संघः कलियुगातील एक चमत्कार

आणि १०० ! पु प्र शु

एकंदरीत संघ हे एक वेगळं रसायन आहेच. संघाचे नाव खराब करण्यात काही अघोषित (अन अंतःकरणापासून जातीयवादी) भाट लोक पुढे असतात, दुर्दैवाने खुद्द संघातही असली माणसे कमी नाहीत ह्याचे एक कार्यकर्ता म्हणून वैषम्य वाटते

परीट मेला त्या दिवशी त्याची खरी ऐपत कळते कारण इतर दिवशी तो लोकांचे छान छान कपडे घालून फिरत असतो. मंदिराच्या खुल्या मैदानावर कुणीही "इस देश मी राहेन होगा ... " घोषणा देतो पण ज्यादिवशी सरकार एखादा हिंदू विरोधी कायदा करते तेंव्हा ह्यांचा दंड उत्तिष्ठ असतो कि नाही हे पाहणे सूचक ठरेल.

संघाचे अनेक चांगले गुण आहेत. पण हे लोक आर्थिक अफरातफर करत नाहीत म्हणणे खोटे ठरेल. अफ़रातफ़रीच्या गोष्टी ते उघड बोलवून दाखवत नाहीत. कोर्टात सिद्ध होईल असे पुरावे नसल्याने मी माझे प्रथम दर्शनी अनुभव देणार नाही.

शिक्षण क्षेत्रांत असे काय बरे दिवे लावले आहेत संघाने ? ह्यांच्या नाकाखाली काँग्रेस सरकारने RTE, ९३वि घटनादुरुस्ती इत्यादी हिंदू विरोधी गोष्टी पास केल्या. ह्यांची एकल विद्यालये ह्या खाली सध्या बेकायदेशीर ठरतील.

मनोहर पर्रीकर ह्या खंद्या स्वयंसेवकाने गोव्यात कसला कायदा केला बरे ? तर म्हणे ख्रिस्ती शाळांना १००% सरकारी अनुदान आणि हिंदू शाळांना शून्य. काल हेडगेवार शाळेंत शाखा घेतली म्हणून कारवाईचा हुकूम दुसऱ्या स्वयंसेवकाने (पार्सेकर) दिला आहे. अखंड भारताच्या घोषणा देता देता गोव्यांत संघाचीच फाळणी झाली आहे.

जेंव्हा संकट नसते तेंव्हा "भारत माता कि जय" म्हणायचे आणि रमजान मध्ये इफ्तार पार्टी द्यायची असले बोटचेपे धोरण आहे ह्यांचे. कुणी confront केले कि काय ह्याचे शेपूट उपविष होऊन हे लोक आपल्या बिळांत जाऊन लपतात.

९० वर्षे झाली तरी नाव घेण्यासारखे एक तरी पुस्तक ह्यांच्या बौद्धिका मधून आले आहे काय ? "आमच्या भारद्वाज ऋषींनी आधीच विमानाचा शोध लावला होता" आणि "शेण लावल्याने कॅन्सर बरा होतो" असली थोतांड ५ वर्षांच्या पोरांना सांगणे हि ह्यांची बौद्धिक कुवत.

राम स्वरूप, सीता रॅम गोयल, अरुण शॉरी ह्यांची १० पुस्तके एका बाजूला आणि ९० वर्षांचे संपूर्ण संघ साहित्य दुसऱ्या बाजूला.

गोव्यांत संघ वाले Inquisition म्हणून ओरडतात पण एक तरी पुस्तक ह्यांनी त्या विषयावर अभ्यास करून लिहिले आहे का ? त्या विषयावरचे पुस्तक प्रियोळकर ह्या स्वतंत्र विचारवंताने लिहिले आहे. ते तरी पुन्हा प्रकाशित करावे असा घोषा मी लावला होता पण ह्यांची हिम्मत नाही.

संघाचे सोंग म्हणजे "वृद्ध नरी पतिवृता" ह्या प्रकारचे आहे. चार मुंडकी आहेत म्हणून सांगताना आहे पण त्यांत आणि झोंबी मध्ये फरक काही नाही म्हणून तीच भर कम्युनिस्त ह्यांना भारी पडतात.

