डुक्करताप, मी अन घबराट

छान पध्दतीने तुमचा अनुभव लिहला आहे तुम्ही... !

मुलगा ठीक आहे हे वाचून हायसे वाटले.. मुलांची काळजी घ्या.

***

तुझ सम नाही दुसरा ध्वज
तुझ सम नाही दुसरा देश
तुझ्यासाठीच जगणे हेच ध्येय
स्वप्न माझे अर्पावा तुझसाठी हा देह !

तुमचा हा अनुभव अतिशय जिवंत व विचार करायला लावणारा वाटला. माझ्यासारख्या चिंतातुर जंतुवर अशी वेळ आली असती तर मी माझ्यासकट सगळ्या घरादाराला उदास करुन त्रास दिला असता. तुम्ही हे फारच धीराने हाताळले आहे.

हर शख्सको अपना बनाके देख लिया
मिलेंगे ना किसीसे ये दिलमें ठानी है|

आपला लेख, अनुभव मांडण्याची पद्धत आणि एकंदरच आपण हा प्रसंग ज्या पद्धतीने हाताळला ते अतिशय कौतुकास्पद आहे. त्याबद्दल सर्वप्रथम तुम्हाला दाद देतो.

काही गोष्टी मात्र खटकल्या. त्यावर लिहिणे क्रमप्राप्त आहे.

नायडुमधे खरेच यापेक्षा चांगले उपचार मिळु शकतील?
कदाचित नाही मिळू शकले असते. पण जी साथ सध्या सुरू आहे तिच्यावरील उपलब्ध उपचार फक्त त्याच ठिकाणी असतील, तर चांगले- वाईट हा मुद्दाच तिथे गैरलागू आहे. तुमच्या मित्रांनी दिलेला सल्ला अगदीच वायफळ नव्हता, एवढेच सांगू इच्छितो.

तिथले डॉक्टर एव्हढी आस्था दाखवतील? ते एव्हढे क्वालिफाईड असतील? असतील तर मग त्यांनी असेच हॉस्पीटल उघडुन खोर्‍याने पैसा का नाही ओढला?
हे प्रश्न प्रचंड गैरलागू, आणि अपमानकारक वाटले. "स्वतःचे हॉस्पिटल उघडून खोर्‍याने पैसा ओढणारा डॉक्टर हुशार आणि सरकारचा पगारी डॉक्टर सुमार कुवतीचा" ही मांडणी मनाला प्रचंड क्लेश देऊन गेली. मी या व्यवस्थेत काम केले आहे आणि मला येथील डॉक्टरांच्या अडचणी माहिती आहेत. त्याबद्दल विस्ताराने लिहिले असते, पण विषयांतर होईल. (कदाचित तुम्हाला थेट असाच अर्थ अपेक्षित नसावा, करेक्ट मी इफ आय एम राँग)

अन तिथे गेल्यावर नसलेला विषाणुसंपर्क होणार नाही याची काय खात्री?
हा मुद्दा समजण्यासारखा आहे. पण काळजी घेता आली असती.

शिवाय स्वाईन फ्लु खरेच एव्हढा जीवघेणा आहे? मग अमेरिकेत, इंग्लंडमधे त्याबाबत लोकांना आता निर्धास्त का रहायला सांगताहेत?
हे ही पटले. आपल्याकडे फोबिया पसरला आहे काही प्रमाणात.

अन त्यावर म्हणे एकमेव औषध म्हणजे टॅमी-फ्ल्यु. हे म्हणजे वंडर ड्रग झाले....
यात काय चुकीचे आहे, कळले नाही.

स्वाईन फ्ल्यु जर माणसात आत्ताच आला असेल तर त्यावरचे औषध आधीपासुन बाजारात कसे? अन मग ह्या मॅजिकल रेमेडीचा उल्लेखही वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशनच्या वेबसाईटवर का नाही?
रोग नंतर औषध आधी, असे काहीही झालेले नाही. रोग (पक्षी: व्हायरस) जुनाच आहे. टॅमिफ्लु (ओसेल्टामिविर) हे अँटीव्हायरल आहे. तशी अनेक औषधे आहेत. पण या व्हायरसवर हे औषध गुणकारी असल्याचे सिद्ध झाले आहे. त्यात शंका घेण्यासारखे काय आहे?
ड्ब्ल्यु एच ओ च्या वेबसाईटवर तुम्हाला हे दिसले नाही? आश्चर्य आहे. जागतीक आरोग्य संघटनेचे निर्देश आहेत माझ्याजवळ. हवे असल्यास तुम्हाला ई मेल करू शकतो मी.

खटकलेल्या मुद्द्यांबद्दल, आणि तेसुद्धा लोकांचे गैरसमज होवू नयेत म्हणून मी हे सर्व लिहिले. कृपया पर्सनली काहीही घेऊ नये.

"Great Power Comes With Great Responsibilities"

केवळ अ‍ॅन्टीव्हायरल उपचारामुळे व डॉक्टरवरील विश्वासामुळे चिंतेचा व्हायरस पुनेरी यांनी पसरु दिला नाही. अशा वेळी निर्णय घेणे खुपच अवघड असते. विवेक व भावना यांचे द्वंद्व चालु होते.
प्रकाश घाटपांडे
आमच्या अनुदिनीत जरुर डोकवा.

