स्थिर अफगाणिस्तान भारताच्या हिताचा

फार फार फारच आवडलं. धगधगता अफगाणिस्तान ही अमेरिकेची - पर्यायाने नाटोची अपरिहार्य गरज आहे असं मत हल्ली बनत चाललेलं आहे...

....!

अफगाणिस्तानला प्रत्यक्ष वास्तव्य करून आलेल्या व्यक्तिचे प्रत्यक्ष अनुभव मराठीत प्रथमच वाचायला मिळाले. लेखात मांडलेल्या विचारांशी सहमत आहे.

अवांतर - यापूर्वी परदेशांत राहणार्‍या अफगाणी लोकांचे अनुभव निनादच्या लेखनातून वाचायला मिळाले. अफगाण लोकांना भारताबद्दल वाटणारी आत्मियता त्यातही दिसून आली होतीच.

अफगाणिस्तानातली ground reality मांडल्याबद्दल धन्यवाद!

जवळजवळ सर्वच मुद्दे पटले. "इतिहासाचा बदला" घेण्याची वृत्ती ठेवणं म्हणजे घोडचूकच ठरेल. मुळात “ज्यांनी सोमनाथ लुटलं" ते आणि "ज्यांनी कंदहारला विमान पळवून नेलं" ती अफगाणी लोकं इतिहासातल्या वेगवेगळ्या कालखंडातले प्रतिनिधी होते, ते सध्याच्या सर्वच अफगाणी लोकांचे प्रतिनिधी असावेत असं समजणं हे चुकीचं ठरेल असं वाटतं.

पाकिस्तानातील निवडणूकांच्या आधी "स्थिर पाकिस्तान भारताच्या हिताचा" असं मत मांडणारे बरेच होते, तेच विवेकी भारतीय 'स्थिर अफगाणिस्तान(ही) भारताच्या हिताचा" हे मान्यच करतील. (फक्त पाकिस्तान आणि अफगाणिस्तान दोन्ही स्थिर असण्याची अपेक्षा ठेवणं म्हणजे too good to be true अशी अवस्था आहे!)

लेख आवडला.
अफगाणिस्तानात इन जनरल देशभावनेचा पोत कसा आहे ? एक इन्स्टिट्युट म्हणुन देशाकडे बघतात का ते लोक? प्रच्छन्न का होइना पण कम्युनिस्ट विचारसरणी बघायला मिळते का थोडीतरी? कल्याणकरी राज्याच्या त्यांच्या काय कल्पना आहेत? तिथे बँकींग आणि इतर ट्रॅडीशनल आर्थीक संस्था किती मॅच्युअर्ड आहेत?

लेख प्रचंड आवडला. तुमच्या कार्याची कक्षा अटकेपार गेलेली आहे हे पाहून साश्चर्य अभिमान वाटला. अफगाणिस्तानात गेलेल्या मराठी व्यक्तीचे विचार पहिल्यांदाच पाहतो आहे.

स्थिर अफगाणिस्तान भारताच्या हिताचा आहे हे मौर्यकाळापासून असलेलं समीकरण आहे. गांधार देशात गडबड झाली की मध्यदेशातही ती गडबड फैलावायला वेळ लागायचा नाही. तस्मात गांधार देशास मदत करणे हा भारताचा स्वार्थ आहेच. पाकिस्तानची निर्मिती झाल्यावर तर ही गरज अजूनच वाढली आहे.

तालिबान्यांनी हत्या केलेल्या सुस्मिता बॅनर्जी यांचं बंगाली आत्मचरित्र सध्या वाचतोय त्यातून बरीच माहिती कळतेय. ते सगळं तुम्ही अनुभवलं असल्याने लिहाल असं वाटलं. पण लेखाचा फोकस वेगळा आहे असं जाणवतंय तस्मात दुसर्‍या एखाद्या लेखात हे सगळं कव्हर करावं अशी नम्र विनंती आहे. तिकडे तुम्ही कुणाकुणाला भेटला, काय अनुभव आले, आधीच काफिर आणि त्यात स्त्री म्हणून काही त्रास झाला का, खाणं कसं, इ.इ.

शिवाय जालावर १९३०-४० सालच्या काबूल युनवर्शिटीचे काही फटू दिसतात. तेव्हाच्या अफगाण युवती मिनिस्कर्टात पाहून प्रचंड धक्का बसलेला अजून आठवतोय. लोकांना याबद्दल काय वाटतं? आधीच्या तुलनेत नंतरचं कसं इ.इ.? पाकिस्तानात अनागोंदी असली तरी तिथले इंटुक लोक संख्येने कमी असूनही शर्थीने किल्ला लढवतात. अफगाण इंटुक कोणी सापडले की नाही? (इंटुक शब्द त्याच्या तिरस्कारयुक्त अर्थच्छटेविना वापरला आहे.)

जाता जाता आमची अफगाण आठवण सांगतो. देश वलांडून कधी गेलो नै पण काही गांधारदेशीय अस्मादिकांच्या कॉलेजात होते. टिपिकल पठाणाची प्रतिमा असते त्याला अगदी विपरीत, माझ्यापेक्षाही बुटके अन दुर्बळ वाटावेत असे होते. तर त्यांच्या रूमवर एकदा गेलो की जमल्यास 'दारी' शिकवा म्हणून. गप्पा सुरू झाल्या. इतक्यात एक श्रीलंकन तिकडे आला. तोही मुस्लिमच होता. त्याच्याशी ओळख करून देताना एक अफगाण म्हणतो कसा,

"हाय, धिस इस बॅटमॅन, अवर मुस्लिम ब्रदर फ्रॉम इंडिया."

