मराठा लाईट इनफंट्री - भाग - ३

मराठी लाईट इनफंट्री... भाग १ , भाग २ , भाग ३ , भाग ४ , भाग ५

***

भाग -३
दुसर्‍या महायुध्दात तेलाचा प्रश्न निर्माण होऊ नये म्हणून ब्रिटीश सेनांनींनी दूरदृष्टी ने तेल उत्पादक देशांवर आक्रमण करायचे ठरवले आणि त्या योजनेत १ ल्या बटॅलियन ने बगदाद काबीज करून तेथून पॅलेस्टाईनला जाणारी तेलाच्या पाईपलाईनच्या संरक्षणाचे अती महत्वाची कामगिरी बजावली.

दोन वर्षातच या दोन बटॅलियन्सची रवानगी एका महत्वाच्या कामगिरीवर करण्यात आली. ते काम होते इजिप्तचे रोमेलच्या रणगाड्यांपासून संरक्षण. काळ होता १९४१चा उन्हाळा. या लढायांमधे सुभेदार मेजर शिंदे यांना LOM व सखाराम शिंदे यांना एक पदक मरणोत्तर देण्यात आले. याच दरम्यान २री बटॅलियनची गाठ बीर-अल्‍-गोबी येथे एका जर्मन रणगाड्यांच्य़ा तुकडीशी पडली. यात या बटॅलियन्सचे भारी नुकसान झाले. ८ अधिकारी त्यात ५ भारतीय होते, आणि २४० सैनिक मृत्यूमुखी पडले.

यावेळी बाबाजी देसाई नावाच्या साध्या सैनिकाने जे धैर्य दाखवले त्यासाठी त्याला मरणोत्तर LOM देण्यात आले. याला साधे तरी कसे म्हणावे ? या १८ वर्षाच्या सैनिकाने त्याच्या सेक्शन कमांडरला गोळी लागल्यावर त्या सेक्शनचा ताबा घेतला आणि आक्रमण जारी ठेवले. एवढेच नाही तर जेव्हा माघार घेताना त्याला त्याच्या कंपनीला कव्हरींग फायर देण्यासाठी सांगण्यात आले तेव्हा त्याने ते काम मरेतोपर्यंत केले आणि इतर सैनिकांना सुरक्षितपणे माघार घेता आली. यातच त्याचा मृत्यू झाला.

त्याच्या पराक्रमाची ही नोंद बघा –
Sepoy Babu Desai of the Mahrattas , only eighteen years old , took command of his section when it's commander was wounded. When the company was held up, he picked up his Bren gun , rushed across the open under heavy fire, and brought the gun into action from the flank, enabling the company to move on again. Then he was wounded in the leg and his platoon commander told him to go back to the Regimental Aid Post to have the wound dressed. But Babu Desai had other views. He rushed the gun that wounded him , killing the gunner and making the others run. Then his leg gave way under him , but still he had to be forcibly placed on a stretcher before he would even consider his own troubles.

बाबू देसाई खेरीज खालील सैनिकांना पण पदे बहाल करण्यात आली.
सुभेदार पांडूरंग चव्हाण
नाईक बाळा खराडे
नाईक सिताराम म्हस्के
नाईक बाबासाहेब इंगळे
लकू जाधव

१९४२ च्या जूनमधे रोमेलच्या आफ्रिका कोअरने अल्‍ अलमीनवर धडक मारली आणि नाझी सैन्य इजिप्तच्या दरवाज्यावर धडका मारू लागले. त्याचे आक्रमण रोखण्यासाठी ११वी इनफंट्री ब्रिगेडला दक्षिण आफ्रिका डिव्हीजनला जोडण्यात आले आणि यांना घाईघाईने टोब्रूकला पाठवण्यात आले.

या ब्रिगेड्मधे ५वी मराठालाईट इनफंट्री होती हे आपल्याला माहितीच आहे. २०जून च्या पहाटे रोमेलच्या रणगाड्यांनी आश्चर्याचा धक्का देऊन टोब्रूकच्या अवती भोवती संरक्षणासाठी विखुरलेल्या मराठा लाईट्वर जोरदार हल्ला चढवला. त्याच्या सोबतीला जर्मन हवाईदलाची विमाने होती. या डाईव्ह बॉंबर विमानांच्या हल्यामुळे रोमेलच्या रणगाड्यांना आणि चिलखती गाड्यांना या संरक्षण फळीत जोरदार मुसंडी मारता आली. थोड्याच वेळात टोब्रूकची संरक्षक फळी मोडून पडली आणि दोस्त राष्टांना एका मानहानीकारक पराभवाला सामोरे जावे लागले. यात ११व्या इंडियन इंनफंट्री ब्रिगेडचा मात्र पूर्ण सफाया झाला. २ बटॅलियनचा अंत हा असा झाला. पण त्यांच्या शौर्याच्या हकिकती मात्र अजूनही सांगितल्या जातात. या बटॅलियनबद्दल ४ थ्या इन्डियन डिव्हीजनचे कमांडरांनी (मे. जनरल टूकर) यांनी या युध्दानंतर या बटॅलियनच्या रेजीमेंट सेंटरच्या (बेळगाव) कमांडन्ट्ला एक पत्र लिहीले –