लेक ठीक आहे वाचून हायसे वाटले. काळजी घ्या. माझ्या मुलाला गेल्या वर्षी फ्ल्यू आणि त्यातच ब्रॉन्कोन्युमोनिया झाला होता त्याची आठवण झाली. या वर्षी न्युमोनियाची वॅक्सिन देणार आहोत.

पुनेरी, हे लिहून माझी मुख्य लेखातून सुटका केल्याबद्दल धन्यवाद.
लिहिण्याजोग्या बऱ्याच गोष्टी आहेत. पण काही ठळक देतो.
१. तुमच्या अनुभवासारखाच, पण पूर्णपणे विरोधी टोकाचा अनुभव मी घेतला आहे. भाच्याला ताप आला. डॉक्टरकडे गेला. बीपी पाहिला. ताप पाहिलाही नाही. गोळ्या दिल्या. संध्याकाळी कळवा असं सांगितलं. त्या दिवशी सकाळी अकरा ते संध्याकाळी सहापर्यंत तापाची ४ ते १ अशी चढउतार होती. मी चकीत. मी त्याचे पोट पाहिले, घट्ट. कडक अगदी. मलावरोध हे नक्की. डॉक्टरांनी पोट तपासलंच नव्हतं. तापाचे स्वरूप ऐकून बाकी काही न बोलताच संध्याकाळी डॉक्टरांचा सल्ला, अॅडमिट करा. चिठ्ठी वगैरे दिली. मी ऐकलं नाही. भाच्याला त्याच दिवशी दुपारी मी लॅक्झेटिव्ह दिल्या होत्या. मध्यरात्रीनंतर पोट साफ झालं. दुसऱ्या दिवशी ताप थेट ९७-९८ वर. मी डॉक्टरांनाही दोष देणार आहे. कारण त्यांनी फी घेतली, पण रुग्णाची प्राथमिक तपासणीही न करता हॉस्पिटलायझेशनचे सल्ले दिले आहेत. पण दुसरीकडे तेही पॅनिक झाले हा मानवी स्वभावाचा भाग धरता येईल. पण मग डॉक्टर होऊ नका अशा वेळी. निर्णय सामान्य माणसांसारखे घ्यायचे असतील ना तर ती फी घेण्याचाही अधिकार नाहीये. समाजानं काय करावं वगैरे लांबच.
२. महापालिका आयुक्तांचं ते विधान मीही वाचलं आहे. मी मिडियावर अभिज्ञ यांच्या धाग्यात टीका केली. ती पटली नाही काहींना. त्या टीकेचं कारण इथं आहे. ही विधाने छापून आली आहेत. आयुक्त तसे म्हणाले आहेतच. पण समोरचे काय करत होते? त्यांचा "एक नायडू ४० लाखाच्या शहराला पुरे होते?" अशा आशयाचा एक तरी प्रतिप्रश्न का नाही त्यापैकी कोणत्याही वृत्तामध्ये? मीही त्याच क्षेत्रातील आहे. अगदी आता औपचारीक नसलो तरी, माझी मुळं तिथंच आहेत. त्या अधिकारानं ही माझी माझ्यावरचीच टीका आहे.
३. पुनेरी यांच्या मनात नायडूच्या संदर्भात आलेले प्रश्न अगदी रास्त आहेत. असे प्रश्न येतातच. ज्ञानेश तुम्हीही वैयक्तिक घेऊ नका. स्पष्ट बोलतो - स्वाईन फ्ल्यूसाठी तुम्हीही टॅमिफ्ल्यू सांगताहात. तुम्हाला ओझे(किंवा से)ल्टाविमिर फॉस्फेट (Oseltamivir) म्हणायचे आहे की, टॅमिफ्ल्यू? टॅमिफ्ल्यू गोळीचे नाव आहे माझ्या माहितीप्रमाणे (Oseltamivir Phosphat असते ना तीमध्ये?). या व्हायरसवर प्रभावी ठरले आहे ते ओझेल्टाविमिर. डब्ल्यूएचओ (या संघटनेला मी प्रमाण मानत नाही, पण इथे उदाहरण आल्याने लिहितोय) या संघटनेनेही टॅमिफ्ल्यूचा उल्लेख केलेला मला तरी दिसला नाही. मजकूर खूप असल्याने माझ्या नजरेतून निसटला असे मानू. तरीही ही संघटना एका गोळीचा नंगेपणाने प्रसार करेलसे वाटत नाही. कारण एवीतेवी छुपेपणाने करून काम भागते आहेच. मग नंगेपणाने का करा?
४. टॅमिफ्लू हे प्रभावी आहे स्वाईन फ्ल्यूवर? ओह्ह. ग्रेट. http://www.tamiflu.com/ ही या गोळीशी संबंधित वेबसाईट आहे. या साईटवर मला आत्ता दहा मिनिटांपर्यंत Swine Flu आणि H1N1 या दोन्ही स्ट्रिंगसाठी शोध घेतला आलेली उत्तरे अशी आहेत -
Swine Flu
Your search - Swine Flu - did not match any documents.
No pages were found containing "Swine Flu".
Suggestions:
* Make sure all words are spelled correctly.
* Try different keywords.
* Try more general keywords.
H1N1
Your search - H1N1 - did not match any documents.
No pages were found containing "H1N1".
Suggestions:
* Make sure all words are spelled correctly.
* Try different keywords.
* Try more general keywords.
याचा अर्थ काय घेऊ? या कंपनीचे संस्थळही काही भारतीय सरकारी संस्थळांसारखे आहे असा घेईन. एनआयव्हीच्या संस्थाळवरही स्वाईन फ्लू किंवा H1N1 दिसत नाही. एकाला झाकावं दुसऱ्याला काढावं. अर्थात, असं म्हणणं हा पुन्हा त्या एका व्यवस्थेचा अवमान ठरेल ना? असो, मी काही माफी वगैरे मागणार नाही.