मला असा शॉक बसला, मी लगेच क्लॅरिफाय केले की बाबारे मी हिंदू आहे म्हणून =)) तेव्हा दाढी वाढवली होती किमान दीड आठवडाभर तस्मात लगेच मलाही म्लेंछ समजला तो =)) मग तो विषय तेवढ्यावरच थांबला. लोक चांगले होते एकूण, पण या प्रकाराने चांगलीच करमणूक झाली.

अत्यंत साध्यासोप्या शब्दात अफगाणिस्तानातलं लोकमताचे पैलू मांडलेले आहेत. तालिबान सारख्या चळवळीची जगात असलेली प्रतिमा आणि प्रत्यक्ष तिथे राहणाऱ्या माणसांच्या मनात असलेली प्रतिमा यात किती प्रचंड तफावत आहे हे दिसून आलं. सामान्यपणे मीडियामध्ये तालिबानची बलस्थानं काय आहेत असा गंभीर विचार करण्यापेक्षा तालिबानच्या कृष्णकृत्यांवरच भर दिला जातो. जनतेला तालिबानविषयी नक्की काय आकर्षण आहे? अशी काय राजकीय-सामाजिक परिस्थिती होती जीत तालिबानची राजवटही 'चांगली' वाटावी?

आणि तुम्हि फक्त काबूलमधेच नाहि तर ईतर प्रांतातपण राहून आलात! सुंदर लेख आहे हा. खरं म्हणजे तिथलं खाणं-पिणं (हॉटेल्स, फळं-भाज्या?), रिक्षा/टॅक्सी काहि मिळायचं का, हवामान, साधारण परीसर (मॉल्स होते का? वाण्याची दुकानं? रस्ते/स्टेशनं कशी वाटली?), एकटीने फिरलात का? अफगाणी अधिकारी बरोबर नसताना तिथल्या नागरीकांशी बोलायची संधी मिळाली का? वगैरे खूप प्रश्नांबद्दल उत्सुकता आहे. होपफुली तुम्हि त्यावर पण अजून लिहाल. अशा सुंदरशा लेखमालिकेची हि सुरूवात आहे असं समजतो!

लेख आवडला. अनुभव-विचार देखील आवडले. जर एनजीओ / नॉन प्रॉफिट कडून जाणे झाले असले आणि प्रत्यक्ष कामाचे अनुभव देखील सांगता येणे शक्य असले (confidential नसले) तर ते येथे अवश्य सांगावेत.

वास्तवीक "काबूलीवाला" आणि "पठाण" यांचा अगदी महाराष्ट्राशी संबंध देखील अनेक पिढ्यांचा आहे. मी कधी कधी येथे (अमेरिकेत) गोर्‍यांना अफगाणांबद्दल सांगताना कौरवांच्या अर्ध्या जीन्स अफगाणि होत्या इथपासून ते पानीपतापर्यंत सगळ्याची आठवण करून देतो. :)

माझी एक वैयक्तीक आठवणः अमेरीकेत एकदा टॅक्सीतून जात असताना टॅक्सीड्रायव्हर ऐसपैस (इंग्रजीत) गप्पा मारायला लागला. मी कुठला, काय करतो वगैरे सगळे चालले होते. त्याच्या प्रश्नांवरून तो बहुतेक पाकीस्तानी अथवा उत्तरे कडील भारतीय असेल असे वाटले. नाव अहमद का असे काहीसे असल्याचे मागे लावलेल्या आयडीवरून लक्षात आले. म्हणून बिचकत विचारले की "बाबारे तू कुठला? पाकीस्तानातला का?" तो तात्काळ (अक्षरशः) गरजला: "नाही नाही, मी तुझा मित्र आहे, मी अफगाण आहे, पाकीस्तानी नाही!" :-)

पूर्वी घडलेल्या गोष्टींचा हिशोब आज आपण अफगणिस्तानबरोबर चुकता करण्याची भाषा वापरत असू – तर ती एक घोडचूक ठरेल.

१००% सहमत. गेल्या १० वर्षात जी काही मदत भारताने केली आहे ते योग्यच आहे. पण या संदर्भात मी कधी अफगाणांच्या विरोधात कुठल्याच विचारसरणीचे भारतीय असलेले ऐकलेले नाही, त्यामुळे मला व्यक्तीगत ती काळजी वाटत नाही. तसे विरोधात असते तर भारतात जिथे जिथे अफगाण विद्यार्थी आहेत तिथे कुठेही त्यांना त्रास झाल्याचे दिसले असते आणि अफगाण जनतेच्या बोलण्यावागण्यातून देखील दिसले असते. किंबहूना मला वाटते तसा अनुभव कुठल्याच बाहेरच्या देशातील मुस्लीम व्यक्ती - विद्यार्थ्यांना भारतात येतो असे वाटत नाही. अर्थात हा वेगळा मुद्दा आहे. विषयांतर वाटले असल्यास क्षमस्व...

