विड्या एक फुंकणे

_/\_ गुर्जी
विषयाची निवड अगदी समयोचितच :)

पहिला अर्धा भाग आवडला. पोरापोरांनी परीक्षा संपल्यावर धुम ठोकून आपले गमतीचे उद्योग करणे अशा आठवणींशी बहुतेकांना एकरूप होता येतं.

पण नंतरचं तत्वचिंतन ओढून ताणून आणल्यासारखं वाटलं. आपण आपल्या संस्कृतीतून काहीतरी हरवतोय असं म्हणणं ठीक आहे, पण त्याची जागा घ्यायला दुसरं काहीच नाही असं म्हणणं बरोबर वाटत नाही. ते खरं असतं तर एव्हाना बाल्य वगैरे गोष्टी संपून गेल्या असत्या कारण प्रत्येक पिढीतले वृद्ध हेच म्हणत आलेले आहेत.

कदाचित काहीशे वर्षांपूर्वी पोरांनी विड्या ओढायला सुरूवात केली असेल तेव्हासुद्धा त्यांच्या वयोवृद्धांनी 'आमच्या काळी थेट तंबाखूंच्या पानांचं सेवन व्हायचं, ते आता आपण हरवत चाललो आहोत' अशी बोंब मारली असेल.

बाकी शेवटचा परिच्छेद वाचून अंमळ हळवा झालो :), शिवाय 'या किल्ला पुराणात अनेक घटना घडायच्या, घडतात.' हे वाक्य तसंच्या तसं वापरण्यामागची कल्पकता पाहून डोळे पाणावले!

:D

उत्स्फुर्त अन ओढुन ताणुन यातला फरक आज अगदी ठसठशीत कळला!
०
०
०
०

शेवटी ते लिखाण दगड विटांच निदान महिनाभर मनात रुंजी घालणार, मुलांना घेउन परत एकदा किल्ला करावा काय? अस वाटायला लावणार, अन हे लिखाण वर दाखवलेल्या धुम्र वलयांच झटक्यात उडुन जाणार.

अन हा फरक व्यवस्थित दिसत रहावा म्हणुन 'या किल्ला पुराणात अनेक घटना घडायच्या, घडतात.' हे वाक्य

संपादित करु नये अशी विनंती.

गद्याचे विडंबन हा साहित्यप्रकार मधल्या काळात कुठेशी लुप्त झाला होता किंवा मागे पडला होता, असे वाटायचे. मिसळपावच्या स्थापनेनंतर या साहित्यप्रकाराला नवजीवन मिळाल्यासारखे वाटते ;)
लेख/विडंबन जे काही म्हणाल ते वाचनीय आहे.
(वाचक)बेसनलाडू

प्रिय राजेश 'काका'
सुंदर विडंबन लिहील्याबद्दल आभार. आपल्याकडे विडंबनाद्वारे लेख जशास तसा उभा करण्याचे कसब आहे. लेखातील जे आपण मुद्दे सांडले आहेत, ते खरंच लाचार करण्यास प्रवृत्त करतात. भविष्यात दे़खील अशीच विडंबने आपणाकडून वाचावयास मिळतील ही अपेक्षा.
धन्यवाद!

माझे घर व माझे आजोळ शहरातले. आम्हाला बिड्यांऐवजी ओळख झाली ती डायरेक्ट सिगारची. आमची कोवळी फुफुस्से व त्यात बालदमा त्यामुळे सिगार पेटवतानाच जी वाट लागली तेव्हापासुन बिडी,गुडगुडी प्रकाराची नावड निर्माण झाली ती आजही कायम आहे. आपसूक पॅकमॅन ते वी खेळात आम्ही जे अडकलो ते अडकलोच. शेवटी बालपणची संस्कृती वेगळी असली म्हणून काय ज्याची त्याची संस्कृती ज्याला त्याला प्रियच असणार ना?

असो आपले भवताल आणि अनुभव वेगळे आहेत , प्रत्येक जण आपापल्या अनुभवावर लिहितो ,ते वेगवेगळे असु शकतात .. पण त्यासाठी एकाने दुसर्‍यावर कुरघोडी करायचा प्रयत्न मात्र करु नये ,किंवा मी म्हणतो तेच खरे असेही करु नये एवढेच ...
बाकी , तुम्हाला दिवाळीच्या खुप खुप शुभेच्छा !!!

