हठयोग- कुंडलिनी (१)

इंटरेस्टिंग

वाचतोय

फोटु दिसत नाही आहे.

उत्सुकता आहे. पुढच्या भागाची वाट बघतो आहे.

आवडेश !!

अवांतर : कबीरा बंद का केलात ?

पु.भा.प्र.

शास्त्रीय दृष्ट्या अस्तित्वात नसलेल्या गोष्टी का शिकवत आहात?

वाचत आहे !

अवांतर :संक्षीं ची ह्या धाग्याला नजर लागु नये म्हणुन येथे काळी बाहुली उलटी टांगता येईल काय ??

वाचतेय...

वाचतोय...
पुभाप्र

ढिश्क्लेमर टाकुन ठेवा राव... कि ये जानकारी केवल पढने के लिए है, प्रेक्टीस करनेके लिए इसका उपयोग ना करे, वगैरे वगैरे..

मारकुटे
तुम्हाला पटत नसेल तर द्या न सोडून ……… कुणी शिकण्याचा आग्रह केलाय का?
हे सगळं खरं अहे. पण हे करायचं कसं ? प्राणाला इडा आणि पिंगला मधून stop करून सुशुम्नेत कसा आणायचं ?
शरद साहेब. १ प्रश्न आहे तुम्ही स्वतः हठयोग करता का?

शरदसर, हा धागा काही पटला नाही ब्वॉ.

लेखामागील दृष्टीकोन - सकारात्मक का नकारात्मक ?

आपल्या लेखातील माहिती खरी व मांडणी बद्ध आहे. परंतु , हा लेख वाचल्यानंतर किती लोक योगकडे ( मुद्दाम योगा लिहिले नाही, कारण तो मुल शब्दाचा अपभ्रंश आहे.) वळतील ?

हठ योगाबाबत आपण दोन्ही अर्थ सांगितले असले तरी, हठ म्हणजे शरीरावर बलात्कार हा अर्थ चुकीचा आहे.

हठ योगबद्दलची थोडक्यात माहिती अशी -
१. हठ योग हा चतुरंग योग म्हणून ओळखला जातो
२. आसन, प्राणायाम , बंध आणि मुद्रा आणि नादानुसंधान
३. नादानुसंधान हि कल्पना अंतरंग योगशी जवळीक साधणारी आहे
४. शुद्धीक्रीयांना फार महत्त्व दिले गेलेले आहे
५. आजकाल आपण जो काही योगाभ्यास करतो , तो सर्वतः हठ योगवर आधारित आहे.

मी हि प्रतिक्रिया केवळ एक योगसाधक म्हणून दिलेली आहे त्यामुळे मी यम नियमांचे पालन करायचा प्रयत्न केलेला आहे. तरी कृपया यातून वाद उद्भवू नयेत हि माफक अपेक्षा...

पण जिभेला व हाताला योग म्हणायचीच सवय जडलेली आहे..

आत्मा-परमात्मा वगैरे राहूद्यात पण इंगला पिंगला सुषुम्ना वगैरे नाड्या खरोखरच शरीरात अस्तित्वात असतात का? त्यातून प्राणवायू जात असतो म्हणजे काय? प्राणवायू आणि अपान वायू एकमेकांवर 'आदळतात' म्हणजे काय? मूलाधार चक्र कसं दिसतं? इथे बरेच डॉक्टर लोक येतात. ते काही सांगू शकतील काय?

हठ या शब्दाचा अर्थ जबरी हा अर्थ कोणीच नाकारलेला नाही , पण तो अर्थ हठ योगात अभिप्रेत नाही. गैर समज नको. मी मांडलेले मुद्दे ज्ञान प्रदर्शनासाठी नाही तर लोकांना खऱ्या हठ योगाची ओळख व्हावी यासाठी आहे. व्यक्तिश: मी महान नि तुम्ही लहान हि वृत्ती माझ्यात नाही. आणि तरीसुद्धा तुम्हास तसे वाटले तर क्षमस्व....

