपर्यंत नाही. माझ्या सासूसासर्‍यांना, झालेच तर मेहुण्याला नि शेजार्‍यापाजार्‍यांच्या कुत्र्याला माझा सो. सि. नं. माहीत असण्याचे कोणतेही वाजवी कारण अथवा गरज नाही. (सासूसासरे आणि मेहुणा यांची शेजार्‍यापाजार्‍यांच्या कुत्र्याशी तुलना करण्याचा येथे उद्देश नाही. 'शेजार्‍यापाजार्‍यांचा कुत्रा' ही संज्ञा साधारणतः 'एवरीवन अँड देअर डॉग' अर्थात 'ऑल अँड संड्री' अथवा 'टॉम, डिक, हॅरी अँड तिवारी' अशा अर्थाने वापरलेली आहे. कृपया नोंद घ्यावी.)

सारांश, व्हिक्टिम पिक्चर रंगवणे ठीक आहे, आणि फसवणुकीच्या केसेस होऊ शकतात, नव्हे अनेकदा होतात, म्हणूनच त्यासाठी खबरदारी घेणे हेही वाजवी आहे, पण त्याबरोबरच आपण खबरदारीच्या नावाखाली दुसर्‍या पक्षाकडून जी अपेक्षा करतो, तीही वाजवी आहे की नाही हे तपासून पाहणे आवश्यक आहे.

बाकी, संभाव्य वराचे नाव परदेशातील स्थानिक मतदारयादीत आहे किंवा कसे, या माहितीची नेमकी आवश्यकता काय आणि ती काढणार कशी, हेही कळले नाही.

कित्येकदा लग्न होऊन परदेशात गेलेल्या वधूला तिथे गेल्यावर आपल्या नवर्‍याचे अन्य कोणा बाई/पुरुषाशी संबंध असल्याचे कळते, किंवा नवर्‍याला दुर्धर व्यसने आहेत/ मानसिक रोग आहे हे लक्षात येते. कधी शारीरिक तर कधी मानसिक / भावनिक / वाचिक हिंसा - अत्याचारांना तोंड द्यावे लागते. ही परिस्थिती उलटही असू शकते.

अधोरेखित अतिशय महत्त्वाचे आहे.

म्हणजे असे समजा, की लग्न करायला भारतात आलेल्या पुरुषाला लग्न झाल्यानंतर पत्नीचे दुसर्‍या कोणाशी प्रेमप्रकरण आहे हे कळते. (रादर, लग्न होईपर्यंत ही गोष्ट सोयिस्करपणे दडवली जाते. मुलीचे पालक त्याबद्दल वाच्यता करीत नाहीत, कारण त्यांना प्रकरण पसंत नसते, आणि मुलगी अमेरिकेला गेली तर भले होईल अशी आशा असते. मुलगीही सपोज़ेडली पालकांच्या दडपणाखाली चूप राहते. आणि मग लग्नानंतर हळूच गौप्यस्फोट करते. बरे, पालकांच्या तथाकथित दडपणामुळे झालेले लग्न स्वतः मोडण्याचीही मुलीची हिंमत नसते, तर नवर्‍यानेच कोणताही गौप्यस्फोट न करता केवळ 'मला हे लग्न पसंत नाही' असे - लग्न झाल्यानंतर! - म्हणण्याची जबाबदारी घ्यावी - नि विनाकारण स्वतः गोत्यात यावे - आणि मुलीची मात्र सुटका करावी, ही अपेक्षा असते. बरे, सगळे उघडकीला आल्यावरसुद्धा वधूपालक तरीही आपल्या मुलीला सोडू नये, अमेरिकेला घेऊन जावे, म्हणजे 'सगळे ठीक होईल' म्हणून मुलाच्याच मागे लागतात, आणि झालेले लग्न कायद्याने रद्दबातल करवून घेऊन मोडीत काढण्यात मात्र मुलालाच काय ते नाकी नऊ येतात नि सगळा मनस्ताप होतो.)

किंवा, मुलगा लग्न करायला भारतात येतो. लग्न होते. मुलगी व्हिसा इंटरव्ह्यूसाठी म्हणून मुंबईच्या अमेरिकन कॉन्सुलेटमध्ये जाते. कॉन्सुलेटमध्ये अर्जदाराव्यतिरिक्त कोणालाही जाण्यास परवानगी नसल्याने मुलगा अर्थातच बरोबर असत नाही. तसेच, सुरक्षाकारणांसाठी कॉन्सुलेटच्या थेट समोर थांबण्यासही कोणाला परवानगी नसल्याने मुलगा तेथेही घुटमळू शकत नाही. सबब, कॉन्सुलेटच्या दाराकडे त्याची सतत नजर नसते. मुलगी इंटरव्ह्यूला म्हणून कॉन्सुलेटला जाते. नि तेथून पसार होते.

