फटाकेमुक्त दिवाळी

उडवायचेच असतील तर आवाजवाले फटाके उडवा.

लेखात लिहिलेले विषारी पदार्थ मुख्यत्वे शोभेच्या फटाक्यांत असतात.

क्षमस्व:

माझा लेक त्याच्या बाबांना म्हणतो, बाबा हे तुमचं बरं शास्त्र, मी फटाके वाजवायची वेळ आली तर प्रदूषण होते, पण तुम्ही लहानपणी भरपूर फटाके वाजवलेत! प्रमाण कमी करायला हरकत नाही, पण योग्य काळजी घेऊन थोडे वाजवायला काय हरकत आहे? मुलांना लहान वयात असतेच ना याचे आकर्षण! (मला अजूनही आवड्तात!)

मी १०वी पर्यंत फटाके उडवत होतो.मोठ्या मुलाने पण १०वी झाल्यानंतर फटाके उडवणे बंद केले आहे.लहान मुलाला मात्र अज्जुन पण हौस आहे. एक्/दोन वर्षांत त्याची पण आवड कमी होईल.

आवाजाचाच जास्त त्रास वृद्धांना आणी हृदय रोग्यांना होतो. आणी चुट्-पुट वाजणार्‍या शोभेच्या फटाक्यातुन डोळ्याचे पारणे फेडून घेतल्यापेक्षा '१ गाव १ गणपती' सारखा '१ गाव १ फायरवर्क्स शो' दणक्यात करायची कल्पना कशी वाटते? ज्यांना हौस आहे ते येतील पोरा बाळांना घेउन.
हां इतर देशात होतात तस्से. ;)

अर्थात सगळ्या समाजसुधारणा हिंदू धर्माच्या मुळावर उठणार्‍या असतात असा दृढ समज असलेल्या व्यक्ती आणि प्रवृत्तीकडून विरोध होणारच. तिकडे लक्ष देऊ नका.

फटाके शोभेचे असोत किंवा आवाजाचे. दोन्ही प्रदूषण करतातच. त्याशिवाय ते ज्या हातांनी बनवले जातात त्या बहुतांश चिमुकल्या हातांबद्दल, त्यांच्या आरोग्याबद्दल पूर्ण अनभिज्ञ राहून, कधीकधी डोळेझाक करून आपल्या चिमुकल्यांना ते उडवू द्यायचे हा मला खरंच दांभिकपणा वाटतो. इथे यांचा धर्म काय सांगतो हे जाणून घ्यायला आवडेल.

पर्यावरणाचे बोलाल तर मनुष्यांनी आपली परिसंस्था आधीच एवढी नासवून ठेवली आहे की त्याच परिसंस्थेत, त्याच अधिवासात निसर्गाचे इतरही भाऊबंद राहतात, त्याच्या समतोलावर अवलंबून असतात हे मनुष्य केव्हाच विसरले आहेत. जेव्हा आंधळेपणाचा हा जगरनॉट गरागरा फिरू लागतो तेव्हा त्याच्या विरोधात उभे राहू पाहणार्‍या मूठभर मंडळींना तो दाद लागू देत नाही. पण म्हणून निराश व्हायचे काहीच कारण नाही. प्रयत्नांति ध्येय्यप्राप्तीचा परमेश्वर. जग बदलेन. नक्की बदलेन. सुरुवात आपल्यापासून करूयात.

मी लहान होतो तेव्हापासूनच फटाक्यांसारख्या गोष्टींपासून आपणहून बाजूला झालो. प्रबोधन स्वतःचे व इतरांचेही करणे सुरुवातीला अवघडच जाते. पण ते अशक्य मात्र नसते.

फटाक्यांविषयी - त्यातल्यात्यात इकोफ्रेन्डली असे फटाके कुठे मिळू शकतील काय याविषयी माहिती असल्यास जरूर सांगा.

सहमत आहे !!!

घाटपांडे काकांशी पूर्णतया सहमत.
फटाके उडवणे १०/१२ वर्षांपूर्वीच सोडले. पण तरीही दिवाळीत उडायला लागले की ते हौसेने बघायला टेरेसवर येतोच.

