ताजमहाल, कार्बन १४ कसोटी आणि प्रो. मार्विन मिल्स

ताजमहाल, कार्बन १४ कसोटी आणि प्रो. मार्विन मिल्स

मार्विनमिल्स यांची ओळख ३७ मिनिटांच्या चित्रफितीतून अशी होते.
Link for Lecture by Prof Marvin Mills

मित्र हो,

ताजमहालाच्या संदर्भात लेखमाला सादर केली जात आहे. त्या संदर्भात विविध पैलूंवर प्रकाश टाकला जावा म्हणून लेखन केले आहे. यामधील एक महत्वपूर्ण दुवा ताजमहालाच्या बनावटीचा काल निर्णय करता येईल का? हा मानला जातो.

हे मार्विन मिल्स दिसतात कसे? सध्या काय करतात? ताजमहालाच्या शिवाय त्यांनी कार्बन कसोटीवर अन्य वास्तूंवर शोधकार्य केले आहे का? ताजमहालाच्या वयाबाबत वाचायला मिळणाऱ्या निष्कर्षाची मुळ शोधप्रत उपलब्ध आहे का? वगैरेवर समजून घेण्यात मला रस निर्माण झाला.

ताजमहाल ही वास्तू चिरंतन प्रेमाचे प्रतीक म्हणून पाहिली जाते. लेखक, कवी, चित्रकार, ललित कला प्रेमी यांनी यातून प्रेरणा घेऊन अनेक कलाकृती निर्माण केल्या. मान मरातब मिळवला.
ताजमहालाच्या ऐतिहासिकतेवर प्रकाश टाकणार्‍या इतिहासतज्ञांनी आपापल्या परीने प्रयत्न करून शाहजहांच्या जीवनातील एक अदभूत कलाकृती म्हणून पुरावे सादर केले. इतिहासाच्या नोंदीतून प्रत्ययास येणाऱ्या घटना, व्यक्ती, यावर प्रचंड प्रमाणात लेखन केले गेले. इतिहासकारांचे एकमत न होणे हे अपेक्षित असते, त्यानुसार वेगवेगळ्या दिशांनी मते मतांतरे सादर गेली, ती काही शतके चालू आहे.
इंग्रजी सत्तेतील काळात त्यांनी या विषयावर अभ्यास करून ताजमहाल वास्तूचा वापर आपल्याला आवश्यक पद्धतीने केला. त्या काळात पौर्णिमेच्या रात्री ताजमहालाच्या चमेली फर्श ला डान्सिंग फ्लोअर म्हणून वापरले. १८५७ च्या धामधुमीनंतर काही काळात आपल्या सैन्याच्या छावण्या ताजमहाल परिसराच्या आत, बाहेर लावल्या गेल्या होत्या.
लॉर्ड कर्झन यांनी ताजमहाल वास्तूला सुशोभीकरण करायचा चंग बांधला होता. बागेत विलायती वृक्षारोपण करण्यात आले. इजिप्तहून दोन मोठी झुंबरे आणवली. पैकी एक ताजमहाल कबरीच्या वर तर लटकवले. दुसरे झुंबर मुख्य प्रवेश द्वार कक्षातील एका मजल्यावर आजही पहायला मिळते.

सर्व जगाला वेड लावेल अशी भारत भूमी विदेशी राजसत्तांना हजारों वर्षांपासून मोहवत होती. समुद्री नाविकांना साहसी सफरीतून या भूमीचा शोध घ्यायला प्रेरणा मिळाली होती. त्यातून काही दर्यावर्दी भलतीकडेच पोहोचले. पण त्यांना त्या नव्या भूभागाला 'इंडिया' नावाशी जोडून भारताचे आकर्षण जागृत ठेवले गेले. काहीं कबीलेवाल्यांना तलवारी घेऊन या समृद्ध भू प्रदेशाला लुटून नेण्याची चटक लागली. काही विदेशी संस्कृतीतील राजे, आपापल्या भकास, वाळवंटी, बिनउपजाऊ प्रदेशात कष्टमय जीवन जगण्यापेक्षा भारतीय राजकारणात लक्ष घालून स्थानिक पातळीवरील राजांच्या मदतीला जाऊन नंतर त्यांच्याच संस्थानांना बळकावून आपल्या राजसत्तेची परंपरा निर्माण केली. त्यांनी आपल्या बरोबर रण साहित्य, लढाईच्या युक्त्या, नाविन्य पूर्ण सैनिक रचना वगैरेही आणल्या. स्थानिक धर्मातील विचारांशी सहमत न होण्याची मानसिकता असलेल्या अनेक टोळ्या, वारंवार खैबरखिंडीच्या वाटेने येत राहिल्या. स्थानिक जनतेशी त्यांची सरमिसळ झाली. हिंदू राज्यातील मुलींना विविध मार्गांनी मिळवले. हिंदू राजे राजवाड्यांनी आपणहून करार, संधी करून आपल्या सेनेला परकीयांच्या पदरी बाळगून आपला स्वार्थ साधला. इस्लामी धर्मातील कडक एककल्लीपणा, जे जे चांगले म्हणून असेल ते ते मला हवे या दुष्ट मानसिकतेतून, सासान्य जनता आणि शासकर्त्यातील दुरावा वाढता ठेवला गेला. एत्देशियांत जुलूम सहन करण्याची मानसिकता निर्माण झाली. एकाही हिंदू राजानी मुस्लिम घराण्यातील मुलीशी विवाह करायची हिम्मत दाखवली नाही. अशा दुबळ्या, सहनशील, समाजातील ज्या गोष्टी आवडतील त्या लाटून घेऊन आपला मालकी हक्क बजावायचा हे सोपे व सोईचे काम होते. कुठलीही आकर्षक वास्तू दिसली की तोड, नाही तोडायला जमली तर निदान विद्रूप करण्याला गौरविण्यात येत असल्याने अशी स्थळे नेहमीच मुस्लिम राजसत्तांना खुणावत होती. त्यापैकी सध्याच्या काळात ताजमहाल वास्तू ही संस्मरणीय आहे. असो.

