खालील गोष्टी वाचल्या-
१. ककोल्ड-
"little saint" अर्थात संत मिराबाईंच्या नवऱ्याचे आत्मकथन किरण नगरकरांच्या कादंबरीत आहे. कादंबरीची सुरुवात चांगलीच गुंतवणारी आहे. मध्यंतरी मात्र कादंबरी जेरीस आणते. पण शेवटी मात्र इतके मोठे पुस्तक वाचले, ते वर्थ झाले असे वाटते. ह्याचे कारण म्हणजे मुख्य पात्र अतिशय उत्तमपणे बांधले आहे. मेवाडच्या राणा संग्राम उर्फ राणा संग यांचा मुलगा, मेवाडच्या गादीचा वारस (महाराज कुमार) - राजा भोज- हा कथेचा नायक, आणि, 'ककोल्ड' आहे. ककोल्ड म्हणजे व्यभिचारी स्त्रीचा पती. हा शब्द वापरला जातो तो पतीसाठी दौऱबल्यवाचक म्हणून.
महाराज कुमारचा मेर्ता (मीरत)च्या राजकन्येसोबत विवाह होतो- मीरेशी. तिचा काका राव विरामदेव हा एक ताकदवान आणि प्रभावशाली सेनापती असतो, आणि हिरव्या डोळ्यांची मीरा अतिशय सुंदर असते. म्हणजे, राजवारसासाठी अतिशय उत्तम स्थळ असते. त्यामुळे तिच्या प्रेमात आकंठ बुडालेल्या कुमारला लग्नाच्या पहिल्या दिवशी कळणाऱ्या गोष्टी अतिशय धक्कादायक असतात. त्याची पत्नी त्याला सांगते की ती आधीच कुणाशीतरी विवाहित आहे. (अर्थातच, ती कृष्णाबद्दल बोलत असते.) यानंतर कुमारच्या आयुष्यातील होणाऱ्या घडामोडींवर हि कादंबरी आहे.
इतिहासात अत्यन्त कमी दखल घेतलेलं असं कुमारचं पात्र आहे. त्याबद्दल ठोस माहिती सुद्धा अतिशय कमी आहे. असं असताना त्यावर कादंबरी लिहिताना नगरकरांकडे त्यांचा स्वतःचा कुमार उभारण्याचे भरपूर स्वातंत्र्य होते. आणि त्यातून उभारलेला कुमार वाचकांच्या मनात खूप दिवस घर करून राहणार हे नक्की. कुमारचं पात्र अत्यंत खुबीने उभारलं आहे. त्याचे अंतःकरण वाचकांसमोर पूर्ण उघडे केले आहे. त्याच्या सर्व इच्छा, आकांक्षा, नैतिक मूल्य, त्याला लाज वाटणाऱ्या गोष्टी, त्याच्या लैंगिक इच्छा- सगळं आपल्यासमोर आहे. त्यामुळे कुमार हे पात्र हे प्रेडिक्टेबल आहे- पण ते चांगल्या अर्थाने. तो आता काय करेल, ह्याचा आपल्याला अंदाज येतो, पण काहीतरी क्लिशे गोष्टी घडतात म्हणून नव्हे, तर कुमारला आपण नीट ओळखतो म्हणून. Maharaj Kumar the character is as close a character can get to being perfect.
कादंबरीत बराच फॅन्टसी वाटण्याजोगा भाग आहे. आणि, तो भाग आणि चित्तोडच्या दरबारातील कुटील राजकारण याची किंचितही सरमिसळ होऊ दिली नाहीये. त्यातला फॅन्टसी टाईप भाग- हा बहुतेक मुद्दामून तृतीयपुरुषी वर्णनात लिहिला आहे, आणि इतर भाग मात्र कुमारच्या प्रथमपुरुषी निवेदनात आहे.
ककोल्ड अगदी न मिस करण्यासारखं पुस्तक आहे. पुढे मागे पुन्हा एकदा वाचीन असे म्हणतो.
2. स्वाम्प थिंग-
अॅलन मूर या सुप्रसिद्ध (कॉमि)ककार* लेखकाच्या कल्पनेतून साकार झालेलं हे कॉमिक बुक आहे. व्ही फॉर व्हेंडेट्टा, वॉचमेन, द किलिंग जोक हे सुप्रसिद्ध कॉमिक्स त्याच्या नावावर आहेत.
मूरने स्वाम्प थिंगला आपल्या लेखणीखाली खाली घेतलं तोपर्यंत असे काही झाले असते-
अलेक हॉलंड आणि त्याची पत्नी लिंडा हॉलंड वनस्पतींच्या वाढीवर संशोधन करत असतात, जगातला अन्नाचा तुटवडा सोडवण्यासाठी. पण काही कारणाने तिथे स्फोट होतो का करवला जातो, आणि त्यात लिंडा ठार होते. तर मशाली सारखा जळणारा अलेक त्यांच्या घराजवळच्या स्वाम्प, म्हणजे दलदलीत आग विजवण्यासाठी पळत जातो. त्या दलदलीतल्या पाणवनस्पतींवर त्यांच्या प्रयोगशाळेत बनवलेले रसायन शिंपडले गेले असते. त्याचा परिणाम हा होतो, कि वनस्पतींनी वेढलेला/बनलेला, आणि अलेक हॉलंडच्या आठवणी असणारा प्राणी- स्वाम्प थिंग स्वाम्प बाहेर पडतो. संबंध 'ग्रीन' म्हणजे वनस्पतींशी त्याचा संपर्क असतो. त्यानंतर त्याच्या शरीराचा वापर करून अमरत्वासाठी प्रयत्न करणार व्हिलन, स्वाम्प थिंगचा लिंडाच्या मारेकऱ्यांना शोषून संपवण्याचे सूडपर्व, त्याचा पाठलाग करणाऱ्या फौजा इत्यादी होऊन स्वाम्प थिंगचे हे पर्व त्याला 'स्कल पिअरसिंग' गोळी लागून आणि त्याचे अपेरेंटली देहावसान होऊन संपते.
इथे मूर स्वाम्प थिंगची गोष्ट परत सुरु करतो.
स्वाम्प थिंगचा तुटला फाटला (मृत?)देह सदरलँड नावाच्या एका मोठ्या उद्योगपतीच्या प्रायव्हेट लॅबोरेटरीत फ्रीझर मध्ये पडून आहे. इथे डीसी कॉमिक्सच्या एका जुन्या
खलनायकाला पाचारण केले आहे- जेसन वूड्रयू. हे डीसी लोअर मधले बरेच जुने, पण कमी महत्वाचे पात्र असावे. डीसी मध्ये लिहिताना अॅलनला असली पात्रे जाम आवडतात. त्यांच्यासोबत हवे ते करायला स्वातंत्र्य मिळते ना! मूरच्या वॉचमेन या गोष्टीचेपण बहुदा तसेच आहे. त्यातले रोरशॅक हे पात्र बॅटमॅनच्या संकल्पनेला त्याच्या अंतिम सीमेला नेले तर काय होईल , अश्या अर्थाने लिहिले आहे.
तर हा वूड्रयू खरेतर झाडांच्या संबंधित असलेला ड्रॅयाड नावाचा प्रकार असतो. हे ड्रॅयाड्स 'ग्रीन'शी, म्हणजे झाडांच्या एकसंध नेटवर्कचा भाग असतात, पण काही कारणाने वूड्रयू यातून बाहेर पडला असतो, आणि पुन्हा त्या जाळ्यात जाणे त्याला जमत नसते. त्यामुळे तो माणसांच्या जगात राहत असतो, आणि बॉटनिस्ट म्हणून प्रसिद्ध झाला असतो. पुन्हा ग्रीनमध्ये परत जाण्याची ओढ आणि झाडं कापणाऱ्या माणसांबद्दल तिटकारा असं त्याचं पात्र आहे.
या वूड्रयूला स्वाम्प थिंगचे शवविच्छेदन करायला सदर्लंडनी बोलावले असते. तिथे शवविच्छेदनात दिसणारी गोष्ट वूड्रयूला आश्चर्यचकित करते. स्वाम्प थिंगच्या शरीरात फुप्फुस, मेंदू, यकृत इत्यादी सर्व गोष्टी असतात, पण त्या पण लाकूड, पानांनी बनलेल्याच! त्या अर्थातच काम करत नसतात. वूड्रयूला मग प्लॅनेरीयन वर्म म्हणून एका अळीच्या जातीची आठवण येते. अडथळे पार करायचे शिकलेल्या वर्मचे तुकडे जर नवख्या वर्मला चारले, तर दुसऱ्या वर्मला सुद्धा अडथळे पार करणे शक्य होत असते. थोडक्यात या वर्म्समधून त्यांच्या आठवणी सुद्धा पास होत असतात.
वूड्रयूला समजते कि स्वाम्प थिंग हा अलेक हॉलंड नाहीचे मुळी ! हॉलंड तर त्या आगीतच बुडून मेला. हा स्वाम्प थिंग म्हणजे स्वतःला अलेक हॉलंड समजणारं झाड आहे फक्त ! त्या हॉलंडचे अवशेष त्या झाडांसाठी खाद्य बनतात, आणि हॉलंडच्या प्रयोगशाळेतील केमिकल्स मुळे हॉलंडच्या आठवणी आणि ओळख त्या झाडांमध्ये येते, आणि आपल्याला सुपरिचित असणारा आकार ते झाड धारण करते, ज्यातून स्वाम्प थिंग तयार होतो. आणि अर्थात निव्वळ सवय म्हणून असलेल्या मेंदूत गोळी लागून स्वाम्प थिंग ठार होणार नाही, कारण मुळात त्याचा मेंदू दिखावाच आहे! स्वाम्प थिंग निव्वळ मेंदूत गोळी लागल्याच्या शॉकने आणि भितीने जायबंदी झाला ! आणि एव्हाना वूड्रयू आणि सदरलँडचे वाजले असते त्यामुळे वूड्रयू स्वाम्प थिंगच्या फ्रिजमधले तापमान वाढवतो आणि पळून जातो. तापमान वाढल्याने स्वाम्प थिंग पुन्हा उठतो, आणि वूड्रयूचा अहवाल वाचतो. आपण अलेक हॉलंड नाही, आपण अलेक हॉलंड कधीच नव्हतो या सत्यामुळे स्वाम्प थिंग दुःखाने वेडापिसा होतो, आणि त्याला त्रास देणाऱ्या सदर्लंडला यमसदनी पाठवतो.
पण काहीतरी करून आपण पुन्हा आधीसारखं होऊ, हे त्याचे स्वप्न भंग झाले असते.
ही मूरच्या मालिकेची फक्त सुरुवात आहे. आणि ती कल्पनाच भन्नाट आहे- एक झाड जे स्वतःला माणूस समजतं- आणि त्याचा भ्रमनिरास होतो...
*- मूर चांगलाच सोशालिस्ट-अनार्किस्ट आहे.
३. चॉकी- जॉन विंडहॅम
गुडरीड्स जेव्हा चालू केलेलं तेव्हा अगदी सुरुवातीला मला चॉकी रेकमंड झालं होतं. आणि कथा रोचक वाटलेली. आणि कालपरवा दोन दिवसात हि लहानशी कादंबरी हातावेगळी केली.
हि गोष्ट आहे मॅथ्यू नावाच्या ११-१२ वर्षांच्या मुलाची. मॅथ्यूला त्याच्या डोक्यात एक आवाज ऐकू येतो हे त्याच्या वडिलांच्या लक्षात येते. (निवेदन वडिलांचेच आहे.) आणि हल्ली मॅथ्यूचे प्रश्न सुद्धा काहीशे विचित्र झाले असतात. जेव्हा मॅथ्यूचे वडील मॅथ्यूचा स्वतःशी संवाद ऐकतात तिथेपण मॅथ्यू कोणाला तरी थोड्याश्या त्राग्यानेच 'महिन्यात ३२ दिवस का बरे नाहीत ? आठवड्यात ८ दिवस का बरे नाहीत ?' अश्या प्रश्नांचे उत्तर त्याला जमेल तसे देण्यात व्यस्त असतो. मॅथ्यूचा शाळेतून सुद्धा असेच रिपोर्ट्स आले असतात- मॅथ्यू भूगोलाच्या शिक्षकांना विचारत असतो-पृथ्वी कुठे आहे ? पण सौर्यमाला कुठे आहे ? पण सूर्य तरी नक्की कुठे आहे ?
तर, मॅथ्यूचा वडिलांना समजते कि ह्या सगळ्या गोष्टी मॅथ्यू 'चॉकी' चे समाधान करण्यासाठी विचारत असतो. चॉकी म्हणजे त्याला जो आवाज येत असतो त्याला दिलेले नाव. चॉकी स्वतःबद्दल फार माहिती देत नसते, पण मिळालेली माहिती पण कोणालाही बुचकळ्यात टाकेल अशी असते.
यापुढे काही न सांगणे इष्ट- कथा कल्पना आवडल्यास कादंबरी वाचावी लागेल.
कादंबरी अत्यंत सहजसोप्या भाषेत आहे. (ककोल्ड नंतर मोठा आराम !) इतकेच नव्हे तर कथाशैली सुद्धा अत्यंत संयत आहे. अश्या प्रकारच्या गोष्टी बहुदा हिंस्त्र, किंवा अतीव दुःखी/भीतीदायक अश्या होत असतात. चॉकी मात्र कुठेही विशेष हिंदकाळे न देता संथ गतीने गोष्ट सांगते. हा संयतपणा वाचायला सुखद आहे. आणि कथा सुद्धा छानच आहे.
प्रतिक्रिया
14 Sep 2021 - 9:44 am | कंजूस
अगदी हवा तसा धागा काढलात. अशाच समीक्षा लिहा. इतर ठिकाणी फक्त पुस्तक वाचले ती नावं टाकतात.
ककोल्ड मी मागच्या वर्षी वाचलं आणि त्यावर थोडक्यात छान लिहिलं आहे. खुशवंत सिंगनेही "हीस्टॅारिकल फिक्शन एट इटस बेस्ट" म्हटलं आहे.
तर नगरकर ( मागच्या वर्षी गेले) खूप चांगले गोष्टीवेल्हाळ होते.
रावणा एण्ड एडी याचा पहिला भाग चांगला होता.
लिहित राहा.
15 Sep 2021 - 8:56 am | कॉमी
धन्यवाद कंजूसजी.
3 Oct 2021 - 8:31 pm | प्रदीप
असेच चांगले, पुस्तक- परिचयाचे धागे काढत रहा.
14 Sep 2021 - 9:49 am | कंजूस
वाचायला घेतलं आणि अर्धवट सोडलं ते पूर्ण करतो. कारण इंडिका, स्टोरी ओफ हिंदुस्तान ही संपवली. सध्या घोडा - द स्टोरी ओफ द हॅार्स वाचतोय.
14 Sep 2021 - 9:53 am | कुमार१
छान आढावा.