५. डब्ल्यूएचओ (याविषयी परत खुलासा मघाचाच) या संघटनेच्या वेबसाईटवर गेलो आहेच. रोज जातोय सध्या. ही वाक्यं पहा - "This is a new influenza A(H1N1) virus that has never before circulated among humans. This virus is not related to previous or current human seasonal influenza viruses." हे आहे ११ जूनचे अपडेट. ज्ञानेश आपण म्हणता की व्हायरस जुना आहे. मी तर हल्ली या व्हायरसचा उल्लेख होताना नॉव्हेल हा शब्द आवर्जून वापरलेला पाहिला. हा स्वाईनशीच संबंधित आहे की आणखीही काही? डब्ल्यूएचओ तर आत्ता काहीही बोलणार नाही हे नक्की.
६. वर उल्लेख केला ओझेल्टामिविरचा. त्यासंबंधात डब्ल्यूएचओची साईट काय म्हणते? "...current new H1N1 viruses are sensitive to neuraminidase inhibitors." या neuraminidase inhibitors प्रकारातच ओझोल्टामिविरचा समावेश होतो. पुढच्याच प्रश्नाला डब्ल्यूएचओचे उत्तर आहे - "Resistance can develop to antiviral drugs used for influenza. Therefore, WHO and its partners are monitoring antiviral drug resistance."
अर्थ काय घ्यायचा? टॅमिफ्लू खा, स्वाईनफ्लू घालवा? नक्कीच नाही ना? मग प्रश्न येतो लेव्हल ६ अलर्टचा अर्थ काय? फ्लूचे लक्षण दिसले की टॅमिफ्लूचा मारा का केला गेला? आणि रेझिस्टन्स तयार झाला तर काय करायचं? डब्ल्यूएचओचा हवाला देत झालेल्या उपाययोजना आहेत ना या? चोर कोण आणि दरोडेखोर कोण आहे? म्हणजे, करा मारा टॅमिफ्लूचा. रेझिस्टन्स झाला तर आम्ही मॉनिटर करतो. रेझिस्टन्सचा अर्थ हा व्हायरस आणखी भयंकर होत प्रसार पावेल. त्यावर मात करण्यासाठी फार्मा कंपन्यांना संधी मिळेल असेच का? नाही तरी फार्मा कंपन्यांशी रुग्णांचे घनिष्ट (क्लोजली हा शब्द वापरू का?) नाते नसतेच ते असते ते डब्ल्यूएचओ वगैरेंचे. तेही रुग्णांच्या सेवेसाठीच!!!
७. आता प्रश्न येतो लसीचा. "Once the first doses of pandemic influenza A(H1N1) vaccine become available, national health authorities will decide how to implement national vaccination campaigns." आणि तरीही आता या लशीच्या चाचण्या होण्याआधीच वापर करण्याचा फतवा डब्ल्यूएचओ काढते आहे. कुणाची धन करण्यासाठी? लशीच्या चाचण्या का झाल्या नाहीत, जर याविषयी डब्ल्यूएचओ २००७ पासून काही करत होती तर... हेही माझे म्हणणे नाही. त्याच संघटनेच्या संकेतस्थळावर आहे असं लिहिलेलं. जुलैमध्ये एका कंपनीची लस येणार होती, त्याच काळात स्वाईन फ्लूची वावटळ येते. या प्रकरणात पूर्वी वाचलं होतं की, ऑस्ट्रेलियातून कुणी तरी डब्ल्यूएचओवर दावाही केला आहे. तपासून घ्याल का सारेच एकदा?
८. पुनेरी यांनी वर एक उल्लेख केला आहे. डेथ सर्टिफिकेटचा. काय आहे त्याचा खुलासा? काय आहे त्या मृत्यूचे कारण? अगदी नायडू असो, ससून वा इतर कोणतीही बडी खासगी रुग्णालये... मृत्यूचे कारण असते ना?
बरेच मुद्दे आहेत. वेळ कशासाठी घालवायचा इतकाच प्रश्न आहे. सरकारी डॉक्टर सुमार, खासगीवाले भारी असे कोणीही म्हणू नये हे आदर्श झाले. तत्व म्हणून मलाही मान्य आहे. पण ती डब्ल्यूएचओच अशी असेल आणि महापालिका आयुक्त, त्यांच्याआधी देशाचे आरोग्यमंत्रीच असे काही बोलत असतील तर का सरकारी डॉक्टरांविषयी शंका येणार नाहीत? त्या येऊ द्यायच्या नसतील तर हे असले आयुक्त आणि तसले मंत्री यांच्याविषयी हेच डॉक्टर उभे राहिले पाहिजेत ना? त्यांच्या अडचणी असतील, त्या सोडवण्यासाठी वर कोणी असेल ना? आरोग्य खात्यातील संचालक वगैरे वैद्यकीय शिक्षणप्राप्त आणि म्हणूनच आमच्यालेखी डॉक्टरच असतात ना? असो. मी फक्त विसंगती टिपतोय असंही कोणी म्हणेल. त्या का येतात याचे उत्तर प्रत्येकाने तपासून घ्यावे.
एक अवांतर प्रश्न - सार्स, एव्हिअन फ्लू अचानक गायब झाला की काय? वर्षानुवर्षे फ्लू आहे. पण हे नवे मात्र साले पटकन बेपत्ता होताहेत हे खरे. जुन्या खोडांवर माणूस मात करू शकत नसावा. नवे सगळे भ्रूण किंवा अर्भकहत्येसारखे सोपे जात असावेत.
फक्त व्यवस्था वगैरेंकडे बोटे दाखवून या प्रश्नांची उत्तरे टाळता येतील.