प्रत्यक्ष अफगाणिस्तानात मिळालेला अनुभव म्हणजे अफलातूनच! अफगाणिस्तानचे भारताशी संबंध चांगले आहेत.
तसे काही पाकिस्तानी लोकांनाही भारताचे कौतुक असते. पण अफगाणी लोकांना असणारे भारताविषयीचे प्रेम जरा जास्त आहे असा माझाही आजवरचा अनुभव आहे.
तथापि तालिबानी राजवटीविषयी अफगाणी लोकांना पुन्हा प्रेम वाटू लागले असेल तर ते आपल्याला (भारताला, बिगर मुस्लिम लोकांना) घातकच आहे.
तालिबान हे वहाबी मुस्लिम पंथाचे पुरस्कर्ते आहेत. रानटी, आदिम, असहिष्णू, कालबाह्य अशा इस्लामवर आधारित समाज त्यांना निर्माण करायचा आहे. ज्या निर्दयपणे त्यांनी बुद्धाचे प्रचंड पुतळे तोफा मारुन नष्ट केले त्यावरुन त्यांना दुसरा कुठलाही धर्म सहन होत नाही हे दिसते.
जिथे स्त्रियांना शिक्षण देणे हा गुन्हा समजला जाऊ शकतो, स्त्रीला बुरखा घातला नाही म्हणून दंडुके हाणले जातात तिथे बिगरमुस्लिमांचे काय होत असेल त्याची कल्पनाच केलेली बरी.
अमेरिका गेल्यावर पुन्हा अशी तालिबानी सुरू होणार असेल तर अरबी पैसा पुन्हा तिथे वळणार आणि त्या पैशावर नवे अतिरेकी निर्माण होऊन काशंमीरमार्गे ते भारतात घुसणार असे दुष्टचक्र पुन्हा सुरु होईलसे दिसते आहे. कठिण आहे!

भारतात जसे भ्रष्टाचाराला, बजबजपुरीला, घराणेशाहीला, गैरशिस्तीला कंटाळलेला सामान्य नागरिक "ह्याच्यापेक्षा मिलिटरी राजवट आणून एकेकाच्या **वर हंटर हाणले पाहिजेत" इत्यादि संवाद म्हणून जातो तसे अफगाणी लोक तालिबानबद्दल बोलत असतील अशी एक आशा.

>>>“ज्यांनी सोमनाथ लुटलं आणि ज्यांनी कंदहारला विमान पळवून नेलं अशा अफगाणला आपण मदत करायची गरजच काय”

अफगाण हा संदर्भ फार कमी वेळा ऐकण्यात आला आहे. अफगाणाइवजी मुस्लिम असा शब्द अनेक वेळा ऐकला आहे. आणि हे बहुतांशी पाकिस्तान, बांगलादेशी लोकांच्या संदर्भात चर्चेत व्यक्त होत असते. अनेक लोकांना कंदहार हे अफगाणमधे असल्याचे ठाउ़कच नसते. माहित असते ते इतकेच कि एक मुस्लिम राज्यकर्ता येऊन आक्रमण करुन सोमनाथ लुटून गेला. इत्यादी.

लेख आवडला.

अमेरीकन सैन्य, माणसं आणि मनोवृत्ती ज्या ज्या भुभागातुन काढता पाय घेईल तो भुभाग एक ना एक दिवस नक्कीच समृद्ध आणि स्थ्रिर बनेल. पण जोवर ते होत नाही तोवर उत्तर अमेरीका सोडून उर्वरीत पृथ्वीवर महागाई, जुलूम, युद्ध आणि रक्तपात यांचा अनिर्बंध वावर होत रहाणार हे निश्चित. मग तो अफगाण असो की भारत किंवा आफ्रिकेतील एखादा देश.

मस्त!

मस्त! आखोदेखां हाल अतिशय आवडला.
नुसता आवडलाच नाही तर आमच्यासारख्या अशा विषयात प्रचंड रस असणार्‍यांनी निव्वळ बातम्यांवरून लावलेले अंदाज किती खरे? किती हवेतले? याचाही ठोकताळा बांधण्यासाठी असे लेख उपयुक्त आणि महत्त्वपूर्णही असतात. अनेक आभार!

अतिशय सुरेख लिहिलं आहे. मी खरं तर तुम्हांला सुचवणार होते की लिहा ह्या विषयावर, त्या अगोदरच तुमचा लेख आला हे बघून आनंद झाला! :) अजूनही लिहा. तुमच्या नजरेतली अफगाणी सामान्य व्यक्ती कशी आहे, त्यांच्या समाजजीवनाचा पोत - ह्याबद्दल अजून लिहाल? अफगाणी स्त्रियांबद्दलही.

पुन्हा एकदा शुकरान :)

फारच सुंदर लेख ! प्रत्यक्ष तीन-चार महिने तेथे राहून लिहिलेला लेख म्हणून (आणि अगोदरपासून तुमच्या वैचारिक समतोल लेखनाची ओळख पहिल्यापासून आहेच त्यामुळेही) मोठ्या उत्सुकतेने वाचला. लोकजीवनाचं आणि सद्यव्यवस्थेचं केलेलं विवेचन भावलं... सद्यपरिस्थितीच्या सीमा माहीत असल्याने संयमित पण माहितीपूर्ण लेखन केले आहे. जर अजून काही लिहिणे शक्य असल्यास वाचायला नक्कीच खूप आवडेल.