14 Sep 2021 - 10:12 am | गॉडजिला
मला देखिल असे प्रश्न पडायचे जसे नउ नंतरच दोन आकडी संख्या दहा का येते ? दहा देखिल एक आकडी संख्या असती व अकरा पहीली दोन आकडी संख्या असते तर काय बिघडले असते वगैरे वगैरे वगैरे… मिपाचे नाव वडापाव असते तर ? इडली पदार्थ सर्वप्रथम कोणी तयार केला वगैरे वगैरे… वर वर पाहता असे प्रश्न प्रस्थापित गोश्टींवर निव्वळ टिका म्हणुन विचारणार्‍याची हेटाळणी सुरु होते… पण हळुहळु विचारांना यातुन योग्य दिशा मिळाल्यास सहज अनदेख्या झालेल्या गोश्टींची उकल रोचक होते जसे हाताला बोटे दहा म्हणुन नउ नंतर दहा ही दोन आकडी संख्या असावी हे निश्चीत केले तर आकडेमोड शिकणे करणे जास्त सुलभ होते वगैरे वगैरे वगैरे…. असो…
पुस्तकांची रोचक ओळख करुन दिली आहे धन्यवाद.
14 Sep 2021 - 4:19 pm | राजेंद्र मेहेंदळे
ककोल्ड वाचायला भरपुर पेशन्स पाहीजे. मी गो नी दांची शिवकाल वाचायला घेतली. ५०० पानांची कादंबरी आहे, पण एक एक वर्णने खिळवुन ठेवतात. मात्र नंतर नंतर पेशन्स संपला आणि कादंबरी खाली ठेवली ती ठेवलीच.
मुरलीधर खैरनार यांची "शोध" म्हणुन कादंबरी वाचली. सुरतेची लूट आणताना नाशिक-बागलाण भागातील किल्ल्यांवर ती दडवली होती आणि त्याचा आजच्या काळात जोडलेला संबंध असे काहीसे कथानक आहे. पण अजंठा-सातमाळा रांगेत फिरुन परीसराची मिळवलेली माहिती आणि डिटेलिंग यामुळे पुस्तक खिळवुन ठेवते.
सध्या मुलांना झोपताना गोष्टी सांगण्यासाठी शरलॉक होम्सचे पारायण चालु आहे.
14 Sep 2021 - 4:30 pm | कुमार१
मी सॅम्युअल बेकेट यांचे वैशिष्टपूर्ण नाटुकले Come and go वाचले.
त्यावर स्वतंत्र लेख लिहिला आहे.
हे नाटक फक्त तीन मिनिटांच्या कालावधीचे व सव्वाशे शब्दांचे आहे.
14 Sep 2021 - 10:43 pm | प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे
'टिश्यू पेपर' कादंबरी संपवली त्यावर मिपावर नव्या धाग्यात लिहायचं असा प्लान आहे. दुसरं 'बारबाला' हे बारबालांच्या आयुष्यावर आधारित वैशाली हळदणकर यांचं आत्मकथन वाचायला सुरु केलं आहे.
-दिलीप बिरुटे
3 Oct 2021 - 9:01 pm | प्रदीप
ह्या आत्मकथनावर तुम्ही येथे लिहाच. वाट बघतो.
3 Oct 2021 - 9:04 pm | सतिश गावडे
ही आत्मकथा मी वाचली आहे, अतिशय भयानक आहेत काही प्रसंग.
15 Sep 2021 - 12:00 am | साहना
ककॊल्ड हे कदाचित भारतीय इंग्रजी साहित्यातील सर्वांत चांगले काल्पनिक पुस्तक असावे. ककोल्ड संकल्पना आजकाल थोडी जास्तच वापरात येते आणि एक शिवी असल्याने उच्चारण करताना सुद्धा भीती वाटते. पण ज्या काळी हे पुस्तक वाचनात आले तेंव्हा हा शब्द ऐकून सुद्धा ठाऊक नव्हता आणि अर्थ पाहण्यासाठी मला शब्दकोश उघडावा लागला होता. पुस्तक थोडे छोटे झाले असते तर जास्त वाचनीय झाले असते.
स्वाम्प थिंग मला फार आवडते. दुर्दैवाने tv चित्रपटांत ह्याच्यावर जास्त चांगली कथानके निर्माण नाही केली. अॅलन मूर हे सोशालिस्ट असले तर माझ्या मते त्यांच्यातील कथाकार खूप चांगला आहे. त्यामुळे त्यांच्या कथानकात तुम्हाला प्रवचन जाणवत नाही.
एक मजेशीर गोष्ट म्हणजे वॉचमन हि तुफान लोकप्रिय कॉमिक त्यांनी लिहिली. त्यावर स्नायडर ह्यांनी चित्रपट बनवला आणि तो एक कल्ट क्लस्सिक झाला. HBO ने त्याची कथा वाढवून एक अत्युतकृष्ट सिरीज बनवली.
ह्यातील एक पात्र आहे ते म्हणजे "रोर्शाश". चित्रपट लोकप्रिय झाला तेंव्हा हे पात्र खूपच लोकप्रिय झाले. बहुतेक लोकांचे हे आवडते पात्र होते आणि अनेकांना तर तोच प्रमुख नायक वाटला. अॅलन मूर ह्यांना हे पाहून बराच धक्का बसला. त्यांच्या मते हा खलनायक होता आणि एक वाईट पात्र होते. लोकांनी त्याला इतके गांभीर्याने घेतले ह्याचेच त्यांना आश्चर्य वाटले.
“I wanted to kind of make this like, 'Yeah, this is what Batman would be in the real world'. But I had forgotten that actually to a lot of comic fans, that smelling, not having a girlfriend—these are actually kind of heroic! So actually, sort of, Rorschach became the most popular character in Watchmen. I meant him to be a bad example. But I have people come up to me in the street saying, "I am Rorschach! That is my story!' And I'll be thinking: 'Yeah, great, can you just keep away from me, never come anywhere near me again as long as I live'?” - अॅलन
मूर म्हणूनच कथाकार म्हणून उजवे ठरतात. समाजवादी विचारसरणीत कुणी तरी शक्तिशाली आणि विद्वान माणूस सामान्य लोकांकडून त्यांचे वैयक्तिक स्वातंत्र्य हिरावून घेतो आणि आपले निर्णय प्रसंगी इतरांवर हिंसेने थोपवून "ग्रेटर गुड" प्राप्त करण्याचा प्रयत्न करतो. लेनिन, स्टालिन, माओ, चे, कॅस्ट्रो म्हणूनच समाजवादी लोकांना प्रिय असतात कारण त्यांनी अपरंपार हिंसा केली तरी "ग्रेटर गुड" साठी केली अशी त्यांची विचारसरणी असते. ओझायमांदियास हे असेच पात्र आहे जे रशिया आणि अमेरिकेला एकत्र आणण्यासाठी एक खोटे एलियन अटॅक घडवून आणतो आणि लक्षावधी अमेरिकन लोकांना ठार मारतो. ह्याला एलियन अटॅक समजून रशिया आणि अमेरिका आपली दुष्मनी विसरतात. ह्यासाठी जे निरपराध लोक मेले ते आवश्यक होते असे ओझायमांदियास ह्याचे म्हणणे आहे. ओझायमांदियास हा एका अर्थी स्टालिन किंवा माओ आहे.
उलटपक्षी रोर्शाश आहे. हा नेहमीच एकटा सरदार आहे. मास्क घालून तो गुन्हेगारांना ठार मारतो. पोलीस, सरकार वगैरेंना तो मानत नाही. त्याच्यासाठी तत्वे महत्वाची असतात आणि सत्य महत्वाचे असते. ग्रेटर गुड पेक्षा सत्य लोकांसमोर यावे हीच त्याची धडपड. तो वैयक्तिक स्वातंत्र्याचा पुरस्कर्ता आहे आणि विक्षिप्त वाटला तरी बहुतांशी अनारको लिबरटेरिअन आहे. मूर ह्यांना तो आवडत नसला तरी ते पात्र त्यांनी इतके चांगले उभे केलं ह्यांत त्यांचे कथाकार म्हणून यश आहे असे वाटते.
कदाचित मूर हे कम्युनिस्ट नसून अनार्किस्ट असल्याने त्यांना हे सोपे पडले असावे. अनार्किस्ट मंडळी हि प्रचंड सरकार विरोधी असल्याने नेहमीच्या कम्युनिस्ट मंडळी पेक्षा थोडी वेगळी आणि जास्त विक्षिप्त असतात.
V for Vendetta ह्या कॉमिक मधून त्यांची अनार्किस्ट बाजू आम्हाला स्पष्ट दिसली होती anonimas ह्या हॅकर ग्रुप ने त्यांचे मास्क आपले चिन्ह म्हणून घेतले ह्यावरून एकूण जागतिक संस्कृतीवर किती प्रभाव पडला हे समजते. नंतर विविध साम्यवादी संघटनांनी सुद्धा हे मेड इन चायना मास्क घालून निदर्शने केली होती.
काहीही असो मूर हे खूप चांगले कथाकार आहे.
15 Sep 2021 - 8:55 am | कॉमी
ककोल्ड नक्कीच सर्वोत्तम भारतीय कादंबऱ्यांपैकी एक आहे.
रोर्शाक किस्सा मस्तच.
नाही, हे ओथोरिटेरियन झालं. लिबरटेरियन लेफ्ट पण असते ना. अमेरिकेतला सोशालिस्ट स्ट्रॉमॅन बरणी बघा. तो माओ स्टालिन वैगेरे वाटतो काय ?
आता ओझायमंदियास बद्दल. त्याचे कृत्य, अमेरिकेने जपान वर टाकलेल्या अणुबॉंब पेक्षा वेगळे कसे ? कथेचे प्रिमाईस मुळी असे आहे की ओझयमंदियास ने केलेल्या गोष्टीने कमीत कमी लोक मरणार असतात. आता रोर्शाश मुळे सगळंच फसत हे खरं असलं, तरी-
१. ओझयमंदियास जगातला सर्वात हुशार माणूस असतो.
२. भावनांचा कमीत कमी प्रभाव असलेला आणि देवसदृश्य डॉ. मॅनहॅटनला सुद्धा ओझयमंदियासचं लॉजिक मान्य करावं लागतं.
जस्ट गोज टू शो कि ओझयमंदियास आणि अमेरिकेचा अणुबॉंब- ह्या दोन्हींचे उद्दिष्ट जर मनुष्यहानी मिनीमाईझ करणे असेल, तर दोन्ही गोष्टी समान आहेत. त्यात डावे उजवे जरा ओढून ताणून आल्यासारखे वाटते.
मूर तुम्हाला आवडतात हे चांगलेच आहे. कुठलीही विचारधारा एक स्पेक्ट्रम असते, एका छत्रीखाली बहुढंगी बहुरंगी लोकं वावरत असतात, हे समजणे महत्वाचे आहे.
15 Sep 2021 - 10:31 am | गॉडजिला
असल्या भंपक भिकारड्या म्हणण्याला आम्ही काडीची किंमत देत नाही उजवी बाजु सोडुन बाकी सर्व दिसेल तिथेच छाटुन टाकले पायजेल… त्यातच खरे सुख आहे हा सुबोध तुम्हास होइल त्यादिवसापासुन चंद्र अन सुर्य कुमार गणले जाणार नाहीत…
15 Sep 2021 - 10:11 pm | कॉमी
हॅहॅहॅ
15 Sep 2021 - 9:41 am | प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे
ककोल्ड, स्वाम्प थिंग, चॉकी ची ओळख आवडली. अशाच पुस्तकांवर लिहिते राहा. मला तरी ही पुस्तके आणि नावे पहिल्यांदाच ऐकलेली तेव्हा वाचायला आवडलेले. मन:पूर्वक आभार.
-दिलीप बिरुटे
15 Sep 2021 - 10:11 pm | कॉमी
धन्यवाद बिरुटे सर.
15 Sep 2021 - 10:36 am | Bhakti
मस्त ओळख करून दिली.
15 Sep 2021 - 2:34 pm | राघव
ओळख आवडली.
16 Sep 2021 - 9:43 am | प्रचेतस
उत्तम परिचय.
नगरकरांची पुस्तके मात्र कधीच आवडली नाहीत. त्यांचं सर्वाधिक गाजलेलं 'सात सक्कं त्रेचाळीस' हे पुस्तक वाचण्याचा एक क्षीण प्रयत्न करुन पाहिला पण झेपलं नाही. :)
सध्या महाभारतातील अनुशासनपर्व वाचणे सुरु आहे. साईड बाय साईड म.म. वा. वि. मिराशी यांचे 'शिलाहार राजवंशाचा इतिहास आणि कोरीव लेख' वाचत आहे.
16 Sep 2021 - 1:41 pm | राजेंद्र मेहेंदळे
मग एक परीक्षण येउंद्या की, आम्हालाही थोडी ओळख होईल
16 Sep 2021 - 1:53 pm | प्रचेतस
वाचून झाल्यावर प्रयत्न अवश्य करेन.
27 Sep 2021 - 12:28 pm | कुमार१
‘२१२१ : अ टेल फ्रॉम द नेक्स्ट सेंच्युरी’ या कादंबरीचा ( लेखिका : ब्रिटिश संसदेच्या खासदार असलेल्या सुझॅन ग्रीनफिल्ड) इथे दिलेला परिचय रोचक आहे. त्यातून पुस्तकाबद्दल कुतूहल निर्माण होते. इथल्या दर्दी वाचकांपैकी कोणी हे कधी वाचले तर त्यावर जरूर लिहा.
पुस्तक सारांश : तंत्रज्ञानाचा वापर ‘अति’ होत गेला तर काय होईल याचे चित्र या कादंबरीत रेखाटले आहे. आजपासून बरोबर १०० वर्षांनंतर आपला समाज कसा असेल? प्रेम, कुटुंब, स्वातंत्र्य, स्वत्वाची जाणीव या संकल्पनांचे काय स्वरूप असेल?
27 Sep 2021 - 2:09 pm | श्रीगुरुजी
नगरकरांचे सात सक्के त्रेचाळीस हे पुस्तक वाचण्याचा बराच प्रयत्न केला होता. अत्यंत कंटाळवाणे पुस्तक व कोणतीही पात्रे व घटनांची संगती लागत नव्हती. त्यामुळे ७०-८० पानांनंतर नाद सोडला.
ककल्ड वाचताना अगदी हाच अनुभव आला. त्यामुळे ५०-६० पानांनंतर नाद सोडला.
किरण नगरकर, श्याम मनोहर, मेघना पेठे इ. लेखक काय लिहितात ते समजतच नाही. त्यांचे लेखन समजण्याइतकी माझी बौद्धिक क्षमता नाही.
To kill a mockingbird ही बरीच जुनी कादंबरी नुकतीच वाचली. थोडी कंटाळवाणी आहे, परंतु साधारणपणे निम्मी कादंबरी वाचून झाल्यानंतर थोडी रोचक होते.
28 Sep 2021 - 7:40 am | कॉमी
टू किल अ मॉकिंगबर्ड वाचलंय. मस्तच पुस्तक आहे ते.
