आठवणीतला घरचा मेवा -१

भारी लिहिलंय. वाचून भूक लागली. चीक लहानपणी खाल्ला आहे, मला खूप आवडायचा. त्याचा तो आंबूस वास आठवला आणि मन भूतकाळात गेले.
अवांतर : खारे दाणे घरच्या घरी कसे बनवायचे ? ओव्हन/मायक्रोवेव्ह नाही माझ्याकडे. पण खारे दाणे प्रचंड आवडतात.
कोणी कृती देईल का/ किंवा पूर्वी लिहिली असेल तर दुवा द्या.

कमाल आहे नाही पूर्वी च्या लोकांची. आता एव्हढी वैविध्यता राहिलीच नाही. साधे पापड सुध्दा कोणी घरी लाटत नाहीत.

गव्हाच्या सत्वाचा चीक आठवला. आजीच्या आठवणीने कासावीस व्हायला झालं. असो..

यातले बरेच प्रकार पूर्वी जवळपास प्रत्येक घरी होत असत. त्या दिवसांच्या आठवणी रम्यच म्हणायच्या.

फार मस्त लेख!!

माझी आई पापड्या करायची, आजी खारवड्या. बाबा तुम्ही सांगितले तसेच खारे दाणे करायचे. आता सासूबाईमुळे मी गव्हाचा चीक करायला शिकले. आणि त्याच्या कुरडया.

मेतकूट येसर करून घ्यायचे. हरभऱ्याच्या डाळीची वाटली डाळ, पन्ह हे सगळं होतं घरी.

पण तुम्ही जितके पदार्थ लिहिलेत ते खरंच ऐकलेही नाहीयेत. तुम्ही भाग्यवान!!

सहलीमध्ये नेहमी न्यायचा ठरलेला .....
मला वाटते डाळीच्या पीठात शेंगदाणे घोळवून मग तळले जायचे
तसेच आजी लाहयाची कुटरी बनावयची ... स्पेशल
चुलीवरच माडगं ...
Nostalgic .....

ह्या पाककृती यायला हव्यात मिपावर. कुणी तरी टाका खरंच..

भाताचे सांडगे

आई थोडासा चिकटसर तांदळाचा भात मीठ घालून रात्री शिजवून ठेवायची व दुसऱ्या दिवशी सकाळी त्याचे लहान लहान सांडगे करायची.
ते दिवसभर कडकडीत उन्हात वाळवायचे.

हे सांडगे तळून खूप कुरकुरीत होत असत, छान लागत. डब्यात भरून ठेवले कि येता जाता तोंडात फेकायचे. धमाल चव होती त्यांची.

Good old days ... rather ... good young days.

गेले ते दिन गेले.

गव्हाचा चिकात दुध व साखर टाकून खाणे तर अमृतपान! ऊन्हाळ्यात कुरड्या, शेवया,,वडे ,पापड सर्व करताना आम्ही बच्चे कंपनी खूप मदत करत असू.

तुमच्या निरीक्षणशक्ति आणि स्मरणशक्तिला दाद द्यावीशी वाटते. स्वतः काही बनवले असल्यास त्याचे ही वर्णन येऊ द्यात.

1.सांडगे घालायचे म्हणजे काय ? सांडगे हा शब्द पहिल्यांदा वाचतोय ....... मुटकूळे असतात तसे का ?
2.दुरडी, हारा म्हणजे काय ? आमच्याकडे (नासिक जिल्ह्यात ) हे शब्द प्रचलित नाहीत.
3. तांदळाचे सांडगे तयार केल्या नंतर तळण्या अगोदर सुकवावे लागत नाही ना ?
हारा म्हणजे कामट्याची पाटी असावी बहुतेक ........

फारच मस्तं लेख.

मस्तं लेख ! लहाणपणीच्या अनेक आठवणी जाग्या झाल्या !

उन्हाळ्याच्या सुट्टी म्हणजे वर्षाची बेगमी करायची वेळ : लोणची (आंबा, लिंबू, मिरची), पापड ( उडीद, तांदूळ, पोहे, नाचणी), कुरडया, फेण्या, साबूदाण्याच्या चिकोड्या, उपासासाठी बटाट्याचा कीस, बटाट्याच्या काचर्‍या, इ, इ, इ.

यात बालकमंडळींचे काम म्हणजे (विशेषतः उडीदांच्या) पापडांचे पीठ कुटून देण्याचा प्रयत्न करून हात सोलून घेणे, पापड-कुरडया-फेण्या वाळत घालणे आणि तो माल कावळ्यांनी लंपास करू नये यासाठी काठ्या घेऊन राखण करता करता मस्ती करत बसणे !

ओह छान माहिती दिलीत, याबाबत अजून वाचायला आवडेल.
आमच्या घरी यातले बरेचसे प्रकार जसे नागलीच्या, तांदळाच्या कुरडया, डाळीचे वडे, उडदाचे पापड, नागलीच्या पापड्या, शेवया हे सर्व प्रकार अजूनही होतात.
वरती ज्याला गव्हाच्या कुरडया करताना चिक हाटने म्हंटलेले आहे त्याला आमच्याकडे घाट घेणे म्हणतात. तोही चुलीवर. आमच्या लहान पनी आई आणि आजी घाट घ्यायच्या. आता आईला अन बायकोला घाट घ्यायला मला मदत करावी लागते. घामाघूम व्हायला होत. पण मजा येते.
हारा वर वाळत घालण्या ऐवजी आमच्याकडे कुरडया पापड्या मोहोळावर (म्हणजे दर्भाच्या काड्या पसरवून ) वाळत घातल्या जातात.
मिपा करांना याबाबत ज्या रेसेपीज माहीत असतील त्यांनी कृपया पाककृती सदरात सविस्तर लिहाव्यात.
रच्याकने सुखवावे ऐवजी सुकवावे असा शब्दप्रयोग उत्तम राहील असे सुचवावेसे वाटते.