अफगाणिस्तान-पाकिस्तान-भारत हे सयामिज ट्रिप्लेट आहे. त्यांत पाकिस्तानचे राजकीय-सैनिकी वातावरण, धोरणे आणि महत्त्वाकांक्षा पाहता पहिल्यापासून पाकिस्तानला अफगाणिस्तान आपले अंकित राष्ट्र असावे असेच वाटते आहे. त्याकरिता स्टेट स्पॉन्सर्ड टेरॉरिझमची नीती बाळगणे यात त्यांना काही वावगे वाटत नाही हे उघड सत्य आहे. इतकेच नाही तर राजकीय स्वार्थाकरिता (स्वतःवर अंतर्गत आतंकवादासारख्या अनेक समस्या ओढवून घेऊनही) अमेरिका आणि चीन या दोन महासत्तांचा पाकिस्तानी मोठ्या खुबीने उपयोग करून राजकीय आणि आर्थिक फायदा करून घेण्यात यशस्वी झाले आहे. त्यामुळे भारताने अफगाणिस्तानात मैत्रिपूर्ण संबंध स्थापित करून ते टिकवून ठेवणे हे भारतीय सरकारच्या प्रबळ इच्छाशक्ती, कुशल जागतिक राजकारणी डावपेच आणि त्यांच्या कणखर अंमलबजावणीखेरीज शक्य नाही. याबाबतीतला आतापर्यंतचा अनुभव फार आशादायक नाही. त्यांत अफगाणिस्तानातील सर्वसामान्य जनतेतील धार्मिक मतांचा प्रबळ प्रभाव आणि सद्याच्या अनुशासनातील कमतरता यांचा पाकिस्तान पुरेपूर फायदा उठावीत राहिले आहे आणि भविष्यातही तेच करेल यात काही शंका नाही. २०१४ मध्ये जागतिक संरक्षक फौजा निघून गेल्यावर केवळ अफगाणिस्तानचाच नाही तर भारताचा कस लागणार आहे. पाश्चिमात्य देशांकडून त्यांच्या अर्थ आणि सुरक्षा समीकरणात जेवढे महत्त्व भारताला त्यांपेक्षा जास्त अपेक्षा ठेवणे म्हणजे दिवास्वप्नच होईल. भारत सरकारकडे काहीतरी गुप्त योजना असावी आणि ती यशस्वी व्हावी असे स्वप्न पाहणेच आता हातात आहे !

प्रत्यक्ष तेथे गेलेल्यांकडून अशी माहिती मिळणे दुर्मिळच. लिहीलेही आहे छान व सहज. आवडला लेख.

इतिहासाचा हिशेब का चुकता करू नये हे कळलं नाही.

हमीद करझाईंच्या मागच्या भेटी वेळी NDTV वर झालेल्या चर्चांमुळे या विषयातली उत्सुकता बरीच वाढली होती. तुमच्या लेखामुळे, बरीच सुंदर माहिती मिळाली.

माझं वैयक्तिक मतानुसार भारताने अफगाणीस्तानला सर्वोतोपरी मदत करणे हे क्रमप्राप्तच आहे. अफगाणिस्तान जितका शांत असेल ते भारतच्या फायद्याचे म्हणता येईल. या गोष्टीची भारताला संपूर्ण जाणिव असल्याने भारताने सुमारे 2 अब्ज अमेरिकन $ची मदत अफगाणिस्तानला देण्याचे मान्य केले आहे. ही मदत आर्थिक, वैद्यकिय, संरक्षण या सर्व स्वरुपात दिली जातिये.

भारताची अफगाणिस्तान मध्ये असलेली मोठी आर्थिक गुंतवणुक, म्हणजे भारताचे काबुलच्या पश्चिमेकडील असलेले हजिगाक (Hajigak) लोहाच्या खाणी आणि 218 किलोमीटर झारंज - देलाराम (Zaranj-Delaram) रोड, जो अफगाणिस्तानला इराणमधील बंदरांशी जोडतो. याच मार्गाने भारत अफगाणिस्तानला मदत पाठवतो (याचेही कारण पाकिस्तानच)

अजुन एक महत्वचा मुद्दा म्हणजे, २०१७ पासून सुरु होणारी भारत - तुर्कमेनिस्तान गॅस परियोजना, जी अफ्गणिस्तान मधुन जाणार आहे. त्यासाठी देखिल अफगाणिस्तानात शांतता नांदणे आवश्यक आहे.

---राहुल---

आमच्या चालकाने एकदा काबूल शहरात दोन किलोमीटरचा वळसा घालून मला ‘अमिताभ बच्चन यहा आया था शुटिंग के लिये’ असं म्हणत ती जागा दाखवली आणि मी तो चित्रपट (बहुतेक ‘खुदा गवाह’) पाहिलेला नाही हे कळल्यावर करूण नजरेने माझ्याकडे पाहिलं होतं.
खुदा गवाह हा चित्रपट काबुलच्या चित्रपट गॄहात जवळपास १० आठवडे हाउस फुल चालला होता.

बाकी,अमेरिकन आणि इतर सैन्यानी तिथुन तळ हलवला तर पुन्हा तिथे तालिबानचीच राजवट येईल याची मला खात्री वाटते.
ह्या अमेरिकन लोकांचे काही खरे नाही,मित्र-मित्र म्हणवुन कधी पाठीत खंजीर खुपसतील हे सांगता येत नाही आणि वेळेवेळी त्यांनी हे सिद्ध केले आहे. त्यांचे ब्रीद वाक्य : इन द इनरेस्ट ऑफ अमेरिका हे आपण लक्षात ठेवले पाहिजे.त्यांचा इंटरेस्ट फुलफिल करण्यासाठी ते काहीही करु शकतात हे सुद्धा नेहमी डोक्यात ठेवले पाहिजे.
ज्या तालिबानचा नायनाट करण्यासाठी अमेरिकेने अख्खा अफगाणिस्तान २००१ पासुन उधवस्त केला,बरं याच तालिबान मंडळींनी कतारची राजधानी दोहा मधे ऑफिस थाटले,कशासाठी ? तर अमेरिकेला त्यांच्याशी शांततेच्या आणि प्रेमाच्या गप्पा मारायची इच्छा झाली.तालिबानला नष्ट करु म्हणणारे ओबामा प्रशासन लगेच एका पायावर मांडवलीसाठी तयार झाले.
संदर्भ :- US, Taliban to meet in Qatar for 'key milestone' toward ending Afghanistan war