28 Sep 2021 - 8:28 am | सतिश गावडे
छान पुस्तक आहे हे.
मी या पुस्तकावर आधारीत चित्रपट आधी पाहीला, आवडला. म्हणून मग पुस्तकही वाचून काढले.
6 Oct 2021 - 8:13 pm | कंजूस
सोडून दिलं
27 Sep 2021 - 5:03 pm | सौंदाळा
'एक होती आजी' : श्री. ना. पेंडसे
४३० पाने
पेंडसेंनी लिहिलेली (कदचित) शेवटची कादंबरी
पण वाचून थोडी निराशाच झाली. कितीतरी ठिकाणी 'तुंबाडचे खोत' ची आठवण झाली. पात्ररचना, प्रसंग वगैरे 'तुंबाड'चेच वाटले.
28 Sep 2021 - 6:00 am | चौकस२१२
कितीतरी ठिकाणी 'तुंबाडचे खोत' ची आठवण झाली. पात्ररचना, प्रसंग वगैरे 'तुंबाड'चेच वाटले.
श्री नांच्या बहुतेक कादंबऱ्या त्याच परिसरात घडतात त्यामुळे असेल कदाचित . तशीच माणसे आणि समाज
गारंबीचा बापू यांनतर त्यांची "गारंबीची राधा" हि कादंबरी जेव्हा वाचली तेव्हा थोडी अशी निराशा झाली होती खरे ... कारण गम्बीचा बापू मध्ये जी पत्ररचना होती त्यातला ताजेपणा पुढे नवहता
पण एक होती आजी वाचून माझी तशी निराशा अशी नाही झाली फार
3 Oct 2021 - 11:43 am | कंजूस
आपण नेहमीच्या वडेवाल्याकडे जातो . आणि कधी कधी वेळेप्रमाणे त्याने जुनेच वडे पुन्हा तळून दिलेले असतात.असो चालायचंच.
30 Sep 2021 - 9:16 am | कुमार१
रातराणी हा विजय तेंडुलकरांचा कलाप्रकारांना वाहिलेला ललितलेख संग्रह वाचला.
त्यावर स्वतंत्र लेख इथे लिहिला आहे
4 Oct 2021 - 12:00 am | टीपीके
इंग्रजी चालेल का?
कोणी 'द गोल' आणि एलियाहु गोल्डरॅट यांची इतर पुस्तके वाचली आहेत का? हि पुस्तके मुख्यतः Theory of constraints समजवण्यासाठी लिहिलेली बिझनेस नॉव्हेल्स आहेत. माझी अत्यंत आवडती पुस्तके. आयटी मधील DevOps चा उगमही त्यातूनच झाला. म्हणजे द गोल WHY आहे तर DevOps HOW आहे. :)
4 Oct 2021 - 10:45 am | गॉडजिला
हिंदी इंग्रजी तमिळ तेलगू, हिब्रू ,मेंदेरियन अगदी कोणतीही पुस्तकं चालतील अट फक्तं एकच ती भाषा तुम्हाला अवगत हवी अन् ते पुस्तकं तुम्ही स्वतः वाचलेले हवे :)
4 Mar 2024 - 11:07 am | जयंत कुलकर्णी
मी याचा ११ साली स्वैर अनुवाद केला आहे, पण छापला नाही कारण गोल्डरॅटने त्याचे हक्क दुसऱ्याला दिले. असो. त्यातील काही भाग मी मिपावर टाकले होते. त्याची दुवा खाली देत आहे. त्यातील शॉपफ्लोअरचे वर्णन मला त्यावेळी आवडले होते खाली जे काही दोन चार भाग टाकले होते त्याची लिंक खाली देत आहे..
https://misalpav.com/node/17151
आणि वर्णन - मी केलेला अनुवाद :-)
शॉप फ्लोअरवर काम करणाऱ्या सर्वांसाठी... खरेच फार अद्‌भूत जग ! आयुष्याची खरी शाळा, खरे विद्यापीठ.
...शॉप फ्लोअर म्हणजे मला मंगल अमंगल, चांगले वाईट ह्यांच्या युतीचे अंगण वाटते आणि गंमत म्हणजे एवढी वर्षं त्यावर काढल्यावर माझा ह्या गोष्टीवरचा विश्वास अधिकच दृढ झाला आहे. तुम्हीच बघाना, जरा नजर टाकलीत तर काय दिसेल ? काही गोष्टी तुम्हाला असं वाटेल, की खास देवानेच पाठवल्यात की काय. पृथ्वीवरच्या वाटतच नाहीत त्या. आणि काही तर अत्यंत मर्त्य आणि अतीसामान्य असतात. कसेही असलेतरी शॉप फ्लोअरचे मला नेहमीच आकर्षण वाटत आले आहे आणि त्याला माझ्या मनात एक खास स्थान आहे.
शॉपफ्लोअर मला एकदम जवळचे वाटायला लागले. मी ते प्रथमच बघतोय, असे बघायला लागलो.
ऑफिसमधून प्लांटमधे शिरलो की वेगळ्याच जगात शिरल्याचा भास होतो. पिवळ्या दिव्यांची रांग डोळ्यावर स्वच्छ प्रकाश टाकत असते. त्या उबदार प्रकाशात सर्व शॉप न्हाउन निघते. एका बाजूला जमिनीपासून छताला भिडणारी उंचच उंच स्वयंचलीत कपाटांची रांग, त्यात आम्हाला लागणारा अनेक प्रकारचा कच्चा माल भरलेला आहे. त्या कपाटांच्या रांगामधून शांतपणे फिरण्याऱ्या फोर्क लिफ्ट फिरताना बघून मला तर नेहमी मुग्यांच्या वारूळाची आठवण येते. तेथेच चमकण्याऱ्या स्टेनलेस स्टीलच्या पत्र्याचे तुकडे करणाऱ्या मशीनमधून येणारा आवाज मला तर संगीता एवढाच सुमधूर वाटतो.
मशीन्स, यंत्रे ! आमच्या कारखान्याचा अविभाज्य घटक. शॉप फ्लोअर म्हणजे, एक एकराची मोठी खोलीच होती. ती सगळी यंत्रे छानपणे वेगवेगळ्या तुकडयात लावलेली आहेत. त्यांना चार रंगात रंगवलेले, फार छान दिसतात ती त्या प्रकाशात. त्यांचे यांत्रिक हात तालबध्द हालचाली करतांना बघायला फार आवडते मला. आणि त्यात ते माझ्या प्रोग्रॅमच्या आज्ञेनुसार काम करत आहेत हे आठवून थोडासा गर्वही वाटला. या सगळ्यातून् शिंपडावीत तशी माणसे दिसतात. मी जाताना कोणी मला हात करतोय तर कोणी हसून हॅलो करतोय. मी सगळ्यांना जमेल तसा प्रतिसाद देत पुढे निघालो. असे वाटत होते हे सगळे प्रथमच किंवा शेवटचे पाहतो आहे. तेवढयात मागून एक फोर्क लिफ्ट गेली. कोणीतरी जाडया चालवत होता. त्यापलिकडे लांबट टेबलावर काही स्त्री कामगार वायर्सचे हारनेस बांधत होत्या. त्यांच्या हातात त्या इंद्रधनुष्यासारख्या दिसत होत्या. तेवढयात एका कामगाराने त्याचा वेल्डींग टॉर्च पेटवला आणि त्या प्रकाशात ते इंद्रधनुष्य अजूनच उजळून निघाले. शेजारीच काचेच्या केबीनमध्ये त्या सोनेरी केसाच्या सुंदर बाईने नाजूकपणे किबोर्डवर आपली बोटे आपटली. फारच मजेशीर वाटले मला ते सगळे. ह्या सगळ्याला पार्श्र्वसंगीत पाहिजे म्हणून की काय, शॉपवरच्या सगळ्या मोटर, मोठाले पंखे, काँप्रेसर, व्हेंटीलेटर ह्यांनी एक खर्जाचा सूर लावला होता. मधेच कसलातरी एकदम मोठा आवाज येत होता. जणू काही ड्रमच वाजतोय. ह्या सगळ्याच्या वर तेवढयात सिस्टीम वरून कसलीतरी घोषणा झाली, जशी काही आकाशवाणीच....
4 Oct 2021 - 6:02 am | कंजूस
By Monisha Rajesh या लेखिकेचं पुस्तक (2012) वाचलं. रेल्वेचं असल्याने रेल्वेच्या धाग्यात समीक्षा लिहिली होती. ती पुन्हा इथे देत आहे.
स्वगृहमिसळपाव
Search form
शोधा
साहित्य प्रकार
नवे लेखन
नवे प्रतिसाद
मिपा पुस्तकं
मदत पान
मिपा विशेषांक
दिवाळी अंक २०२०
श्रीगणेश लेखमाला २०२१
प्रवास माझ्या प्रेयसी (अर्थात ट्रेन ) संगे !
Primary tabs
बघा(active tab)
What links here
कुमार१'s picture
कुमार१ in जनातलं, मनातलं
20 Aug 2017 - 4:22 pm
हातात सामान घेऊन मी रेल्वे स्टेशनच्या एका फलाटावर उभा आहे. माझी गाडी थोड्याच वेळांत येथे येत असल्याची घोषणा झाली आहे. माझ्याकडे प्रवासाचे आरक्षित तिकीट आहे. त्यामुळे माझा बसायचा डबा जिथे थांबणार आहे तिथे मी थांबलेलो आहे. गाडीला नेहेमीप्रमाणेच खूप गर्दी आहे.
माझा डबा हा दुसऱ्या वर्गाच्या आरक्षित गटातील असल्याने त्यात फक्त आरक्षित तिकीटधारकांनीच चढावे अशी माझी अपेक्षा आहे ! खरे तर तसा नियमही आहे. पण वास्तव मात्र तसे नाही. माझ्या डब्याच्या जागेवर बिगरआरक्षित प्रवाशांची अधिक झुंबड आहे. खरे तर या मंडळींनी ‘जनरल ‘ डब्यात जायला हवे आहे. परंतु, सामान्य तिकीट काढूनही आरक्षित डब्यात घुसणे हा त्यांचा शिरस्ता आहे ( नियम बियम कोणाला सांगता राव ?).
ok
आता गाडी फलाटाला लागते. अनारक्षित तिकीटवाले (व बिगर तिकीटवालेही) झुंडीने डब्यात घुसू लागतात. आम्ही आरक्षित तिकीटवाले बापडे मात्र शहाण्यासारखे दम धरून त्यांना आधी चढू देतो. शेवटी घामाघूम झालेल्या अवस्थेत मला एकदाचा डब्यात प्रवेश मिळतो. माझ्या आरक्षित आसनावर आक्रमण केलेल्या घुसखोराला मी उठवतो व माझे बूड टेकतो. हुश्श !
कामानिमित्त मी नियमित रेल्वे प्रवास करतो. डब्यात शिरतानाचा हा अनुभव नेहेमीचाच. बस, रेल्वे व विमान या तीनही प्रवासांमध्ये माझे रेल्वेवर आत्यंतिक प्रेम आहे. जेव्हा एखाद्या प्रवासासाठी रेल्वेचा पर्याय उपलब्ध असतो तेव्हा मी इतर पर्यायांचा विचारही करत नाही. आतापर्यंत केलेल्या भरपूर रेल्वे प्रवासामुळे ट्रेन ही माझी प्रेयसीच झाली आहे – जणू माझी सफर-सखीच. या प्रवासांचे अनेक भलेबुरे अनुभव माझ्या गाठीशी आहेत.
....
माझा आजचा प्रवास सुरू झालाय. गाडीने आता वेग घेतलाय. काही तास आता मी ट्रेनमध्ये असणार आहे. आज मला तीव्रतेने वाटतंय की माझी प्रवासातील सुख दुख्खे माझ्या या सखीलाच सांगावित.
तर एक सखे, तुझ्या नि माझ्या सहवासाचे काही किस्से ......
लहानपणी तुझ्यातून प्रवासाची खूपच मज्जा वाटायची. त्या काळचे तुझ्या प्रवासाचे तिकीट अजून आठवते. ते पुठ्याच्या कागदाचे छोटेसे आयताकृती तिकीट होते. ते तिकीट-खिडकीवरून घेताना आतली व्यक्ती ते एका यंत्रावर दाबून त्यावर तारीख व वेळ उमटवत असे. आम्ही मुले ती तिकीटे कौतुकाने जमवून जपून ठेवत असू.
तिकीट घेऊन फलाटावर गेल्यावर तुझी इंजिन्स कर्कश शिट्या करीत उभी असायची. त्या आवाजाची तर अगदी भीती वाटायची. सखे, तेव्हा तू खरोखरीच झुकझुक गाडी होतीस. तुझ्या काही मार्गांवर तू खूपदा बोगद्यातून जायचीस त्याचे तर आम्हाला कोण कौतुक. तुझ्या काही स्थानकांवरचे बटाटेवडे तर अगदी नावाजलेले. ते खाण्यासाठी लहानमोठे सगळेच आतुर असत. एकून काय, तर तुझ्या बरोबरचा प्रवास म्हणजे मुलांसाठी खाणेपिणे व धमाल करणे यासाठीच असायचा.
उपनगरी रेल्वे हा तुझा एक महानगरी अवतार आहे. लहानपणी मी माझ्या आजोबांबरोबर मुंबईच्या लोकल्सने प्रवास करी. तुडुंब गर्दीने ओसंडून वाहणाऱ्या डब्यांमध्ये शिरणे व त्यातून उतरणे हे एक अग्निदिव्यच. असेच एकदा आम्ही फलाटावर गाडीची वाट पाहत होतो. गाडी आली. आमच्या समोरच्या डब्यात गर्दीचा महापूर होता. परंतु, त्याला लागूनच्या डब्यात बऱ्याच रिकाम्या जागा होत्या (हे वर्णन १९७५ मधले !). माझे आजोबा गर्दीच्या डब्याकडे बघत हताशपणे म्हणाले की त्यात शिरणे अवघड आहे, तेव्हा आपण ही गाडी सोडून देऊ. त्यावर मी त्यांना कुतूहलाने म्हणालो की आपण त्या शेजारच्या बऱ्यापैकी रिकाम्या डब्यात चढूयाकी. त्यावर ते किंचितसे हसले व मला म्हणाले, “ अरे, तो पहिल्या वर्गाचा डबा आहे.’’ मी ते ऐकले मात्र अन मला जणू ४४० व्होल्टचा विजेचा झटका बसला !
म्हणजे या डब्यांमध्ये अशी वर्गवारी असते तर.( खरं तर माणसांमधली वर्गवारी सुद्धा कळायचे माझे वय नव्हते ते ). मग मला आजोबांनी या दोन्ही वर्गांच्या भाड्यातील लक्षणीय फरक सांगितला. मला झालेला तो एक साक्षात्कारच होता. त्यानंतर बरीच वर्षे पहिल्या वर्गाचा डबा हा माझ्यासाठी फक्त ‘लांबून बघण्याचा’ डबा होता. तेव्हा निमूटपणे दुसऱ्या वर्गाच्या डब्यात घुसण्याला पर्याय नव्हता.
