विसरभोळा

[ओ. हेन्री यांच्या 'द रोमान्स ऑफ द बिझी ब्रोकर' वर आधारित]

हार्वे मॅक्सवेल एक यशस्वी शेअर ब्रोकर होते. पीचर त्याच्या कार्यालयात स्वीय स्वचिवाचे काम करत होता. तो गुरूवारचा दिवस होता. सकाळी साडेनउला मॅक्सवेल नेहेमीप्रमाणे घाईघाईने आपल्या स्टेनोबरोबर ऑफिसमधे आले. स्टेनोचा बदललेला आविर्भाव बघून एरवी मख्ख असणार्‍या पीचरच्या चेहर्‍यावर एक क्षण आश्चर्याचे भाव नकळत उमटले. एका क्षणार्धात "गुड मॉर्निंग, पीचर" म्हणत मॅक्सवेल चित्त्याच्या चपळाईने आपल्या टेबलाकडे झेपावले. ग्राहकांची पत्रे आणि तारा यांचा एक मोठा ढीगच त्यांची वाट बघत होता. स्टेनो आपला रिवाज सोडून अजूनही मालकिणीच्या रूबाबात वावरत होती. तिच्या आगाऊपणाकदे लक्ष द्यायला पीचरकडेही नेमका त्या दिवशी वेळ नव्हता. तो पुन्हा आपल्या कामात मग्न झाला.

ही स्टेनो एका वर्षापूर्वी कामावर रुजू झालेली होती. तिच्या वागण्यात एक प्रकारचा भारदस्तपणा होता. ती लावण्यवती होती. तिच्या सौंदर्यात सहजपणे नजरेत भरणारी खानदानी शान होती. पाहताक्षणी ती ठरावीक साच्यातल्या स्टेनोग्राफर पोरींसारखी नाही हे कळून येत असे. पीचर कामात आकंठ बुडालेला असला तरी तिची बदललेली वागणूक मात्र त्याच्या वारंवार लक्षात येत होती. कार्यालयात आल्याबरोबर नेहेमीप्रमाणे आपल्या केबिनमधे न जाता मॅक्सवेलच्या चेंबरमधे ती रेंगाळली. मॅक्सवेलना आपलं अस्तित्व जाणवावं इतकी लगटही तिने दोनचारवेळा केली. पण त्या वेळी मॅक्सवेल मात्र 'माणसातले' राहिलेले नव्हते. एखाद्या स्वयंचलित यंत्रासारख्या त्यांच्या हालचाली शिताफीने होत होत्या. आजूबाजूच्या जगाशी त्यांचा काडीमात्र संबंध राहिलेला नव्हता.

तब्बल पाचव्या वेळी तिने लगट केल्यावर मॅक्सवेल खेकसले, "ही काय कटकट आहे? काही महत्वाचं काम आहे?". त्यावर "काही नाही, चालू दे!" म्हणत स्टेनो सोफिया तिच्या केबिनमधे गेली. "पीचर", एखाद्या वरिष्ठ अधिकार्‍याच्या स्वरात तिने पीचरला प्रश्न विचारला, "नव्या स्टेनोला रुजू करून घेण्याबद्दल साहेब काल काही बोलले होते का?". पीचरला तिची बोलण्याची पद्धत खटकली, पण नवीन स्टेनो घ्यायचीच आहे तर उगाच वाद नको असा विचार करत तो शांतपणे म्हणाला, "होय. काही जणी दहा वाजता मुलाखतीसाठी येणार आहेत. पण अजूनतरी च्युईंग गम चघळणारं आणि चित्रविचीत्र केशभूषा केलेलं एकही 'ध्यान' आलेलं नाही!". पीचरच्या बोलण्यातला बोचरेपणा तिला चांगलाच झोंबला, पण त्यावर कुठलीही प्रतिक्रिया न दर्शवता ती शांतपणे म्हणाली, "तर मग ते 'ध्यान' येईपर्यंत मी नेहेमीप्रमाणे आपले काम करते". बरोबर दहाच्या सुमारास तीन विचीत्र केशभूषा केलेल्या आणि दोन च्युईंग गम चघळणार्‍या टिपीकल स्टेनो दिसणार्‍या पोरी मुलाखतीसाठी कार्यालयात दाखल झाल्या.

