स्वर्गमंडप...........खिद्रापूर !

माहितीपूर्ण लेखन आहे, आवडले. मंदिरांच्या मांडणीतील 'खुरशिळा. गजपट्ट. नरपट्ट. देवकोष्ट' नावे माहिती नव्हती. धन्यवाद. अजून काही नावे असतील तर जरुर टाका. भारतीय मूर्तीशास्त्र आणि शिल्पकला याबद्दल काही छायाचित्र आहेत तर तीही टाका. विस्तारभयाचा विचार करु नका. पुढील भागाची वाट पाहात आहोत.

छायाचित्रेही आवडली.

-दिलीप बिरुटे

काका वाटल्यास पुढील भाग टाकायला काहीच हरकत नाही आणि इथे अतिशय छान माहिती टंकत असताना विस्तारभयाचा विचारसुद्धा मनात आणू नका..

- पिंगू

खिद्रापूर आमची सासुरवाडी. :)

सती त्या यज्ञाला नंदीवर बसून गेली होती. तो नंदी नदीच्या पलीकडे शिरगुप्पी की मांजरी अशा एका गावाजवळ पार्क करुन ती यज्ञाकडे गेली आणि तिथुन परत आलीच नाही.. त्यामुळे तो नंदी तिथेच राहिला.. म्हणून इथल्या शंकराला नंदी नाही.

सुंदर ठिकाणाचे फोटोंद्वारे सफर घडवुन दिल्याबद्द्ल धन्यवाद...!

फोटो आणि सोबतची खिद्रापूरच्या कोपेश्वर महादेवविषयक माहिती दोन्हींचा झकास संगम होऊन एक छान लेख वाचायला मिळालाय. तेवढा धोपेश्वर कुठे नीट दिसला नाही बुवा, तो व्यवस्थित दाखवावा, अशी प्रार्थना!
तुम्ही या जागेकडे लोकांचं लक्ष वळवणार याची खात्री आहे.
या निमित्ताने तुम्ही जो भारतीय देवळांच्या स्थापत्यकलेचा आणि मूर्तीकलेचा अभ्यास केलेला आहे त्याविषयी लिखाण आणि संबंधीत 'फोटोज्'ची मेजवानी लवकरात लवकर द्याल अशी आशा आहे.

तुमचा फ्यान,

>>याचा आराखडा ACAD वर काढायला दिला आहे.

वाह!!

तुम्ही "नाही म्हणणार्‍या बायकोला" चक्क गाडीत टाकून घेऊन गेलात? ग्रेट आहात!

मी हल्लीच खिद्रापूरला जाऊन आले. तिथे याच शैलीतलं पण जरा लहान जैन देऊळ आहे असं मला नंतर कळलं. तिथली शिल्पं बर्‍यापैकी सुस्थितीत आहेत असं एक फोटो आंतरजालावर पाहून वाटलं. आणि चुटपुट लागली. पुढच्या वेळेला तेही देऊळ बघून येईन!

फोटू चांगले आहेत.
अश्याप्रकारचे मंदीर आधी कधी पाहिले नाही म्हणून आवडले.
नाही म्हणणार्‍या बायकोला गाडीत टाकले व दूपारी १२ वाजता पुणे सोडले
डोळ्यासमोर आले. हा हा हा.

http://www.misalpav.com/node/18392

कुठल्या तरी परधर्मीय सरदाराच्या बायकोला की मुलीला हे देऊळ आवडले आणि ती तिथून बाहेर यायला तयार नव्हती.. मणून त्या सरदाराने देऊळ मोडले अशी काहीतरी कथा आहे.

छान माहिती,,,तितकेच छान फोटो :-)

खिद्रापुरचे कोपेश्वराचे देऊळ, पुराणकालीन स्थापत्य आणि अप्रतिम कलात्मकता केवळ मती गुंग करणार्‍या गोष्टी आहेत. आपल्या ओघवत्या शैलीतील लेखन आणि सिद्धहस्त छायाचित्रण ह्याने एकूण लेखन आस्वाद म्हणजे दुग्धशर्करा योग आहे. अभिनंदन.

छान आलेत सगळे फोटो...

अशा प्रकारचे एक मंदिर आमचे गावात आहे....शिवकालीन.

वा! जयंतराव अगदी नेऊनच आणलेत की हो स्वर्गमंडपात!!

तुम्हाला वैशिष्ट्ये कशी समोर आणावित ह्याची उत्तम जाण आहे. जोडीला सुंदर प्रचि आणि चित्रदर्शी लेखनशैलीमुळे सर्वच आविष्कार सुंदर सजला आहे. आवडला.

आकाशदर्शी गवाक्षाची, त्याच्या बरोब्बर खालीच, त्याच आकाराचा मंचकी पत्थर योजण्याची आणि स्वर्गमंडप सुरेख साकारण्याची आपल्या पूर्वजांची दृष्टी आणि अभियांत्रिकी दोन्हीही कौतुकास पात्र आहेत. आपण त्याच परंपरेचा वारसा मिरवतो ह्याचा त्यामुळेच सार्थ अभिमानही वाटतो आहे. आपल्या समृद्ध संस्कृतीचे हे उन्नत प्रतीक त्याच्या सर्व वैशिष्ट्यांसह इथे उत्तम सादर केल्याखातर मनःपूर्वक धन्यवाद.