बरं हे सगळं बाहेर आल्यावर हमिद करझई खवळणार नाही तर काय ! ते खवळल्यावर अमेरिकेने परत नेहमी प्रमाणे सारवा सारव सुरु केली.
संदर्भ :- Taliban office row puts talks with US on hold

U.S. Scrambles to Save Taliban Talks After Afghan Backlash

Taliban Political Office Raises Alarm Bells In Kabul

आता तालिबान आणि पाकिस्तान या मेतकुटा बद्धल... तर यांच मेतकुट टिकुन आहे ते अफुच्या प्रचंड नफ्यावर आणि अफुच्या शेतीवर नियंत्रण आहे तालिबानचे.तालिबानचे आपण काही वाकडे करु शकत नाही,उलट तेच आपली चांगली पाचर मारत आहे हे अमेरिकेला चांगलेच समजलेले आहे.
तसेही अमेरिकेला त्यांची टेक्नॉलॉजी टेस्ट करण्यासाठी,बॉम्ब टेस्ट करण्यासाठी इराक, अफगणिस्तान यांच्या सारखे देश टेस्ट फिल्ड म्हणुन आयतेच मिळतात्...मग काय वापरा आणि टेस्ट करा.आता त्यांच्या "इंटरेस्ट" संपला की अफगाणिस्ताला टाटा-बाय बाय करतीलच.
अमेरिकेने म्हणे अफगाणिस्तानात {ज्या प्रमाणे इराक मधे वापरले त्याच प्रमाणे} क्लस्टर बॉम्ब आणि स्टीकी बॉम्ब चा मुक्त हस्ताने वापर केला.लादेनला शोधण्यासाठी केलेली तोराबोरा पर्वतरांगांची लढाई तर फारच प्रसिद्ध आहे.असे म्हंटले जाते की या लढाईत तर अमेरिकेने काही अणु बॉम्बचाही वापर केला. {याची सत्यता मला पूर्णपणे पडताळता आली नाही,तरी जालावरील काही संदर्भ खाली दिलेले आहेत.}

काही संदर्भ :-
Cluster munition

Battle of Tora Bora
US used Nukes on Iraq, Afghanistan’: Atomic bomb dropped on Tora Bora: Expert

'Sticky bombs,' like those used in Iraq, now appearing in Afghanistan

NUKING TORA BORA {काही डिटेल्स आणि रिपोर्ट. हा दुवा पीडीएफचा आहे.}

जाता जाता :- जगातल्या शांतता टिकवण्याचा मक्ता जणु आपल्याचकडे आहे अशा गमजा मारणारा अमेरिका नक्की कसा आहे ? न्युक्लिअर टेस्टिंगसाठी हे काय करु शकतात... हे जरासे जाणुच घ्यायचे असेल तर खालच्या दुव्यांवर टिचकी मारायला विसरु नका.
Bikini Atoll

Bikini Atoll {विकी दुवा}

अमेरिकेने म्हणे अफगाणिस्तानात {ज्या प्रमाणे इराक मधे वापरले त्याच प्रमाणे} क्लस्टर बॉम्ब आणि स्टीकी बॉम्ब चा मुक्त हस्ताने वापर केला.
हे असे वाचावे :- अमेरिकेने म्हणे अफगाणिस्तानात {ज्या प्रमाणे इराक मधे वापरले त्याच प्रमाणे} क्लस्टर बॉम्ब आणि BLU-82 {Daisy Cutter }बॉम्ब चा मुक्त हस्ताने वापर केला.स्टिकी बॉम्बचा वापर तालिबान ने अमेरिकेच्या विरोधात केला.या बॉम्बसाठी लागणारे कच्चा माल अर्थाताच पाकिस्तान मधुन मिळवला.ते आधी हा बॉम्ब बनवण्यासाठी पाकिस्तान मधुन fertilizer आणायचे आता सध्या त्यांनी हा उध्योग बंद करुन potassium chlorate वापरायला सुरुवात केली आहे.

ज्यांनी सोमनाथ लुटलं

लेकरांना इतिहास तोच शिकवावा जो त्यांना देशाची सद्ध्य परिस्थिती एकजुटीने सुधरवायचे बळ देईल

लियोलोड पोएट्श्च (अ‍ॅडॉल्फ हिटलर चा इतिहास शिक्षक)

वरील आचार्यांच्या प्रमेया नुसार आपण आपल्या जनांस "सुभाषबाबुंना मदत करणा-या जिंदादिल अफगाणांची मदत आपण केलेची पाहीजे" असे शिकवावे!! (जे विचारतील त्यांना)

अफगाणीस्तान चे काय होईल ते खरेच भारतासाठी भयानक महत्वाचे आहे, डीटेल संध्याकाळी टाकतो सविस्तर उत्तर
ह्यावर,

अतिशय मस्त लेख खुप खुप आवडला, सद्ध्या आजच्या वर्तमानपत्रां नुसार, अफगाणीस्तान ने अमेरीकेच्या विरोधाला न जुमानता ८८ कैदी सोडायचे ठरवले आहे (मानवीय दृष्टीकोनाने) परत बागरम एयरबेस वरुन पण अमेरीका अन अफगाणांची भांड्याला भांडी लागतातच आहेत. पुढे खुप काही होणार ह्याचाच तर हा ट्रेलर नसावा ?

