डेफिनेशन बदललेला मित्र

मैत्रीची नवी व्याख्या आवडली. पण एक पाहिलंय. माझ्या कॉलेजमधल्या मुलीला फेसबुकवर असेच शेकडो मित्र्/मैत्रिणी आहेत, पण ती म्हणते, यातले बरेच फक्त 'फ्रेंडस रिक्वेस्टमधून आलेले'. ते सगळेच जण एवढे आपले वाटत नाहीत. त्यातले काही फक्त 'ओळख' एवढ्याच पातळीवर राहतात. म्हणजे माध्यम बदलंल तरी कोणी जास्त आपला वाटतो कोणी नाही वाटत. ही मानवी मनाची वागणूक तशीच रहाते.

पूर्वी शाळा कॉलेजातून बाहेर पडल्यावर माझ्यासारख्या अत्यंत बिझी ठिकाणी काम करणार्‍याना नवे मित्र मैत्रिणी मिळणं कठीणच असायचं. कारण ऑफिसच्या वेळात सतत काम असतं तर ऑफिस संपताच घराचे वेध लागतात. पण आता घरबसल्याच फेसबुकवरून नवे मित्र मैत्रिणी मिळतात, त्यानाही थोडा वेळ देता येतो. हा मोठाच फायदा!

खंरंच .. कसं काय जमतं हो कोदा तुम्हाला इतकं छाण लिहायला ? टेक्नॉलॉजी चं वर्तमान आणि भविष्य आणि त्याची आपल्या संस्कृतीशी असलेली गुंफण एवढी गुंतागुंतीची प्रक्रिया पण आपण एका सुलभ निबंधाद्वारे अशी काही उलगडुन सांगितली आहे जशी हैदराबाद च्या पॅराडाईज च्या बिर्याणी मधल्या परफेक्ट शिजलेल्या चिकन चा एकेक थ्रेड काढावा. आपल्या शब्दांची नजाकत , त्यातलं ते खोलवर विचारमंथन करुन ओतलेलं शब्दामृततुल्य त्यांना बहुआयामी वाक्यरचनेत बसवनं आणि त्याची वास्तवाशी सुरेख गुंफण , व्वा ! जवाव नही कोदा का !
कृतीशील समाज , टेक्नॉलॉजीचं खरं संचित , ई-मित्रमैत्रिणी , "आय थिंग " ( बहुतेक थिंक ) , बंध फुलणे , मित्र दु:खात बुडणे ,इर्षेचं जग , मित्रता फुलणे , मित्रसंकल्पना ब्रॉड होणे , वैचारिक मैत्री आणि मैत्रीची वीण , आजचं फास्ट लाईफ , मैत्री सैल होण , गाढ दोस्ती ,आजच्या काळात गौण झालेला फिजिकल प्रेसेंस , दुबैहुन तब्बल एक तास गफ्फा हाणनारे बहुआयामी मित्र आणि खुप म्हणजे खुपच समृद्ध असलेलात उमचा मित्र परिवार , एवढा सगळा सुकामेवा म्हणजे जणु पुण्याच्या सुप्रसिद्ध लक्ष्मिणारायण चिवड्यातले काजु आहेत काजु.
व्वा ! अफलातुन निबंधलेखन .
तुमचे १२६७ च्या वर मित्र आहेत म्हणजेच बघा ना , तुमची लोकप्रियता लवकर ९९९९९९९ च्या वर पोहचो आणि असेच एकसे एक व्हर्चुअल मैत्रीचे सुरेख शब्दकाजुंची/ शब्दपिस्तांची शिंपडण केलेली सुरेख गुंफन पहायला मिळो , आणि आमच्या सारख्या वाळवंट रुपी वाचकांना वाचनाची तहान भागवण्या करिता तुमच्या सुरेखसंगम लेखणाचे निबंधामृत मिळो अशी तुमच्या गांडदोस्त चरणी प्रार्थना करतो आणि आमचा छोटा प्रतिसाद आवरता घेतो.

-(फेसबुक वर फक्त सिलेक्टेड मित्र असलेला) केसबुक
”सामानशीले सामान व्यसनेषु”

जिवलग मित्र व चांगली बायको नशीबात असला हवी बाबा.. ह्या दोन्ही गोष्टी शोधुन सापडत नाहीत.