त्याला काहीतरी शब्द आहे पण तो आता आठवेना त्याचा कोंडा काडून बारीक झालेला डाळगा राही .

कुळीद का ?

सही लिहिले आहे भाऊ.
आमच्या पंढरपुरात शेंगदाणे, फुटाणे भाजायच्या लयी भट्ट्या आहेत.

लहानपणी कर्वेनगरात चाळीमध्ये सगळे मिळून असले उद्योग करत, यात मधी मधी उचापत्या करताना पायाला खाट लागली होत, तुमच्या आठवणी वाचून परत लहान व्हावस वाटले.

लहानपणी लाटलेल्या आणि चोरून मटकावलेल्या पापडाच्या लाट्या, तांदळाच्या कुरडया, घोड्यासारख्या पाटावर बसून वळलेल्या शेवया हे सगळं आठवलं !

सुंदर लेख ! यातल्या अनेक आठवणी जुळताहेत :)

खूप छान लिहिलंय. आमच्याही घरच्या चिकवड्या, पापड सांडगे मिरच्या, साठ आठवले.

या बायका बरोब्बर आमच्या सुट्टीच्या दिवशी असले कार्यक्रम करायच्या

आणि मग त्यांचे हात गुंतलेले असले कि पोरांचा पिट्ट्या पडायच्या , हि परात तिथे ठेव , हे जरा चक्र फिरव , ते बघ गाय आलीये पापड खायला तिला हाकलव , उन्हात्न्हातून ये जा करून जीव दमायचा , आई पाणी दे - तर - जरा जा आजच्या दिवस तूच घेऊन पी ---आणि मग बऱ्याच सूचना --- घाणेरडे हात आत घालू नको , उष्ट भांड बुडवू नको इत्यादी .....
आजू बाजूच्या काकवा , आज्या मदतीला असायच्या .. त्या मधेच आईची नाहीतर मुलांची चेष्टा करायच्या ... कधी कधी राग यायचा पण जेव्हा आपल्या बद्दल चांगल बोलल जाई तेव्हा इतक्या मोठ्या घोळक्यात आपल्याला चांगल म्हणत आहेत याचा अभिमान वाटायचा ...
पण त्या एव्हढी स्तुती त्यांना हवी तस राबाव म्हणून करायच्या ... बिना टोपी च उन्हात फिरून , घामाघूम व्हायचं , पापड वाळत घालताना त्या खाली पसरलेल्या कापडा कडे सतत पहिल्याने डोळ्यापुढे अंधारी यायची ................थकल्या सारखे वाटायचे

बदल्यात जेव्हा तो गरमागरम चिक खायला मिळायचा तेव्हा तो थकवा गायब व्हायचा

पण खर्च मजा होती ..........शाळेसाठी म्हणून जेव्हा शहरा कडे आलो तेव्हा सगळी मजा संपली .........

खरच जुन्या आठवणी ज्या अनुभवल्या आहेत त्या सांगून नाही समजणार .त्या साठी एप्रिल मे दरम्यान गावी चक्कर मारली कि आपोआप चित्र दिसेल

मस्त लेख आहे.
पण एक शंका आहे
मेवा हा शब्द फारसी भाषेतून आला आहे. त्याचा अर्थ फळ असा आहे. सुका मेवा म्हणजे सुकवलेली फळे, बेदाणे, मनुका, जर्दाळू इ. जंगल मेवा म्हणजे जंगलात मिळणारी फळे.

फळाशिवाय अन्य खाद्यपदार्थांना मेवा म्हणतात का ह्याची खात्री नाही.

मस्त लेख! खरंच खूप आठवणी जाग्या झाल्या.

सांडगे, कुर्डया आमच्याकडे दर वर्षीच व्हायच्या, पापडही केव्हा केव्हा होत.

आमच्याकडे गव्हाच्या चिकात साखर, केशर, वेलची वगैरे घालून गरम गरम खायला खूप आवडतो. एवढे सारे गहू घेतले की त्याचा एवढासा चीक पडतो. पण आई अजूनही दर वर्षी करते. काही जणांना तिखट मीठाचाही आवडतो, पण मला तरी फार आवडला नाही.
तांदळाचे सांडगे कधी खाल्ले नाहीत, पण मुगाच्या डाळीचे सांडगे अजूनही होतात आईकडे, भिजवलेली डाळ दळून तिखट मीठ इ. घातले की त्याला 'कळण' म्हणतात. हे कळण असेच तोंडी लावायला मस्त लागते, त्याची पोळी तर खासच! सांडगे घालून झाले की संध्याकाळी मुगाची भजी हवीतच!

2.दुरडी, हारा म्हणजे काय ? आमच्याकडे (नासिक जिल्ह्यात ) हे शब्द प्रचलित नाहीत.

नाशिक मध्ये दुरडी हा शब्द प्रचलीत आहे.

मस्त लेख