लेख खूप सुंदर झाला आहे. अतिशय आवडला. तिथे जाण्याची जोखीमयुक्त संधी तुम्ही स्वीकारलीत याचे कौतुक आणि अभिमान वाटला. पुढील लेखाची आणि त्यात तिथल्या सामाजिक वातावरणाविषयी लिहाल अशी अपेक्षा.
या पूर्वी प्रतिभा रानडे (अफ्गान डायरी?) आणि फिरोझ रानडे यांच्या लेखांतून वीस-पंचवीस वर्षांपूर्वींच्या अफ्गानिस्तानची मराठीतून सुंदर ओळख झाली होती.
या अत्यंत सुंदर लेखाला छोटेसे ठिगळ जोडीत आहे.
सोविएत रशिया आणि अमेरिका या दोघांचा विस्तारवाद आणि परस्परांविषयी भय आणि अविश्वास यांच्या कात्रीत सापडून अफ्गानिस्तानची राखरांगोळी झाली. सोविएत रशियाने त्यांचे हितसंबंध जपण्यासाठी अफ्गानिस्तानमध्ये प्रथम राजकीय हस्तक्षेप आणि मग सैन्यप्रवेश केला. त्यांना शह म्हणून अर्थात अमेरिकेने अफ्गान मुजाहिदांना शस्त्रे आणि रसद पुरवली. या मुजाहिदांतून पुढे तालिबानी घडले. सोविएत रशियाचे बाहुले सत्ताधारी बाब्रक करमाल किंवा नजिबुल्ल अहमद्जाइ वगैरे हे धर्माविषयी त्यातल्या त्यात तटस्थ होते. नजिबुल्लाने तर स्त्रियांनाही काही सवलती दिल्या होत्या. त्या काळात भारतात 'डावीकडे झुकणारा मध्यममार्ग' सत्तास्थानी होता. अर्थातच या बाहुल्यांना भारताची सहानुभूतीच नव्हे तर पाठिंबाही होता. त्या काळी अनेक अफ्गान मुत्सद्द्यांची आणि वरिष्ठ अधिकार्‍यांची मुले भारतात शिकत असत. नजिबुल्ला यांचे काही शिक्षण कश्मीरातल्या बारामुल्ला येथे झाले होते. (पुढे फारुख अब्दुल्ला, पूर्णो संगमा आणि शरद पवार यांच्यातल्या मैत्रीमुळे पुणे हे कश्मीरी आणि पूर्वभारतीय विद्यार्थ्यांचे आवडते गंतव्यस्थान बनले.)
हे सत्ताधारी आतून भारताला अनुकूल होते आणि या काळापासूनच भारतातून प्रत्यक्ष मदत अफ्गानिस्तानात जाऊ लागली. नंतर जेव्हा नजीबुल्ला यांना तालिबान्यांनी अनन्वित अत्याचारांनंतर सर्वांसमक्ष झाडाला टांगून मारले तेव्हा भारतातले अनेक लोक हळहळले.
इस्पितळे, शाळा, सडकाबांधणीच्या लोकोपयोगी कामापासून सुरुवात करीत पुढे अफ्गानिस्तानात भारतीय वावर बराच वाढला. सोविएत सैन्य माघारी गेल्यावर तालिबान शिरजोर झाले आणि पाकिस्तानचे पारडे जड होऊन भारताचा प्रभाव थोडासा झाकोळला. तरी पण ऐतिहासिक आग्रा शिखरपरिषदेत "अफ्गानिस्तानशी आमचे रक्ताचे नाते आहे" असे जेव्हा मुशर्र्फ कंठरवाने सांगत होते तेव्हासुद्धा हे मदतकार्य कोणताही गाजावाजा न करता चालू होते.
गेल्या वीसपंचवीस वर्षांचा आढावा घेता भारताचे अफ्गानविषयक धोरण सबूरीचे पण सूक्ष्म शिरकावाचे राहिले आहे आणि अतिशय मुत्सद्दीपणाने पडद्याआड ते राबवले जात आहे.

धन्यवाद, स्त्रियांच्या आणि एकूणच परिस्थितीबद्दल जितके सविस्तरपणे लिहायला जमेल तितके लिहा-जितपत माहिती उघड करणे तुम्हाला योग्य वाटते तितपतच लिहा अर्थात हेवेसांनल. बाकी तुम्ही म्हणता ती पुस्तके आहेतच, पण ज्या लोकांशी माझी आंजापुरतीही का होईना थोडीशी ओळख आहे त्यांमध्ये असा अनुभव पहिल्यांदाच वाचलेला पाहिला. :)

यापूर्वी प्रतिभा रानडे यांची अफगाण डायरी वाचलेली होती. तीही आवडली होती. त्यानंतर दशके उलटल्यावरचा अफगाणिस्तान अजूनही जुन्याच काळात जगत राहणे आपल्याला परवडणारे नाही. प्रसंगी पदरमोड करून त्यांच्या राहणीमानात, साक्षरतेत, विचारसरणीत परिवर्तन घडवत राहण्याची संधी आपण गमावता कामा नये. त्याकरता येत्या निवडणुकीत भारतात सशक्त, क्रियाशील आणि प्रचंड जनाधार असलेले स्थिरपद सरकार स्थापित व्हावे हीच सदिच्छा!