सहायक

छान लेख.फ्लॅट सिस्टीम मधे विड्या फुंकणं कमी होत चाललयं हे खरं आहे.
आमच्या बिल्डींग मध्ये गेल्या कित्येक वर्षात मुलांनी बिड्या फुंकल्याच नाही आणी कोणी मोठ्यांनीही कधी पोत्साहन दिलेले पाहिले नाही. (त्यात मीही आलोच पण बाहेर रहात असल्याने तशी संधिही मिळाली नाही.)

जय महाराष्ट्र , जय मराठी !

- फुक्या

मी माझ्या मुलान्ना मनोसोक्त बिड्या फुंकू देतो. मुलान्वर थोडा आरडाओरडा पण करतो म्हणजे बायको पण शान्त रहाते. कारण नन्तर सगळी केमोथेरपी तीलाच करायला लागते. तेवधा समतोल साधला कि बर्याच गोश्ति साध्य होतात. मुले खुश व बायकोहि खुश म्हणजे आपण हि खुश .

- फुंकणप्रेमी

आम्ही बरिच वर्षं बीड्या फुंकायचो.
थोटकं विझवायला नंतर जिवावर यायचं. एकेवर्षी बरेच दिवस विझवली नाही व नंतर आग लागली.
भलीमोठी वित्तहानी झाली होती. आश्चर्यानं थक्क झालो होतो आम्ही मुले!

पनवती.

किल्ला एक करणे या लेखावर आधारीत असे फालतू लेख का लिहिता?

पाचलग यांचा लेख प्रामाणिक आहे. मला आवडला होता. त्यावर इतके फालतू विडंबन चांगले वाटले नाही. विडी ऐवजी इतर काही असते तर कदाचित चाललाही असता. पण लहानपणापासून विड्या प्यायल्याने काय होते याचे वयोवृद्ध उदाहरण घरातच आहे. त्यामुळे लेख आवडला नाही.

शिवाय राजेशसाहेब हे चांगले लेखक आहेत. त्यांचे लेखन मी इंद्रासाहेबांच्या लेखना सारखेच आवडीने वाचतो. त्यांनी इतक्या खाली येऊन असे लिहिणे आवडले नाही. कंपूतल्या चार लोकांना खुष करण्यासाठी म्हणून आपण काहीही लिहू नये. ते आज हसतील उद्या काम आले तर निघून जातील. तुमच्यातला लेखक मात्र हीन पातळीवर येऊन बसेल. खुदाने तुम्हाला बुद्धीची फार मोठी देन दिली आहे. ती अशी वाया घालवू नका.

वाईट वाटून घेऊ नका राजेश साहेब, जे खरे मनात आले ते लिहिले. कुणाच्या तरी खोट्या स्तूती पेक्षा खरे मत तुम्हाला आवडेल असे मनात आल्याने लाग इन करून प्रतिसाद दिला. तुमचे लेखन आवडत नसते तर सोडूनही देता आला असता.
खरे मत न आवडल्यास तसे कळवावे, परत लिहिणार नाही.

काहीही लिहिलय.
:(

टारूभाऊंच्या जालनिर्वाणानंतर गद्यविडंबन प्रकारामधे कधीही भरून न येणारी पोकळी निर्माण झाली आहे हे प्रकर्षाने जाणवते आहे.

एका चांगल्या, मनापासून लिहिलेल्या लेखाचे अत्यंत हिडीस व हीन दर्जाचे विडंबन मिपावर यावे याची एक मिपाकर म्हणून मला अत्यंत शरम वाटते..!

बाकी चालू द्या..!

कोण गाढव आपल्या मूलाला विड्या नको Marlboro, Gudang Garam odh ओढ असे म्हण्तो ? Gudang Garam ही मूलान्चि नीवड आहे, आणी तूमची निवड मूलावर लादू नका. तूमच्याच काय तूमच्या वाडीलान्च्या काळात Gudang Garam आसते तर त्यांनी सूध्दा Gudang Garam ओढले असते. आस्ल्या गोश्टीनि विकास खून्टत नसतो.