मोठेपणी मी कमावता झाल्यावर तुझ्या सर्व वरच्या वर्गाच्या प्रवासांचा पुरेपूर अनुभव घेतला. पण एक सांगू ? मला तुझ्या त्या वातानुकुलीत वर्गाचा प्रवास मनापासून आवडत नाही. त्यातला थंडपणा मला सोसत नाही. तसेच तिथल्या बंद खिडक्या, आतमध्ये झालेली झुरळे आणि कुंद वातावरण नकोसे वाटते. त्यातून तिथले प्रवासी पण कसे बघ. फारसे कोणीच कोणाशी बोलत नाही. बहुतेक सगळे एकतर मोबाईलवर चढ्या गप्पा मारण्यात मग्न किंवा कानात इअरफोन्स खुपसून हातातल्या स्मार्टफोन्स मध्ये गुंगून गेलेले. या सगळ्यांमुळे मी तिथे अक्षरशः गुदमरून जातो.
त्यामुळे मी एकटा प्रवास करताना शक्यतो तुझ्या दुसऱ्या वर्गाने जाणे पसंत करतो. तिथल्या उघड्या खिडक्या, सुसाट वारा, तुझ्या वेगाची होणारी जाणीव आणि एकूणच त्या डब्यातले मोकळेढाकळे वातावरण मला बेहोष करते. मला चांगले आठवतंय की मी काही प्रवास पूर्वीच्या तुझ्या बिगरवातानुकुलीत पहिल्या वर्गातून केले होते. खरं म्हणजे माझा सर्वात मनपसंत वर्ग तोच होता. जेव्हापासून तो साधा पहिला वर्गच रद्द झाला तेव्हापासून मी मनोमन खट्टू आहे.
अलीकडच्या काही वर्षात तुझ्या दुसऱ्या वर्गाच्या प्रवाशांना अजून एक त्रास सुरू झालाय. तू धावत असताना डब्याच्या उघड्या खिडक्यांतून हलते निसर्गसौंदर्य मनसोक्त पाहणे हे खरे तर या प्रवाशांचे हक्काचे सुख. पण, तुझ्या काही मार्गांवर या मूलभूत सुखावरच घाला घातला गेला आहे. या मार्गांवरून तू जात असताना बाहेरील काही दुष्ट मंडळी गाडीवर जोरात दगड मारतात. बहुदा असे लोक याप्रकारे त्यांच्यातील असंतोष व नैराश्य बाहेर काढत असावेत. पण त्यामुळे प्रवाशांनी मात्र जीव मुठीत धरून प्रवास करायचा. मग यावर उपाय म्हणून पोलीस प्रत्येक डब्यात येऊन प्रवाशांना खिडक्यांचे लोखंडी शटर्स सक्तीने लाऊन घ्यायला लावतात.
मग अशा बंदिस्त डब्यातून प्रवाशांनी जिवाची घालमेल सहन करत आणि एकमेकांकडे कंटाळा येईस्तोवर बघत बसायचे. बाकी प्रचंड गर्दीच्या वेळी तुझ्या दारात उभे राहून जाणाऱ्यांना तर कायमच धोका. अधेमध्ये असा जोराचा दगड लागून एखादा प्रवासी गंभीर जखमी झालाय वा मरणही पावलाय. किती चटका लावून जाते अशी घटना.
तुझ्यातून प्रवास करणे ही माझ्यासाठी आयुष्यभराची करमणूक आहे प्रवास सुखकर व्हावा म्हणून माझ्यासारखे अनेक जण तिकिटाचे व्यवस्थित आरक्षण करूनच प्रवास करतात.पण, आम्हा दुसऱ्या वर्गाच्या आरक्षितांचे एक कायमचे दुखः आहे.ते म्हणजे आरक्षित डब्यांत होणारी बिगरआरक्षित मंडळींची त्रासदायक व संतापजनक घुसखोरी.
या घुसखोरांमध्ये सामान्य तिकीटवाले, प्रतीक्षा यादीवाले, तृतीयपंथी आणि भिकारी असे विविधरंगी लोक असतात. या सर्वांचा असा ठाम समज असतो की कोणीही कुठल्याही डब्यात बसले तरी चालते. म्हणजे वेड घेऊन पेडगावला जाण्यातला हा प्रकार. ही मंडळी एकदा का आरक्षित डब्यात घुसली की इतकी शिरजोर होतात की आम्हालाच विस्थापितासारखे वाटू लागते.एकंदरीत काय तर दुसऱ्या वर्गाचे आरक्षित डबे हे ‘’आओ जाओ घर तुम्हारा’’ असे झालेले आहेत. यातील प्रवाशांच्या सुखसोयीबाबत रेल्वे प्रशासनही बेफिकीर आहे. प्रवाशांच्या तक्रारींना तर काडीचीही किमंत दिली जात नाही.
दुसऱ्या वर्गाचे आरक्षण केलेल्या प्रवाशाला डब्यात मोकळा श्वास घेता येईल, त्याला त्याचे सामान त्याच्या आसपास हक्काने ठेवता येईल, डब्यातली मधली मार्गिका ही चालण्यासाठी मोकळी असेल आणि गरज लागेल तेव्हा त्याला स्वच्छतागृहात विनासंकोच जाता येईल अशा मूलभूत अपेक्षा हा ‘बिचारा प्रवासी’ ठेऊन आहे.
मध्यंतरी मी एकदा तुझ्या डब्याचे बाहेरून बारकाईने निरीक्षण केले. तुझ्या प्रत्येक डब्याला दोन दरवाजे आहेत. त्यातील एकावर ‘प्रवाशांनी चढण्यासाठी’ व दुसऱ्यावर ‘उतरण्यासाठी’ असे व्यवस्थित लिहेलेले आहे. मनात आले की खरोखरच जर याप्रमाणे आपली जनता वागली तर !
पण वास्तव मात्र भीषण आहे.उतरणाऱ्याना उतरू देण्यापूर्वीच चढणारे घुसखोर नकोनकोसे करून टाकतात. काही निर्लज्ज तर आधीच रुळांवर उतरून फलाटाच्या विरुद्ध बाजूच्या दाराने आत घुसतात. हे पाहून तिडीक येते व शिस्तीबाबतच्या आपल्या मागासपणाची अगदी लाज वाटते. एका दारातून प्रवासी उतरताहेत व जसा डबा रिकामा होतोय तसे शिस्तीत दुसऱ्या दारातून नवे प्रवासी चढताहेत असे ‘रम्य’ दृश्य बघायला एखाद्या सम्रुद्ध परदेशातच जावे लागेल !
तुझ्यामधून नियमित प्रवास करणाऱ्या माझ्यासारख्या अनेकांच्या जीवनाचा तू अविभाज्य भाग झाली आहेस. तुझ्या संगतीत मला जीवनातले आनंद व चैतन्यदायी प्रसंग अनुभवायला मिळाले आहेत. माझ्या बरोबरचे काही सहप्रवासी आता माझे जिवलग मित्र झाले आहेत. तू जेव्हा वेगाने धावत असतेस तेव्हा खिडकीतून बाहेर बघताना माझे विचारचक्रही वेगाने फिरत राहते. मग त्यातूनच काही भन्नाट कल्पनांचा जन्म होतो.
माझ्या लेखनाचे कित्येक विषय मला अशा प्रवासांमध्ये सुचले आहेत. अनेक विषयांचे सखोल चिंतन मी तुझ्या बरोबरच्या लांब पल्ल्याच्या प्रवासात करू शकलो आहे. माझा जास्त प्रवास हा तुझ्या ‘एक्स्प्रेस’ व ‘लोकल’ या प्रकारांतून होतो. पण, अधूनमधून मी तुझ्या ’passenger’ या अवताराचाही अनुभव घेतलाय. त्या प्रवासामुळे मला स्वतःभोवतीच्या सुरक्षित कोशातून बाहेर पडता आले. तसेच ‘महासत्ता’ वगैरे गप्पा मारणारा भारत वास्तवात काय आहे याचे भान आले.
तुझ्या प्रवासादरम्यान कधीकधी होणारे गैरप्रकार आणि काही दुखःद प्रसंग मात्र अस्वस्थ करून जातात. कधी तुझ्यावर दरोडा पडतो अन प्रवाशांची लूटमार होते. कधी तुझ्या यंत्रणेत गडबडघोटाळा होतो अन छोटेमोठे अपघात होतात. काही देशद्रोही तुला घातपात करण्यात मग्न असतात. आयूष्यात प्रचंड नैराश्य आलेले काही जीव आत्महत्या करण्यासाठी तुझ्यापुढे उडी मारतात. तर कधीतरी काही भडक डोक्याचे प्रवासी आपापसातील भांडणातून एखाद्या प्रवाशाला गाडीतून बाहेर फेकतात. अशा हृदयद्रावक घटना कधीही न घडोत अशी माझी मनोमन प्रार्थना आहे.
तुला आपल्या देशात रूळांवरून धावायला लागून आता दीडशेहून अधिक वर्षे होऊन गेलीत. तुझ्यावर पूर्णपणे सरकारी मालकी आहे. तेव्हा सरकारी यंत्रणांमध्ये आढळणारे सगळे फायदे-तोटेही तुझ्या ठायी आढळतात. तुझ्या गलथानपणाबाबत आपण सतत ऐकताच असतो. पण, मध्यंतरी मला तुझा एक सुखद अनुभव आला.
तुझ्या एका मूळ स्थानकावर मी तुझ्यात बसलो होतो. तुला सुटायला अजून अवकाश होता.डब्यात तुरळक प्रवासी होते. मी खिडकीतून बाहेर बघत होतो.तेवढ्यात एक गणवेषधारी माणूस माझ्याजवळ आला. तो सफाई कामगारांवरचा पर्यवेक्षक होता. त्याने मला सांगितले की तुमच्या डब्यांची व स्वच्छतागृहांची साफसफाई कामगारांनी केली आहे. ती कशी झाली आहे यावर त्याला माझे लेखी मत हवे होते.
त्याने मला अधिकृत नमुन्यातील कागद भरण्यास दिला.मग मलाही हुरूप आला व मी प्रत्यक्ष जाऊन सगळे बघून आलो. सर्व स्वच्छता चांगली केलेली होती व तसे मी त्याला लिहून दिले. त्या कागदात शेवटी प्रतिसादकाचे नाव, आसन क्रमांक व फोन नं. इ. सर्व लिहायचे होते. हा अनपेक्षित प्रकार बघूनच मी सुखावलो व मनात म्हणालो, ‘’ चला आता भारतीय रेल्वेला ‘corporate look’ येतोय तर !” अर्थात हा अपवादात्मक अनुभव आहे. तो वरचेवर येवो ही अपेक्षा !! तसेच भविष्यात तुझी श्रीमंती व अतिवेगवान रूपे विकसित होण्यापूर्वी सध्याच्या तुझ्यातील मूलभूत सोयी सर्व वर्गाच्या प्रवाशांना व्यवस्थित मिळोत ही इच्छा.
...
माझा या प्रेयसी बरोबरचा संवाद हा न संपणारा आहे. पण, आताच्या प्रवासाचे चार तास मात्र आता संपत आले आहेत. आता गाडी स्थानकाच्या जवळ आल्याने हळू झाली आहे. काही प्रवासी त्यांच्या सामानासह दाराजवळ गर्दी करत आहेत. स्थानकात शिरून फलाटाला लागेपर्यंत गाडी खूप हळू जाते व थांबायला भरपूर वेळ घेते. म्हणून मी अजून शांतपणे माझ्या आसनावर बसून आहे. अहो, आता सखीच्या विरहाची वेळ आल्याने खरे तर उठवत नाहीये !
अखेर गाडी थांबते. लगेचच गाडीत चढू पाहणाऱ्या अति उतावीळ प्रवाशांना मोठ्या कष्टाने रोखत आम्ही खाली उतरतो. मी फलाटावरून चालत असतानाच एकीकडे ध्वनिवर्धकातून घोषणा होत असते, ‘’हे मध्य रेल्वेचे XXXX स्थानक आहे. इंटरसिटी एक्स्प्रेसने आलेल्या प्रवाशांचे आम्ही स्वागत करतो.’’ आम्हा हजारभर प्रवाशांचे होत असलेले हे स्वागत ऐकून मी भारावतो. माझ्या ‘प्रवास-सखी’ कडे निरोपादाखल एक प्रेमभरी नजर टाकतो आणि हातातले सामान सावरत मार्गस्थ होतो.
********************************
समाजलेख
Facebook Twitter Pinterest WhatsApp Reddit
प्रतिसाद द्या
61355 वाचने
वाचनखुणा साठवा
प्रतिक्रिया
कंजूस's picture
विडिओ आवडला.
30 Aug 2021 - 8:56 am | कंजूस
धन्यवाद.
प्रतिसाद द्या
कुमार१'s picture
सफर
31 Aug 2021 - 11:08 am | कुमार१
बंगाल मध्ये नवी जंगल सफर ट्रेन !
https://www-moneycontrol-com.cdn.ampproject.org/v/s/www.moneycontrol.com...
प्रतिसाद द्या
कुमार१'s picture
वंदे भारत
7 Sep 2021 - 12:26 pm | कुमार१
वंदे भारत ट्रेन्सचे उत्पादन वाढत आहे. काही रोचक माहिती इथे
https://m.timesofindia.com/business/india-business/vande-bharat-express-...
या ट्रेन्स ना ट्रेन 18( 2018साली तयार झाल्या म्हणून) असेही म्हणतात.
त्यांचे आधीचे नाव शताब्दी किलर्स असे ठरले होते !
प्रतिसाद द्या
कंजूस's picture
दोन विडिओ
8 Sep 2021 - 9:41 am | कंजूस
फ्रान्स ( पारीतील ) मेट्रो प्रवास.
(कात्रा )वैष्णोदेवी वंदे भारत ट्रेन.
प्रतिसाद द्या
कुमार१'s picture
वा !
9 Sep 2021 - 4:12 am | कुमार१
दोन्ही चित्रफिती छान आहेत.
प्रतिसाद द्या
कुमार१'s picture
नुकसान भरपाई !
9 Sep 2021 - 4:11 am | कुमार१
रेल्वे नियोजित वेळेपेक्षा चार तास उशीरा पोहोचल्यामुळे त्यातील एका प्रवाशाचे पुढील विमान चुकले.
त्यावर त्याने दावा दाखल केला होता. अखेर तो सर्वोच्च न्यायालयापर्यंत पोहोचला. न्यायालयाच्या निर्णयानुसार या व्यक्तीला रेल्वेने तीस हजार रुपये नऊ टक्के व्याजासह भरपाई द्यायची आहे.
असा हा महत्त्वपूर्ण निर्णय !
https://www.moneycontrol.com/news/india/train-delay-railways-to-pay-rs-3...
प्रतिसाद द्या
कुमार१'s picture
आधार क्र..