RTE बद्दल दुटप्पीपणा आहेच संघाचा आणि भाजपाचा. आता सत्तेत असूनदेखील या महत्वाच्या गोष्टीबद्दल चर्चा देखील करावीशी वाटत नाही. RTEआधीच्या घटनांबद्दल हा लेख वाचा.
http://swarajyamag.com/economy/how-congress-enshrined-sectarianism-in-in...

साहना,

तुमचे इथले प्रश्न वाचले. मी स्वत: संघाचा स्वयंसेवक नाही. तरीही प्रश्नांची उत्तरं देतो. कारण प्रश्न हिंदुत्वाशी संबंधित आहेत.

१.
>> व्याख्या हिंदुत्वाची विचारली होती हिंदू शब्दाची नाही.

हे शब्दांचा कीस पाडणे आहे.

२.
>> "हिंदुत्व म्हणजे काय हो असे १० वर्षांच्या मुलाने विचारले तर एका स्वयंसेवकांचे उत्तर काय असेल ?
>> हि व्याख्या संघाच्या कुठल्या साहित्यात दिलेली आहे ? "

संघाच्या कुठल्या पुस्तकात काय आहे ते माहित नाही. पण मला हाच प्रश्न कोणी दहा वर्षाच्या मुलाने केला तर मी सांगतो की एक सत्य आणि अनेक रूपं हे हिंदू धर्माचं सार आहे. एको सत्य विप्रा: बहुधा वदन्ति.

३.
>> मुस्लिम/ख्रिस्ती लोकांची पुण्यभू हिंदुस्थान नाही ती काबा/जेरुसलेम इत्यादी आहे. सावरकरांच्या व्याख्ये
>> प्रमाणे ख्रिस्ती/मुस्लिम हिंदू नाहीत. आपल्या व्याख्येप्रमाणे ते हिंदू असू शकतात.

ख्रिस्ती वा मुस्लिमांस हिंदू मानायला काय अडचण आहे? ज्याप्रमाणे काबा, जेरुसालेम वगैरे पवित्र स्थानं आहेत त्याचप्रमाणे भारतभूदेखील पवित्र माना की. प्रश्न मिटला.

किंबहुना दोन भूम्या पवित्र मानणारी एक जात भारतात इतरांसोबत गुण्यागोविन्द्याने नांदत आली आहेत. कोकणातले शनवारतेली म्हणजे बेणे इस्रायली लोकं जेरुसलेमप्रमाणे भारतालाही पवित्र मानतात. कारण की ज्याप्रमाणे अब्राहमला जेरुसलेम मध्ये देवाचं दर्शन झालं, अगदी तस्संच दर्शन खंडाळा (रायगड जिल्हा) येथे काही शनवारतेल्यांना झालं होतं. त्यांच्या मते भारत जेरुसालेम इतकाच पवित्र आहे. अब्राहम व शनवारतेली वगळता इतर कोण्याही यहुद्यांस देवदर्शन झालं नाही. जर शनवारतेल्यांना भारत आपला वाटतो तर ख्रिस्ती आणि मुस्लिमांना का वाटू नये?

४.
>> जर राष्ट्रपेमी ख्रिस्ती सुद्धा हिंदू आहे तर मग उगाच धर्मांतराला का बरे विरोध कार्याचा ?
>> धर्मांतर केले म्हणून राष्ट्रप्रेम का कमी होते ?

भारताचे जे भाग धर्मांतरित झाले ते भारताहून तुटले. म्हणून धर्मांतर वाईट.

५.
>> आमची मुले जी परदेशांत जन्माला अली आहेत स्थायिक आहेत जी भारतात कधीही अली नाही अश्याना संघ
>> अ-हिंदू मानतो काय ?

माहीत नाही. पण मानत नसावा.