नेमेची येतो मग पावसाळा, हे सृष्टीचे कौतुक जाण बाळा...

चालु द्या...

मला हा एकंदर फटाकेमुक्त वगैरे विचार पटत नाही. फटाके चार दिवस वाजवले जातात. बाकी लाखो प्रकारची प्रदूषणं दररोज, अव्याहत होत असतात. फटाके हा दिवाळीचा एक महत्वाचा भाग आहे आणि ते वाजवले तर इतकं प्रदूषण नक्कीच होत नाही जितकं रोजच्या रोज जेंव्हा एकेकटे लोक, हगल्या-पादल्याला दुचाकी चारचाकी वापरतात त्यामुळे होतं.

त्यामुळे, थोडक्यात हा प्रकार म्हणजे, मोठे (बिग टिकिट म्हणतात ज्याला कॉर्पोरेट भाषेत) प्रॉब्लेम दुर्लक्षून, छोटे कुठले तरी प्रॉब्लेम मोठे करून ठेवण्याचा प्रकार झाला. हे माझं मत. आणि त्यामुळे, मी या धाग्याशी, त्यातल्या विचाराशी, असहमत.

माझ्या मुलाच्या शाळेत काहीतरी कार्यक्रम होता 'Go Green' चा. त्या कार्यक्रमाअंतर्गत मुलाने फटाके फोडणार नाही अशी शपथ घेतली आहे. हे त्याने मला जेव्हा सांगितले तेव्हा मला काय बोलावे तेच कळेनासे झाले होते. पण सुरुवात चांगली आहे.

-(आनंदी) सोकाजी

३१ डिसेबरच्या रात्री जगभर जी जी रोषणाई केली जाते, नेत्रदिपक शोभेच्या फटाक्यांची आताषबाजी केली जाते त्याने प्रदुषण होते काय ?
ते साधारण आपण दिवाळी, नवरात्र, गणपती, लग्नाची वरात यात दारुकाम करतो त्यापे़क्षा जास्त असते की कमी असते याच्याबद्दल माहिती मिळेल काय ?
तिथेदेखील आपल्यासारखे प्रबोधन करणारे लोक आहेत का ? असतील तर ते वर्षभर हे कार्य करतात की अशा मोकाच्या वेळीच जनजागृती करतात ?

हा तर आनंदाचा मामला आहे' आपल्या चोइस चा मामला आहे. 4 दिवसाच्या दंग्या ने शष्प वाट लागत नाही. ते बालपण ते काय जे दिवाली फटाक्यांच्या धामधुमी शिवाय गेले ?

अजुनही किल्ले बनवायला हात शीवशीवतात पण....!

स्वॅप्स ह्यांच्या प्रतिसादशी बराचसा सहमत. लहानपणीही मोठ्या आवाजाची तिडिक होती. त्यामुळे त्याच्या वाटी गेलो नव्हतो.
नावापुरते एखाद दोन भुईनळे आणि भुईचक्र उडवायचो. तेसुद्धा आठवी नववीपासून बंदच झाले.
.
ह्याबाबतीत मी निराशावादी आहे. माज्झ्या कानांना असह्य असा त्रास देणे हा पब्लिकचा जन्मसिद्ध अधिकार हतबलतेतून मान्य केला आहे. आख्खा भारत देश बापानच भेट दिल्यासारख्या तोर्‍यात बहुसंख्य पब्लिक कधी सणांना धत्तड तत्त्ड करत रस्ते अडवणार, कान फाटेस्तोवर आवाज काढणार ही फ्याक्ट आहे.
तुमच्यासारखांच्या म्हणण्याकडे काणाडोळा होणार ह्याची ग्यारंटी.
तरी तुम्ही लोकं " माना के इस चमन को गुलजा़र न बना सके हम
मगर कुछ काटे तो किये कम, गुजरे जिधर से हम"
असा मानवतावादी विचार करत समजावणीच्या सुरात बोलत राहणार.
पकाकाका,तुम्हाला कधी मठ्ठ आणि कधी कमलिच्या आडमुठ्या लोकांशी सतत शांतपणे बोलण्याचा उद्वेग कसा येत नाही ह्याचं आश्चर्य वाटतं.