12 Sep 2021 - 10:06 am | कुमार१
रेल्वे तिकीट ऑनलाईन काढताना आधार किंवा पॅन क्रमांक विचारण्याची प्रक्रिया लवकरच सुरू होणार
प्रतिसाद द्या
गामा पैलवान's picture
गरज काय?
13 Sep 2021 - 5:25 pm | गामा पैलवान
प्रवासासाठी आधार वा प्यानची नेमकी गरज काय? हा घटनेने दिलेल्या संचारस्वातंत्र्याचा संकोच आहे. प्रवासी पैसे भरून प्रवास करतोय. फुकटांत नाही.
-गा.पै.
प्रतिसाद द्या
कुमार१'s picture
बहुतेक
13 Sep 2021 - 6:08 pm | कुमार१
दलाल मंडळींच्या गैरप्रकारांना आळा घालण्यासाठी असं काहीसे त्या बातमीत म्हटलं आहे
प्रतिसाद द्या
गॉडजिला's picture
बरोबर
13 Sep 2021 - 6:47 pm | गॉडजिला
तपासनीस आयडी प्रूफ मागतोच.
प्रतिसाद द्या
गामा पैलवान's picture
पुरावा वेगळा आणि आधारप्यानची सक्ती वेगळी
13 Sep 2021 - 10:27 pm | गामा पैलवान
गॉडझिला,
तुम्ही गॉडझिला आहात याचा पुरावा म्हणून आधार वा प्यान देणं वेगळं. आणि पुरावा म्हणून आधार वा प्यानची सक्ती करणं वेगळं. ओळखीचा पुरावा इतर काही असू शकतो. उदा. पूर्वी मुंबईत लोकलचा पास काढण्यासाठी ओळखपत्र काढावं लागे. तो ओळखीचा पुरावा आहे. किंवा मतदान आयोगाने जारी केलेलं ओळखपत्र हा ही पुरावा आहे. आधार वा प्यान ची सक्ती होता कामा नये.
आ.न.,
-गा.पै.
प्रतिसाद द्या
गॉडजिला's picture
सक्ती कुठाय ?
27 Sep 2021 - 1:00 pm | गॉडजिला
फिरा की खाजगी वाहन अन् ड्रायवर भाड्याने घेऊन हवे तिथे हवे तसे...
तुम्हाला स्वस्त सरकारी (?) रेल्वे हवी पण तिकीट काढले एकाने प्रवास दुसरा करतोय हा गैरप्रकार टाळायला तुम्हाला आधार लिंक केल्याने काय नुकसान आहे ?
प्रतिसाद द्या
गामा पैलवान's picture
बातमीनुसार सक्ती आहे
27 Sep 2021 - 2:17 pm | गामा पैलवान
गॉडझिला,
मूळ बातमीच्या मथळ्यात .... now these documents will have to be given असं लिहिलंय. म्हणजे सक्ती आहे. मात्र खालील मजकुरात .... IRCTC may also ask you for PAN, Aadhaar or passport information अशी संदिग्ध शब्दरचना आहे.
माझा मुद्दा अध्यार, आयकर क्रमांक, पारपत्र या तिघांच्या सक्तीच्या विरोधात आहे. इतर कुठलंही सरकारी ओळखपत्र चालून जायला पाहिजे. विशेषत: रेलवेने जारी केलेलं ओळखपत्र तर चालायलाच पाहिजे.
आ.न.,
-गा.पै.
प्रतिसाद द्या
गॉडजिला's picture
आपल्या मुद्याशी मी थोडा थोडा सहमत आहे कारण हेतु योग्य आहे.
27 Sep 2021 - 2:44 pm | गॉडजिला
संधिग्द रचना आजकाल नॉर्मल गोश्ट आहे न्युजपत्रांच्या बाबतीत. त्याना पेजहिट्स हवेत.
प्रतिसाद द्या
कंजूस's picture
खरं म्हणजे
13 Sep 2021 - 9:37 pm | कंजूस
तिकिट काढणारा प्रवासात असला तर दलाल जातील असं वाटायचं. पण तो नियम अशक्य कारण बरेचदा ज्येष्ठ नागरिकांची तिकिटं नातेवाईकांनी काढून दिलेली असतात.
प्रतिसाद द्या
कंजूस's picture
ते होतंच अगोदरपासून ना?
13 Sep 2021 - 9:32 pm | कंजूस
म्हणजे की खिडकीवर प्रिंटेड तिकिट काढताना लागत नाही फण प्रवासात कोणतेतरी ओळखपत्र {विचारल्यास} दाखवावे लागते.
ओनलाईन साठी बुकिंग करतांना जे लिहिलं तेच दाखवावं लागायचं.
पाच महिन्यांपूर्वी irctc site ला आधार verification होतं. तीन महिन्यांपूर्वी email verification वाढवलं.
प्रतिसाद द्या
कुमार१'s picture
...
13 Sep 2021 - 9:45 pm | कुमार१
आता ऑनलाईन तिकीट काढायच्या वेळेसच ते आधार क्रमांक ,ओटीपी असं काहीतरी मागून खातरजमा करणार असे दिसते आहे.
प्रतिसाद द्या
कंजूस's picture
ऑनलाईन तिकीट काढायच्या अगोदरच
13 Sep 2021 - 11:08 pm | कंजूस
बुकिंग - सर्च ट्रेनवर गेलं की लगेच verify - 1,2,3,4 ..... येतं!!!
प्रतिसाद द्या
कुमार१'s picture
भारतीय रेल्वे कात टाकणार!
22 Sep 2021 - 11:58 am | कुमार१
५ मेगा हर्ट्झ स्पेक्ट्रममुळे ‘फोर-जी’ नेटवर्क प्रत्यक्षात येणार आहे...
रेल्वेच्या सिग्नल व संदेश यंत्रणांमधील आधुनिकीकरण समजावून सांगणारा एक चांगला लेख.
प्रतिसाद द्या
कंजूस's picture
पुस्तक
23 Sep 2021 - 9:20 pm | कंजूस
पुस्तक
भारतात ८० रेल्वेंतून प्रवास - अनुभव.
Around India In 80 Trains
ISBN Search >
प्रतिसाद द्या
कंजूस's picture
पुस्तक
24 Sep 2021 - 4:30 am | कंजूस
पुस्तक
भारतात ८० रेल्वेतून प्रवास - अनुभव.
Around India In 80 Trains
ISBN Search >
प्रतिसाद द्या
कुमार१'s picture
वा
24 Sep 2021 - 11:45 am | कुमार१
छान दिसतय पुस्तक. कुणी वाचले तर त्यावर लिहा.
..............................
रेल्वेच्या संगणकीय तिकीट आरक्षण यंत्रणेतील एक मोठा दोष बारावीत शिकणाऱ्या मुलाने उघडकीस आणला.
त्यामुळे मोठा अनर्थ टळला.
अभिनंदन !
प्रतिसाद द्या
कंजूस's picture
मी घेतलंय.
24 Sep 2021 - 12:33 pm | कंजूस
William. Darlympleचा चांगला अभिप्राय आहे. अमेझोनवर used books स्वस्त मिळतात वाटतं.
Around the world in 80 daysवरून स्फूर्ती घेऊन लिहिलंय लेखिकेने.
कामाचं/ विनोदी असल्यास थोडक्यात लिहीन.
1 Oct 2021 - 7:14 am | कंजूस
एक चांगलं पुस्तक झालं असतं. लेखिकेचे निरीक्षण, सांगण्याची कला आणि विनोदबुद्धी यामुळे वाचायला मजा येते. वेगवेगळ्या ट्रेन्समधून प्रवास करून थोडेफार स्थळदर्शन यावर लिहून काम भागले असते असते. दहा बारा प्रकारच्या घेऊन हे साध्य झाले असते.
पण दोन कारणांमुळे सगळा कार्यक्रम भोंगळ झाला. एक म्हणजे Around the world in 80 days या जुन्या गाजलेल्या पुस्तकाचे उदाहरण समोर ठेवून ८० गाड्यांतून उगाचच प्रवास केला. तो करायचा म्हणून केला आणि तोही टु टिअर स्लीपरमधून. ज्यातून भारतातील सामान्य जनता प्रवास करत नाही. शिवाय नाट्यमय घटना अशा काहीच नाहीत.
दुसरी चूक - पासपॉत हे पात्र सहकारी आणि सहप्रवासी म्हणून निवडण्यातली चूक. भांडणं झाली. एकूण ही योजना कशी तरी पूर्ण केली पण अर्ध्या प्रवासानंतर ते दोघे वेगळे झाले. लेखिकेने एकट्यानेच शेवटच्या चाळीस गाड्यांतून प्रवास केला. शेवटी सर्व त्रासाचे निराकरण हैदराबादच्या विपश्यना केंद्रात दहा दिवस काढून केले. ते प्रकरण कंटाळवाणं झालं.
एक चांगलं होणारं पुस्तक पॉसपॉतमुळे गळपाटलं.
पुस्तकाची किंमत वीस डॉलर ही फार वाटते कारण खूप खर्च आला चार महिने प्रवास आणि राहाणे,खाण्यावर.
महाराजा ट्रेनस- डेक्कन ओडिसीचं ( मुंबई ते दिल्ली) आठ दिवसांचं तिकिट आताच साडेसात लाख रुपये आहे. म्हणजे २०१२मध्ये पाचसहा लाख असावे. त्यातले जे इतर प्रवासी होते त्यातल्या बऱ्याच जणांना कोणत्यातरी टिव्ही कार्यक्रमांत या गाडीचा प्रवास बक्षिस मिळाला होता. सर्व परदेशी होते आणि एकच दिल्लिचा टुअर एजंट होता. कमी वेळात टार्गेट ट्रिपस बुक केल्याने त्यास ही ट्रिप फुकट मिळालेली.
4 Oct 2021 - 6:05 am | कंजूस
कृपया काढावा.
4 Oct 2021 - 10:47 am | गॉडजिला
फक्त लिंक एडवायची इथे, जर केलेले लिखाण मोठे असेल तर. :)
6 Oct 2021 - 8:04 pm | कॉमी
The canticle for Leibowitz या अवकाळी (dystopian) कादंबरीशी बरीच झुंज दिली, पण खेदाने पराजय झाला, आणि मधूनच (३७%) सोडून द्यावी लागली. कारणे खालीलप्रमाणे-
१) अणुयुद्धानंतर अतिशय मोठा anti-intellectual वर्ग तयार झाला असतो, लोकं स्वतःला "good simpletons" अर्थात साधभोळा माणूस म्हणवून घेण्यात धन्यता मानत असतात, विज्ञान तंत्रज्ञानात काम करणाऱ्या बऱ्याच लोकांना ठार केले असते, पुस्तके जाळून टाकली असतात. पण धर्माचा प्रभाव टिकून असतो, आणि काही तंत्रद्न्य आणि इतर सद्य-तिरस्कृत लोक कॅथलिक रोमन चर्चचा आधार घेतात. खासकरून त्यातला एक असतो- लेबोवित्झ नावाचा अभियंता/शास्त्रद्न्य. त्याने एक मठ चालू केला असतो आणि तो आणि त्याचे मठसहकारी ज्ञानसंवर्धनाचे काम करत असतात. पण तो सुद्धा सिम्पलटन्स कडून ठार झाला असतो. तर त्यानंतर बर्याच काळाने, (आता लेबोविट्झ च्या पिढीचे कोणीही शिल्लक नाही, विज्ञान तंत्रज्ञान फक्त अवशेषांच्याच स्वरूपात शिल्लक आहे.) लेबोविट्झच्या मठातल्या एका व्यक्तीला खुद्द लेबोवित्झने बनवलेली कसलीशी ब्ल्यूप्रिन्ट सापडते.
ह्यानंतर सुद्धा बर्याच घटना वैगेरे घडल्या आहेत, मध्ये एक टाइम जम्प सुद्धा येऊन गेली. पण अजून सुद्धा कथा कोणत्याही पॉइंटवर नाही अली आणि वाचणे म्हणजे काम होऊन गेले. वरील प्रिमाईस हे उत्तम असल्याने काही वेळ ओढत नेली कादंबरी, पण शेवटी प्रयत्न सोडून दिला.
२. अधूनमधून बऱ्याच गोष्टी रोमन मध्ये आहेत. त्या कथेशी संबंधित आहेत नाहीत- कळायला काहीही मार्ग नाही.
त्याऐवजी हान्या यानागिहारा नावाच्या हवाईयन-अमेरिकन लेखिकेची "A little life" नावाची कादंबरी चाळू लागलो आणि कथेबद्दल काही कल्पना नसली, तरी लेबोवित्झसारखे फॅन्टसी पात्रं नसल्याने, आणि ओघवती शैली आणि भरपूर संवाद यांमुळे वाचणे सुखद वाटले. आवडली तर सविस्तर लिहिले जाईलच.
6 Oct 2021 - 8:23 pm | कंजूस
यांचं Inheritance of Loss वाचायलं घेतलं. पहिला प्रसंग फार नाट्यमय आणि उत्सुकता वाढवणारा आहे. गोरखालँड चे 'सैनिक' सकाळी सकाळी रिटायर्ड जजसाहेबांच्या बंगल्यावर येतात, खातात पितात आणि गंजलेल्या तीन जुनाट बंदुका घेऊन जातात. जजसाहेस कुक'ला पोलीस स्टेशनला तक्रारीसाठी पाठवतात. ते येऊन टुकार पंचनामा करून जातात.
एकदम मजेदार लेखन वाटले. पण. . . . पुढे किती पानं वाचली तरी पकड घेत तर नाहीच पण { भाराभर वाढलेली} पात्रं आणि राजकीत्र घटनांचा पात्रांकडून उल्लेख यापलिकडे काहीच हाती लागत नाही. सोडून दिलं आहे.
30 Nov 2021 - 10:31 pm | कॉमी
अ लिटल लाईफ (A Little Life by Hanya Yanagihara) संपले.
बरेच मोठे पुस्तक आहे- ७२० पानं.
कथा परिचय-
न्यू यॉर्क मध्ये राहणाऱ्या चार मित्रांची कथा या पुस्तकात आहे- ज्यूड, विलेम, माल्कम आणि जॉन बाप्तीस्त उर्फ जेबी. चौघे अगदी घट्ट मित्र आहेत- कॉलेजमध्ये एकत्र झाले असतात. चौघे वेगवेगळ्या वातावरणातून आलेत.
विलेम- विलेम स्वीडन मधून आला असतो. विलेमचे व्यक्तिमत्व लोकांवर लगेच प्रभाव पडणारे असते. तो दिसायला (खूपच) देखणा असतो, दयाळू ह्रदयाचा असतो. त्याने त्याचे करियर म्हणून अभिनय निवडला असतो. तो आणि ज्यूड एकत्र राहत असतात.
जेबी- जेबी कृष्णवर्णीय असतो, समलैंगिक असतो. तो सेकंड का थर्ड जनरेशन विस्थापित परिवारातून असतो. तो चित्रकार असतो. स्वतःच्या आयुष्यातल्या, आणि खासकरून त्याच्या तीन खास मित्रांची चित्र काढायला त्याला खूप आवडतं असतात. तो स्वतःच्या कौशल्याबद्दल चांगलाच ठाम असतो. जेबी बोलघेवडा असतो- आणि थोडासा बेरकी असतो.