(बाकीशून्य)
=================
अवांतरः मूळ लेखाचं शीर्षक वाचूनच एकदम फुलपाखरी अश्रूपात टाईप कच्चा माल असेल अशी कल्पना आली होती. हल्ली कसे ते नवीन चित्रपट येतात ना, दाग - The fire, वगैरे नावांचे, तसं काहीसं वाटलं होतं. विडंबन पहायच्या आधीच "कल्ला - एक करणे -- अगदी सणाच्या कुशीतून" असं शीर्षक सुचलंही होतं; आता ते बासनात बांधून टाकते. विडंबन वाचून गुर्जींची वामनमूर्ती आगीशी खेळ करत विड्या फुंकते आहे असं काहीसं चित्रं डोळ्यासमोर आलं.

हे विडंबन वाचून एकदम ४-५ वर्षाची असताना गावात एकदा दुकानात एका माणसाने विडी फुंकायला दिली होती त्याची आठवण आली...
आता आम्हाला विडी काडी अजिबात चालत नाही.. फक्त सिगारेटीच अन त्यातसुद्धा मार्लबोरो जास्तच..असो

विडंबन छान...उगाच इतरांकडे लक्ष नका देऊ.

गुर्जी जमलं नाही एवढेच म्हणेन. तुमची इतर विडंबने फर्मास आहेत. इथे विषयाची निवडच चुकली असे वाटते आहे. २ विषय एकमेकांशी पूरक नसतील म्हणुन असे वाटत असेल कदाचित. पण मजा नाही आली. हाऊसफुल्ल मधल्या विनोदांसारखे वाटले - ओढुनताणुन केलेले. बाकी विडंबन च असल्यामुळे लहान मुलांनी विड्या पिणे वगैरेबद्दल मला काही आक्षेपार्ह वाटले नाही.

एखादा छानसा लेख येऊ देत. हा बासनात गुंडाळुन टाका.

स्तुत्य प्रयत्न पण घरच्या मैदानात गुर्जी hit wicket झालेले दिसताहेत... :)
ह. घ्या...

- टारूभाऊंच्या जालनिर्वाणानंतर गद्यविडंबन प्रकारामधे कधीही भरून न येणारी पोकळी निर्माण झाली आहे हे प्रकर्षाने जाणवते आहे.

सहमत...

मी मिपाचा सभासद आहे याची पुन्हा जाणीव करुन देणारा लेख... :)

विडंबन आणि त्यावरील उलटसुलट प्रतिसाद, सर्वच रोचक. ;)

पण मी आता विड्या ओढत नाही.

विडंबन लेख जमवण्याची चौकट नीट जमवलेली नाही. विडंबन घिसाडघाईने पडल्यासारखे वाटते.

उदाहरणार्थ, "विड्या" हा खेळ, आणि त्या खेळाचे महत्त्व फक्त दिवाळी-उन्हाळ्याच्या सुट्टीत... ही जोडणी काही जमली नाही.
- - -

आमच्या बारावीच्या पुस्तकात एक प्रश्न होता, "मनोरंजनाच्या नव्या साधनांनी मानसिक वाढ खुंटली आहे का?" दर परीक्षेला हा प्रश्न हमखास असायचा, आणि सगळेच काही ना काही पुस्तकी उत्तरे द्यायचे. याप्रश्नातुन आणि आजच्या जमान्यात शाळा सुटली की, काय करावे, करू नये वगैरे याच प्रश्नांची उत्तरे शोधणार्‍या अनेक लेखातुन संगणकीय खेळ त्रासदायकच (हे मुळातलेच!!!) हेच सत्य शेवटी फिरून फिरून सांगितले जाते. आणि खरे आहे ते ..!
.
पण, निदान अकरावी-बारावीची शाळा सुटल्यावर तरी हा प्रश्न मला कधी पडायचाच नाही, का म्हणता? अहो विड्या ...... आमचा जीव की प्राण . त्यामुळे वेळ कसा घालवायचा असा विचार करायला तरी वेळ कुठे असायचा ? आधीच बोर्डाच्या परीक्षेच्या तयारीमुळे दुपारचे तास खूप लांबायचे. त्यामुळे, तास संपायच्या आधीच विड्यांची तयारी सुरू व्हायची. जागा, कोण कोण येणार, कोण घरच्या कामात आडकला आहे याची चर्चा व्हायची. आणि मग शेवटचा तास संपला की, हुर्रे! मग फक्त आम्ही पोरं आणि विड्या-काड्या!