छान लेख.

छान लेखन. अजून येऊ दे.....!

बाकी, आभासी जगातील मित्रांवर किती विश्वास टाकला पाहिजे याबद्दल मी जरा सांशक आहे.

-दिलीप बिरुटे

लेखन आवडले. खरे मित्र फार दुर्मिळच असतात.

व्हर्च्युअल मित्रांची खर्‍या आयुष्यातल्या मित्रांशी तुलना करणेच मुळात विचित्र आहे. शिवाय विनायक यांना खर्‍या आयुष्यात तुलना करण्यालायक मित्र मिळालेले नसल्याचे त्यांनी स्वतःच नमूद केलेले आहे. त्यामुळे त्यांनी अशी तुलना करणे सुसंगत आहे का, हा प्रश्न पडतो.

हा, पण त्याला पर्याय दिलाय या नव्या माध्यमांनी .. कधीकाळी याच माध्यमाचा लोक आयडेंटीटी झाकून मैत्री करायला वापर करायचे. ती खऱ्या मैत्रीपासूनची पळवाट होती. पण, त्यालाही कंटाळल्यवर लोक खऱ्या नावानं पुढे आले आणि नवे बंध तयार होऊ लागले. मुळात म्हणजे, या मैत्रीला कसलेही सामाजिक बंधन नाही. स्त्री-पुरूष, जात-पात, जेवण्या-खाण्याचा, आवडीनिवडी काही नाही.. समान सांस्कृतिक, वा इतर जाणिवेनं एकत्र आलेली लोकं..बहुतांश वेळा सुजाण, वैचारिक मैत्रीसाठी आणि, मैत्रीची वीण झाली की प्रत्यक्ष भेट ओघाने येतेच, पण मैत्रीसाठी ती नीड नाही.. व्हर्च्युअल जग असल्याने टेन्शन नाही. आणि कोणीच कोणाचे मिंदे नसल्याने भांडतानादेखील दडपण नाही. आणि एखाद्याचे आपले जमत नाही म्हटल्यावर लगेच बाजुला व्हायची सोय .. आणि बोलताना समोरच्याचा स्टेटस, पत, प्रतिष्ठा कशाचा संबंध नाही..

हा परिच्छेद अजिबातच पटला नाही. या सर्व 'सोयी' खर्‍या आयुष्यातल्या मैत्रीमधेसुद्धा जशाच्या तशा लागू असतात, हे विनायक यांना सांगू इच्छितो.

'सायबर मैत्री' हे पेन फ्रेन्डचे विस्तारीत रूप म्हणून किंवा एक नवे दालन म्हणून उदयाला आले आहे आणि त्याचे स्वतःचे असे एक महत्वपूर्ण स्थान एखाद्याच्या आयुष्यात असू शकते, हे मान्य आहे. पण खर्‍या आयुष्यातल्या मित्रांना हा पर्याय असू शकतो असा जो काही लेखकाचा सूर आहे, त्याच्याशी सहमत होऊ शकत नाही.
(यात श्रेष्ठ-कनिष्ठ असे काहीच ठरवायचे नाही. मित्र हे मित्र असतात, त्यात असे सबसेट करू नयेत असे वाटते.)

कुठेतरी मित्राची एक साधी आणि सरळ व्याख्या वाचली होती आणि ती अजूनही बदलावीशी वाटत नाहीये.
जो तुमच्या घरी हक्काने जेवतो आणि ज्याच्या घरी तुम्ही हक्काने जाऊन जेवू शकता तो तुमचा मित्र.

खरी मैत्री फक्त प्रत्यक्ष जगातूनच (सूरू झालेली) असते/होते. फेसबूक वगैरे फक्त समवीचारी लोकांना एकत्र जमण्याचे, वैचारीक देवाण घेवाण मारण्याचे अथवा स्वतःला मीरवण्याचे माध्यम असते, म्हणून तीथे खरी मैत्री जोपासणे वगैरे बाबतीत जरा जपूनच...... असतीलही कदाचीत पण हे वर्चूअल मीत्र रीयल जगातील गरजा/ भावनांसाठी कधीच पूरे पडत नाहीत.