मॅक्सवेलना अक्षरशः एका क्षणाची उसंत नव्हती. जवळच्या फोनची घंटी सतत खणखणत होती. ग्राहकांची गर्दी वाढत चाललेली होती. बुकिंग घेणार्‍या कारकुनांची चांगलीच तारांबळ उडालेली दिसत होती. हार्वे मॅक्सवेलचा प्रत्येक क्षण मूल्यवान होता. त्यांच्या ग्राहकांची भरीव गुंतवणूक असणार्‍या बारा स्टॉकना चांगलाच उठाव आलेला होता. त्यातील वेचक स्टॉकमधे हार्वेंची स्वता:ची गुंतवणूकही होती. ते त्या वेळी करार, कर्ज, उचल, पावत्यांच्या जगातच वावरत होते. पै पैशाच्या या खेळात भाव-भावनांना अजिबात थारा नव्हता. सकाळी उठल्यापासून हार्वे मनाने याच जगातले झालेले होते. त्यांना स्वतःचं असं भान नव्हतं.

मुलाखतीसाठी आलेल्या पहिल्या 'ध्यानाला' बरोबर घेउन पीचर हार्वेंच्या केबिनमधे गेला. "या आपल्याकडे स्टेनोच्या जागेसाठी मुलाखत द्यायला आलेल्या आहेत" पीचरनी परिचय करून दिला. हार्वे जवळजवळ किंचाळलेच, "पीचर, कामाचा ताण असह्य होत असेल, तर जोडीला एखादा मदतनीस घ्या. मी कुणालाही मुलाखतीसाठी बोलावलेले नाही. एक वर्षभर सोफिया चांगले काम करते आहे. तिला बदलण्याची काही गरज नाही. मुलाखतीसाठी आलेल्या सगळ्या उमेदवारांना परत पाठवा आणि माझा वेळ पुन्हा वाया घालवू नका".

"म्हातारबुवांनाच कामाचा ताण झेपत नाही खरे तर. यांचा विसरभोळेपणा त्यामुळे दिवसेंदिवस वाढतच चालला आहे" असे पुटपुटत पीचर लगबगीने कँटिनकडे गेला. एक कप चहा घेउन तो लगेच परत आला. हार्वेंची जेवणाची सुट्टी झालेली होती. ग्राहकांची वर्दळही थोडी कमी झालेली दिसत होती. हार्वेंना थोडी उसंत मिळालेली दिसली. इतक्यात त्यांचं लक्ष सोफियाकडे गेलं आणि ते लगबगीने धावतच तिच्या टेबलकडे गेले. समोर बसलेला पीचर हे सगळे बघतो आहे याची त्यांना जाणीवच नव्हती.

"सोफी, मला फक्त दोनचार मिनीटांची उसंत मिळालेली आहे. बर्‍याच दिवसांपासून तुला लग्नाबद्दल विचारणार होतो, पण मग त्यासाठी वेळच मिळाला नाही. मी रिकामटेकड्या लोकांसारखा तुझ्या मागेमागे गोंडा घोळत फिरू शकत नाही. त्यामुळे तुला फक्त दोन मिनीटे विचार करण्यासाठी देतो. मला लगेच निर्णय हवा आहे". सोफियानी आश्चर्यानी त्यांच्याकडे पाहिलं. एक क्षण तिचा स्वतःवरच विश्वास बसला नाही. तिला क्षणभर भोवळच आली. मग स्वतःला सावरत हार्वेंच्या गळ्यात हात टाकत ती म्हणाली, "मी तर आधी घाबरूनच गेले होते. पण आता माझ्या लक्षात येते आहे. कामाच्या प्रचंड दडपणाखाली तुमची ही अशी अवस्था झालेली आहे. हार्वे, स्मरणशक्तीला थोडा ताण देउन पहा. ऑफिसमधून घरी परत जातानाच काल रात्री आठ वाजता सेंट फ्रान्सिस चर्चमधे आपलं लग्न झालेलं आहे".

"अभिनंदन साहेब, हार्दिक अभिनंदन सोफिया मॅडम" पीचर स्वतःला सावरत शांतपणे म्हणाला. सकाळपासून घडणार्‍या अनाकलनीय घडामोडींमागचं कोडं त्या क्षणी उलगडलेलं होतं.