लेख वाचताना सारखे एंडरिझल्ट कडे लक्ष होते, गोटीची प्रकृती चांगली आहे हे वाचल्यावर हुश्श झाले,
स्वाती

पोटच्या पोराच्या आजारपणात आई-वडिलांची मानसिक अवस्था अत्यंत नाजूक, अस्थिर आणि भयाकुल असते. अशा वेळी मन आणि मेंदू शांत ठेवून काही योग्य आणि धाडसी निर्णय घेणे 'अवघड' ह्या शब्दाच्या पलिकडे असते. परंतु पुनेरी ह्यांनी तसे निर्णय घेवून परिस्थितीला अत्यंत धीराने तोंड दिले आहे. त्यांचे हार्दीक अभिनंदन.
त्या प्रसंगात त्यांच्या मनांत उद्भवलेले विचार हे मन चिंती ते वैरी न चिंती स्वरूपातले आहेत. मित्र-नातलगांच्या भावनिक दबावातही खंबीर राहून आपल्या मुलासाठी योग्यतोच निर्णय त्यांनी घेतला.
अशी दुर्दैवी परिस्थिती पुन्हा: त्यांच्यावर तसेच इतर कोणावरही न येवो हिच ईश्वरचरणी प्रार्थना.

सध्याच्या परिस्थितीत धीर धरल्याबद्दल अभिनंदन!
आपल्या मुलाला बरे वाटल्यामुळे आम्हालाही फार बरे वाटले. पेशंटच्या आईवडीलांची मनस्थिती वेगळी असते, ती सगळेजण समजू शकतात असे नाही. आम्हीही नेमके त्याच वेळेस पुण्यात आलो व 'रिदा शेख मृत्यू' मुळे लोकांच्या मनावर आलेला ज्वराचा ताण जाणवला. आमचा मुलगा त्यावेळी आजारी पडला व दहा दिवस १ च्या आसपास ताप येतजात होता. गेली तीनपेक्षा जास्त वर्षे ज्या डॉ.चे औषध त्याला लागू पडत होते त्यांचीच ट्रीटमेंट चालू ठेवली. 'नायडूमध्ये' जाणे म्हणजे नसलेले इन्फेक्शन घरी आणणे असे वाटल्याने गेलो नाही. डॉ. नी खूप धीर दिला; फक्त प्रवासाला निघण्याआधी त्यांनी 'संजीवनला' पाठवून त्यांचे मित्र असलेल्या डॉ. कडून काही तपासण्या करवल्या. मुंबई विमानतळावर एकही तपासणी झाली नाही अथवा प्रश्न विचारले नाहीत. त्याचे मात्र आश्चर्य वाटले.

रेवती

पुनेरी ह्यांचा स्वानुभवावरील आधारित लेख व नंतरची टिपण्णी, दोन्ही त्यांच्या इतर लिखाणाप्रमाणेच नेमके व संयत आहे; आवडले.

मोडकांच्या अभिज्ञंच्या धाग्यावर मीडिया-राजकारणी-सरकार ह्यांच्या निषेध- निषेध-निषेध मोर्चाचे पुढील स्थानक बहुद्देशीय कंपन्या आणि WHO असणार हे वाटलेच होते, आणि वरील विस्कळीत प्रतिसादात ते तिथपर्यंत आले आहेत.

मी ह्या विषयातील तज्ञ्य नाही, तरीही त्यांनी उपस्थित केलेल्या काही प्रश्नांविषयी येथे टिपण्णी करणे आवश्यक वाटते.

'लेव्हल ६ अलर्टचा अर्थ काय? फ्लूचे लक्षण दिसले की टॅमिफ्लूचा मारा का केला गेला?'

सर्वप्रथम 'टॅमी फ्ल्यू' हे काही आताच्या स्वाईन फ्ल्यू (AH1N1) वरील उपाय म्हणूनच अस्तित्वात आलेले औषध नाही. ते आतपर्यंत माहिती असलेल्या सर्वच प्रकारच्या फ्य्लूंवर उपयोगात आणता येते. (माझ्यावरच एका बेजबाबदार डॉक्टरने त्याचा प्रयोग ४ १/२ वर्षांपूर्वी केला होता. तेव्हा मला कसलाही फ्ल्यू झालेला नसल्याने त्याचा काहीच फायदा झाला नाही, तो भाग वेगळा). म्हणजे हे औषध तसे नवीन नाही. मात्र ते जालिम असावे, इतर साधी औषधे जे करू शकत नाहीत, ते करण्याचे सामर्थ्य (म्हणजे जीवाणूंना मारण्याची क्षमता अंगात घडवण्याचे) त्याच्यात आहे. पण त्याचे साईड इफेक्ट्सही आहेतच. म्हणून त्याचा सर्रास वापर कुणी करीत नाही.