६.
>> ज्या ख्रिस्ती/मुस्लिम धर्मानी आमच्या हिंदू धर्माची थट्टा केली, आमच्या मूर्तीना फोडून टाकले, आमच्या हिंदू
>> स्त्रिया वर अत्याचार केले, शेकडो लोकांचे शिरकाण केले त्यांना सुद्धा आम्ही हिंदू मानायचे काय कारण त्याचे
>> भारतावर प्रेम आहे ?

भारतावर प्रेम करणारे लोकं मूर्त्या फोडणे, हिंदूंवर अत्याचार करणे, इत्यादी कामे करत नाहीत.

७.
>> मूर्तिपूजा, निसर्गपूजा ह्यांना सर्वांत मोठे पाप मानणाऱ्या ख्रिस्ती आणि इस्लाम धर्माला "हिंदू" मानणे हि
>> वैचारिक दिवाळखोरी आणि आमच्या धर्म परंपरासाठी बलिदान केलेल्या आमच्या पूर्वजांचा घोर अपमान नाही
>> आहे काय ?

ही वैचारिक दिवाळखोरी नाही. हे ख्रिस्ती आणि मुस्लीम पूर्वीचे हिंदूच होते. त्यामुळे त्यांची मूल्यव्यवस्था उर्वरित हिंडूंहून वेगळी नाही. याअर्थी त्यांना हिंदू म्हंटले आहे. मात्र बेणे इस्रायली लोकांनी ज्याप्रमाणे उर्वरित हिंदूंचा द्वेष करीत नाहीत त्याप्रमाणे ख्रिस्ती/मुस्लिमांनी वागावं. बस इतकंच.

८.
>> थोडक्यांत काय तर संघाचा वैचारिक गोंधळ ह्यातून स्पष्ट होतो.

माझा तरी आजिबात गोंधळ उडाला नाही.

९.
>> "हिंदुत्व म्हणजे काय रे? " ह्या सध्या प्रश्नाचे उत्तर चड्डिधारी स्वयंसेवकांना देता येत नाही.

माझ्यासारखा थोर विद्वानास विचारायचे प्रश्न कोण्या चड्डीधारी स्वयंसेवकास विचारणे हे आपणांस अल्पबुद्धीचे लक्षण वाटंत नाही का?

१०.
>> हिंदू ह्या शब्दाची व्याख्या करताना ह्यांची भंबेरी उडते.

राष्ट्र आणि दहशतवाद या शब्दांच्या व्याख्या करतांना युनोची भंबेरी उडते.

११.
>> हिंदू शब्दाची व्याख्या उसनवारी वरून घेतली कुणाकडून तर सावरकर ह्यांच्या कडून.

मग उसनवारीवर काय नाहीये ते जरा सांगणार का? ३९५ कलमं असलेली भारताची राज्यघटनाही उसनवारीवर घेतलेली म्हणायची का?

१२.
>> ती सुद्धा समजली अर्धवट.

ही संघाची समस्या नव्हे.

१३.
>> गणवेश आणि एकूण संघटन पद्धती घेतली युरोपिअन लोकां कडून.

काय झालं मग? चांगले ते घ्यावे. अवघे मिळमिळीत टाकावे. हे रामदासस्वामींनी सांगितलंय.

१४.
>> आपल्याच इतिहास संस्कुर्तीचा नाही अभ्यास आणि चालले आपले धर्म रक्षण करण्यासाठी.

हे मात्र बरोबर बोललात. संघाच्या जबाबदार लोकांत देखील भारताच्या दैदिप्यमान इतिहासाबद्दल औदासिन्य दिसून येतं.

आ.न.,
-गा.पै.

हे माझे संघाबाबतचे मत आहे.
;)

संघाबद्दल एकंदरीत काही जणांचे जुने पूर्वग्रह उफाळून वर आलेले आहेत. संघ या विषयावर यापूर्वी असंख्य वेळा चर्चा झालेली आहे. पुन्हापुन्हा तेचतेच उगाळायचा कंटाळा आला आहे. संघविरोधकांना संघाला विरोध करताना वैचारिक किंवा तात्विक पातळीवरून चर्चा करता येत नाही व त्यामुळे संघावर टीका करताना ते एकदम खालची पातळी गाठतात हे काही प्रतिसादांवरून पुन्हा एकदा सिद्ध झाले.