आपल्याला युद्धप्रवण क्षेत्रात काम करण्याची संधी मिळाली. आपण तिचा निर्भयपणे स्वीकार केलात आणि साहसी सफर करून सहिसलामत सुखरूप परत आलात. सोबत प्रत्यक्ष अनुभवाची शिदोरी आणलीत. तिचा यथार्थ अन्वय इथे सादर केलात. ह्याखातर मनःपूर्वक धन्यवाद. अफगाणिस्तानाबाबत वस्तुनिष्ठ आणि सकारात्मक जनमत तयार करण्यात हा लेख मोलाची भूमिका बजावेल ह्या तिळमात्र संशय नाही!

लेख आवडला.

अफगाण स्त्रियांचे जीवनमान आणि समाजातील स्थान याविषयी वाचावयास आवडेल.
तालिबानला जगाने फासलेला काळा रंग प्रत्यक्षात भुराही असण्याची शक्यता आहे, असे मत झाले.
शिवाजीमहाराजांना नाही का काही पाश्चात्य इतिहासकारांनी 'बंडखोर' ठरवले ?

लेख आवडला. काही दिवसापुर्वी "ईराणमधुन सुटका" हे विदुला टोकेकर अनुवादित पुस्तक (मुळ पुस्तक - आउट ओफ इराण, ले़खिका - सुझान आझादी) वाचले. त्यामु़ळे ईराण मधील सद्य परिस्थितीवर अधिक माहितीपर लेख अपेक्षित आहे.

आवडला,तसेच अफगाणिस्तान मधील सद्य परिस्थीती काही प्रमाणात समजली,दोन तीन वर्षांपुर्वी,एका खाजगी अरब पतपेढीत काही कामानिमित्त जात होतो तेव्हा तेथील एक उच्चपदस्थ अधिकारी ती नोकरी सोडुन अफगाणिस्थान येथे चालले होते,हे ऐकुन त्यान्चे घरातील त्याना जावु नये असा विरोध/विनन्ती करत होते,ते का हे आत्ता तरी पूर्ण समजले.

आवडला. वर इस्पिकचा एक्का, नरेंद्र गोळे व राही ह्यांच्या प्रतिसादांत मला जे काही हा लेख वाचून वाटले, ते अचूक आलेले आहेच.

लेखावरील चर्चा, त्यातील लेखिकेची उत्तरे, सर्वच काही विलोभनीय.

राही, मला वाटते आपण उल्लेखिलेली लेखमाला फिरोझ रानडे 'माणूस' मधून लिहीत असत.

अवांतरः एका चांगल्या विषयावर संयमित लेख आल्यावर, त्यावरील प्रतिक्रीयाही तितक्याच माहितीपूर्ण, संयमित असतात ह्याचा, हा लेख म्हणजे उत्तम उदाहरण आहे. ह्याउलट, ह्याच वेळी ह्याच संस्थळावर, दुसर्‍या एका सामाजिक, राजकीय विषयावरील चर्चा मिपा प्रशासनास लवकरच वाचनमात्र करावी लागली; सुरूवातीचा अत्यंत असभ्य भाषेत लिहीलेला लेख बराच 'टोन डाऊन'करून पुनःप्रकाशित केला तरीही त्यावरील प्रतिसादांची पातळी तशीच राहिली. एकाच वेळी आलेल्या भिन्न प्रकृतिच्या ह्या दोन लेखांतील फरक लक्षात घेण्याजोगा आहे.

फिरोझ रानडे यांचे काबूलनामा हे पुस्तक अतिशय आवडले होते.

आवडला.

अफघाण स्त्रियांची अवस्था तालिबानी राजवटीत फारच वाईट होती. रशियन राजवटीत कित्येक जणींचे नवरे मारले गेले होते तेंव्हा त्या तेथील बेकर्यांमध्ये खुब्झ (KHUBZ) नावाचा पाव (नान सारखा असतो)भाज्ण्यासारखी कामे करीत असत.तालिबानी राजवटीने पुरुषाशिवाय स्त्रियांना घराबाहेर पडण्यास बंदी केली होती. त्यामुळे अशा सर्व विधवा बायकांची उपासमारीने मारण्याची पाळी आली होती. त्यांच्या जवळ वेश्याव्यवसाय करण्याशिवाय दुसरा उपाय राहिला नव्हता. हा व्यवसाय सुद्धा चोरी मारीने करावा लागे कारण पकडले गेले तर मृत्यू दंडच. शिवाय त्यांच्या कडे जाणारे ग्राहक म्हणजे तालीबानीच होते. त्यामुळे तोंड दाबून बुक्क्यांचा मार.
स्त्रिया स्वतःला सुंदर आणि तरुण ठेवण्यासाठी फार कष्ट करीत असत याचे कारण केंव्हा नवरा सवत घेऊन येईल किंवा तीन वेळा तलाक म्हणून पहिल्या पाळीनंतर घराबाहेर काढेल याची भीती कायम मनात असे. आणि अशा तलाक पिडीत स्त्रियांचे हाल कुत्रा खात नसे. संततीनियमन हे जवळ जवळ अस्तित्वात नाहीच. त्यामुळे अशा स्त्रीला मुलाबाळासकट घराबाहेर काढले तर तिची परिस्थिती काय होते हे पाहिल्यामुळे त्या स्त्रिया सतत धासाताव्लेल्या असत. कुपोषण, रोगराई आणि अशिक्षितपणामुळे आलेले मागासले पण यामुळे स्त्रियांची स्थिती अतिशय दयनीय आहे. परकीय राजवटीमुळे आलेली थोडीफार स्थिरता किती दिवस टिकेल आणि जर परत तालिबानची राजवट आली तर आपली काय अवस्था होईल या भीतीमध्ये आजही अफगाण स्त्रिया आहेत.