WHO ही संस्था कसलेही फतवे काढत नाही. तसे करण्याएव्हढी तिची पॉवर नाही (she is a toothless body). देशोदेशींच्या सरकारची स्वत:ची आरोग्य खाती आपापल्या देशात काय करावे ह्याचे नियोजन करतात व ते अंमलात आणतात. ही संघटना यूनोमध्ये ज्या देशांचा सहभाग आहे, त्यांच्या आरोग्यविषयक कार्यात एकसूत्रीकरण आणण्याचा प्रयत्न करते. तसेच जागतिक पातळीवर संदर्भांची देवाणघेवाणही ती करते.

फ्ल्यूच्या संसर्गाची मोजमाप करून त्याची जगभर वाढण्याची क्षमता कितपत येऊन पोहोचलीय, हे दर्शवण्यासाठी ह्या संस्थेने पॅंडेमिकच्या सहा लेव्हल्स कल्पिलेल्या आहेत. तिच्या निकषांनुसार जेव्हा एकाद्या फ्य्लूचा प्रादुर्भाव होतो व पसरत जातो, त्याप्रमाणे ही संस्था 'आता ही पॅंडेमिक अमुकतमुक लेव्हलवर येऊन पोहोचली आहे' असे जाहीर करते. ज्यायोगे देशांना आपालल्या प्लॅनिंगमध्ये बदल करता यावेत. WHO 'तुम्ही आता टॅमि फ्ल्यू (एक ब्रँड नाव) घ्यायला सुरू करा', असे लेवल ६ करून सुचवत नाही. तसा त्या लेवल्सचा काही उघड अथवा सुप्त उद्देश नाही.

फ्य्लूच्या एखाद्या स्ट्रेनवर काही विवक्षीत उपाययोजना (जशी टॅमि फ्ल्यू) सातत्याने केली गेली की त्या जीवाणूंची प्रतिकारशक्ति बदलते, ते म्युटेटही होतात, त्यांचे गुणाधर्म बदलतात, नव्या प्रकारचे जीवाणू निर्माण होतात इ. इ. हे सगळे काही अगदी पुण्यात लोकांनी आठ पंधरा दिवस टॅमि फ्ल्यू घेतले आणि लगोलग असे घडून आले इतक्या तात्काळ होत नाही. त्याला (माझ्या अंदाजाप्रमाणे) अजून काही कालावधी जावा लागतो. कितपत कालावधी जावा लागतो, हे कदाचित तज्ञ सांगू शकतील. पण हे बदल मॉनिटर करत रहाणे हे कार्य प्रत्येक देशातील/ जागेतील प्रयोगशाळा करतात, व WHO त्यांच्या संशोधनांच्या माहितीचे सुसूत्रीकरण करते. ती स्वतः ह्यात कदाचित सक्रीय सहभागीही होत असेल. हे बदल सातत्याने मॉनिटर करत रहाणे जरूरीचे आहे, कारण जीवाणू अधिक शक्तिमान होत रहाणार, त्यांचे म्ञुटेशन होणार वगैरे. तेव्हा त्यासंबंधित WHOचे नक्की काय 'चुकले' हे मलातरी कळले नाही.

प्रश्न राहिला तो ह्या दुष्टचक्राचा. फ्ल्यूची साथ आली, की माणसे त्यातून बरी होण्यासाठी औषधे घेणार-- तसे करतांना ती अतिरेक करणार, ह्या महत्वाच्या मुद्याकडे मी येतोच आहे--- , त्यामुळे जीवाणू बदलणार, नवे फ्ल्यू, नवे इलाज... हे दुष्टचक्र आहे. ह्यात औषधी कंपन्यांचा हात आहे, तसेच बेजबाबदार डॉक्टर्सचा हात आहे, असे म्हणून सगळे खापर त्यांच्या डोक्यावर फोडणे टाळ्या घेणारे आकर्षक असले तरी मूळ समस्येचे सुलभीकरण आहे. असे पहा, ६० -७० च्या दशकात, अगदी ८० च्या दशकातही माणसे फ्ल्यू झाला आहे हे नक्की निदान झाल्यावर खुशाल चार चार- पाच पाच दिवस घरी राहून साधे उपचार करून बरी होत व मग कामावर रुजू होत. माझी एक आत्या अगदी कोमट पाणी घेऊनच ताप अंगावर काढी व मग तो ओसरला की मग कामावर जाई. आजच्या वेगवान युगात हे कुणाला कितपत शक्य आहे? आज एकाद दुसरा दिवस कामापासून दूर रहाता येते. म्हणजे तात्काळ रोगमुक्त व्हावयाची निकड सर्वांनाच आहे आज ती ह्या जीवनाच्या रेट्यामुळे. मी तरी आजकाल फ्ल्यू झाला की असेच काही डॉक्टरकडून 'जालिम' इलाज असलेले औषध घेऊन बरा होऊन कामाला लागतो. हे मानव जातीच्या स्वास्थ्याच्या दृष्टीने साफ चुकिचे आहे, हे पूर्णपणे माहित असूनही. अशा परिस्थितीत ज्यांना हे दुष्टचक्र स्वतःपुरते मोडावेसे तीव्रतेने वाटल असेल, त्यांनी आपला जीवनक्रम पार बदलून खुशाल करावे.