ज्याप्रमाणे हजार पानांचा प्रबंध वाचण्यापेक्षा एक चिमूटभर साखर तोंडात टाकली तर लगेच साखरेची गोडी कळते, तद्वत संघ म्हणजे काय हे समजून घेण्यासाठी ग्रंथ वाचण्यापेक्षा काही काळ संघात काढला तर संघ लगेच समजेल. निव्वळ पुस्तके वाचून संघ म्हणजे काय याविषयी मत बनविण्यापेक्षा प्रत्यक्ष संघात काही काळ व्यतीत केल्यास संघ जास्त चांगल्या तर्‍हेने समजेल. तरीसुद्धा जिज्ञासूंसाठी खालील पुस्तके सुचवित आहे. ही पुस्तके वाचून नंतर काही काळ संघात व्यतीत केल्यास संघाविषयीच्या सर्व शंकांची उत्तरे मिळतील.

Secrets of RSS - Demystifying the Sangh (लेखक - डॉ. जयप्रकाश नारायण, रतन शारदा, डॉ. अशोक मोडक)
Know the RSS: Based on Rashtriya Swayamsevak Sangh Documents (लेखक - शमसुल इस्लाम)
राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ: काल, आज आणि उद्या (लेखक - गंगाधर इंदूरकर)
_________________________________________________________

संघाबद्दल फारशी माहिती नसलेली एक वेगळ्या प्रकारची माहिती खाली देत आहे.

संघ म्हणजे निव्वळ शाखा, कवायती किंवा संचलन नव्हे. संघ टीकेकडे दुर्लक्ष करून, अनेकदा टीकाकारांना अनुल्लेखाने मारून, टीकेने निरूत्साही न होता, अनेक क्षेत्रात गाजावाजा न करता संरक्षण, शिक्षण, आंतरराष्ट्रीय संबंध, अंतर्गत सुरक्षा, परराष्ट्र धोरण इ. वेगवेगळ्या विषयांवर विचार व संशोधन करण्यासाठी संघाने अनेक संस्था स्थापन केल्या आहेत.

१) विवेकानंद आंतरराष्ट्रीय संस्था (http://www.vifindia.org/) - राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोवल, अर्थतज्ज्ञ विवेक देब्रॉय, नीति आयोगाचे सदस्य व्ही के सारस्वत, नृपेंद्र मिश्रा इ. नामवंत या संस्थेचे सदस्य आहे. भारतातील सामाजिक, सुरक्षा व आर्थिक आव्हानांवर ही संस्था काम करीत आहे.

२) इंडिया फाऊंडेशन (http://netleondev.com/indiafoundation/) - India Foundation is an independent research centre focussed on the issues, challenges and opportunities of the Indian polity. The Foundation believes in understanding contemporary India and its global context through a civilizational lens of a society on the forward move.

Based on the principles of independence, objectivity and academic rigour, the Foundation aims at increasing awareness and advocating its views on issues of both national and international importance. It seeks to articulate Indian nationalistic perspective on issues.

India Foundation’s vision is to be a premier think tank that can help understand the Indian civilizational influence on our contemporary society.

३) Forum for Integrated National Security - भारताची राष्ट्रीय सुरक्षा, त्या दृष्टीने शेजारी देशांशी असलेले संबंध, आण्विक धोरण इ. विषयांवर ही संस्था अभ्यास व संशोधन करते. Established in 2004, FINS describes itself as an 'apolitical think tank' that believes 'a secured nationhood can provide peace and prosperity to citizens', 'keeping national security at its core'.

४) India Policy Foundation - Established in 2008, IPF describes itself as a not-for-profit think-tank engaged in "high quality research, influential thought leadership, educated debates and policy recommendations to issues of national importance for India".

It also "aims to strengthen democracy and egalitarianism", with "utmost adherence to national interest".

५) Forum for Strategic and Security Studies - Set up in 2010, FSSS claims to be an "independent, non-profit making, non-political institution" that provides "a platform for research, analysis, option formulation and evaluation of national security policies of, and security relationships between, states, particularly those in South Asia and the Asia Pacific region".