अर्थात त्यातील शिल्पकलेचा आणि त्यातील सुंदरतेचा आस्वाद घ्यायला प्रत्यक्ष भेटीचीच आवश्यकता असल्याचेही आपण लक्षात आणून दिलेलेच आहेत. तेही साधो हीच प्रार्थना!

उत्तम फोटो, उत्तम लिखाण्,
मंदिराची माहिती, शिल्पकलेची माहिती फारच ओघवत्या शब्दांत करून दिली आहेत तुम्ही.
पुढच्या भागात याविषयी अधिक वाचायला आणि अधिक फोटो पाहायला नक्कीच आवडतील.

साधारणतः आम्हीही अशा बर्‍याच स्थळांना भेटी देत असतो. पण त्याची इतकी माहिती करुन घेण्याचे आजवर आम्हाला सुचलेच नव्हते. तुमच्या या लेखाने आता खिद्रापूरला जाईन म्हणतो. खरं तर अशा स्थानांना तुमच्यासारख्या माहितगार व अभ्यासू व्यक्तिंबरोबरच गेले पाहिजे. आणखी फोटो द्यावे (टाकावे हा शब्द पटत नाही) अशी विनंती.

उत्तम माहितीसोबत सुंदर फोटोंमुळे लेख अप्रतिम जमला आहे.

एक विनंती कराविशी वाटते की शिल्पकलेची खुप उत्तम ओळख करून दिली आहे त्या विषयी अधिक सविस्तर माहिती दिल्यास उत्तम होईल. काय होतं ना की अनेक ठिकाणी भेट देत असतो,अश्यावेळी अशी काही माहिती असल्यास अधिक जास्त समजून घेता येईल.

- नीलकांत

उत्तम माहिती, जायचे कसे त्याचा नकाशा दिल्यास अजुन उत्तम होईल.

लेख फक्त सुबक नाही तर सुंदर आहे. आता हे मंदिर कधी बांधलं गेलं असावं? ही शिल्पं पाहून ह्याची जवळिक थेट चालुक्य्-राष्ट्रकूट काळातल्या मंदिरांशी वाटते. हा भूभाग तसाही तिथून जवळच* असणार्‍या बदामीच्या चालुक्यांच्या राज्याच्या ऐन प्रभावक्षेत्रात येत होता. तिथे सतत आधी चालुक्य आणि नंतर राष्तृअकूट सत्ता असली पाहिजे.
म्हणजे हे मंदिर त्यांच्या काळात, सातव्या-आठव्या शतकात बांधले गेले असले पाहिजे. तसेही तेव्हा बांधकाम कमी व कोरिव काम जास्त होत असे धार्मिक स्थळात.
आता चालुक्य कोण, कुठले असा प्रश्न पडेल,. तर चालुक्य म्हणजे सातव्या आठव्या शतकात उत्तर कर्नाटकातील बदामी तालुक्यात असणारे साम्राज्य. इथून कोल्हापूर वगैरे फार दूर नाही. साम्राज्याच्या सीमेतच येते. बदामी हे केंद्र धरले तर त्याच्या आसपास असणार्‍या बर्‍याच ठिकाणे असे अवशेष, सुंदर मंदिरे, लेण्या व वास्तु-चमत्कार मिळतील. अधिक माहिती खाली दुव्यांवर मिळेलः-
http://mr.upakram.org/node/3546
http://mr.upakram.org/node/1800
http://mr.upakram.org/node/3245
http://mr.upakram.org/node/3213

आता नंदिबद्द्लः-
मी जी पौराणिक कथा ऐकली आहे, त्यानुसार नंदी मंदिरात का नाही? तर "महादेवपत्नी सती हिने यज्ञात स्वतःची आहुती दिली ही अशुभ बातमी महादेवास कशी सांगावी" ह्या चिंतेने तो शंकरासमोर गेला नाही. तो दूरच थांबला. दूर म्हणजे कुठे? तर आपण सांगितलेले ठिकाण कर्नाटक सीमेपासून जवळच महाराष्ट्रात आहे. नंदि स्थिरावलाय तो कृष्णा नदिपलिकडल्या कर्नाटकातील येदुरवाडी ह्या गावी(जिल्हा चिक्कोडी). तो आजही तिथे सापदाअवयास हवा.

पहिला फोटो हंपी येथील आहे ..

बाकी मंदीरासमोरच्या नदीकाठाचे फोटु नाही का काढले ? रमणीय आहे ..
नरसोबाच्या वाडीला गेला होतात का ? बासूंदी लै भारी असते ..
वाडीचा नदी घाट फार सुंदर आहे

छान फोटो आणि माहिती..
स्वाती

अप्रतिम फोटो, उत्तम विवेचन. धन्यवाद!

कलाकृती उत्तम आहे.. आणि लेखही. :)

जरा डिटेलमध्ये कोणी सांगेल का की खिद्रापूरला कसे जायचे? बस वगैरे जाते का? कृपया माहिती द्यावी.
फोटो फार आवडले.

सुंदर वर्णन आणि प्रकाशचित्रे.. नक्कीच भेट द्यावी असे स्थान आहे हे. बाकी अशा मंदीरांना भेट दिल्यावर इतकी सुंदर शिल्पकला, स्थापत्यकला काळौघात समाजातून नष्ट झालीय / होतेय याचं अतीव दु:ख होतं..

जयंत्जी, ह्या लेखाबद्दल मनःपुर्वक धन्यवाद..

सुंदर छायाचित्रे आणि माहिती.

आणखी सविस्तर वाचण्याच्या प्रतिक्षेत प्यारे

धन्यवाद!