सध्याच्या AH1N1 फ्ल्यूवरील लशीचे अद्याप संशोधन पूर्ण झालेले नाही. (तिचे टेस्टिंग सुरू आहे, असे वाचनात आले) त्यानंतर तिचे प्रॉडक्शन सुरू होईल, हे होईपर्यंत २०१० उजाडेल असे म्हटले जाते. ह्याविषयी WHO ने 'Once the first doses of pandemic influenza A(H1N1) vaccine become available, national health authorities will decide how to implement national vaccination campaigns.' असे लिहील्याचे मोडक सांगतात, 'आणि तरीही आता या लशीच्या चाचण्या होण्याआधीच वापर करण्याचा फतवा डब्ल्यूएचओ काढते आहे.' हे त्यांनी कुठे वाचले हे कळले नाही. हे जे वाक्य ते इथे उर्धृत करत आहेत, त्यातून कसलाही फतवा वगैरे अभिप्रेत होत नाही, सर्वसाधारण कुठल्याही ट्रेडच्या स्टँडर्डस बनवणार्‍या संस्था ह्या विषयी जसे लिहीतात तसे हे निरूपद्रवी वाक्य आहे.

भारतात सरकारने प्रथम कसलीली सुसूत्र कारवाई केली नाही. प्रकरण हाताबाहेर जात आहे, हे समजल्यावर मात्र काही पाउले उचलली गेली (थिएटर्स बंद ठेवणे, ऑफिसे, शाळा, कॉलेजे बंद ठेवणे इत्यादी) त्यांचा परिणाम होऊन फ्य्लूचा प्रादुर्भाव आटोक्यात येत आहे, असे दिसून येते. माझ्या एका मित्राने पुण्यातील वातावरणाचे वर्णन कळविले की 'घाबरून कर्फ्यू' असल्यासारखी परिस्थिती आहे, रस्त्यांवर शुकशुकाट आहे. ह्या 'क्वारंटीन' मुळे साथ आटोक्यात येऊ लागली आहे.

श्रावण मोडक साहेब आणि पुनेरी..
तुम्ही दखल घेतलीत, आभारी आहे.

@मोडक साहेब,
तुम्ही अनेक वेगवेगळे मुद्दे एकत्र मांडले आहेत. मला समजले तसे लिहितो.

१)तुमच्या भाच्याचा ताप- अशा घटना घडणे शक्य आहे. डॉक्टर्स चुकतात. डॉक्टर्स भ्रष्ट असू शकतात. डॉक्टर्स पेशंटचा मारही खातात. ही कथा सदर विषयाशी संबंधित नसल्याने त्यावर फार लिहित नाही.

२)महापालिका आयुक्तांचे विधान, तुमची त्यावरील टीका, अभिज्ञ यांचा धागा वगैरे मला माहित नाही. त्यामुळे नो कमेंट्स.

३)'ओसेल्टामिविर' हेच त्या औषधाचे नाव आहे, ज्याबद्दल आपण बोलतो आहोत. त्याचेच ब्रँड नेम टॅमिफ्लु आहे, हेही तुम्हाला माहिती आहे असे दिसतेय. त्यासंदर्भातल्या तीन चार वाक्यांचे प्रयोजन कळत नाही. ड्ब्ल्यू एच ओ ला तुम्ही प्रमाण मानता किंवा नाही, याने काही फरक पडत नाही. ही संघटना या गोळीचा छुपेपणाने प्रसार करते असे तुम्हाला वाटते. फाईन. हरकत नाही.
पण एकीकडे स्वतःच टॅमिफ्लूच्या सरकारी धोरणावर टीका करतांना जागतिक आरोग्य संघटनेने या औषधाचा उल्लेख केला नसल्याचा हवाला द्यायचा आणि नंतर तसा उल्लेख केला आहे म्हटल्यावर त्या संघटनेचे औषध कंपनीशी साटेलोटे असल्याचा संशय व्यक्त करायचा, हा विरोधाभास नाही का? तुमच्या या संशयाबद्दल मी पुरावे वगैरे मागणार नाही, पण तुमच्याकडे ते असतील अशी आशा करतो.

४)टॅमिफ्लू नावाचे संस्थळ मी पाहिले नाही. मला तशी गरज वाटली नाही कारण इंटरनेट हा माझ्या माहितीचा एकमात्र सोर्स नाही. प्रत्येक गोष्ट इंटरनेटवर दिसलीच पाहिजे ही अपेक्षाच चुकीची आहे.. खास करून उपचारासंदर्भात! कुठलीही जबाबदार संघटना "अमुक आजारावर तमुक औषध गुणकारी" असे गावठी सल्ले देत नाही. तुम्हाला माहिती मिळाली नाही म्हणजे ती माहिती अस्तित्वातच नाही असे वाटत असेल,तर याबद्दल फार बोलायलाच नको.
तुम्ही किंवा पुनेरी यांनी माफी वगैरे मागावी असे मी कुठेच म्हटले नाही. माझा तो अधिकारही नाही. त्यामुळे त्या वाक्याचे(ही) प्रयोजन शून्य आहे. (टाळ्या मिळू शकतात!)

५)व्हायरस जुना आहे. म्युटेशन मुळे नव्या फॉर्ममधे सामोरा आला आहे.
विकिपेडीयावर 'स्वाईन फ्लु' टाकून पहा.
१९१८ च्या स्पॅनिश फ्ल्यू बद्दल वाचा.