ताजमहाल - बांधकाम शास्त्रातील अदभूत कलाकृती

सध्याच्या बांधकाम व्यावसायिकांनी ताजमहाल वास्तूवर आपले लक्ष केंद्रित केले जावे. त्यांच्या शोधकार्याच्या उपक्रमातून ताजमहालाच्या निर्मिती संदर्भातील अनेक पैलूंवर प्रकाश टाकला जाणे आवश्यक आहे. अशा विचाराने प्रेरित होऊन अमेरिकन वास्तू विशारद ‘प्रो. मार्विन मिल्स’ ताजमहाल बघायला आले होते. त्यांना या वास्तूतील काही अंश म्हणजे एका दरवाज्याच्या लाकडाच्या तुकड्यांना अमेरिकेतील नामवंत ब्रुकलिन संशोधन संस्थेला देऊन त्या लाकडाच्या वयोमानाचा शोध घेतला.

शोघ कार्याचे निश्कर्ष -

त्यामुळे तो दरवाजा किंवा त्या दरवाज्याच्या लाकडाचे वय अमुक वर्षे आहे असा निष्कर्ष काढला तर तो बांधकाम शास्त्राला पूरक अभ्यास विषय झाला आहे. ते लाकूड कोणत्या झाडाचे असेल? ते झाड तोडून नंतर दरवाजा बनवायला किती वेळ गेला असेल? त्या जातीच्या झाडांची वैशिष्ट्ये काय? त्या झाडांची लाकडे खरोखरच इतकी शे वर्षे पर्यावरणाच्या बदलांना झेलून टिकू शकतात का? वगैरे विचारणा मनात निर्माण होतात. म्हणून त्यांनी भारतात येऊन योग्य त्या परवानग्या घेऊन ताजमहालाच्या विविध भागातून पहाणी केली. त्यांनी या भेटीत पु. ना. ओकांना बरोबर नेले होते. शिवाय काही अन्य लोक बरोबर होते.

तहखान्याचे एबा कोच यांनी सादर केलेले चित्र...

जिन्यातून खाली उतरले कि लागणारा कॅरिडॉरचे मिल्स यांचे चित्र

२७ ऑगस्ट २०२०, रात्री मार्विन मिल्स यांना (बहुतेक) अमेरिकेतील एका सभेत व्हिडिओ क्लिपमधून आपल्या त्या ताजमहाल भेटीचे वर्णन करताना पाहिले ज्यात त्यांनी ताजमहालाच्या दरवाज्याच्या लाकडाच्या तुकडयांचा नमुना मिळवला होता.
मिस नीना त्यांची मुलगी बरोबर होती...

आश्चर्य वाटेल असा योगायोग असा की याच सुमारास सध्या पुण्यात स्थायिक श्री प्रकाश भट यांच्याशी संपर्क साधला असता त्यांनी सांगितले की अमेरिकन मार्विन मिल्स आणि पु. ना. ओकांच्या बरोबर जे काही लोक ताजमहालाच्या संदर्भात उपस्थित होते त्यातील मी एक होतो!
…
मार्विन मिल्स यांच्या कडून मिळवलेल्या लाकडी तुकड्याचे वय काय आहे या निष्कर्ष प्रत. आणि अन्य फोटो सादर करत आहे.

“ Separating The Taj Mahal from Legend” ... The text of this letter to Editor The New York Times 20th Dec 1991

His other research works

This book represents twenty years of thought and research on perhaps the greatest Islamic monument in Spain- the Mosque of Cordoba. The unfolding of the mystery of its origin goes back to Atlantis when an era of world civilization made possible the birth of a community called Tartessos in Andalusia. This sophisticated society welcomed the trading Phoenicians in the 12th century BC. Together they designed and built essentially the structure that Islam adapted to their use as a mosque in the 8th century AD. But new evidence gathered by the architect, Marvin Mills, fails to support this contention as we examine the architecture and history of the building and realize that another provenance is indicated. Even the orientation of the mosque is suspect as it fails to orient to Mecca. And Carbon-14 dating indicates a much older attribution. Revelations such as these will make it impossible to continue as usual in the progress of the field of Spanish architecture, Phoenicians in the West, the reality of Atlantis without dealing with this new approach. Insights into the famous Alhambra in Granada and Madina Azahara, the palace-city outside of Cordoba, add to the new perspective by challenging their origins as well.