मी १`९९८ नंतरच्या एकाही दिवाळीत एकही फटाका वाजवल्याचे किंव्वा फुलबाजी उडवल्याचे स्मरत नाही कारण आवडतच नाही वेळ वाया जातो ( तेवढ्या वेळात मी चार चकल्या अन २ लाडु येक्ष्ट्रा खाऊन घेईन ना ;) )

....पण आता ह्या महाशयांनी फटाके उडववणे हे अंधश्रद्धा निर्मुलनाची चळवळीत घुसवल्याने यंदा किमान १००० रुपायाचे फटाके आणुन , टिच्चुन , उडवावेत असा मानस आहे ...

ह्या लोकांना हिंदुंच्याच सण समारंभात नेहमीच खोट का दिसते देव जाणे . आला गणपती की पाणीप्रदुषण/ ध्वनीप्रदुषण , होळीला वृक्षतोड , वारीला अस्वच्छता , दिवाळीत आता हे ...देवीपुढं बोकडाचा बळी द्यायला विरोध .... सातार्‍यात तर पाठशाळेतर्फे एकदा यज्ञ करण्यात आला होता त्यालाही यांचा विरोध ...
अरे दुसर्‍यांच्या अंधश्रध्दांविषयी विषयी बोलुन तरी दाखवाल का ? उगाचच हिंदु गपगुमान बसतात म्हणुन म्हणुन किती चेपायचे ?

(अवांतर : हिंदुंच्या जुनाट आणि कालबाह्य रुढी हटवण्याकरीता संघानेच / विहिंपनेच पुढाकारुन घेवुन श्रध्दा सबलीकरण समिती सुरु केली पाहिजे आणि भरकटत जाणार्‍या प्रथांना पुन्हा नीट केले पाहिजे .)

फटाके वाजवणं फार पूर्वीच बंद झालं.
पण रोषणाई आवडते. आवाजाच्या फटाक्यांचा मर्यादित वापर बरा वाटतो.
बाकी...
>>>अंधश्रद्धा निर्मुलनाची चळवळ ही एक व्यापक समाज परिवर्तनाची चळवळ आहे.त्यामुळे अंनिस फटाकेमुक्त दिवाळीचे अभियान नेहमी राबवते.

पकाकाका, मुदलात घोळ आहे की हा! ;)
दिवाळीच मनवायला नकोय ना अंधश्रद्धा निर्मूलन कर्त्यांनी. ह्या अंनिस वाल्यांची नेमकी भूमिकाच कळत नाही राव. टोटल देव ही संकल्पनाच न मानणे की देव मानणे पण ज्योतिष न मानणे की सामाजिक रुढी न मानणे की दारुबंदी करणे की स्वच्छता अभियान चालवणे की आणखी काही?

अरे नक्की काय करायचंय काय (म्हणजे तुला कशाला चौकश्या नव्हे तर खरंच नेमका काय बदल अपेक्षित आहे? ) तुम्हाला म्हणजे अंनिस वाल्यांना. लोकशिक्षण हा जास्त योग्य मार्ग नाही वाटत? बाकी जागृती आपोआपच येईल की.

चला दिवाळीच्या अतिरेक फटाक्यांचं प्रदूषण कमी करण्यासाठी आपण दिवाळीतून फटाके भाग वजा केला. ग्रेट. बाकी धर्माचे, वंशाचे लोक त्यांच्या सणांतून प्रदूषणकारक पद्धती, घटक वगळतील का?