@ चिन्मय - प्राण वायू हा पंच प्राण म्हणून ओळखला जातो. प्राण, अपान, उदान, समान आणि व्यान. यातील अपान वायू हा सर्वश्रुत आहे. परंतु याविषयी माहिती शरद यांच्या पुढील लेखात येईल म्हणून सविस्तर लिहिणे टाळतो...
चक्र व कुंडलिनी या संकल्पना आहेत. यातील मूलाधार चक्र हे गुदाद्वाराजवळ स्थित असते. सविस्तर शरदजींच्या लेखात येइलच...

मूलाधार चक्र कसं दिसतं

हि चक्र , ह्या नाड्या सध्या डोळ्यांनी दिसत नहि. कुठल्याही यंत्राने त्यांचं अस्तित्व दाखवता येत नाही . कुंडलिनी जेव्हा अज्ञाचाक्रात जाते तेव्हाच ह्या सध्या डोळ्यांना अगोचर असणार्या गोष्टी साधकाला दिसू लागतात .
शरद साहेब मला काही प्रश्न विचारायचे होते म्हणून तुम्ही स्वत करता का असं विचारला बाकी काही नहि. असो. पुढच्या लेखाची वाट बघत आहे

वाचतेय. पुढिल भागाच्या प्रति़क्षेत.

चक्रं, ऑरा आणि त्यांचे रंग हल्ली ऑरा फोटोग्राफीनी बघतात, असं खूप लोकांकडून ऐकले आहे आणि त्याची प्रोफाईल्स पाहिली आहेत. कुणाला उत्सुकता असेल तर बघता येइल.
मी स्वतः अश्या यन्त्रावर काही करुन पाहिले नाही. कुणीतरी फुकट करुन देइल तेंव्हा बघेन आणि लगेच सांगेन. :)

१ डे वर्कशॉप झाले होते. एच्चारचा मेल ट्रान्सलेटकरुन हिंदीत चिटकवला हाये.

दिव्य ऊर्जा के साथ जोड़ने और मन की शक्ति से न्यूरॉन्स के माध्यम से शरीर के विभिन्न भागों में इसे स्थानांतरित करने की प्रक्रिया " - मनोवैज्ञानिक neurobics के रूप में परिभाषित किया गया है . हम मनोवैज्ञानिक neurobics द्वारा विभिन्न बीमारियों को ठीक करने और शरीर के सात ऊर्जा अंक सक्रिय कर सकते हैं . हम मन की शक्ति के माध्यम से ब्रह्मांडीय ऊर्जा लेने के रूप में शब्द मनोरोगी ' मन ' के लिए खड़ा है . यह भी , तनाव प्रबंधन मन को सशक्त बनाने और एक स्वस्थ शरीर होने में मदद करता है . चक्रों के लिए सार्वभौमिक दिव्य ऊर्जा के प्रवाह को सक्रिय करने और जिससे तंत्रिका तंत्र के अवरुद्ध ऊर्जा को सक्रिय करने के चक्र में सक्षम बनाता है . यह भी शरीर चिकित्सा और प्रतिरक्षा प्रणाली में सुधार में सहायता करता है.

साइको Neurobics व्यवस्थित ढंग से शरीर की चिकित्सा शक्ति बढ़ जाती है जो शरीर में जैव विद्युत आवेगों का प्रवाह बढ़ जाता है. " शरीर को स्वस्थ बनाने के लिए शरीर के अंदर फार्मेसी चलाता है , जो हर किसी के अंदर एक अदृश्य डॉक्टर नहीं है " . चिकित्सा विज्ञान की यह फार्म कुछ पांच हजार साल पहले अस्तित्व में है, लेकिन अब फिर से खोज की जा रही है .

प्रशिक्षण के कुछ विषयों में शामिल हैं :
 साइको neurobics का परिचय
 भीतर अदृश्य डॉक्टर की खोज
 हीलिंग मन और शरीर
 दवा के रूप में ध्यान
 विभिन्न मुद्राएं और उनके महत्व
 प्रैक्टिकल चिकित्सा सत्र
 Neorobic एसपीए

पुढील भागाच्या प्रतिक्षेत.