माल्कम- माल्कम एका श्रीमंत व्यवसायिकाचा मुलगा असतो. चौघांपैकी तो सर्वात गोंधळलेला असतो. तो मिश्रवंशीय असतो, त्यामुळे त्याचे समाजातले स्थान, त्याची लैंगिकता, जोडीदार- या बाबतीत तो चंचल असतो. मात्र- आर्किटेकट् होण्याच्या इच्छेबद्दल त्याला खात्री असते. माल्कम मितभाषी असतो, निरागस असतो.
सरतशेवटी- ज्यूड सेंट फ्रान्सिस. ज्यूड त्याच्या मित्रांसाठी मोठ्ठे गूढ असतो. ज्यूड गणितात खूप हुशार असतो- आणि त्याच्या लॉ कॉलेजमध्ये सुद्धा चमकत असतो. पण त्याच्या भूतकाळाबद्दल तो अजिबातच बोलत नसतो. तो जेव्हा कॉलेजमध्ये आला असतो- तेव्हा त्याची संपूर्ण संपत्ती एका सॅक मध्ये घेऊन आला असतो. माल्कम सारख्याला ह्याची कल्पना करणे सुद्धा अवघड असते. त्याच्या शरीरावर अधूनमधून गंभीर जखमांच्या खुणा दिसत असतात- आणि त्याला नीट चालता येत नसतं. त्याच्या परिवाराबद्दल सुद्धा कुणाला काहीच कल्पना नसते- तो त्याबद्दल आजिबात बोलत नसतो.
पुस्तक सुरु होते तेव्हा हे चौघे कॉलेज ग्रॅज्युएट आहेत. आपापल्या क्षेत्रात धडपड करत आहेत.जेबी कलाकारी करत असतो, माल्कम नोकरी करत असतो. विलेम एका रेस्तरॉंट मध्ये वेटर म्हणून काम करत अभिनय करत असतो, ज्यूड डिस्ट्रिक्ट अटर्निच्या ऑफिस मध्ये काम करत असतो. विलेम आणि ज्यूड एका भंपक अपार्टमेंट मध्ये एकत्र राहत असतात. इथे सगळ्यांच्या आयुष्यात लेखिका एक एक करत डोकावते.
गोष्टीच्या हा टप्पा मला अतिशय जास्त आवडलेला. चार (किंवा तीन.) अत्यंत जिवंत व्यक्तिरेखा रंगवल्या आहेत- त्यांच्या आशा, आकांक्षा, असुरक्षितता सुंदरपणे उभारल्या आहेत. ज्यूड सोडून- ज्यूड बद्दल आपल्याला सुद्धा फारसे कळत नाही. फक्त त्याच्या बालपणी तो सुद्धा विचार करत नाही अश्या भयावह घटना घडल्यात इतकेच कळते. ज्यूडला त्याच्या मित्रांसारखे अनुभवच आले नसतात. त्यामुळे चार लोकांच्यात कसे वागायचे हे तो मित्रांकडून शिकत असतो.
विलेमची व्यक्तिरेखा या भागात मस्त रंगवलीये. (पूर्ण पुस्तकात विलेमचा आर्क ही सगळ्यात चांगली गोष्ट आहे असे मला वाटले.)
या पुढे पुस्तकात ज्यूड आणि विलेमवर फोकस आहे. आणि सोबत- ज्यूडच्या कॉलेजचा हॅरोल्ड नावाचा प्रोफेसर, ज्याला ज्यूड बद्दल खूप ममत्व वाटत असते- तो हि आहे. पण माल्कम आणि जेबी नक्कीच सपोर्टींग पात्रं होतात. इथे माझी पहिली निराशा झाली.
ज्यूडची अत्यंत वेदनादायक कथा हळूहळू पुस्तकाच्या पहिल्या ७५% भागात तुकड्यातुकड्यांमध्ये समजते. तसेच, वर्तमान घटनासुद्धा वेदनादायकच आहेत. (पुस्तकाच्या एका भागात- एका अत्यंत किळसवाण्या आणि वाईट आणि ज्यूडसाठी दुःखद गोष्टीचे इतके बिल्डप आणि वर्णन आहे- की मी अवाक राहिलेलो. का ? असा प्रश्न मनात आलेला. इतके वर्णन खरेच गरजेचे आहे का ?) विलेम या सगळ्यात ज्यूडसोबत असतो.
तर यापुढे विलेम आणि ज्यूडच्या जीवनाचे वर्णन कथेत आहे.
मत-
लेखिकेची लेखनशैली सुरेखच आहे- वाद नाहीच. उदा- खालील काही ओळी जबर आवडल्या-
विलेम, महत्वकांक्षेवर:
ज्यूडच्या गणिताच्या वयोवृद्ध प्रोफेसरांच्या दफनविधितील दुसऱ्या एका गणिततज्ञाने दिलेली युलॉजी-
देण्यासारख्या बऱ्याच गोष्टी आहेत- पण थांबतो.
लेखनशैली चांगली आहे पण पुस्तक सहन होण्यापालिकडचे आहे. एकामागून एक भावनिक स्फोट- असे पुस्तकाचे रूप आहे. मोठा धक्का पचवण्यावरच पुस्तक आहे. पण एकामागून एक येणाऱ्या वाईट गोष्टी कोणालाही हताश करून पुस्तक ठेवायला लावतील अश्या आहेत. पण दुसऱ्या बाजूला पुस्तक पकड घेणारं आहे, त्यामुळे थांबत थांबत का होईना, ज्यूड आणि विलेमचे होते काय, यासाठी पुस्तक वाचावे लागले. पण फक्त वेदनादायी घटनांची मालिका इतकाच प्लॉट- हे पचत नाही. लेखनशैली कितीही चांगली असली तर असे उद्दिष्ट असलेले पुस्तक यापुढे उचलण्याचे धारिष्ट्य होणार नाही.
1 Dec 2021 - 12:55 pm | जेम्स वांड
उत्तम विवेचन असणारा रिव्यु, ह्या पुस्तकावर अजूनही एकही हिशेबी अमेरिकन प्रोडक्शन हाऊसनं सिरीज बनवण्याची तसदी घेतली नाही हे नवल वाटतं...
2 Dec 2021 - 11:33 am | तुषार काळभोर
+१ टू
उत्तम विवेचन असणारा रिव्यु
ह्या पुस्तकावर अजूनही एकही हिशेबी अमेरिकन प्रोडक्शन हाऊसनं सिरीज बनवण्याची तसदी घेतली नाही हे नवल वाटतं.
>> कदाचित वरील प्रतिसादात लिहिल्याप्रमाणे जास्त sadistic असल्याने सिरीज योग्य मटेरियल वाटलं नसावं कोणाला अजून.
1 Dec 2021 - 1:10 pm | जेम्स वांड
हे वाचतोय, यक्षांची देणगी, नारळीकर कमाल आहेत राव, ह्यातील गंगाधरपंतांचे पानिपत आणि उजव्या सोंडेचा गणपती ह्या कथा तुफान आवडतात कायमच.
##########################
काल पोरीला हान्स ख्रिश्चन अँडरसनच्या फेअरीटेल्स मधली "द एल्फ माऊंड" (मराठीत बऱ्याच आधी टिल्यांचे टेकाड ह्या नावाने) वाचली होती. हान्स ने जबरी रंगवल्या आहेत ह्या परीकथा, हरखून गेलेली पोर पावती होती त्याची.
1 Dec 2021 - 2:39 pm | जेम्स वांड
डॉक्टर वर्गीस कुरियन ह्यांचे शतकीय जन्मवर्ष असल्यामुळे आजपासून खालील पुस्तक वाचायला घेणार. ह्या अवलिया माणसाचा प्रवास आणि त्यांनी केलेलं महान कार्य ह्याने खरेच छाती दडपून जाते, जगात पहिल्यांदा म्हैशीच्या दुधाची मिल्क पावडर बनवणे ते पण तत्कालीन डेअरी व्यवसायात दादा असणाऱ्या ब्रिटिश अन इतर युरोपियन एक्सपर्ट लोकांनी मना करून हात वर केल्यावर, ते ही स्वतःचा देश थर्ड वर्ल्ड असताना,
राष्ट्र अशीच निर्माण होत असतील नाही का ?
2 Dec 2021 - 10:46 am | कॉमी
मलाही हे वाचायचे आहे. आमच्या शाळेचे मुख्याध्यापक मोने सर (अत्यंत उत्तम शिक्षक)- त्यांचे आवडते पुस्तक होते हे.
2 Dec 2021 - 1:10 pm | जेम्स वांड
हे पुस्तक म्हणजे एक अनुभव आहे, तुमचा वाचनाचा आवाका पाहता तुम्ही आधी वाचले असेल असे वाटले होते मला, असो हरकत नाही आत्ता वाचा मिळवून 👍 , सुंदर अनुभव आहे हे पुस्तक, बरं झालं मी काही स्पॉईलर्स दिले नाहीत ते 😅
2 Dec 2021 - 10:19 pm | गुल्लू दादा
तस्लिमा नसरीन लिखित आणि लीना सोहोनी अनुवादित 'लज्जा' सध्या वाचतोय.
2 Dec 2021 - 10:54 pm | जेम्स वांड
रावपर्व हे हल्ली हल्लीपर्यंत वाचलेल्या राजकीय चरित्रांपैकी द बेस्ट म्हणावं इतकं आवडलं. सहसा चरित्र म्हणलं का चरित्रकार हा मुख्य पात्राच्या प्रेमात बुडालेला असतो, त्याने केलेल्या राजकीय लटपटी खटपटी, जुगाड इत्यादींवर मग "काळाची गरज" "राजकीय चातुर्याचा प्रत्यय" वगैरे लेबले लावून मखमली आच्छादन ओढले जाते.
रावपर्व त्याबाबतीत वेगळे आहे, राव स्वतः कसे होते हे सांगायला लेखकांनी कुठेही संकोच केलेला नाही, मग ते त्यांचे बौद्धिक तेज असो वा राजकीय संधीसाधुपणा, कुठलेही विशेषण हातचे राखून किंवा समन्वयवादी प्रकारे वापरलेले नाही, रावांच्या इनसिक्युरिटीज, त्यांचे समज धारणा, त्यांचे तांत्रिक चंद्रस्वामी वगैरेंच्या जवळ असणे इत्यादी निरक्षीर विवेकाने मांडलेले वाचणे चांगले वाटले, आर्थिक उदारीकरण करतानाही केलेले राजकीय खेळ, अपरिहार्यता, डाव प्रतिडाव सगळे नीट मांडलेले आहेत एकदम.
मी तरी एका बैठकीत फडशा पाडला, जरूर वाचावे असे रेकमेंड करेन.
रावपर्व 👍 👍 👍
- (समीक्षक) वांडो
9 Dec 2021 - 2:41 pm | गुल्लू दादा
लक्ष्मण गायकवाड लिखित 'उचल्या' हे पुस्तक वाचतोय. 10 च पाने झालीत पण भन्नाट वाटतंय.
9 Dec 2021 - 5:22 pm | मुक्त विहारि
बरीच मोठी लिस्ट मिळेल
9 Dec 2021 - 10:14 pm | जेम्स वांड
लेखक अरुण शौरी, फतवा ह्या एकंदरीतच चमत्कारिक धार्मिक प्रकरणावर उत्तम भाष्य केले आहे, फतवे, ते जारी करणाऱ्या धार्मिक संस्था, त्यांचा इतिहास, फतव्यांचे समाजात असलेलं स्थान, धार्मिक जीवनात लोकांवर असलेला/ नसलेला फतव्यांचा पगडा इत्यादीवर उत्तम भाष्य केले आहे.
9 Dec 2021 - 10:24 pm | Bhakti
उशीरा हाती पडलेलं पुस्तक 'एक होता कार्व्हर' महाविद्यालयात असताना वाचलं असते तर Botony आणखिन आवडलं असत.
9 Dec 2021 - 10:34 pm | जेम्स वांड
शशी थरूर ह्यांच्या ऑक्सफोर्ड युनियन डिबेट सोसायटीमधील सुप्रसिद्ध भाषणावर आधारित पुस्तक, त्या भाषणाचे आपण एकेकाळी बेकार फॅन होतो, जमैकन, भारतीय, स्कॉट्स अश्या कैक प्रतिनिधींसमोर खाशा ऑक्सफोर्डमध्ये जाऊन "गुड ओल्ड ब्रिटिश डेज" मध्ये रुळलेल्या इंग्रज लोकांचे अक्षरशः कपडे काढणारं भाषण तिच्यायला.
22 Dec 2021 - 11:41 am | जेम्स वांड
हाती घेतलेले नवीन टायटल
वाचन सुरू करतोय, वाचून झाल्यावरच रिव्यु, रेकमेंडेशन टाकण्यात येईल.
22 Dec 2021 - 12:25 pm | गुल्लू दादा
सर नक्की review टाका. मी वाट बघतोय. धन्यवाद.
22 Dec 2021 - 12:54 pm | जेम्स वांड
बाकी काही म्हणा, सर म्हणू नका, नोकरी धंद्यातून वेळ काढून वाचतोय, थोडं लेट होईल पण नक्की रिव्यु करेनच मी, धन्यवाद गुल्लू दादा.
22 Dec 2021 - 1:26 pm | प्रचेतस
भारीच, बॅटल ऑफ कॅमल, बॅटल ऑफ सिफिन, बॅटल ऑफ नहरवान सगळं असेल त्यात. मजा येते हे वाचायला.
16 Jan 2022 - 5:55 pm | कुमार१
अक्षरनिष्ठांची मांदियाळी
लेखक अरुण टिकेकर
नुकतेच वाचले
त्यावर स्वतंत्र लेख इथे :
https://www.misalpav.com/node/49778
16 Jan 2022 - 6:54 pm | तुषार काळभोर
Rukmini S यांचं Whole Numbers and Half Truths हे पुस्तक सध्या वाचतोय.
सांख्यिकीविषयी जे म्हटलं जातं, की “statistics are like bikinis. What they reveal is suggestive, but what they conceal is vital.” याचा प्रत्यय देणारं हे पुस्तक आहे. बऱ्याच सर्वेक्षण आणि पाहण्यांमधून भारताचं, भारतीयांचं, भारतीय समाजाचं जे चित्रण समोर येतं, ते प्रत्येक वेळी खरं असतंच असं नाही.
पुस्तकाची सुरुवात पोलीस केसेस च्या statistics ने होते. उदाहरण म्हणजे दरवर्षी किती प्रकारचे किती गुन्हे घडले, याचे आकडे National Crimes Records Bureau तर्फे प्रकाशित केले जातात. पण गोम अशी आहे की ते आकडे FIR मध्ये लिहिलेल्या गुन्ह्यांवर आधारित असतात. उदाहरणार्थ, एखाद्या स्त्रीचं अपहरण करून हत्या केली, तर त्याची NCRB मध्ये नोंद खून अशी होते. अपहरणाची नोंद होत नाही.
