महाभारतातील “चलाख” महापुरुष - भाग १

लेख मालिका चांगलीच होणार . पुभाप्र .

आवडले आहे

लहानपणी पहिली-दुसरीत असताना महाभारत वाचलं होतं. त्यानंतर अलिकडे पुन्हा वाचायला घेतलं. परवाच मंगला सुब्रम्हण्यमनी लिहीलेलं आणि कविवर्य मंगेश पाडगावकरांनी मराठीत अनुवाद केलेलं कथारूप महाभारत वाचून पूर्ण झालं.

महाभारतात भगवान कृष्णासकट कुणीही देव नाही असं माझं मत आहे. आहेत ती सारी माणसंच.

सहमत.
मलातरी महाभारतातली सगळी मुख्य पात्रं ही रूपकं वाटतात. युधिष्ठीराचा न्याय्यपणा, समंजसपणा, भीमाची शक्ती, क्रोध, आणि उतावळेपणा, अर्जुनाचा पराक्रम, त्याचं शौर्य, नकुलाची बुद्धी, सहदेवाचं सौंदर्य, द्रौपदीची सूडबुद्धी आणि स्वाभिमान, दुर्योधनाचा द्वेष, कर्णाचा उदारपणा, भीष्मांचा तटस्थपणा, धृतराष्ट्राचा मुलासाठीचा पक्षपात, द्रोणांचा लोभ - यासगळ्यांचा अतिरेक झाला, की तो कसा त्या त्या पात्रांवरच उलटतो आणि कसे त्याचे एकत्रितपणे महाभयंकर परिणाम होतात, हे महाभारत वाचताना सतत जाणवत राहतं.

अतिशय प्रभावी सुरवात, सुन्दर विवेचन...!!!! याबद्दल अभिनन्दन.

महाभारताचा पट तसा विशाल, बोधप्रद, आजही मार्गदर्शक असे आहे, त्याला विविध कन्गोरे आहेत ते समजुन घेणे फार महत्वाचे आहे, आपण ते करू शकाल. मला वाटते आपण तीनच भाग का ? अधिकही लिहू शकाल नव्हे तसे लिहावे असा आग्रह. इथे सर्व त्याचे स्वागतच करतील.

धन्यवाद.

विनोद१८

वाचतोय!

एक निरीक्षण कुणीसे केलेले ...असे ऐकले आहे.. कि 'ती' ५ गाव हि दुर्योधनाच्या राज्याच्या सीमेवरील ५ मोक्याची गावे होती...जेणे करून दुर्योधनाच्या संपूर्ण राज्यावर लक्ष्य ठेवता यावे..

वाचतेय.
पुभाप्र

लेख आवडला.

वाचतोय.. छान सुरुवात..

असे म्हणतात की जे महाभारतात नाही ते जगात अथवा व्यवहारात सापडणार नाही.

महाभारतात भगवान कृष्णासकट कुणीही देव नाही असं माझं मत आहे. आहेत ती सारी माणसंच

पाय कुठेत भाऊ तुमचे ?? ही लेखमाला आगोदर वाचल्यागत वाटते आहे अतुल भाऊ, मीम वर झाले होते बहुदा ह्यावर ब्रेन स्टॉर्मिंग ? :)

" समजा राजांनी भीष्माची थट्टा आरंभलीच नसती तर पुढचा प्रकार करणे भीष्माला काहीसे जड गेले असते असे माझे मत आहे." महाभारतात तरी असे काही दिसत नाही. काय म्हणते महाभारत ..".विचित्रवीर्य विवाहास योग्य वयाचा झाला असे पाहून भीष्मांनी त्याचा विवाह लवकरच उरकून घ्यावा असे मनात आणिले. इतक्यात वर्तमानाले कीं काशिराजाच्या तीन मुलींचे एकदम स्वयंवर होणार आहे. हे वर्तमान ऐकून भीष्मांनी मातु:श्रीची संमति घेतली, आणि आपण स्वतांच एकटे रथात बसून वाराणसीला गेले." विचित्रवीर्याला न घेता एकटे जाण्यात मुलींना पळवून आणणे हा उद्देश स्पष्ट होतो.यात काही चूक होती असे त्या काळी वाटत नव्हते. कारण त्या वेळी भीष्म सर्व राजांना विवाह्च्या आठ प्रकारांची माहिती देतात व सांगतात की " स्वयंवरास आलेल्या सर्व क्षत्रियांचा पराभव करून हरण करून आणलेल्या कन्येबरोबर विवाह करणे हे क्षत्रियास सर्वात श्रेष्ठ आहे."
आज आपणास हे चुकीचे वाटेल कारण इथे मुलीच्या इच्छेचा विचार केलेला नाही. पण हे काहीच नाही असे वाटावयास लागणारी कथा पुढेच आहे. द्युतानंतर पांडव व द्रौपदी वनवासात असतांना एक दिवस पांडव शिकारीला बाहेर गेले असतात व द्रौपदी एकटीच आश्रमांत असते. त्या वेळी जयद्रथ तिला पळवून नेण्याकरिता रथात घालतो. आश्रमातील धौम्यमुनी त्याला म्हणतात. "जयद्रथा,त्या महारथी पांडवांना जिंकल्यावाचून तूं हिला घेऊन जाणे शक्य नाही. अरे, पुरातन कालापासून चालत आलेल्या क्षत्रियधर्माकडे तरी कांही दृष्टि दे." म्हणजे त्यांना म्हणावयाचे आहे की पांडव असतांना त्यांना जिंकून मग तू हिला पळवून नेलेस तर ते क्षत्रिय धर्माला धरून होईल आहे ना धक्कादायक !
शरद

महाभारताचा नक्की काळ कोणता…इ.सन पूर्व किती ?