स्नेहांकिता:--अफगाण स्त्रियांचे जीवनमान आणि समाजातील स्थान याविषयी वाचावयास आवडेल...

लोकमतच्या दीपोत्सव (२०१३) दिवाळी अंकाचा विषय आहे "युद्धाच्या कचाट्यात सापडून अखंड घुमसणाऱ्या माणसांच्या शोधातला एक अस्वस्थ प्रवास". त्याला धरून समीर मराठे यांचा “मुक्काम काबूल” हा लेख वाचनीय आहे. विध्वंसाची राख झटकून उठण्यासाठी धडपडणाऱ्या अफगाणिस्तानातल्या [मुलींच्या] शाळांमध्ये आकाराला येते आहे एक शुभ वर्तमान. त्याची live बखर या लेखात सापडते.

खूप संतुलीत सुंदर लिखाण.
अफगाणी माणसाची प्रतिमा सुदैवाने भारतात तरी चांगली आहे.
अफगाणी लोकाम्च्या जीवनशैलीबद्दल थोडे लिहाना. तेथील प्राथमीक शिक्षण , मुलीना मिळणारी वागणूक ( मी थ्री कप्स ऑफ टी नावाचे एक पुस्तक वाचले त्यात एक अमेरीकन पाक्/अफगाण/काश्मीर सीमेवरच्या गावात मुलींच्या शिक्षणाची सोय करतो. तेथील लोकही त्याला पाठिंबा देतात असे काहीसे होते. तेसुद्धा कारगील युद्धाच्या सुमारास चे वर्णन आहे)

लेख आवडला. आंतरराष्ट्रीय राजकारणाच्या संदर्भाशिवायही इतर गोष्टी म्हणजे हवामान, वेशभूषा, राहणीमान आणि अन्य बारीक-सारिक प्रसंग खास आतिवासशैलीत वाचायला आवडतील.

अफगाण हा आपला लाडका देश आहे.

१. भीष्माने गांधारीच्या बाबांना धमकी दिली की आमच्या आंधळ्या ध्रुतराष्ट्राला तुझी पोरगी दे न्हायतर तुझा गेम करु. याचा सूड उगवण्यासाठीच शकुनी भारतात आला आणि त्यानंतर अख्ख्या इतिहासात अफगाणिस्तानच्या पोरींकडे वाकडं बघायला कुणी गेलं नाही. शकुनीच्या देशप्रेमाला सलाम.

२. त्यानंतर तोच कित्ता अब्दालीने गिरवला. पानिपतात कापले.

३. अफझुलखानही तिथलाच होता.

हा देश भारतापासून न तुटला तर छान झालं असतं असं उगाचच वाटून जातं.

समीर मराठे यांच्याशी पुढील पत्त्यावर संपर्क साधून पहा

समीर मराठे यांच्याशी पुढील पत्त्यावर संपर्क साधून पहा sameer.marathe@lokmat.com

फार म्हणजे फार आवडलाय. आणि सगळे मुद्दे अर्थात पटले.
अफगाणिस्तानी मित्रांनी आणलेल्या सुक्या मेव्याची गोडी अजून जिभेवर रेंगाळते आहे. माझ्या पुढच्या अनेक पिढ्यांना तो तसाच लाभूदे ही इच्छा.. :)

अत्यंत सुंदर लेख आहे. तुम्ही अफगाणिस्तानात ३/४ महिने राहून आलात म्हणजे खरंच ग्रेट आहात!

अफगाणिस्तान स्थिर रहाणे ही भारताची गरज आहे तशीच त्यांना मदत करत रहाणे हीसुद्धा आहे. चीनला बफर म्हणून नेपाळला वापरणे क्रमप्राप्त आहे तसेच पाकिस्तानच्या दुसर्‍या बाजूच्या सीमेवरून पाकिस्तानवर दडपण ठेवण्यासाठीही अफगाणिस्तानला मदत करीत रहाणे आवश्यक आहे. अफगाणिस्तानला परत सार्वभौमत्व मिळाले की पाकिस्तान त्यांच्यावर सर्व मार्गांनी वर्चस्व मिळवण्याचा प्रयत्न करील. त्याला भारत कसा तोंड देतो हे पाहणे इंटरेस्टिंग ठरेल.

या गोष्टी म्हणजे पावर गेम आहेत. अमेरिकेला आशियावर नजर ठेवण्यासाठी पाकिस्तानची गरज आहे कारण त्यांना भारत द्वेशाशिवाय राजकारण माहित नहि.
अजून एक म्हणजे वेपन्स बनवणारी लॉबी अमेरिकेत आहे. जर असे युद्ध वगैरे झाले नाही तर कारखाने बंद पडतील अन दुसरीकडे अमेरिका आर्मी पाठवू शकत नहि… त्यामुळे मिडल इस्ट क्रायसिस असाच राहणार. सामान्य लोकांना अशा राजकारणात काडीची किंमत नसते

अप्रतिम लेख.

इतका सुंदर लेख या आधी कदाचित नजरचुकीमुळे वाचायचा राहुन गेला होता.

अफगाणिस्तानपद्धल, किमान मराठीत तरी, इतका सुरेख लेख पहिल्यांदाच वाचला. 'अफगाण डायरी' आणि 'अवघड अफगाणिस्तान' ही पुस्तके वाचायचा अजुनतरी योग आला नाही आहे.

अफगाणिस्तान मधिल परिस्थिती सुधारण्यात फळबागा लागवडी बद्दल एक आमेरिकन स्त्री चांगल काम करत आहे. सि एन एन ब्लॉगवरील एक चांगला लेख