मिसळपाववरील कवितांची रसग्रहणं १ - ती आणि ते

नवीन कवीच्या चांगल्या कवितेची ओळख करून दिली. रसग्रहण आवडले.

ही कविता मी आधी वाचली नव्हती. कल्पना तर अव्वल दर्जाची आहे. घासून-पुसून कवीने स्वसंपादन केले तर उत्कृष्ट कविता होण्याची बीज तिच्याच आहे. सहमत.

मला पहीले कडवे खूप आवडले -

गावाच्या घराघरातून ती नांदते
आणि प्रत्येक माणसात उगम पावून
खळाळत्या नदीसारखी
गल्लीबोळातून वाहते
एक प्रकारची आत्मीयता, "हे विश्वचि माझे घर" अशा प्रकारची भावना मला त्यातून प्रतीत झाली. "प्रत्येक माणसात" या शब्दाने जे सर्वांना एका वैश्विक छत्राखाली सामावून घेतले गेले आहे ते खूप आवडले.
मग वाचतच गेले. आणि कविता आवडली.
पण अजूनही पहीले कडवे मनात भरलेले तसेच आहे.
वाचकाचे हृदय उचंबळून टाकणारे अतिशय प्रवाही वर्णन आहे या कडव्यात. नदीची उपमा तर खूपच आवडली.
वाटेतील मालीन्य शुद्ध करणे हा तर खळाळत्या नदीचा गुणधर्म.
_________
घासकडवी यांनी रसग्रहण उत्तम केले आहेच नेहमीप्रमाणे. अजून कवितांचे रसग्रहण येऊ द्यात.

कविता खूपच आवडली.
रसग्रहणही आवडले.

बैलाचा बळी देऊन मांस खाणारा
कंटाळून सोवळ्यात जातो
तेव्हा ती थोडी बदलते
कमरेला झाडू लावणारा
चिडून पुस्तक हाती धरतो
तेव्हा ती थोडी वळते

हे पटकन समजले नव्हते ते दोनदा वाचून समजले.
कवीने असायला हवे तसे गणेशा हे अगदी संवेदनशील नेहमीच वाटत आले आहेत.

तुमच्यासारखा गाईड मिळाला तर कवितांची लेणी अधिकाधिक उजेडात बघायला मिळतील.

ह्या सुंदर कवितेला आणि किंबहुना अशा अनेक कवितांना वेळीच दाद दिली नाही याची चुटपुट लागली आहे हे या निमीत्ताने नमूद करावेसे वाटते.

कविता मला समजत नाहीत हे राजेशच्या रसग्रहणामुळे पुन्हा एकदा समजलं. अर्थातच रसग्रहण समजलं आणि राजेशने लावलेला कवितेचा अर्थही आवडला, पटला.
कवितेचा अर्थ कशा प्रकारे लावणं अपेक्षित असतं हे अशा प्रकारे कविता 'शिकवली' तर कवितांचीही गोडी लागू शकते. गुर्जी, लगे रहो!

कविता आणि रसग्रहण दोन्ही आवडले.

नगरीनिरंजन यांच्या कविता मी नेहमीच वाचते. ही कवितादेखील वाचली होती, पण संस्कृती हे मला पहिल्या कडव्यावरून कळण्यास थोडेसे अवघड गेले होते, म्हणून विचार करत होते. (प्रतिसाद याआधीच द्यायला हवा होता अशी वर रामदास म्हणतात तशी चुटपूट लागली आहे). मला आधी हे गंगेचे रूपक वाटले होते. (माणसात उगम पावणे). जीवनप्रवाह अशा अर्थाने. पण संस्कृती देखील पटते.

हा आमचा प्रांत नाही. या प्रांतात शिरण्यासाठी मात्र ही लेखमाला उपयुक्त हे नक्की.
या निमित्तानं गुर्जीगिरी चांगल्या अर्थानं पुन्हा दिसून आली. उडालेल्या धाग्यावरून होणाऱ्या टीकेला हे एक उत्तरच. काही वेळा उत्तरेच बोलतात. :)

खरंच वाटलं कविता आधीच वाचायला हवी होती.
कविता उत्तमच आहे आणि रसग्रहणामुळे ती आणखी उमगत गेली!
>>बैलाचा बळी देऊन मांस खाणारा
कंटाळून सोवळ्यात जातो
तेव्हा ती थोडी बदलते
कमरेला झाडू लावणारा
चिडून पुस्तक हाती धरतो
तेव्हा ती थोडी वळते>>

अप्रतीम!

कविता आवडली होतीच, रसग्रहणही आवडले..

कविता तर सुंदर आहेच पण रसग्रहण पण प्रभावी आहे. अशी दाद चांगल्या कवितेला मिळते हे पाहुन खुप आनंद झाला.

आणखी येऊ द्यात.

आधी कविता वाचली मग रसग्रहण वाचले. कमी-अधिक प्रमाणात प्रवाह व प्रवाहात वाहणारे/न वाहणारे सर्वच कविता वाचतांना जाणवले. रसग्रहणही त्याच अंगाने गेले आहे.