किंवा घरच्यांच्या मनाविरुद्ध पळून जाऊन लग्न होणाऱ्या घटनांत मुलीकडचे लोक मुलीचं अपहरण झाल्याची तक्रार नोंदवतात. नंतर उघडकीस येतं की ती स्वखुशीने गेलेली असते, पण याची नोंद अपहरण म्हणून झालेली असते. आणि या अपवादात्मक घटना नसतात. बहुसंख्य असतात.
अशा अनेक धक्कादायक गोष्टी लेखिकेने स्वतः विविध सर्वे आणि सांख्यिकीचा आणि खऱ्या परिस्थितीचा अभ्यास करून लिहिल्या आहेत.
त्यामुळे असे सर्वे आणि सांख्यिकी वरून मीडिया स्वराच मत बनवतात आणि ते आपल्यावर लादण्याचा प्रयत्न करतात. त्यामुळे असे आकडे सांभाळून वाचणेच योग्य.
21 Jan 2022 - 10:21 am | Bhakti
रोचक !
18 Jan 2022 - 1:01 pm | प्रचेतस
पहिल्या लॉकडाऊनपासून सुरू केलेले महाभारत हरिवंशासहीत (११ खंड) संपूर्ण वाचून झाले.
आता भारताचार्य चिं. वि. वैद्य यांनी लिहिलेला महाभारताचा उपसंहार हा खंड वाचतोय. नुसती अनुक्रमणिका बघूनच दडपून जायला होतेय.
21 Jan 2022 - 10:20 am | Bhakti
+१
21 Jan 2022 - 10:19 am | Bhakti
वॉल्डनकाठी विचार-विहार’ अनुवाद दुर्गा भागवत (१९६५)काही बदलांसह या ग्रंथाची दुसरी आवृत्ती २०२१ ला मॅजेस्टिक प्रकाशनातर्फे प्रसिद्ध झाली आहे.
मस्तच आहे..वाचतेयं!😃
22 Jan 2022 - 10:41 am | विजुभाऊ
सुंदर धागा आहे.
नवे काही तरी वाचायचा विचार करतोय. उद्या पहातो बाजारात कोणते पुस्तक मिळतय त्यावर ठरेल.
22 Jan 2022 - 9:00 pm | गुल्लू दादा
अच्युत गोडबोले यांचं झपूर्झा वाचतोय.
5 Feb 2022 - 8:17 am | कॉमी
एक दोन "सिरीयस" पुस्तक वाचत होतो, ती अगदी वाचवेनात म्हणून दिली सोडून. मग बालपणी वाचलेल्या सिरीज कडे हात वळला- पर्सी जॅक्सन. रिक रिऑर्डन नावाच्या लेखकाची धमाल सिरीज आहे ही. पहिल्या पुस्तकाचे नाव आहे- द लाईटनिंग थिफ.
पर्सी जॅकसन आणि इतर 'demigods' च्या गोष्टी या पुस्तकांत आहेत. Demigod म्हणजे अमर्त्य ऑलिम्पियन देवता आणि मर्त्य मानवांची मुले. ग्रीक कथांमध्ये असे डेमीगॉड्स जागोजागी आढळतात. ग्रीक कथांमधले काही सुप्रसिद्ध डेमीगॉड्स म्हणजे हर्क्युलस, पर्सिअस, मायनॉस, जेसन, अकिलीस, ओडिसिअस. यातली काही नावे ग्रीक महाकाव्ये इलियड (अकिलीस) आणि ओडिसी (ओडिसिअस) मधली प्रमुख पात्रे आहेत.
ग्रीक मायथॉलॉजी अतिशय रंजक आहेच, पण त्याचा एकंदरीत बाज खूपच वेगळा आहे. मुळात ऑलिम्पियन देवांची कल्पना ही अगदीच वेगळी आहे- हिब्रू 'देवा'च्या कल्पनेपेक्षा मैलोन मैल दूर. ग्रीकांचे दैवत्व केवळ काही अमूर्त कल्पनांचे किंवा निसर्गाच्या तत्वांचे नियंत्रक इतकेच असते. देव माणसांपेक्षा खूप ताकदवान असतात इतकेच. बाकी ते सुद्धा लोभ, मोह, मत्सर यांपासून सुटलेले नाहीत. उलट ग्रीक देव बऱ्याचदा ताकदीच्या धुंदीतच असतात. पर्सी जॅकसन मध्ये ग्रीक कथांचा आत्मा बरोबर पकडून आधुनिक युगात ग्रीक देवतांना, राक्षसांना, टायटन्सना मिसळले आहे.
पुस्तके लहान मुलांसाठी असली तरी अगदीच रंजक आहेत.
लाईटनिंग थिफ वाचले आणि ग्रीक कथांमधून बाहेर यावं वाटेना. लगेच मॅडेलिन मिलर यांची सर्सी (Circe) कादंबरी सुरु केली. आतापर्यंत तर छानच आहे. सर्सी ही सूर्यदेव हेलीऑसची मुलगी. तिच्या नजरेतून ओडीसीचा काही भाग- असे पुस्तकाचे रूप आहे.
23 Feb 2022 - 7:42 pm | कॉमी
सर्सी वाचून झालं. छान वाटलं पुस्तक. ग्रीक पुराणकथा नेहमी आवडायच्याच, पण काही माहीत असलेल्या कथांमधले डोके भांजाळून टाकणारे डिटेल्स या पुस्तकात आहेत.
पुस्तकाला एक सलग अशी कथा नाहीये. सर्सी सूर्यदेवाची आणि एका 'निम्फ'ची (निम्फ म्हणजे ओशानॉस या जलदेवतेच्या मुली) मुलगी असते. तिच्या लहानपणी तिच्याकडे कोणत्या विशेष शक्ती आढळल्या नसतात. पण, ती रक्ताने देवीच असते. आणि देव देवी असणे म्हणजे अमर असणे. तिचे बालपण काही शतकाचे असते- प्रोमॅथ्यूसने आग द्यायच्या आधी थंडीत मरणारे ते बलाढ्य साम्राज्य उभारून, लांबलांबच्या समुद्रसफरी करणारे- असा मानवजातीचा प्रवास तिच्या बालपणात झाला असतो.
सर्सी दिसायला फारशी सुंदर नसते, तिचा आवाज कर्णकर्कश्श असतो. तिला दोन भाऊ आणि एक बहीण असतात, जे एकतर तिला खिजगणतीत घेत नसतात किंवा तिचा द्वेषच करत असतात.
सर्सीला मर्त्य मानवांबद्दल खूप उत्सुकता वाटत असते. तारुण्यातल्या सर्सीची तिच्या शक्तीशी आणि माणसाशी एकत्रच ओळख होते. ग्लाउकस नावाचा तरुण मासेमार सर्सीच्या आवडीच्या बेटावर येतो, आणि सर्सी त्याला मासे मिळवून मदत करते. सर्सी ही ग्लाउकससाठी सगळ्यात सुंदर व्यक्ती असते, तो तिचा निस्सीम चाहता झाला असतो. सर्सीला आजपर्यंत इतके आवडून घेणे माहीतच नसते, आणि ती सुद्धा त्याच्याशी लग्न करायची स्वप्नं पाहू लागते. पण हेलिओस मर्त्य आणि देवीमध्ये लग्न शक्य नसल्याचे सांगतो. ह्रदयभंग झालेली सर्सी वेगळाच विचार करते- सर्व देवांचे वडील-क्रोनोसचं रक्त ज्या जमिनीवर सांडलं असतं, तिथं फार्माका नावाची फुलं उगवत असतात. कदाचित त्या फुलांनी ग्लाउकस देव होईल ? तिचा अंदाज बरोबर ठरतो, आणि ग्लाउकस एक जलदेवता बनतो. हेलिओस आणि इतर देवता मंडळी सर्सी वर चिडत नाहीत, कारण झालेली गोष्ट फुलांमुळे झालीये असं त्यांना वाटतंच नसतं, देव होणे हे ग्लाउकसच्या प्राक्तनात आहे म्हणूनच ते होऊ शकलं, सर्सी किंवा फार्माकामुळे नाही, असं त्यांना वाटत असतं. मात्र सर्सीला मनोमन वाटत असतं कि फार्माकामध्येच कोणत्याही व्यक्तीचं खरं रूप बाहेर आणण्याची शक्ती आहे.
दुर्दैवाने देवत्व मिळववल्यावर सर्सी ग्लाउकसची देवी राहत नाही. तो तिच्याकडे दुर्लक्ष करून सिला (Scylla) नावाच्या अतिशय सुंदर निम्फच्या मागे लागतो. मत्सराने आंधळी होऊन सर्सी सिलाच्या तलावात फार्माकाचा रस टाकते- तिचं खरं रुप (जे सर्सीच्या मते स्वार्थी आणि अप्पलपोटी असं असत) जगासमोर यावं म्हणून. पण होतं वेगळंच, सिला एका सहा डोकी असलेल्या भल्याथोरल्या राक्षसामध्ये परिवर्तित होते, आणि शरमेने पळून जाते. हेलिओस आणि इतर देव पुन्हा आधीचाच तर्क बांधून सर्सीला दोष देत नाहीत. ग्लाउकस सुद्धा खांदे उचकवून विषय सोडून देतो आणि दुसरी सुंदर निम्फ पाहून तिच्या मागे लागतो. पण पश्चाताप सर्सीला पोखरू लागतो- सिला इतकी वाईट नक्कीच नव्हती. पुढे हेलिओस आणि इतर देवतांच्या लक्षात येतं की सर्सी आणि तिच्या भावंडांमध्ये काही शक्ती आहेत- ज्याला ते चेटूक म्हणतात. म्हणजे सर्सी आणि तिचे भावंडं पहिले चेटके चेटकीणी आहेत. सिला ही सर्सीची नातेवाईकच असते, त्यामुळे आपल्या रक्ताविरुद्ध चेटूक केल्याबद्दल सर्सीला एका बेटावर एकांतवासाची शिक्षा मिळते.
आणि दैवयोगाने, सर्सीच्या बेटावर जाण्याचा जो समुद्री मार्ग असतो, त्यातल्या एका गुंफेत सिलाने बस्तान बसवले असते. तिची गुहा अश्या जागेवर असते, कि एकतर सिलाच्या कक्षेतून जहाज हाकायला हवं, किंवा चार्बिडीस नावाच्या भोवऱ्यात अडकायचं. सिला गुहेतून जहाजातल्या खलाश्यांना उचलून खात असते. ह्या सगळ्या माणसांच्या मृत्यूचे जबाबदार आपण आहोत हे सर्सीला खलत असत.
एकांतवासात सर्सी आपल्या चेटूक शक्तीचा पुरेपूर अभ्यास करते. इथून पुढे अनेक ग्रीक कथा काही शतकांच्या कालावधीत समोर येतात, ज्यात सर्सीचा संबंध येतो. क्रेट देशाचा राक्षस मायनाटॉर, त्याला मारणारा 'नायक' थिसिअस, डीडॅलस आणि त्याचा मुलगा इकारस (सूर्याच्या जास्त जवळ जाणारा हाच तो.), गोल्डन फ्लिस चोरणारा जेसन आणि त्याची सर्सीपेक्षा कित्येक पटीने मत्सरी प्रेमिका मेडिया, अथेना आणि सर्सी मधले द्वंद्व अशा 'ओडिसी' महाकाव्यातल्या अनेक गोष्टी समजतात.
ग्रीक कथा आवडत असतील तर पुस्तक नक्की आवडेल.
8 Feb 2022 - 6:50 pm | स्मिताके
A Long Way Home - Saroo Brierley written together with Larry Buttrose
स्वतःचं नावही न सांगता येणारा पाच वर्षांचा मुलगा रेल्वेत हरवतो. सुदैवाने त्याचं आयुष्य योग्य रूळ पकडून मार्गी लागतं. अतिशय उत्कंठावर्धक शैलीत लिहिलेली, मनाची पकड घेणारी ही थरारक आत्मकथा. या पुस्तकाचा मराठी अनुवाद (घरपरतीच्या वाटेवरती) तसेच यावर चित्रपटही निघाला आहे (Lion).
8 Feb 2022 - 8:03 pm | कॉमी
रोचक कथानक आहे. Lion बद्दल ऐकलंय, देव पटेल आवडतोच मला.
23 Feb 2022 - 8:19 pm | कंजूस
कॉमी, ग्रीक कथानकवाली सर्सीची गोष्ट थोडक्यात सांगितल्याबद्दल धन्यवाद. कारण हल्ली वाचन वेगात होत नाही आणि पुस्तकं भगराभर क्यूमध्ये आहेत.
ओडिसी रस्त्यावर मिळालं आहे.
प्रचेतस मोठाली पुस्तकं वाचतात आणि त्यांना मजकूर लक्षातही राहतो.
आता युक्रेन रशिया सीमेवरचे सैन्य तसेच राहील आणि पुस्तकसुद्धा येईल .
24 Feb 2022 - 12:49 am | रामचंद्र
हिंदीतलं फारसं काही वाचलं नाही पण अलिकडेच मोहन राकेश यांचे 'आखिरी चट्टान तक' हे छोटेखानी प्रवासवर्णन वाचलं. मोहन राकेश हे तेंडुलकर, बादल सरकार इ. च्या जोडीने प्रसिद्ध असलेले नव्या पठडीतले नाटककार.
साधारण तिशीच्याही आतल्या वयात अंदाजे १९५३ मध्ये उत्तरेतून कन्याकुमारीपर्यंत अगदी निवांतपणे केलेल्या मुशाफिरीचं हे लेखन आहे. गंगाधर गाडगीळांच्या साधारण याच काळात आणि वयात मुंबई ते कन्याकुमारीच्या प्रवासावरच्या, आजही प्रसन्न, टवटवीत वाटणाऱ्या 'गोपुरांच्या प्रदेशात'मध्ये आणि यात काही साम्य आढळते का, अशा कुतूहलाने पुस्तक वाचायला सुरुवात केली.
सुरुवातीलाच भोपाळला मित्र जबरदस्तीने रेल्वेतून उतरवून मुक्काम करायचा लावतो आणि त्या रात्री ते दोघे जेऊनखाऊन भोपाळच्या सरोवरात निवांत नौकाविहाराला जातात, ते वर्णन वाचल्यावर तर खरोखरच एका निवांत भटकंतीचा आस्वाद आपण घेत आहोत असं वाटलं. पुढे प्रवासात भेटलेल्या व्यक्तींच्या कहाण्या, प्रसंग, वर्णन आणि अनुभव वाचल्यावर प्रवास सगळेच करतात पण असं वर्णन करायला लेखकाचीच नजर पाहिजे असं वाटलं. केरळसारख्या सुदूर प्रदेशातल्या एका गावात रस्त्यानं जाताना बाजूच्या एका घराच्या पडवीतलं घरगुती वातावरण बघून लेखकाला आलेली आपल्या घराची आठवण, दक्षिणी घरातल्या त्या कधीही आपलं गाव न सोडलेल्या मुलाची आणि वृद्ध आईची गोष्ट, खास 'उत्तर भारतीय गुणांचा' अर्क असलेला पंजाबी, गोव्यात भेटलेला मराठी तरुण, केरळमधले वास्तव्य, असं अनेक... सर्वच.
