फटाकेमुक्त दिवाळी

महागाई ही काय आज एकदम सुरु झालेली नाही. गेली कित्येक वर्षे पाहात आहे. महागाई भडकली, महागाई भडकली असा टाहो फोडतही लोकं सोन्या-चांदीच्या खरेदीसाठी सणासुदीला, लग्नसराईत, खास खास मुहूर्तांना सराफाच्या दुकानांत गर्दी करीतच असतात. '१९८० नंतर जन्मलेल्या पोरांचा सॉलीड लोचा' ह्या धाग्यावर तर तिशीतच गाडी/फ्लॅट घेऊन झाला आहे आणि आता काय करावे असा गहन प्रश्न आहे. लोकांच्या हातात भरपूर पैसा आहे (असावा). १० वर्षांपूर्वीचे उपहारगृहांचे दर आणि होणारी गर्दी आणि आजचे दर आणि होणारी गर्दी दोन सारखेच वाढलेले आहे. कपडेलत्ते, मोबाईल्सची महागडी मॉडेल्स, महागड्या मॉल संस्कृतीला आणि मल्टिप्लेक्सना गिर्‍हाईकांकडून मिळणारा वाढता पाठींबा पाहता फटाक्यांच्या विक्रीत आलेली घट महागाईमुळे नसावी असे वाटते.
आमची पिढी आता फटाके उडविण्याच्या वयाबाहेर आहे. तरूण पिढीत आमच्या पिढीइतके फटाक्यांचे आकर्षण उरलेले नाही. आमच्या काळात मनोरंजनाचे मार्ग मोजकेच होते त्यामुळे फटाक्यांमध्ये आनंद शोधला जायचा. हल्ली संगणक आणि मोबाईल गेम्स द्वारे तरूण पिढीला मनोरंजनाचे अनेक मार्ग उपलब्ध आहेत. त्यामुळे फटाक्यांचे आकर्षण आहे, पण फार कमी आहे. बाल गोपाळांना शाळेतुन वगैरे ध्वनी आणि वायू प्रदुषणाची कारणे देत फटाके न उडविण्याच्या शपथाबिपथा देवविल्या गेल्या आहेत. ह्या सर्वांचा एकत्रित परिणाम म्हणून फटाक्यांचे प्रमाण घटलेले दिसत आहे.

फटाकेमुक्त दिवाळी अगदी लहान वयातच आत्मसात केली आहे. मुलालाही लहानपणापासूनच फटाके आवडत नाही.
मात्र देशात वितंडवाद वाढेल म्हणून कृपया राममंदिराचा विषय सोडून द्या / राम खरोखरच होता का ? होता तर देव होता का ? असले उपदेश कोणी करु नका प्लीज. त्यांना योग्य जागी फाट्यावर मारले जाईल.

एक ठराविक धर्मातील चाली रितींवरच सतत हल्ले करून प्रबोधनाचा जो खोटा आव इतकी वर्षे आणला जात होता तो आता उघड पडत आहे.

त्यामुळे डबल ग्रॅज्युअट असून सुद्धा यावेळेला:

1. तब्येतीला हानिकारक असला तरी भरपूर तेलकट फराळ बनवला आणि खाल्ला.
2. देवाला काहीही नको असले तरी मंदिरात जाऊन देणगी आणि अभिषेक केला.
3. माती खणून काढल्यामुळे वनस्पती आणि सरपटणाऱ्या प्राणी चे नुकसान झाले तरी मोठ्ठा किल्ला केला.
4. आणि भरपूर फटाके आणले आणि उडवले.

खालील लेखन कायप्पावर आले. ते वाचून हतबुद्ध झालो.

----------------------------------

आपले ते पुर्वज ज्यांना रीतसर अग्नी मिळाला नाही - त्यांना तो मिळावा म्हणुन अश्विन अमावास्येला “उल्कादान” नावाचा विधी करतात. काठीवर / लाकडावर / एखाद्या यष्टीवर ज्वालाग्राही पदार्थाचे (जसे तेल, कापूर, लाख, तूप इत्यादी) लेपन करून तो सामंत्रित पेटवतात. आणि पेटून निखारे वर जाणाऱ्या त्या जळत्या काठी/काठ्यांना मंत्र म्हणतांना पुरोहितास दान करतात. या प्रकाशाद्वारे आपण आपल्या अश्या पूर्वजांना मार्ग दाखवतो - ही मान्यता आहे.

अश्विन अमावास्या = लक्ष्मीपूजन = दिवाळी

फुलबाज्या, पाऊस, रॅाकेट वगैरे आगीला “वर” घेऊन जाणाऱ्या गोष्टी या उल्काच आहेत. या तिथीला (दिवाळीला) अग्नी पेटवून आपण आपल्याच पूर्वजांना अग्नी देत असतो. तस्मात् दिवाळीत फटाके (विशेषत: प्रकाशाचे) आवर्जुन फोडावेत. आपण दिवाळीलाच फटाके का फोडतो, दसऱ्याला किंवा राखीपौर्णिमेला का नाही - याचे पण हेच उत्तर आहे.