(मात्र म्हणूनच शेवटच्या ओळीतला रक्षण हा शब्द फक्त संस्कृतीला जोडून येत असल्यामुळे ही लवचिकता कमी होते असं मला वाटलं)

अगदी असेच वाटले.

या उपक्रमामुळे कविता करणार्‍यांना प्रोत्साहन तर मिळेलच शिवाय चांगल्या कविता करण्याची एक जबाबदारीही वाटेल.
"ती आणि ते" या कवितेत ताल, मात्रा वगैरेंचा तोल अचूकपणे न पाळला गेल्याने ती थोडी उणावली आहे याचे कारण पुरेसे संस्करण न करणे हेच आहे. अशा उपक्रमांमुळे आपल्या कवितेचे गंभीरपणे मूल्यमापन होईल या जाणीवेने भविष्यात जास्त काळजी घेतली जाईल असे वाटते. या उपक्रमाबद्दल राजेश यांचे मनःपूर्वक आभार!
आता कवितेविषयी.
ही कविता सुचली तेव्हा मी संस्कृती या शब्दाबद्दलच विचार करत होतो आणि मला असं वाटलं की आपण अमुक एका गोष्टीवर बोट ठेवून "हं ही संस्कृती" असं म्हणू शकत नाही. प्रत्येक माणसाची काही विचारसरणी, इच्छा-आकांक्षा आणि वागण्याची पद्धत असते. ती त्याच्यातून उगम पावणारी संस्कृती. अशा अनेक माणसांच्या बनलेल्या समाजाची एक सामयिक संस्कृती तयार होते आणि ही रुढी, समाजनियम, भाषा, सण, खाद्यपदार्थ इत्यादी अनेक गोष्टींनी युक्त अशी संस्कृती समाजातल्या लोकांचे आचार-विचार ठरवत असली तरी प्रत्येक माणसाच्या स्वत:च्या विचारसरणीने ती सतत बदलतच असते असं मला वाटलं. हे बदलते रूप ज्यांना कळत नाही ते मग तिच्या दर्शनी रुपाचे बाहेरच्या हल्ल्यांपासून म्हणजे त्या समाजगटाबहेरच्या प्रभावापासून रक्षण करायचा प्रयत्न करतात.
पहिल्या तीन कडव्यांबद्दल राजेश घासकडवींनी जे लिहिलं आहे ते यथार्थ आहे, परंतु शेवटच्या कडव्यात मला जी भावना दाखवायची होती ती दाखवण्यात मी कमी पडलो असे मला वाटते.
प्रवाह थोपवणे हे रुपकाला धरून झाले असते हे खरं असलं तरी तिचे रक्षण करण्याचा दावा करणार्‍यांना तिचे प्रवाही रुप माहितच नसते किंवा समजून घ्यायचे नसते. एखादं साचलेलं तळं राखावं तशी तिची राखण करायला ते गावतटावर बसतात आणि बाहेरून हल्ला होईल या भीतीने अनंतकाळ तिथेच बसून त्यांचे कालबाह्य सांगाडे होतात पण ती म्हणजे एक प्रवाह आहे आणि स्वतःच्याच चलनवलनाने ती बदलते आहे हे त्यांच्या लक्षात येत नाही असं मला सूचित करायचं होतं म्हणूनच मी थोपवणे किंवा बांध घालणे असा शब्दप्रयोग वापरला नाही.

नगरी जे लिहितात ते सहज सोप्प अस कधिच नसत, पण अर्थ गर्भित लिखाणाची मजाच न्यारी. वर दिलेला तुमचा रसग्रहणाचा लेख आणखि थोडा पुराव्या सह, उदाहरणे देउन रसरशित झाल असता.

नगरी तुमच विवेचन ही सुरेखच, मी माझी मला शाब्बासकि दिली.

गुरुजी, छान रसग्रहण. संस्कृतीबद्दलचा ''जोपर्यंत नदी प्रवाही असते पासून ते पुराणमतवादाचे केवळ प्रतिगामी सांगाडे शिल्लक असतात' पर्यंतचा कवितेचा सारांश मला पटला.

और भी आने दो.......!

-दिलीप बिरुटे

राजेश जी मनापासुन धन्यवाद ..

आणि पहिली कविता योग्य आणि छान निवडली आहे..
पुढील भागाच्या प्रतिक्षेत ...

अवांतर : सुट्टीमुळे शेवटी रिप्लाय आला माझा, पुढच्यावेळेस पहिलाच असेल...
------------------

नगरीनिरंजन यांनी पण समजावुन सांगितल्याने छान वाटले..

मूळ कविता आणि रसग्रहण दोन्ही आवडले.

बघता बघता तीन रसग्रहणे येऊन गेली. (शरदिनीतैंच्या कवितांच्या रसग्रहणाचे शिवधनुष्य कोण पेलेल काय?)

मूळ कविता आधी वाचली नव्हती... कविता आणि रसग्रहण दोन्ही आवडले...
अशा कविता वाचणे, त्या समजून घ्यायचा प्रयत्न करणे हा आनंद आहे...
दोघांना धन्यवाद...