The institute's areas of "special research" include Nuclear Proliferation Review - Ripple Effect on Global Nuclear Strategies and Arms Control, Missile Defence, South Asian Security Environment, Global War on Terrorism, India's Security Matrix, Conundrum in Afghanistan, Indo-Bangladesh Relations and Climate Change and Environmental Security.

६) Public Policy Research Centre - Established in 2011 and fully launched in October 2013, PPRC addresses "the emerging challenges of 21st century".

७) Centre for Policy Studies - The centre was established in 1990. It claims to be "an institute for research and study aimed at comprehending and cherishing the essential civilisational genius of India, and to help formulate a polity that would allow the Indian genius to flourish and assert itself in the present day world".

चमत्कार हा शब्द फारच उदारपणे वापरला आहे असं म्हणता येईल. संघाने जे काही चांगलं काम केलेलं आहे तसं काम करणाऱ्या संस्था, संघटना जगभर गेल्या हजारो वर्षांत कित्येक झाल्या. हिंदू धर्मात जी वर्णव्यवस्था आहे त्याप्रमाणे जर कलियुगात झालेल्या चमत्कारांचं वर्गीकरण करायचं झालं तर संघ हा त्यामनाने क्षुद्र चमत्कार आहे. वरच्या जातीतले चमत्कार काही नोंदवतो.

१. आधुनिक वैद्यक किंवा मॉ़डर्न मेडिसिन - पेनिसिलिनने कोट्यवधी जीव वाचवले. पोलियो, देवी, वगैरेंवरच्या लशींमुळे अब्जावधी आयुष्यं सुखी झाली. पहिल्या महायुद्धाच्या दरम्यान जितके लोक युद्धाने मारले तितकेच फ्लूच्या साथीने मेले. आता हे सगळं इतिहासात गेलं आहे. हा खरा उच्च जातीचा चमत्कार.

२. लोकशाही - जगभर लोकशाहीचं वारं फिरतं आहे. शंभरेक वर्षांपूर्वी जवळपास आख्खं जग कुठल्या ना कुठल्या राजवटीखाली होतं. आता लोकं काय म्हणतात हे गंभीरपणे घेणाऱ्या राज्यव्यवस्थांची संख्या प्रचंड वाढलेली आहे. अमर्त्य सेन यांनी म्हटलेलं होतं त्याप्रमाणे दुष्काळ आणि त्यातून होणारे मृत्यू हे लोकशाही व्यवस्थेत होत नाहीत - आणि त्याची प्रचिती दिसून येते आहे. हाही उच्च प्रतीचा चमत्कार आहे. त्याआधी गेल्या हजारो वर्षांत दुष्काळात लोकं मरणं हे जवळपास नैसर्गिक होतं.

३. शिक्षणाचा प्रसार - हजारो वर्षं अज्ञानाच्या अंधःकारात खितपत पडलेली सामान्य जनता आता ज्ञान घेऊ शकते आहे. शिक्षण हा मूलभूत अधिकार बनलेला आहे. जगातल्या साक्षरांचं प्रमाण दोनपाच टक्क्यांवरून नव्वद टक्क्यांच्या आसपास येतं आहे. याला म्हणतात चमत्कार. कारण तो अब्जावधी जीवनांवर सकारात्मक परिणाम करून जातो.

४. इंटरनेट/मोबाइल क्रांती - प्रत्यक्ष ज्ञान अगदी चुटकीसरशी हाताशी आलेलं आहे. त्याचबरोबर घडलेल्या मोबाईल क्रांतीमुळे जगाशी असलेला जोडलेपणा वाढलेला आहे. हा खरा चमत्कार आहे.

५. भारतीय घटना - नुसतं हिंदूंबाबतच बोलायचं तर हिंदू समाजातल्या ८० टक्के समाजाला दलित, महार, सोनार, चांभार वगैरे जातींच्या बंधनांतून बाहेर काढण्याचं काम भारतीय घटनेवर काम करून जे आंबेडकरांनी लेखणीच्या काही फटकाऱ्यांनी केलं, ते कितीही दंड फिरवून संघाला करता आलं नाही. त्या चमत्काराच्या मानाने संघाचा 'चमत्कार' हा क्षुद्रच आहे.