छान ,वाचनीय
चलाख व्यक्तिमत्वे अजूनही आहेत महाभारतात तेव्हा ३नात आटपू नका

सगळंच चुकीचं. महाभारत समजून न घेता फक्त स्वताच्या दृष्टीकोनातून लिहिलेला लेख आहे

आपण अन्यथा देव आहे/होता असे मानणारे नसलो तर?

भीष्मानी कन्सल्ट्न्सी सुरु कराय्ला हवी होती राव.. म्ह्ण्जे, ज्या कुण्या राजा ला कोणती राजकुमारी आवडेनार, त्याने स्वयम्वरासाथि , युद्ध जिण्कण्यास भीष्मा कडे यावे. तो तुम्च्या साथि जिन्कुन देनार तर...

विचीत्रवीर्य मेल्यानंतर सत्यवती स्वतःच भीष्मांना प्रतिज्ञा मोडून लग्न करायला सांगते, पण भीष्म प्रतिज्ञा मोडत नाहीत.
याबद्दल अनेकजण त्यांना दोष देतात.

जर त्यांनी तसे केले असते तर लोकांनीच म्हटले असते की भीष्मांनी मारे पितृप्रेम दाखवायला ब्रम्हचर्याची प्रतिज्ञा घेतली, पण काहीतरी कपट करुन सावत्र भावाला मारले आणि मग सावत्र आईला प्रतिज्ञा मोडायला सांगायला विवश करुन राज्य बळकावले.

प्रतिज्ञा न मोडण्यामागे भीष्मांची हुशारी म्हणा किंवा चलाखी दिसून येते.

महाभारतात जसे चलाख महापुरुष आहेत तसेच मिपावरही खूप चलाख सदस्य आहेत. ते किती ज्ञानी आहेत हे त्यांच्या अभ्यासपूर्ण प्रतिसादावरुन दिसून आले असेलच. आणि एवढे ज्ञानी असतानाही त्यांना जराही गर्व नाही. एखाद्या नवख्याने जरी लेख लिहिला तरी त्याचे म्हणणे शांतपणे ऐकून घेतील आणि असे प्रतिसाद देतील की 'सौ सुनारकी एक लोहारकी!
मान गये उस्ताद!

कॅलिडोस्कोप! जरासा कोन बदलला की प्रतिमा बदलतात. मात्र आपली चेष्टा होईल, मग आपण युद्धाचे आव्हान देऊ असा विचार भीष्माने करणं हा फार लांबचा विचार वाटला. स्वयंवर याचा अर्थ कन्येने स्वतः आपला वर निवडावा यासाठीची योजना. पण या घटनेत त्या राजकन्यांचा स्वत:चा वर निवडण्याचा हक्क बळाने काढून घेतला गेला आणि भविष्यात भीष्माला त्याचा परिणाम भोगावा लागला.

मात्र त्या काळात विवाहाचे अनेक प्रकार प्रचलित होते. जसे की गांधर्व, राक्षस, असुर, पैशाच, इ. तेव्हा कन्येचे असे हरण करणे हेही मान्यताप्राप्त दिसते. उदा. उषा-अनिरुद्धाची प्रेमकथा हा एक वेगळाच प्रकार झाला, ज्यात कन्येच्या सखीने वरालाच पळवून आणले!

@बॅटमॅन
तुझी अक्कल इतरांना नावं ठेवण्यापेक्षा एखाद्या विधायक कार्यासाठी खर्च कर.
@ लेखक

महाभारतात भगवान कृष्णासकट कुणीही देव नाही असं माझं मत आहे.

असं तुम्ही म्हणालात त्याबद्दल काहीच म्हणणं नाहीये. हि सगळी माणसं आहेत असं गृहीत धरला तरी ह्या माणसांबद्दल चुकीचा समाज पसरवण्याचा प्रयत्न करण्याचं कारण काय ?
उदाहरणार्थ :

दुर्योधनाचा लोभ आणि युद्धपिसाटपणा इतका कि सुईच्या अग्रावर मावेल इतकी देखिल जमीन तो द्यायला तयार झाला नाही असा संदेश जनसामान्यांत गेला.

ह्याचा अर्थ दुर्योधन तसा नवता पण श्रीकीष्णाने मात्र तसा समाज पसरवला असा घ्याचाय का ?

त्यात भीष्म स्वतः ब्रह्मचर्याची प्रतिज्ञा घेऊन देखिल भाग घेण्यासाठी आला

भीष्म हा स्वतासाठी नाही तर त्याच्या भावासाठी आला होता हो गोष्ट सर्वश्रुत आहे . मग त्याच्या ब्रह्मचार्याचा इथे काय संबंध ?

हनुमानाला त्याच्या पराक्रमाची आठवण करुन द्यावी लागली आणि मग ते उड्डाण घडले

हनुमानाची तुलना भीष्माशी करण्याचा प्रश्न येतो का? हनुमान आपलं सामर्थ्य का विसरला होता हे तर तुम्हाला माहित असेलच ना

पुढे जे काही “महाभारत” झाले त्याला बहुतांशी कौरव जबाबदार धरले गेले याचं कारण कृष्णाने अत्यंत मुत्सद्दीपणे जगासमोर दुर्योधनाला हट्टाग्रही सिद्ध केलं.

तुमची मतं किती बालिश आहेत ते दाखवण्याचा अट्टाहास का ?