सगळे मुद्दे पटताहेत खरं. साधारण ९-१०वीत असताना फटाके उडवणं बंद केलं ते गेल्यावर्षीपर्यंत. आमच्या राहत्या जागेपासून जवळच एक 'गार्डन'वालं कार्यालय आहे. वर्षभर लग्नं असतील तेव्हा कचकून फटाके उडवले जातात. दोन-सव्वादोन वर्षाचं आमचं पोरगं खिडकीच्या जाळीला नाक चिकटवून मान वाकडी करकरुन आतीषबाजी पहायचा प्रयत्न करायचं. त्या दिवाळीला इतक्या वर्षांनंतर घरात फटाके आणले गेले.. आता प्रदुषण वगैरे वैज्ञानीक अन 'जुन्या रुढी भंगारात काढा' वगैरे मतं एकवेळ मला पटताहेत असं म्हणू....अडीच-तीन वर्षाच्या लेकराच्या चेहर्‍यावरच्या चार दिवसांचा फटाक्यांचा आनंद अन त्या आठवणींवर पुढे निघालेला त्याचा महिना महिना...हे सुख कसं दुर्लक्षित करु?

समजसुधारणा, जुन्या रुढी, अमुक तमुक सगळे आवेशपुर्ण, त्रासलेले, प्रामाणिक प्रतिसाद वाचले. पण एकदा पोटच्या पोराच्या चेहर्‍यावरचा हा आनंद पाहिला तर असे विचार त्याक्षणी सुचतील तरी का असा प्रामाणिक प्रश्न पडला.

लहानपणी खूप फटाके उडवले.
घरी एकदाच फटाके आणले जायचे ते तुळशीच्या लग्ना पर्यंत थोडे राखून ठेवले जायचे. हो आणि थोडे भारत जिंकला तर आणि गावस्कर ने शतक मारले तर सुद्धा
दुसर्या दिवशी कागदांच्या तुकड्यांनी भरलेले अंगण झाडायला पण मजा यायची.
मी २६/२७ वर्षाचा होई पर्यंत फटाके उडवत असे, लहानपणी तर पर्यावरण हा शब्द हि ऐकला नव्हता.
माझी मुलगी मात्र १४/१५ वर्षाची होताच फटाके फोडायची थांबली. कोणत्याही प्रकारचा उपदेश न करता
प्रदूषण वगैरे जाऊदे पण फटाका निर्मितीत बाल कामगारांचे जे शोषण होते त्यासाठी काही कठोर उपाय केले पाहिजेत अगदी किमती दुप्पट करून का होईना हे थांबवले पाहिजे.
कोकणात काही जण बागेत माकडे (केल्टी) आली कि त्यांना पळवायला फटाके वापरतात.

फटाके आवडत नाहीत.. डोकं उठतं आवाजानी.. धुरानी गुदमरल्या सारखं होतं
असा त्रास होणारे लोक जगात आहेत हे लक्षात न घेता कधीही फटाके उडवतात लोक.. राग येतो.. पण काय करणार..

मला फटाके उडवायला आवडतात.
मी उडवतो.
बाकी सगळ्यांना फाट्यावर मारुन उडवतो.

आकाशकंदिल आणि फटाके यांचं मूळ बहुधा चिनी आहे असं वाचल्याचं आठवतं. या दोन्ही प्रथा आपल्याकडे केव्हा आणि कशा सुरू झाल्या माहित नाही.

मी लहान असताना वडील मोजके फटाके आणून तिन्ही भावंडांना वाटून द्यायचे. त्यामुळे आपोआपच नियंत्रण रहायचं. माझ्या दोन्ही मुलांना लहान असल्यापासून आवाज आणि धूर करणार्‍या फटाक्यांचं आकर्षण नाही. आम्हीच काय आणून देत होतो ते लावायचे एवढंच. माझ्या एका आतेबहिणीला जळत्या फुलबाजीमुळे फ्रॉक पेटून ७०% भाजल्याच्या जखमा झाल्या आणि तिचं पुढचं आयुष्य कठीण झालं. ते उदाहरण डोळ्यासमोर होतंच. नंतर एकदा एका बाणाचं किटाळ मुलाच्या डोळ्यात गेलं. डोळा थोडक्यात बचावला.