संत ज्ञानेश्वर यांनी 'समाधी' घेऊन आपला देह सोडला, त्या प्रक्रियेबद्दल काही सांगता येईल का? म्हणजे त्यांनी नेमके काय केले, कसे केले, या प्रकारची आणखी उदाहरणे कोणती आहेत? आजच्या घडीला ही विद्या जाणणारे कुणी आहेत का, वगैरे?

मानवी शरिरातील उदरपटल अर्थात 'डायफ्राम' याचा उल्लेख योगावरील प्रचीन साहित्यात येतो का? (रामदेव बाबा "सिर्फ डायफ्राम तक हवा भरे" सांगतात, ते खरेतर चूक आहे, कारण फुफ्फुसे डायफ्रामच्या वर असल्याने त्याखाली हवा भरणे शक्यच नाही. यावर तुमचे मत काय आहे?

पतंजलींच्या योगसूत्रात 'कुंडलिनी' बद्दल उल्लेख बहुधा नाही, असे का? (असल्यास ते सूत्र नेमके कोणते आहे?)

यालाच भ्रम होणे, भास होणे किंवा वेड लागणे असंही म्हणतात का

नहि. तुम्हाला जर तसा वाटत असेल तर हा विषय तुमच्यासाठी नाही असं समजा . म्हणजे सगळे योगी भामिष्ट , वेडे असतात असं म्हणायचं का तुम्हाला? हेच कारण आहे ह्या विषयाला गुप्त ठेवण्याचं .
@चित्रगुप्त -
परम सत्याची अनुभूती होणं , आपण नक्की कोण आहोत कुठून आलोय , कोठे जायचं , आपलं खरं स्वरूप समजणं हे कुंडलिनी सहस्त्रारात पोच्ल्यावारची अनुभूती आहे . ह्या अवस्थेनंतर शरीराची गरज उरत नहि. समाधी घेण्याचा अर्थ प्राण स्वताहून शरीराबाहेर काढून त्याचं परमात्म्याशी मिलन करण .
हो असे अनेक लोक आहेत ज्यांना हे योग सामर्थ्य प्राप्त आहे .

पतंजलींच्या योगसूत्रात 'कुंडलिनी' बद्दल उल्लेख बहुधा नाही, असे का?

पातंजल योगसूत्र हे शरीराशी related अहे. शरीर तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी काही योगासने आणि प्राणायामाचे सोपे प्रकार जे सामान्य लोकांना करता येतील आणि त्यामुळे लोक आपला आरोग्य चांगला ठेवू शकतील त्यासाठी पातंजल योगसूत्र आहे .
परंतु हठयोग हा अध्यात्माशी related आहे . त्यातली आसन आणि प्राणायाम हे अवघड अहेत. ते सामान्य माणसांना जमण्यासारखे नाहीत. तसाच हठयोग हा पुस्तके वाचून किवा स्वताच्या मनाला वाटेल ती आसन करून चालत नहि. तो सिद्ध गुरूंच्या मार्गदर्शना खालीच करावा लागतो . कारण इथे कुंडलिनी स्वच्छेने जागृत होत नाही तर तिला forcefully जागृत केल जातं . त्यामुळे तिला योग्य तऱ्हेने controll करणं फार महत्वाचं असतं . म्हणून ह्या गोष्टी पातंजल गोय्सुत्रात दिल्या नहियेत. पण छोट्या छोट्या सिधींची वर्णनं आणि त्यांचे प्रयोग पातंजल मध्ये दिलेले अहेत. जे थोड्याश्या प्रयत्नाने कोणीही करू शकतो

पातंजल योगसूत्र हे शरीराशी related अहे. शरीर तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी काही योगासने आणि प्राणायामाचे सोपे प्रकार जे सामान्य लोकांना करता येतील आणि त्यामुळे लोक आपला आरोग्य चांगला ठेवू शकतील त्यासाठी पातंजल योगसूत्र आहे .