कधीकाळी याच माध्यमाचा लोक आयडेंटीटी झाकून मैत्री करायला वापर करायचे. ती खऱ्या मैत्रीपासूनची पळवाट होती. पण, त्यालाही कंटाळल्यवर लोक खऱ्या नावानं पुढे आले आणि नवे बंध तयार होऊ लागले. मुळात म्हणजे, या मैत्रीला कसलेही सामाजिक बंधन नाही. स्त्री-पुरूष, जात-पात, जेवण्या-खाण्याचा, आवडीनिवडी काही नाही.. समान सांस्कृतिक, वा इतर जाणिवेनं एकत्र आलेली लोकं..बहुतांश वेळा सुजाण, वैचारिक मैत्रीसाठी आणि, मैत्रीची वीण झाली की प्रत्यक्ष भेट ओघाने येतेच, पण मैत्रीसाठी ती नीड नाही.. व्हर्च्युअल जग असल्याने टेन्शन नाही. आणि कोणीच कोणाचे मिंदे नसल्याने भांडतानादेखील दडपण नाही. आणि एखाद्याचे आपले जमत नाही म्हटल्यावर लगेच बाजुला व्हायची सोय .. आणि बोलताना समोरच्याचा स्टेटस, पत, प्रतिष्ठा कशाचा संबंध नाही

तूम्ही नक्की फेसबूक बाबतच बोलताय ना ?

जो तुमच्या घरी हक्काने जेवतो आणि ज्याच्या घरी तुम्ही हक्काने जाऊन जेवू शकता तो तुमचा मित्र.

:) मस्तच.

लेख आवडला विनायका..

काय?? मटामधे 'गां*दोस्त' शब्द छापले तर चालतात?? हर हर हर रामा शिवा गोविंदा

आणि हो, कोदा जपून बर का - हा लेख वाचण्यात आला.

पण, नवे बंध फुलतायत हे नक्की आणि आजच्या ईर्षेच्या जगात हे फुलणंच महत्वाचे आहे. ’मित्र’ संकल्पना अधिक ब्रॉड होतीय.. भावनिक वीण किंचीतशी कमी झालीय, पण, सर्व बंधन तुटुन हेल्दी नाती निर्माण होत आहेत.

हे म्हणजे सुरवातीला झटून ३०-३५ रन्स केल्यावर पुन्हा आउटसाईड द ऑफ स्टंप चेंडूला 'पोक' करायला जाण्यासारखे वाटले..

जसे पटकथेची गरज असताना चुंबन दृश्य सिनेमात असावे पण रेलचेल असली की दिग्दर्शक स्वतंत्र बुद्धीचा वाटत नाही, निर्मात्याच्या मागणी व वेळापत्रकानुसार चालणारा वाटतो. थोडक्यात जितके इंग्रजी वर्डस वापरले गेले आहेत ते सगळेच गरजेचे नव्हते असे वाटते. अर्थात वृत्तपत्रात आजकाल दर चार वाक्यांमधे किमान दोन, तीन आंग्ल शब्द आवश्यक हा नियम असल्यास मुद्दा बाद समजावा.

>>>>मला अत्यंत जीवाभावाचा असा मित्र नाही.

भो*** ज्या वयात पोरांबरोबर हुंदडायचं, पोरी बघायच्या, (चोरुन) बीअर प्यायच्या, भटकंती करायची, आणि बर्‍याच येड** गोष्टी करायच्या त्या वयात हे 'असले' उद्योग केल्यावर दुसरे काय होणार???

पहिल्या वाक्यानंतर पुढचा लेख वाचला नाही.

फू बाई फू च्या एका एपिसोड मधे (सौ.) किशोरी गोडबोले याणी साकारलेली पूजा भट्ट आणि तिच्या तोंडचे ' नोबडी कुड अंडरस्टँड मी बिकॉज आय वॉज टेन इयर्स अहेड ऑफ द जनरेशन' हे वाक्य आठवले आणि ड्वाले हस्सून हस्सून पाणावले.

कोदा.... कोदा.... (चीअरअप साटी क्लेप करत वाच्तात ने तसे वाचा)

मांडलायपण चांगला.. जरा बोजड शब्द न वापरता लिहिलास तर अजुन चांगला होईल..

फेसबुकवर १२६७ मित्र. अरे बापरे.
चांगलेय.

अभिज्ञ.