६)याचे उत्तर प्रदीप यांनी दिलेच आहे. तुम्हाला नक्की काय म्हणायचे ते मला नीट कळले नाही. डब्ल्यु एच ओ चे घनिष्ट संबंध वगैरे म्हणायचे असेल तर त्यासंबंधी पुरावे असतीलच मघाशी म्हटल्याप्रमाणे.. तेव्हा पूर्णविराम.

७)जागतिक आरोग्य संघटनेचा फतवा? असेल असेल.
आम्हाला अन्य काही पर्याय नसल्याने सध्या तरी आम्ही तिथल्या एक्सपर्ट्सच्या मतांवर विसंबून आहोत.
तपासून घ्याल का सारेच एकदा?
जरूर जरूर.

८)डेथ सर्टिफिकेटबद्दल- याबद्दल मला जे माहिती आहे तेवढे सांगतो.
अशा केसेस मधे 'मृत्यु' हा न्युमोनिया, त्यातून होणारे काँप्लिकेशन्स, रेस्पायरेटरी डिस्ट्रेस् वगैरे मुळे होतो. त्यामुळे शवविच्छेदनाच्या अहवालात अशी कारणे येत असावीत. पोस्ट मॉर्टममधे व्हायरस सापडत नसतो. व्हायरस लॅबमधे सापडतो. अशा केसेसच्या "डायग्नोसिस" मधे स्वाईन फ्ल्यू हे निदान असते. पोस्ट मॉर्टममधे तसे नसेल, तर त्यात शंका/संशय घेण्यासारखे काही वाटत नाही.
समजा, उद्या एखाद्याचा अपघात झाला, मेंदूत रक्तस्राव झाला आणि मृत्यु झाला तर शवविच्छेदनाच्या अहवालात मेंदूतील रक्तस्राव हे मृत्युचे कारण दिले जाईल, 'अपघात' हे कारण दिले जाणार नाही!

तुम्ही म्हणता त्याप्रमाणे बरेच प्रश्न आहेत. गुंतागुंतीचे आहेत. मी काही सरकारी डॉक्टरांचे वकिलपत्र घेऊन वादविवादात उतरत नाहीये.

पुनेरी यांनी आपल्या मुलाला सरकारी दवाखान्यात न नेण्याची जी कारणे सांगीतली, त्यातले एक प्रश्नार्थक विधान मला खटकले आणि मी तसे लिहिले. याचा अर्थ मी सर्व सरकारी व्यवस्थेचा कैवार घेऊन वादासाठी उभा आहे असा घेतला गेला. कदाचित माझे शब्द चुकले असतील. कदाचित नसतील. आता मी पुरेसा खुलासा केला आहे असे मला वाटतेय.

मुळात व्हायरस काय असतो? तो कसा वाढतो? कुठलेही व्हायरसरोधी औषध मानवी शरीरावर नेमके कशा प्रकारे काम करते? जागतिक आरोग्य संघटना कशी काम करते? तिला पैसे कुठून मिळतात? औषध कंपन्यांचे हितसंबंध कुठे कुठल्या मर्यादेपर्यंत गुंतलेले असतात? एक समाज म्हणून आपण कुठल्याही संकटाला कसे सामोरे जातो.. अशा बर्‍याच विषयाचा सखोल अभ्यास केल्यावर कुठलेही आरोप धाडसाने करता येतात असे मला वाटते. इंटरनेटवर वाद घालण्यासारखी सोपी गोष्ट कुठली नाही. कारण आपल्या कुठल्याच विधानाला सिद्ध करण्याची जबाबदारी आपल्यावर नसते.
मला जेवढे कळते (असे मला वाटते) त्यावर मी लिहितो. आक्षेप असू शकतात. त्यामुळे वरील चर्चेबद्दल मी पूर्ण समाधानी आहे.

सर्वच मंडळींचे आभार मानून तूर्त थांबतो.

"Great Power Comes With Great Responsibilities"