अशा काही केसिस माहितीतल्या आहेत. याशिवाय याहूनही काही भन्नाट किस्से आहेत, पण ते ऐकीव आहेत या कारणास्तव येथे उद्धृत करीत नाही.

अशा केसिसमध्ये दोष कोणाचाही असला, तरी 'समाज नावाच्या गुंतागुंतीच्या रचने'त संशयाचे बोट हे काही अंशी तरी नवर्‍याकडे वळते, आणि विशेषतः असे प्रकार भारताबाहेर घडले, तर (पुन्हा, दोष कोणाचाही असो) नवरा (निर्दोष सिद्ध होईपर्यंत) विनाकारण कायदेशीर अडचणीत अडकण्याची शक्यता बळावते. मनस्ताप होतो तो वेगळाच.

तर सांगण्याचा मुद्दा हा, की फसवणुकीचे हे तथाकथित उलटे प्रकारही घडत असतात, आणि ते तितकेही अपवादामक नसावेत. त्यांच्याबद्दल काही परामर्श घेतला गेल्याचे आढळले नाही. कदाचित हे आपल्या गावी नसावे किंवा कदाचित लेखाच्या स्कोपमध्ये नसावे. किंवा कदाचित 'पुरुष काय, तसेही स्वतःला सांभाळून घ्यायला समर्थ असतातच' हे सामान्य गृहीतकही असू शकेल. ते काहीही असले तरी त्याबद्दल पंगा घेण्यात फारसे स्वारस्य नाही.

फक्त एकच कुतूहल आहे. अशा रीतीने फसवले जाऊन कायदेशीर अडचणीमध्ये सापडणार्‍या एनाराय पुरुषांकरिता तुमचे एनाराय सेल नेमके काय करीत आहे, हे जाणून घ्यायला आवडेल. (अर्थात, काही करावे ही अपेक्षा नाही. कारण 'Caveat Emptor' आणि 'खड्ड्यात पडल्यास, पडणार्‍याने तिसर्‍यावर न विसंबता स्वतःच स्वतःला त्यातून बाहेर काढण्याचे पाहणे उत्तम' या दोन्ही गोष्टी आम्ही मानतो.)

जाताजाता: काँट्ररी टू पॉप्युलर हाइप, होणार्‍या एकूण एनाराय-अरेंज्ड विवाहांच्या टक्केवारीच्या तुलनेत फसवणुकीचे प्रकार हे तसे तुरळकच असावेत, आणि एकंदरीत हा प्रकारही एकंदर विवाह या प्रकाराच्या तुलनेत बर्‍यापैकी सेफ असावा, असे कोणत्याही आकडेवारीविना मांडण्याचे धाडस करू इच्छितो. परंतु, कोणत्याही विवाहाप्रमाणे यात फसवणूक होऊ शकते, आणि तशी ती झाल्यास अंतरे आणि राष्ट्रसीमा यांमुळे अधिक त्रास आणि मनस्ताप होऊ शकतो हे लक्षात घेता, योग्य ती खबरदारी घेण्याबाबत काहीच आक्षेप असू शकत नाही. तसेच, ज्यांना हा मार्ग पटतो किंवा झेपतो, त्यांनी तो जरूर अवलंबावा; इतरांनी तो अवलंबावाच, असा कोणाचाही आग्रह असल्याचे ऐकिवात नाही. बाकी, बायका अथवा नवरे आयात करावेत की न करावेत, जोडीदार स्थानिक असावेत की आयात, सजातीय/सधर्मीय/सवंशीय/सलैंगिक असावेत की आंतरजातीय/आंतरधर्मीय/आंतरवंशीय/आंतरलैंगिक, निकषांप्रमाणे जोडीदार न मिळाल्यास विवाह न करता रहावे (एकट्याने, दुकट्याने अथवा समूहाने) की यांपैकी कोणते - नि कोणकोणते - निकष ढिले करावेत, हा ज्याचात्याचा / जिचातिचा वैयक्तिक प्रश्न असल्याने, त्याबद्दल कोणतीही टिप्पणी - अगदी ट्रेंडात्मकसुद्धा - करण्याची फारशी गरज निदान मला तरी भासत नाही.

बाकी चालू द्या.