लेखन या दृष्टीने बघीतल तर अतिशय सुन्दर म्हणाव लागेल विनायक, पण जर 'ही' परिस्थीती असेल तर तुझ या कंम्प्युटर नामक मित्रा समोर बसण अगदी ताबडतोब कमी कर. तु स्वतः जेंव्हा निखळ मैत्रीचा हात पुढे करशील, तेंव्हाच दुसरी व्यक्ती तुझी मित्र वा मैत्रीण होउ शकते.
वर ननींनी लिहिल्या प्रमाणे माझी मैत्रीण होती, वर तर वर शाकाहारी. कधीही तीच्या घरी गेल तर जेवायच्या वेळी जेवुन परत येणारी मी, ती माझ्या घरी आल्यावर अगदी न संकोचता तीच्या समोर मांसाहार करत असे. अर्थात तीच्या साठी वेगळ शाकाहारी बनवुनच! असा वेळ सरायचा तीच्या बरोबर!
परवा परवा पर्यंत तीला असेल तीथुन खणुन काढणे हा माझा हातखंडा होता, पण या वर्षी आले अन काही कारणान तीचा बदललेला पत्ता शोधायला नाही जमल मला तर , कुठउनशी खबर मिळाल्यावर पठ्ठीने अक्षय्चा नंबर शोधुन काढुन इकडे फोन करुन वर्षाचा शिव्याम्चा कोठा पूर्ण करुन घेतला.
चेहरा बघितला की काहीतरी बिनसलय हे समजणारा, अगदी स्वतःच्या चुका ज्याच्यासमोर कबुल कराव्या असा वाटायला लावणारा अन आपल चुकल तरीही आपल्याला जगाच्या दृष्टीने न जोखणारा असा मित्र निदान मला तरी साक्षात शरीरान समोरच हवा.

जीवश्च कंठ्श्च मित्र लाभणे ही जर दुर्मीळ गोष्ट असेल तर मी धन्य आहे या बाबतीत.

(जीव ओवाळुन टाकणारे मित्र म्हणजे नेमके काय? माझा जीव ओवाळुन खुंटीवर टांगणारे असा जर असेल तर आणी तरंच )

मित्र म्हणजे तो जो 'सगळं काही ठीक' असं उत्तर दिल्यानंतर तुम्हाला म्हणतो
"चल, आता खरं खरं सांग काय झालंय ते?"

>>>जीवश्च कंठ्श्च मित्र

ऐकिव फोडः जीव जाईपर्यंत कंठ दाबून धरणारा.

लेखातल्या अनेक संकल्पना आणि व्याख्या मजेशीर वाटल्या, ह्या गमतीची सुरवात लेखाच्या शिर्षकापासुन होते ते म्हणजे'डेफिनेशन बदललेला मित्र' , मला नाही कळाले. मित्र म्हणजे मित्र, त्यात कसल्या डेफिनिशन्स आल्या ?

माहिती-तंत्रज्ञानामुळे 'समानशीले समान व्यसनेषु' मित्र जवळ येतात ही एक अजुन गंमतशीर संकल्पना वाटली.
गंमत सांगतो, आमच्या लहानपणी आमच्या इथे सुट्टी मिळाली की नदीच्या वाळवंटात क्रिकेट खेळायला जायची पद्धत होती, तिकडे आमची अनेकांशी 'ओळख' झाली.
होळीला लाकडं पळवायला दुसर्‍या गल्लीत गेल्यावर भांडनातुन तिकडे नव्या 'ओळखी' व्हायच्या.
गणपतीच्या काळात अजुन नव्या 'ओळखी' व्हायच्या.
पुण्यात तर इतक्या ठिकाणी इतक्या प्रकारच्या लोकांशी 'ओळख' झाली की काही विचारु नका.
नोकरी, शहरं बदलली, अनेक ओळखीही बदलल्या ...
आंतरजालावर आलो, पुन्हा अनेक नव्या 'ओळखी' झाल्या ...

पण ह्या सर्व 'ओळखीच्यांना' मी मित्र म्हणु का ?
अर्थात ह्या ओळखीच्यातले काही अत्यंत चांगले मित्र झाले आहेत हे सत्य आहे, पण किती हे प्रमाण अत्यंत नगण्य आहे, हाताच्या बोटावर मोजता येईल इतके नगण्य आहे.