एक गंमत सांगायची तर याच्याच जोडीला याच्या इंग्रजी अनुवादाचे 'हिंदू'मध्ये आलेले परीक्षणही वाचनीय आहे आणि त्या लेखातच इंग्रजी आवृत्तीत प्रसिद्ध झालेले भोपाळच्या तलावातल्या रात्रीच्या निवांत नौकाविहाराचे किमान तपशीलात काढलेले रेखाचित्रही सुरेख आहे. हे पुस्तक ई-बुक स्वरूपात इंटरनेटवर नि:शुल्क उपलब्ध आहे.
24 Feb 2022 - 11:34 am | प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे
सलग वाचन काही होईना. वेळ मिळेल तसे वाचत. एक शशी थरुर यांचे 'द पॅराडॉक्सिकल प्राईम मिनिस्टर' संपवले. आणि दुसरं नादिया मुराद यांचं 'द लास्ट गर्ल' सविस्तर निवांतपणे लिहितो. तोवर पोच.
-दिलीप बिरुटे
27 Feb 2022 - 9:35 am | धर्मराजमुटके
टाळेबंदीनंतर वाचनालयात जाणे बंदच झाले. त्यामुळे नवीन वाचन जवळपास शुन्यावर आले. आंतरजालावर वाचण्याची मजा येत नाही. असो.
काल आमचा वर्तमानपत्रवाला बोलला की मटाचे वर्षभराचे पैसे भरले तर अगदी स्वस्तात मिळेल. मी नको म्हणालो. पैसे देऊन घरात घाण कोण आणील.
हल्ली ऑनलाईन मटा पण वाचवत नाही. सगळ्या क्लिकबेटी बातम्या. तशा नसलेल्या बातम्या शोधून वाचायच्या म्हटलं तर १०% पण नसतात.
27 Mar 2022 - 10:06 pm | प्रा.डॉ.दिलीप बिरुटे
डॉ.कुमार सप्तर्शी यांच्या जीवनात आलेल्या अतिमहत्वाच्या एकवीस व्यक्तींच्या व्यक्तिमत्वांचे चित्रण व्यक्तिरंग मधे आलेले आहे. काही त्यांच्या आयुष्यात आलेले तर, काहींचा प्रभाव पडलेल्या अशा व्यक्तींच्या संबंधाने आलेले चित्रण आहे. लोकनायक जयप्रकाश नारायण, एस.एम.जोशी, कर्पुरी ठाकूर, जॉर्ज फर्नांडिस, डॉ. राममनोहर लोहिया, आचार्य दादा धर्माधिकारी, शरद पवार, शंकरराव चव्हाण, प्रधान सर आणि इतर महत्वाचे असे सर्व यांच्याबद्दलचा व्यक्तीत्वाचा विचार यात आहे. प्रा.नागनाथ कोतापल्ले यांची पर्दीर्घ प्रस्तावना आहे.समाजवाद, लोकशाही, धर्मनिरपेक्षता, भारतीय राज्यघटनेतील पायाभूत तत्त्वे इ. मूल्यांची चर्चा या निमित्ताने आहे. भारतात असलेल्या जात आणि धर्मासंबंधीच्या खुळचट कल्पना. त्यामुळे होणारी देशाची वाटचाल सुरु याचीही चर्चा आहेच. पुस्तकाबद्दल अजून इथेही सविस्तर वाचता येईल.
काल आमच्याकडे मराठवाडा साहित्य परिषद ( औरंगाबाद) इथे त्यांच्या या ग्रंथाला प्रा.भगवंत देशमुख विशेष वाड;मय पुरस्काराने त्यांना गौरविण्यात आले. तेव्हा त्यांची भेट झाली. गप्पा झाल्या. जेवणही सोबत घेतले. या निमित्ताने पुस्तकाची आठवण झाली.
-दिलीप बिरुटे
18 Apr 2022 - 12:32 pm | प्रचेतस
लॉकडाऊन पासून सुरू केलेले महाभारताचे सर्व खंड हरिवंशासहित वाचून संपले. भारताचार्य वैद्य यांनीं लिहिलेला महाभारत उपसंहार हा बृहतखंड देखील वाचून झाला.
आता डॅन ब्राऊनचे 'ओरिजिन' सुरू केलेय.
18 Apr 2022 - 6:47 pm | कॉमी
लँग्डन मालिकेतील इन्फर्नो आणि ओरिजिन सोडून बाकीची वाचलीयेत.
आत्ता लेफ्टनंट जनरल जमिरुद्दीन शाह यांचे आत्मचरित्र वाचतोय- "सरकारी मुसलमान". हे नासिरुद्दीन शहांचे थोरले भाऊ आहेत. अगदी रोचक पुस्तक आहे. त्यांची लिहिण्याची साधी सोपी नर्मविनोदी शैली खूप आवडली.
18 Apr 2022 - 9:58 pm | तुषार काळभोर
डॅन ब्राऊनची मला आवडलेली पुस्तके पसंती क्रमाने
दा विंची कोड
डिजिटल फॉर्ट्रेस
एंजल्स अँड डेमन्स
डिसेप्शन पॉइंट
ओरिजिन
लास्ट सिम्बॉल आणि इन्फर्नो विशेष आवडली नाहीत. तशी बरी आहेत, पण डॅन ब्राऊनच्या कीर्तीला साजेशी वाटली नाहीत. कदाचित प्रकाशकासोबत असलेला करार वेळेत पूर्ण करण्यासाठी लिहिली असतील.
18 Apr 2022 - 10:00 pm | धर्मराजमुटके
ही सगळी पुस्तके माझ्या संग्रही आहेत पण 'ओरिजिन' काही केल्या आठवत नाहिये. नक्की काय प्लॉट आहे याचा ?
18 Apr 2022 - 10:03 pm | प्रचेतस
ओरिजिन अगदी अलीकडचं आहे. स्पेनचे गुगेनहाईम म्युझियम मध्यवर्ती आहे.
18 Apr 2022 - 10:09 pm | धर्मराजमुटके
धन्यवाद ! बहुतेक वाचले असावे. संग्रही असण्याबद्द्ल साश़ंक आहे. अधाशासारखे खूप वाचत सुटल्यामुळे काय काय वाचले ते लक्षात रहात नाही. बहुतेक वेळा पुस्तकाची ५-२५ पाने वाचल्यावर ट्युबलाईट पेटते.
18 Apr 2022 - 10:28 pm | तुषार काळभोर
स्पेनमधील काही गोष्टी पुस्तक वाचताना पहिल्यांदाच कळल्या.
उदा. ते संग्रहालय. ती विचित्र आकाराची इमारत. काहीशे वर्षांपासून बांधकाम सुरू असलेलं एक चर्च. तिथली राजेशाही. जनरल फ्रँको दुसऱ्या महायद्धाचा समकालीन असल्याचा (आणि मुसोलिनी आणि हिटलर सोबत संपल्याचा) माझा समज होता :) पण तो तर अगदी आपली आणीबाणी पाहून गेला :D
बाकी मध्य युरोपियन देशांच्या मानाने स्पेन आणि पोर्तुगाल हे एकेकाळचे जागतिक राज्यकर्ते जागतिक राजकारणात बरेच शांत असतात.
18 Apr 2022 - 10:22 pm | तुषार काळभोर
कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि नेहमीप्रमाणे symbology , कला, इतिहास, आख्यायिका, ख्रिश्चन धर्म यांचा मेळ.
बाय द वे, अशी मला रोमन कॅथोलिक आणि प्रोटेस्टंट असे दोनच पंथ ख्रिश्चन धर्मात आहेत, असा गैरसमज होता. पण ओरिजीन वाचताना कळलं, की अगदी शंभर सदस्य असणारं एखादं चर्चसुद्धा आम्ही स्वतंत्र आहोत, अशी भूमिका घेतं :)
रॉबर्ट Langdon मालिकेतील पुस्तके वाचताना निम्मा वेळ इंटरनेट वर संदर्भ आणि माहिती शोधण्यात जातो.
28 May 2022 - 7:47 am | प्रचेतस
डॅन ब्राउनच्या ओरिजिन नंतर महारोग्यांच्या आयुष्यावरील गोनीदांचं आनंदवनभुवन झपाट्याने वाचून काढलं. अप्रतिम.
आता महामहोपाध्याय वा. वि. मिराशी यांनी लिहिलेले कालिदासाचं अभ्यासपूर्ण चरित्र वाचायला सुरू केलंय.
कालिदास
प्रस्तुत 'कालिदास' ग्रंथात कालिदासविषयक विविध प्रश्नांची विस्तृत आणि साधार चर्चा केली आहे. प्रथम त्याच्या कालाविषयी विद्वानांनी पुरस्कृत केलेल्या विविध मतांची चिकित्सक छाननी करून तो गुप्तकालात ख्रिस्तोत्तर चौथ्या, पाचव्या शतकात होऊन गेला हे विविध प्रमाणांनी सिद्ध केले आहे. नंतर त्याच्या कालातील राजकीय, धार्मिक, सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थिति वर्णिली आहे. तिस-या प्रकरणात त्याच्या जन्मस्थानाचा जटिल प्रश्न सोडवला आहे. चौथ्या प्रकरणात त्याच्या ग्रंथांवरून व इतर साधनांवरून त्याचे चरित्र, विद्वत्ता, स्वभाव इत्यादिकांविषयी माहिती गोळा करून दिली आहे. पुढील दोन प्रकरणात त्याच्या काव्यांची आणि नाटकांची विपुल उदाहरणे उद्धृत करून दिली आहेत. पुढे त्याच्या ग्रंथांच्या गुणदोषांची सविस्तर चर्चा केली आहे. नंतर त्याचे धर्म, समाज, राजकारण, शिक्षण इत्यादी विविध विषयांवरील विचार गोळा केले आहेत. शेवटच्या प्रकरणात त्याच्या ग्रंथांचा उत्तरकालीन ग्रंथकारांच्या ग्रंथांवर झालेला परिणाम दाखविला आहे. प्रस्तुत ग्रंथात इतर संशोधकांच्या मतांचा केवळ अनुवाद नसून बहुश्रुत वाचकांस त्यातील प्रत्येक प्रकरणात नवीन संशोधन, माहिती व विचार आढळतील. त्यातील विवेचनात 'नामूलं लिख्यते किश्चिन्नानपोक्षितमुच्यते' हा नियम तंतोतंत पाळला आहे. शेवटी, गेल्या दीड हजार वर्षांत अनेक मान्यवर कवींनी कालिदासाला वाहिलेल्या आदरांजलींचे श्लोक देऊन अभ्यासकांना उपयुक्त होईल अशी संदर्भ ग्रंथांची यादी जोडली आहे.
हा 'कालिदास' ग्रंथ केवळ 'अपूर्व' आहे असे प्रशंसोद्गार अनेक तज्ञांनी काढले आहेत.
28 May 2022 - 9:38 am | जेम्स वांड
पुस्तकाचे कव्हर पेज टाकता आले इथं धाग्यात तर बघा ना. मजेशीर वाटत आहे पुस्तक, एकदम इंटरेस्टिंग विषय.
28 May 2022 - 11:45 am | प्रचेतस
कालिदास जबरदस्तच आहे. मुखपृष्ठ टाकण्याचा प्रयत्न करतो.
28 May 2022 - 12:03 pm | प्रचेतस
मुखपृष्ठासहित पुस्तकच येथे उपलब्ध आहे.
28 May 2022 - 10:17 am | कॉमी
कालिदास अतिशय रोचक वाटत आहे. आरकाईव्ह वर हिंदीतून मिळाले.
सध्या मी सुद्धा महाभारत वाचायला चालू केले आहे. मला खरेतर संस्कृत श्लोक, आणि त्याचा आधुनिक भाषेतून मराठी/इंग्रजी अनुवाद असे हवे होते. पण तसे कुठे सापडले नाही. काही साईट्स वर आहे, पण साईट नको. किंडलवरच वाचायचे आहे.
त्यामुळे सध्या तरी निव्वळ इंग्लिश मध्ये वाचणे चालू आहे. पुढे हे मिशन संपल्यावर संस्कृत-मराठी महाभारताची फिजिकल कॉपी घेईन म्हणतो.
विवेक देब्रॉय ह्यांनी केलेले दहा खंडांमधले अनुवादित महाभारत वाचत आहे. भाषा सरळसोपी आधुनिक इंग्रजी आहे. फार तळटिपा देऊन वाचकाचे डोके भांजाळणे मुद्दामून टाळले आहे. जिथे गरज असेल तिथेच तळटिप दिली आहे. (म्हणजे शक्र म्हणजे इंद्र होय, पार्थ म्हणजे अर्जुन होय, सुबालाचा मुलगा म्हणजे शकुनी होय इत्यादी.)
महाभारतातल्या किती गोष्टी माहित नाहीत असे आत्तापर्यंत वाचले त्यावरून वाटत आहे.
28 May 2022 - 12:02 pm | प्रचेतस
महाराष्ट्र राज्य साहित्य संस्कृती महामंडळाने हे पुस्तक पुन्हा प्रकाशित केले आहे. तसेच त्याची PDF मंडळाच्या संस्थळावर उतरवून घेण्यासाठी उपलब्ध आहे.
मला मात्र छापील पुस्तकच वाचणे आवडत असल्याने पुण्यातील शासकीय ग्रंथागारात जाऊन विकत घेतले.
बाकी महाभारताचा किसारी मोहन गांगुली यांनी केलेला अनुवाद हा इंग्रजी अनुवादांत प्रमाण मानला जातो. तो या संस्थळावर उपलब्ध आहे.
बाकी संस्कृत श्लोक आणि मराठी इंग्रजी अनुवाद असे एकत्र मिळणे जवळपास अशक्य आहे. मी मूळचे संस्कृत श्लोक बघण्यासाठी संस्कृत डॉक्युमेन्ट्स साईटवर जाऊन भांडारकर आणि कुंभकोणम प्रतीतून संदर्भ घेतो.
28 May 2022 - 5:12 pm | कंजूस
वाचेन.
5 Jun 2022 - 9:40 pm | कंजूस
काळ,जन्मस्थान,आणि त्या काळची राजकीय परिस्थिती प्रकरणं वाचताना इतिहासाची उजळणी होते. योगायोगाने वाचनालयातून आणलेलं ' संपूर्ण कालीदास कथा' - वि.वा.हडप हे पुस्तक हाताशी आहे. संस्कृत भाषेतील गोडवे ती समजल्याशिवाय काही कामाचे नाहीत. तेव्हा मराठीत जे काही दिलंय त्यावर समाधान मानणे आलं. छत्री नसली की डोरलं वापरतो तसं.