- - -

वर अधोरेखित केल्याइतपत तरी कथानक विड्यांच्या आपणा सर्वांच्या शाळेतील अनुभवाशी समांतर करायला हवे होते. "दर दिवाळीच्या सुटीत मित्रा-मित्रांचा विड्या ओढायचा प्लॅन होतो", असा कोणाला अनुभव आहे? विडंबन स्वतःहून एक भंपक कथा म्हणून उभे राहायला पाहिजे. इथे तर लेखातले एक-एक वाक्य कथानकात कसे काय जुळते ते कळण्यासाठी श्री. पाचलग यांच्या "किल्ला" लेखाचा संदर्भ घ्यावा लागतो.

- - -

ही झाली तांत्रिक टीका. गद्य आणि शिवाय वर एका वाचकाने सांगितलेली नावड मी प्रतिध्वनित करतो - श्री. पाचलग यांचा लेख प्रामाणिक आहे. श्री. पाचलग यांची भडभडून "गेले ते दिन" गाणारी शैली त्यांच्या नव-प्रौढ वयोमानाला शोभणारी आहे. त्यातील हल्लीच-पौगंडावस्था-सोडलेल्यास-सुलभ स्मृतिरंजन विडंबनाचे कोरडे ओढण्याच्या स्तराला पोचत नाही. टीकेचा प्रतिकार करण्यासाठी लागतो तो अनुभव त्यांच्यापाशी नाही, पण "अजून मी आहे बरे" म्हणण्याचा खिलाडूपणा आहे.

अहो, एखाद्या पौगंड मुलाचा प्रणयाराधनात झालेला फजितवडा बघितला तर मला कळवळायला होते. फिस्सकन् हसायला आले तरी त्यात खजील सहानुभूतीचा अंश असतो. विडंबनात अशा प्रकारे "टीनएज आंग्स्ट" दाखवता आली असती, तर त्यात मानव्य कलात्मक गुण असता. मात्र अशा मुलाची फजिती केवळ हास्यास्पद म्हणून दाखवली, तर तशा हसण्यात आणि शाळेतल्या दादागिरी "बुलीइंग" मध्ये काय फरक आहे?

(थोडक्यात
"पिक समवन युवर ओन साईझ!",
"पिक समवन हू इश्यूज यू अ चॅलेंज".)
- - -

कौशल्य पणाला लावायचे होते, तर राजेश घासकडवी यांनी आधी स्मृतिरंजनाचा दांभिक अतिरेक असलेला एक अतिप्रातिनिधिक (आर्केटिपिकल) निबंध मनात रचायला हवा होता, तो थेट न-देता त्याचे विडंबन करायला हवे होते. तो बाळपणातला अतिप्रातिनिधिक असता, तरी चालले असते. कारण कुठल्या एका बाळाचे नव्हे तर आपणा सर्वांतल्या बाळाची ती चिडवाचिडवी असती. अशा तर्‍हेने केवळ विडंबन वाचून वाचकाला आपल्या आयुष्यात वाचलेल्या कित्येक दांभिक स्मृतिरंजनांची आठवण आली असती. वाचकाच्या स्मृतीमध्ये जाऊन गुदगुल्या करणारे असे विडंबन जमले असते, तर कलाकृती उच्च दर्जाची ठरली असती.

सगळ्याचाच पंचनामा चालु आहे...चालु द्या.

लेखकास विडंबन कशाचे आणि का करतात हे बहुदा माहिती नसावे.

बाकी शाळकरी मुले आणि विड्या यावरून द. मा. मिरासदारांच्या एका सुंदर कथेची आथवण झाली.

भाऊ
झंडु बाम...

दबंग..दबंग..दबंग..

आजकाल मिसळ पावाचे फोरम पाहुन अस वाटायला लागलय.