जरा मोठी झाल्यावर फटाके म्हणजे पैशांचा निव्वळ धूर करणे हे समीकरण त्यांच्या डोक्यात बसलं. त्यातच शिवकाशीला फटाक्याच्या कारखान्यात बालमजूर कसे काम करतात आणि त्यातले कित्येक मृत्युमुखी पडतात वगैरे वाचल्यानंतर दोन्ही मुलांनी आपणहून फटाके आणणं बंद केलं.

मला सुतळी बॉब्म वाजवण्याचं फार वेड होत ! फटाके आणताना वडिलांना मी फक्त सुतळी बॉब्मच उडवणार असे सांगुन इतर फटाके घेत नसे... सुतळी बॉब्मचा दणदणीत आवाज मला विशेष आवडायचा ! पण जेव्हा लक्षात आले की या फटाक्यांनी प्रदुषण होत आहे शिवाय कष्टाच्या पैशाचा क्षणात धुर होत आहे तेव्हा पासुन फटाके वाजवणे बंद केले.
स्वतः बद्धल विचार करताना इतरां बद्धल सुद्धा विचार करायला हवा ! जी काही थोडी फार नावाला उरलेली शुद्ध हवा आहे ती देखील पुढच्या पिढ्यांना मिळणार का ? असा विचार खरं तर प्रत्येकाने करायला हवा.
ज्यांना विचार पटतात आणि स्वतःमधे बदल घडवतात त्यांची संख्या कमी असेल,पण त्या संख्येने देखील थोडाफार फरक नक्कीच पडेल.
ज्यांना "प्राणवायु" चे महत्व कळतं आणि पटतं त्यांनी देखील यावर विचार आणि बदल का करु नये ?

जाता जाता :-
सध्या बाजारात आवाज मुक्त फटाक्यांचा नविन ब्रॅड आला आहे ! ;)

कांद्यासाठी चेकाळनारे लोक दिवाळीत हजारोंच्या फटाक्यांचा धूर करतील तेव्हा कदाचित त्यांना फटाक्याची भाववाढ धुरामुळे दिसणार नाही. "यंदाची दिवाळी फटाके विरहित दिवाळी!!!"

प्रदूषण होणार नाही असे फटाके का तयार नाहीत?

फटाकेमुक्त दिवाळी, पाण्याविना रंगपंचमी या संकल्पना जरा डोक्यावरून जाणार्‍या आहेत...
कुणालाही, कुठेही, कितिही नैसर्गिक रंग फासला तरी तो धुवायला थोडेतरी पाणी लागणारच ना!...कपडे कसे धुणार?......म्ह्णजे १००% पाण्याविना रंगपंचमी करणे मलातरी शक्य वाटत नाही.....

तद्वत, दिवाळीच्या ४-५ दिवसांत मी सुतळीचा तोडा सुद्धा वाजवला नाही, तरी मी बाकी वर्षभर प्रदुषण करतोय/स्विकारतोय त्याचं काय?
हार्ले डेविड्सनचा १०-१५ गाड्यांचा ताफा गोंगाट करत गेला तर मला अप्रुप/आनंद/कुतुहल वाटते कि मी प्रदुषणाचा विचार करतो हेही बघायला पाहीजे ना...

एक मशीन शोधायला हवं जे आसपासची हवा खेचून त्यातले हानिकारक प्रदूषण शोषून घेऊ शकेल. हे मशीन गाडीवर ठेऊन फिरते करता येइल आणि अशी अनेक मशीन जास्त प्रदूषित रस्त्यावर ठेवता येतील. हे मशीन चालवण्याचा खर्च फटाक्यांची किंमत थोडी वाढवून वसूल करता येईल आणि मग ज्यांना फटाके उडवायचे असतील त्यांना ते उडवता येतील आणि प्रदूषणाचे परिणाम कमी होतील. अर्थात बाकीची काही बंधने पाळावीच लागतील, जसे हॉस्पिटल जवळ फटाक्यांचा मोठा आवाज नको.