प्रिय कमडांट,
मी आपल्याला हे पत्र पूर्वीच लिहीणार होतो पण आपल्या २ बटॅलियनची काही खबरबात मिळेल मग लिहू असे म्हणत थांबलो होतो. पण दुर्दैवाने आजपर्यंत तरी या बटॅलियन बद्दल माझ्याकड्र कुठलिही माहीती नाही. मी तुम्हाला फक्त काय झाले हे सांगू शकतो.

२/५ व्या मराठा लाईटच्या बटॅलियन्स वर २० जूनच्या पहाटे हल्ला झाला. हल्यात शत्रूने धूर ओकणारे बॉंब, अत्यंत विध्वंसक शक्ती असलेली स्फोटके आणि विमानांचा मारा वापरला. जे भूसुरुंग पेरलेले होते त्यांना यशस्वीरित्या टाळून शत्रूसैन्याच्या रणगाड्यांना पुढे मुसंडी मारण्यात यश मिळाले. ते बघितल्यावर आपल्या रणगाडा दलाची तातडीने मदत मागण्यात आली. दुर्दैवाने ते होऊ शकले नाही. त्य रणगाड्यांच्या समोर या पायदळाचा निभाव लागला नाही त्यामुळे ती ब्रिगेड जागेवरच गारद झाली. त्यानंतर शत्रूचे ७० रणगाड्यांनी ज्या ठिकाणी २/५ आघाडी संभाळत होती तेथे जोरदार हल्ला चढवला. या बटॅलियनने या हल्याला नेहमीप्रमाणेच मोठ्या शौर्याने प्रत्युत्तर दिले पण रणगाड्यांसमोर त्यांचाही निभाव लागला नाही व त्यांचीही वाताहात झाली.

कळवायला वाइट वाटते की या क्षणी तुमच्या कुठल्याही ऑफिसर अथवा सैनिकांची काहीही खबरबात नाही.

टोब्रूक मेजर जनरल क्लॉपर यांच्या कमांडखाली होते, आणि २/५ मराठा लाईट मधली फळी संभाळत होती. ११ वी ब्रिगेड टोब्रूकच्या शरणागती नंतर १२ तास लढत होती ज्यात मराठा लाईट इनफंट्रीचा मोठा सहभाग होता. तसेच २५ फिल्ड रेजिमेंट त्यांच्या १६ पैकी १४ तोफा नष्ट होइपर्यंत लढत होती. शेवटच्या २ तोफा शेवटी त्यांनीच नष्ट केल्या.

११व्या ब्रिगेड चा नाश हे आमचे कधीही न भरून येणारे नुकसान समजतो. या ब्रिगेड्मधे तुमची बटॅलियन ही नेहमीच शौर्याच्या बाबतीत पुढे राहीली होती आणि त्यांचे नाव यासाठी इतिहासात नेहमीसाठी घेतले जाईल याबद्दल खात्री बाळगा.

टोब्रूकचा परभवाची कारणे हे लढणारे सैनिक हे नसून, संभाळण्याच्या पलिकडे असलेली युध्द्सीमा, रणगाडाविरोधी शस्त्रांचा अभाव आणि मुख्य म्हणजे जी मदत (counter attack of tanks) मागितली गेली होती ती वेळेवर न मिळणे हीच कारणे आहेत.

आपल्या रेजिमेंटच्या कर्नल यांना कृपया ही माहीती द्यावी.

आपला,.......

या युध्दाच्या अनुभवानंतर मराठा लाईट मधून काही बटॅलियन्स मराठा रणगाडाविरोधी रेजिमेंट तयार करण्यात आल्या. त्यातली एक ४ थी मराठा एंटी टॅंक रेजीमेंट इटलीला गेली आणि ५वी मराठा एंटी टॅंक रेजीमेंट भारतात परत गेली.

त्यांचा इटली मधला पराक्रम पुढच्या भागात.... या भागात जो सर्वात जास्त मानाचा असा व्हिक्टोरीया क्रॉस ज्यांनी मिळवला, तो कोणाला मिळतो या विषयी.....

भाग -३ समाप्त.
जयंत कुलकर्णी.
पुढे चालू......