अत्यंत योग्य असेच होते अस्से म्हणावे लागेल.
अहो खाजगी इस्पितळात सुद्धा आपल्याला डोळ्यात तेल घालून लक्ष ठेवावे लागते तर सरकारी इस्पितळांची बातच सोडा. सर्व दवाखान्यात शिकाऊ डॉक्टर्स, हाताखालचा स्टाफ, नर्सेस, दाया ह्यांच्यामार्फत जवळजवळ ७० ते ८०% कामे पार पाडली जातात आणी ते अपरिहार्य आहे कारण पेशंट्सची संख्या बघता फक्त डॉक्टर्स अपुरे पडणार.
अगदी ताजा अनुभव माझ्या आईला ३ ऑगस्टला अ‍ॅडमिट केले ते प्रचंड थकवा, उच्च रक्तदाब, मधुमेह ह्यासाठी. रक्त, लघवी, अल्ट्रासाऊंड, कलर डॉपलर सगळ्या तपासण्या आधी झालेल्या असूनही पुन्हा करायला घेतल्या. अल्ट्रासाऊंड ज्या डॉक्टरांनी त्यांच्या खाजगी दवाखान्यात केलेले होते त्याच डॉक्टर इथेही अ‍ॅटॅचमेंटमध्ये होत्या. २ आठवड्यात त्यांनीच केलेल्या आधीच्या तपासणीत काय फरक पडणार? मी ती तपासणी करायची नाही म्हणून हटून बसलो. मोठे डॉक्टर आले. त्यांच्याशी बोललो. आधीचे रिपोर्ट दाखवले. त्यांनाही मी पटवून दिले की ती तपासणी गरजेची नाही. आणि हेही नम्रपणे सांगितले की "मी तपासण्यांच्या आड येत नाही पण कोणतीही तपासणी का करायची आहे ह्याचे संयुक्तिक कारण समजेपर्यंत मी कन्सेंट देणार नाही." हा माणूस विरोधात जातो म्हटल्यावर सगळे डॉक्टर्स मला वचकून होते. हाताखालच्या स्टाफकडून सलाईन चालू-बंद कसे करायचे हे मी शिकून घेतले "रात्री-अपरात्री तुम्हाला का उठवा?" असे कारण त्यांना सांगितले. खरे कारण 'सलाईन आउट' गेले तर बंद करता यायला हवे हे होते. पुढल्या दोन दिवसात सगळ्या तपासण्या व्यवस्थित पार पडून निदानापर्यंत डॉक्टर पोचले. प्रत्येक विजिटला सिनिअर डॉक्टर आपणहोऊन मला सर्व गोष्टी सविस्तर समजावून देत होते. योग्य उपचार सुरु झाले. एका आठवड्यात आई घरी परतली!
सांगायचा मुद्दा हा की डॉक्टर्स म्हणतात म्हणून दबावाखाली न येता तुम्ही योग्य प्रश्न विचारायला काहीच हरकत नसते. उत्तरांसाठी झगडा. योग्य तिथे विरोधात जायला घाबरु नका. शेवटी डॉक्टरांनाही त्यांची जबाबदारी योग्य प्रकारे पार पाडायची असतेच.

चतुरंग

(बॉस्टन)मॅसेच्युसेट्स मधे आज २६ वर्षाचा एक मुलगा H1N1 virus infection ने गेला. ही येथील ११ वी दुर्घटना आहे. पण या विशिष्ठ घटनेचे महत्व अशा साठी की आधीच्या सर्व केसेस मधे प्रत्येक रुग्णामधे काही ना काही वैद्यकीय कमतरता (preexisting medical condition) होती. मात्र या रुग्णामधे तसे काही नव्हते. म्हणून सरकार जरा घाबरले आहे.

अमेरिकेत हा आजार सप्टेंबर मधे वाढण्याची शक्यता आधीपासूनच वर्तवण्यात येत आहे आणि त्यामुळे शक्य तितकी लसटोचणी करण्याचे प्रमाण वाढवण्याचा उपक्रम आहे असे म्हणले जात आहे. खरे काय होते आहे ते लवकरच कळेल...

आज येथे एक नोंद करतो आहे.
स्वाईन फ्लू ज्यावेळी गाजत होता तेव्हा त्यावरील चर्चाही गाजत होती. संस्थळेही अशा चर्चांना अपवाद नाहीत. ही चर्चा त्याचाच एक भाग आहे.
आज एक बातमी नव्याने समोर आली. दोन माध्यमांमध्ये ही बातमी दिसते - टाईम्स ऑफ इंडियाची पुणे आवृत्ती आणि सीएनएन आयबीएन वाहिनीचे संस्थळ.
सीएनएन आयबीएनच्या संस्थळावरील बातमीचा दुवा -
http://ibnlive.in.com/news/who-exaggerated-h1n1-to-benefit-
टाईम्समधील बातमी टाईम्सच्या संकेतस्थळावर ई-पेपरच्या दुव्यात पुणे आवृत्तीत पान १ वर पाहता येते. तिचा वाढावा पान १४ वर आहे.
बातमीचा संक्षेप असा -
स्वाईन फ्लूच्या काळात ही साथ असल्याचा इशारा जागतिक आरोग्य संघटनेने द्यावा अशी शिफारस ज्या गटाने केली, त्या गटातील सदस्यांचा औषध कंपन्यांशी थेट संबंध आहे. हा संबंध आर्थिक व्यवहाराच्या स्वरूपात (अर्थातच, प्रकल्पांच्या माध्यमातून) आहे. या गटाने दिलेल्या सल्ल्याविषयीच आता प्रश्न उपस्थित झाले आहेत. टाईम्सची बातमी मुळातून वाचण्यासारखी आहे. अर्थातच, ही बातमी मूळ डेन्मार्कमध्ये आली आहे. तेथील पत्रकारांनी केलेले काम.
या धाग्यावर मी प्रतिसादात लिहिलेले बरेच मुद्दे अधिक स्पष्ट व्हावेत.
याच विषयावरील इतर एका धाग्यावरही माझ्या मतांविषयी साधक-बाधक चर्चा सदस्यांनी केली होती. तो धागा अभिज्ञ यांचा होता. त्याही धाग्याच्या संदर्भात ही बातमी उपयुक्त ठरावी.
तुमचे काय मत आहे?

लेख आवडला पण प्रतिक्रिया वाचून-वाचून मात्र बराच गोंधळलो.
एकदा प्रतिक्रिया यायच्या थांबल्या कीं एक "समारोप" थाटाचा लेख लिहावा अशी पुनेरीसाहेबांना (कीं पुणेरी?) विनंती.
------------------------
सुधीर काळे (जाम चलने लगे, दिल मचलने लगे, चेहरे-चेहरेपे रंग-ए-शराब आ गया")