मला एक कळत नाही कि अंनिसने काहिही आवाहन केले कि लोक 'अंनिस कसे फक्त हिंदूंच्या प्रथांविरुद्ध बोलते आणि ईतर धर्मियांविरुद्ध काहीच करत नाही' असे गळे का काढतात. मुळात हे आर्ग्युमेंटच चुकीचे आहे. अंनिसचे समाजसुधारणेचे काम बरोबर आहे कि चुकीचे असा वाद असु शकतो पण काम हिंदू धर्मातच का असा वाद कसा काय होऊ शकतो. काम जर चांगले आहे तर ते सर्वांसाठीच चांगले आहे आणि वाईट आहे तर सर्वांसाठीच वाईट आहे. तरिही डॉ. दाभोळकरांनी एके ठिकाणी यावर फार छान उत्तर दिले होते. त्याचा थोडक्यात सार असा -
१. अंनिस फक्त हिंदूसाठीच काम करते हा गैरसमज आहे. अंनिसने वेळोवेळी ईतर धर्मातील प्रथांविरुद्धही काम केले आहे. (उ.दा. नुकतेच अंनिसने नळदुर्गमधील एका फकिर बाबाचा भंडाफोड केला)
२. परंतु तरीही अंनिसचे जास्त (मेजर) काम हिंदु धर्मात चालते कारण अंनिसमधले बरेचशे कार्यकर्ते हिंदू असतात आणि आपल्या आजुबाजूच्या अंधश्रद्धांमुळे व्यथित होऊन अंनिस मधे आलेले असतात. शिवाय भारतात हिंदू बहुसंख्य असल्यामुळे अंनिस कडे येणारी अंधश्रद्धेची प्रकरणेही जास्त हिंदूमधीलच असतात.
३.जर एखादा हिंदू कार्यकर्ता मुस्लिम समाजातील अंधश्रद्धेविरुद्ध काही करायला गेला तर प्रबोधन होणे सोडून दोन धर्मात वितुष्ट येण्याचीच शक्यता जास्त. त्यामुळे मुस्लिम समाजातुनच पुरोगामी लोकांनी पुढे येऊन त्या धर्मात प्रबोधनाचे काम करावे अशी अपेक्षा आहे.
४. तरिही जर कुणी, बहुसंख्य असलेल्या धर्मातील अंधश्रद्धेविरुद्ध काहि काम करत असेल तर त्यात वाईट काय आहे? जर मी उद्या माझ्या घरातील कचरा झाडू घेऊन साफ करु लागलो तर घरच्यांनी माझं कौतुक करावं की "तुला स्वतःच्याच घरातला कचरा बरा दिसतो रे, बाकी घरात काय उकिरडा आहे तो नाही दिसत" अशी माझी निर्भत्सना करावी?

राहिला प्रश्न दिवाळीत फटाके ऊडविण्याला विरोध करण्याचा तर अंनिस ही विवेकवादाची चळवळ आहे. दिवाळीत काही सेकंदाच्या करमणुकीसाठी पैशांचा धूर करणे त्यातुन ध्वनी आणि वायू प्रदुषण करणे, आजारी आणि व्रुद्धांना त्रास देणे हे अविवेकी वागणे आहे आणि म्ह्णून अंनिसचा याला विरोध आहे.

(बाकी दाभोळकरांची भर दिवसा हत्या झाल्यानंतरही 'सॉफ्ट टारगेट सारखे' शब्द पाहुन अंमळ करमणुक झाली)

माझी लेक फटाक्यांच्या एवजी बंदुकीचे बार करायला लावते.स्वताच्या कानात कापसाचे बोळे घालुन...
बाकी गंमत जाउ द्या पण हीच तर भारताची उर्जा आहे,समाजातल्या जिवंतपणाचे लक्षण आहे,म्हणुनच गरिबातला गरिब देखिल स्वतःच्या मानसिक आनंदासाठी निदान लक्ष्मीपुजनाला तरी एखादा फटाका उडवतोच्,जरा मोकळेपणाने रस्त्यावर फिरा पोर ज्या मस्तीत हे चार दिवस जगतात ना त्याला भेंडी कशाचीच सर येत नाय.बच्चे है यार अभी नही करेंगे तो क्या हम जैसे मिसलपाव पे टाइमपास करेंगे.(दिल तो बच्चा है वाला बाबा पाटील.)