तेव्हा चमत्कार नक्की कशाला म्हणायचं हे जरा तुलनेेनेच ठरवावं असं माझं मत आहे.

चमत्कार हा शब्द फारच उदारपणे वापरला आहे असं म्हणता येईल. संघाने जे काही चांगलं काम केलेलं आहे तसं काम करणाऱ्या संस्था, संघटना जगभर गेल्या हजारो वर्षांत कित्येक झाल्या. हिंदू धर्मात जी वर्णव्यवस्था आहे त्याप्रमाणे जर कलियुगात झालेल्या चमत्कारांचं वर्गीकरण करायचं झालं तर संघ हा त्यामनाने क्षुद्र चमत्कार आहे. वरच्या जातीतले चमत्कार काही नोंदवतो.

१. आधुनिक वैद्यक किंवा मॉ़डर्न मेडिसिन - पेनिसिलिनने कोट्यवधी जीव वाचवले. पोलियो, देवी, वगैरेंवरच्या लशींमुळे अब्जावधी आयुष्यं सुखी झाली. पहिल्या महायुद्धाच्या दरम्यान जितके लोक युद्धाने मारले तितकेच फ्लूच्या साथीने मेले. आता हे सगळं इतिहासात गेलं आहे. हा खरा उच्च जातीचा चमत्कार.

२. लोकशाही - जगभर लोकशाहीचं वारं फिरतं आहे. शंभरेक वर्षांपूर्वी जवळपास आख्खं जग कुठल्या ना कुठल्या राजवटीखाली होतं. आता लोकं काय म्हणतात हे गंभीरपणे घेणाऱ्या राज्यव्यवस्थांची संख्या प्रचंड वाढलेली आहे. अमर्त्य सेन यांनी म्हटलेलं होतं त्याप्रमाणे दुष्काळ आणि त्यातून होणारे मृत्यू हे लोकशाही व्यवस्थेत होत नाहीत - आणि त्याची प्रचिती दिसून येते आहे. हाही उच्च प्रतीचा चमत्कार आहे. त्याआधी गेल्या हजारो वर्षांत दुष्काळात लोकं मरणं हे जवळपास नैसर्गिक होतं.

३. शिक्षणाचा प्रसार - हजारो वर्षं अज्ञानाच्या अंधःकारात खितपत पडलेली सामान्य जनता आता ज्ञान घेऊ शकते आहे. शिक्षण हा मूलभूत अधिकार बनलेला आहे. जगातल्या साक्षरांचं प्रमाण दोनपाच टक्क्यांवरून नव्वद टक्क्यांच्या आसपास येतं आहे. याला म्हणतात चमत्कार. कारण तो अब्जावधी जीवनांवर सकारात्मक परिणाम करून जातो.

४. इंटरनेट/मोबाइल क्रांती - प्रत्यक्ष ज्ञान अगदी चुटकीसरशी हाताशी आलेलं आहे. त्याचबरोबर घडलेल्या मोबाईल क्रांतीमुळे जगाशी असलेला जोडलेपणा वाढलेला आहे. हा खरा चमत्कार आहे.

५. भारतीय घटना - नुसतं हिंदूंबाबतच बोलायचं तर हिंदू समाजातल्या ८० टक्के समाजाला दलित, महार, सोनार, चांभार वगैरे जातींच्या बंधनांतून बाहेर काढण्याचं काम भारतीय घटनेवर काम करून जे आंबेडकरांनी लेखणीच्या काही फटकाऱ्यांनी केलं, ते कितीही दंड फिरवून संघाला करता आलं नाही. त्या चमत्काराच्या मानाने संघाचा 'चमत्कार' हा क्षुद्रच आहे.

तेव्हा चमत्कार नक्की कशाला म्हणायचं हे जरा तुलनेेनेच ठरवावं असं माझं मत आहे.