आंतरजाल आणि माहिती-तंत्रज्ञानाच्या क्रांतीमुळे सगळे दालनच खुले झाले हे मान्य, पण मला ह्यात अजुन वैयक्तिकरित्या दोस्त बनवता नाही येत हे कबुल करतो.
अर्थात आंतरजालाने कधीही नाव घेण्यासारखे ८-१० दोस्त जरुर दिले हे आवर्जुन उल्लेख करण्यासारखे आहे.
मात्र अजुनसुद्धा मी आंतरजालावरच्या दोस्तंबाबत तितकासा कंफर्टेबल नाही, मला त्याची आवड नाही आणि रसही नाही, बहुसंख्यवेळा मला हे तापदायकच वाटत आले आहे हे सत्य आहे.
बर्‍याचदा मी हे अनुभवातुन शिकलो आहे.

असो, लेख चांगला आहेच मात्र काही संकल्पना मजेशीर वाटल्या म्हणुन एवढे खरडले.
बाकी आमचे विचाराल तर आमचे दोस्त फैल्यपासुन आहे तसे आहेत, गेल्या काही वर्षात भयंकर बदल झाले आहेत, परिस्थिती, आचर-विचार आणि इतर अनेक बाबीत, पण ते साला दोस्तीची डेफिनिशन वगैरे नाय बदलली हो अजुन, ते ***चे अजुन आहे तसे आहेत, म्हणुन ते आमचे दोस्त आहेत, असो.

- छोटा डॉन

माझ्या फेसबुक मित्रांची संख्या आत्ताच्या घडीला १२६७ आहे व यातल्या बऱ्याच जणाशी माझ्या खुप चांगल्या गप्पा होत असतात. अगदी चांगले शेअरिंग होत असते
विनायक भाउ या वाक्यात एक खरी गोष्ट दडलेली आहे. एक विचारतो. तुम्ही जर प्रत्यक्ष लोकांशी बोलत असतात तर इतके मित्र झाले असते का हो?
कॉम्प्युटरसमोर बसून जगभर फिरून आलात तरी एका चहाच्या घोटाचा आनन्द मित्राबरोबर येतो तो काही आगळाच. कॉम्प्युटर समोर बसून तुम्ही इतके मित्र जोडलेत याचाच दुसरा अर्थ असा की तुम्ही प्रत्यक्ष लोकांशी थेट मैत्री करायला वेळच देत नाही.
याचा परीणाम तुम्ही कदाचित एकलकोंडे होण्यात होतो. आभासी विश्वातले आयडी हेच खरे मानुन त्यात रममाण होने हे भंगलेल्या आत्ममग्नतेचे एक लक्षण आहे.
आभासी प्रतिमा खर्‍या असत्या तर मिपा कट्ट्याला एकत्र यावे असे लोकाना वाटले नसते. प्रत्यक्षात भेटण्याची ओढ वाटली नसती. आभासी जगातल्या मैत्रीपेक्षा प्रत्यक्ष भेटल्यानन्तर होणारी मैत्री ही कितीतरी भक्कम बंध निर्माण करते.
एके काळी मी देखील चॅटिंगला अ‍ॅडिक्ट झालो होतो. ती नशा लवकरच उतरली .
तुम्हाला जालावर १२६७ मित्र आहेत याबद्दल प्रौढीने सांगावे असे काही नाही. त्यातलया काहींकडून व्यावसायीक फायदा होईलही. पण तुम्ही जितके हाडामाम्साच्या लोकांत वावराल तितका तुमचा स्वभावातील अट्टाहासीपणा/ माझे तेच खरे वगैरे कमी होत जातो. टीमस्पीरीट /खेळकरपणा वाढत जातो
१२६७ जालावरील व्यक्ती हे समीकरण बघताना आपण घरताल्या लग्नाला निमन्त्रणे देताना अगदी आठवूनसुद्धा नावांची संख्या ३०० /३५० च्यावर जात नाही. हे वास्तवदेखील लक्षात घ्यावे.
आनन्दात सुखदु:त सहभागी होतो मार्गदर्शन करतो तो मित्र. तो कदाचित तुमचे दु:ख दूर करणार नाही पण निदान ऐकून तरी घेईल.