वरिल सर्व प्रतिसाद पाहुन दोन्ही बाजु पाहुन टोकच्या भुमिका घेत आहेत असे दिसते. बाबा पाटील, गिरीजा यांचेही मत पट्ते तरी थोडे कमी फटाके उड्वुन प्रदूषण रोखणे शक्य आहे. पण फटाक्या शिवाय दिवाळी साजरी करा असे लहान मुलांना समजवुन सांगणे कठिण आहे. आणि आत्ताच बरे आपण विचर करतो कि लोकांना त्रास किंवा आजारी आणि व्रुद्धांना त्रास होतो. होळी,गणपति, दहिहंडी या वेळी राजकर्णी लोक डी. जे वाजवून आवाज ची पातळी ओलांडतात तेव्हा कुणीच काही बोलत नाही.

दिवाळीला जसे पणत्या, रांगोळी व फराळाशिवाय पर्याय नाही तसेच फटाक्यांशिवाय देखील नाही.…
मोठ्या आवाजाचे आणि प्रदूषण करणारे फटके न आणता साधी फुलबाजी, भुईचक्र व भुईनळे आणुन आपल्या मुलांसोबत मस्त धमाल करावी… असे मला तरी वाटते.

कानठळ्या बसवणाऱ्या फटाक्यांचा म्हातार्या , आजारी माणसांना , लहान मुलांना किती त्रास होतो हे आपल्याला माहित आहेच. परंतु प्राण्यांना त्यांचा किती त्रास होतो ह्यावरचा १ लेख सकाळ मध्ये वाचला होता. त्यानंतर मी फटके उडवणं सोडून दिलं. आपण मोठ आवाज झाल्यावर कानावर हाथ ठेवू शकतो. पण मांजरींना, कुत्याच्या पिल्लांना , पक्ष्यांना ते सुधा करता येत नाही. कित्येक पक्षी प्राणी ह्या आवाजाने ह्दय विकाराचा झटका येवून मरतात. बहिरे होतात. गोंधळ उडाल्यामुळे गोल गोल फिरत राहतात.
पण as usual आपल्याला काय त्यांचं म्हणून कोणी लक्षदी देत नाही. आणि पोरांना जास्त फटाके दिले म्हणजे जास्त प्रेम आहे हा आई वडिलांचा गैरसमज.

हया वर्षी मुंबईत ध्वनी आणि वायू प्रदुषणाचे प्रमाण, मागिल कांही वर्षांच्या तुलनेत, कमी आहे. - दूरचित्रवाणीची बातमी.

माझ्यापुरते बोलायचे तर कळते पण वळत नाही!..
बाकी फटाके आणायचे केव्हाच थांबवले आहे मात्र आकाशात जाऊन तयार होणारी फुले आणि अग्नीबाण यांचे आकर्षण काही केल्या जात नाही :)

फटाके वाजवणे कधीच बंद केले आहे.
प्रदूषण, कुठेही, कोणतेही वाईटच. मग ते दिवाळीचे असो वा ३१ डिसेंबरचे...
आनंदाची गोष्ट म्हणाल तर गोड आवडणार्‍या माणसाला डायबिटीस झाला की कंट्रोल करावंच लागतं. पर्यावरणाचे एवढे प्रश्न असताना तोकडी स्पष्टीकरणे देऊन कसले साजरे करायचे आनंद? रोगाची पथ्यं कुणीतरी पाळली पाहिजेत ना?

यावर्षी खरोखरच फटाके उडविण्याचे प्रमाण कमी झाले आहे असं दिसतंय. बेंगलोर मध्ये ३२ % (This Diwali saw a 32% dip in air pollution ) आणि पुण्यात सुमारे ६५% (फटाक्यांचा बार यंदा 'फुसकाच' - विक्रीमध्ये लक्षणीय घट ) घट झाली आहे.

अंनिस सारख्या सामाजिक संघटनांच्या प्रयत्नांना अखेर यश येत आहे असे म्हणावे लागेल..