उल्कादानातील उल्का ही प्रकाशासाठी असते. आम्ही प्रकाशाचे फटाके पितरांना सद्गतीचा मार्ग दाखवण्यासाठी पेटवत असतो. सुतळीबॅाम्ब आम्ही आधी मजा म्हणुन फोडायचो. ते फोडणे कमी केले होते. पण मध्यंतरी फुरोगामी लय माजले आहेत - तर आता आम्ही आवाजी फटाके त्या कारणास्तव फोडतो.आवाजी फटाक्यांचा धर्माशी संबंध नाही - फुरोगाम्यांची जाळणे - हा एकमात्र उद्देश.

---------------------------

यावर मी दिलेले उत्तर -

"चमनचिडी, नागगोळी वगैरे सुद्धा उल्काच असतात का? रॉकेट, फुलबाज्या वगैरे पेटविताना मंत्र म्हणून पुरोहितांना दान दिले नाही तर पूवजांना अग्नी कसा मिळणार?

मुळात माणसाचा मृत्यू झाल्यानंतरचे सर्व विधी मला निरर्थक वाटतात. पार्थिव दहनापूर्वीचे विधी, दहावा-तेराव्या दिवसाचे विधी, कावळा शिवणे, वर्षश्राद्ध यात मला स्वत:ला काहीही अर्थ वाटत नाही. मृतदेहाचे शक्य तितके चांगले अवयव नातेवाईकांनी दान करून मृतदेह नंतर एखाद्या वैद्यकीय महाविद्यालयाला द्यावा असे मला वाटते."

------------------------------

भरपूर फटाके उडवा, फटाक्यांपेक्षा जास्त प्रदूषण वाहनांमुळे होते . . . असे सांगणारे संदेश यावर्षी कायप्पावर येत आहेत.

फटाके वाजवा असे आवाहन करणाऱ्या संदेशांना मी कायप्पावर दिलेले उत्तर -

------------------------------

- फटाक्यांमुळे अतिप्रचंड हवाप्रदूषण व ध्वनिप्रदूषण होते.

- प्रचंड कचरा निर्माण होतो.

- फटाक्यांमुळे अनेक ठिकाणी आग लागून मालमत्तेचे मोठे नुकसान होते.

- फटाक्यांमुळे लागलेल्या आगीत अनेकांचे प्राण जातात.

- फटाके बालकामगारांकडून बनवून घेतात. वीज, पंखा नसलेल्या अत्यंत भीषण परिस्थितीत ही मुले काम करतात. यातून मुलांना लहान वयातच श्वसनाचे रोग जडतात. फटाक्यांच्या कारखान्याला आग लागून काम करणाऱ्या अनेक मुलांचे प्राण जातात.

फटाके हा सर्व दृष्टीने अत्यंत घातक व उपद्रवी प्रकार आहे. फटाक्यांवर संपूर्ण बहिष्कार टाका आणि पर्यावरणहानी, वित्तहानी व मनुष्यहानी थांबवा.

यावेळी अनेक वर्षांनी मी फटाके वाजवले ! माझ्या लेकीने फटाक्यांसाठी माझ्याकडे आग्रह धरला, मग मी तिला म्हंटले की बघ मी तुला २ पर्याय देतो. इतक्या रुपयाची मिठाई किंवा त्याच किंमतीचे फटाके, तुला कोणता पर्याय हवा ? माझ्या या प्रश्नाला तिने, बाबा तुम्ही तुमच्या लहानपणी फटाके वाजवले नाहीत का ? असा प्रतीप्रश्न करुन मला क्षणात निरुत्तर केले ! :)
मी फटाके घेतले पण त्यात एक चालाखी केली, २ बॉक्स सुतळी बाँम्ब घेतले [ माझे प्रिय ] आणि पहिला सुतळी बॉम्ब तिलाच पेटायला लावला. :) मोठ्ठा आवाज झाला आणि कंपने निर्माण झाली की आजुबाजुला पार्क केलेल्या गाड्या ट्याव ट्याव आवाज करु लागल्या. तिने या आवाजाची दहशत घेतली आणि बाकीचे बॉम्ब उडवण्यास नकार दिला. मग संध्याकाळी तिला, पाऊस आणि जमीनचक्र फुलबाज्या इ. दिले. याच बरोबर काही आपटीबार देखील दिले. हे मात्र तिला आवडले, आवाजाची दहशत बसल्यानेच पुढच्यावेळी फटाक्याची मागणी कमी होते का ? ते आता पहायचे. :)

मदनबाण.....
आजची स्वाक्षरी :- सीख नहीं पा रहा हूँ मीठे झूठ बोलने का हुनर,कड़वे सच से हमसे न जाने कितने लोग रूठ गये।