आणि

छोट्या छोट्या सिधींची वर्णनं आणि त्यांचे प्रयोग पातंजल मध्ये दिलेले अहेत. जे थोड्याश्या प्रयत्नाने कोणीही करू शकतो

... हे मुळात पतंजली सूत्रे न वाचता, समजून न घेता लिहिले आहे की काय, असे वाटते... कृपया खुलासा करावा. ही योगसूत्रे नुस्ती समजण्यास आयुष्य खर्चावे लागते. प्रत्यक्षात उतरवणे फार पुढची गोष्ट. अष्टांगयोगात आसने आणि प्राणायाम या सुरुवातीच्या अवस्था आहेत.
खरेतर पतंजलिंच्या योगसूत्रांत आसनांची वा प्राणायामाची माहिती दिलेली नाही. कुणी 'पातंजल योग' म्हणून आसने, प्राणायामाचे क्लासेस घेत असेल, त्यावरून हे मत बनले आहे का?

हो असे अनेक लोक आहेत ज्यांना हे योग सामर्थ्य प्राप्त आहे .

असे आहे, तर त्यापैकी चार-पाच जणांची नावे, माहिती देता येइल का? की हे लोक हिमालयाच्या गुहांमधे वगैरे राहणारे, प्रसिद्धी परान्मुख वगैरे असल्याने अशी माहिती देता येणार नाही?
अश्या लोकांशी प्रत्यक्ष संपर्क करता आल्यास बरेच काही शिकता येईल.

कुंडलिनी जागृत केलेले कुणी असेल आणि स्वच्छेने त्यांनी त्यांचे अनुभव इथे टाकल्यास मला वाटते ह्या लेखातल्या विषयाला पुष्टी मिळेल. अर्थात काही वाह्यात लोक त्याचीसुद्धा टर उडवायला कमी करणार नाहीत....

- वाट्या कुंडलिनीकर

हे मुळात पतंजली सूत्रे न वाचता, समजून न घेता लिहिले आहे की काय, असे वाटते...

हे १००% खरा आहे. तुम्ही पतंजली योगसूत्र पूर्ण वाचा.

कुंडलिनी हि एक संकल्पना आहे तिचा शरीरात शोध घेऊ नये..... समाधी वा कुंडलिनी शक्ती जागृतीचा मला स्वानुभव नाही परंतु कुंडलिनीचा उल्लेख हा फक्त हठ्योगात आहे, पतजलींनी संकल्पना मांडलेली नाही

१०१% टक्का चूक ......... हे मी मला काय वाटत हे सांगत नाहीये तर माझ्या आत्तापर्यंतच्या अभ्यासावरून सांगते. कुंडलिनीचा उल्लेख शेकडो ठिकाणी आहे. गीता, ज्ञानेश्वरी वाचली आहे का? योग चूडामणी माहित आहे का? तुम्हीच म्हणताय कुंडलिनी शक्ती जागृतीचा तुम्हाला अनुभव नाही स्वानुभव नाही त्यामुळे ती फक्त संकल्पना आहे हे म्हणही बरोबर नाही आणि शरीरात नाहीतर कुठे असते कुंडलिनी?
@ वाटाड्या...
कुंडलिनी जागृतीचे अनुभव जाहीरपणे सांगायला परवानगी नसते. ते फक्त गुरूंना सांगायचे असतात. आणि त्यांची परवानगी असेल तरच इतरांना सांगता येतात. तरीही जाणून घ्यायचं असेल तर स्वामी मुक्तानान्दांचा ' चित्शक्ती विलास' नावाचं पुस्तक आहे . त्यांचच पुन्हा 'कुंडलिनी' नावाचं पुस्तक आहे. गुळवणी महाराजांची बरीच पुस्तके आहेत . तिथून सुरुवात करू शकता . बेस्ट source ज्ञानेश्वरी आहे (मूळ ज्ञानेश्वरी. त्याच्यावरच्या टीका किवा परीक्षणे नाहीत. ) . संस्कृत समजत असेल तर सरळ भग्वद गीता .

वाचतोय...

वाचनीय धागा पुन्हा एकदा.