डोक्यात तिडीक आणणारे मिपाकर - भाग ४

मागील भाग - http://misalpav.com/node/16729
***

लहानपणी आई, काकू, मावशी, आत्या ह्या महिला मंडळाच्या एकंदर सरंजामी वृत्तीमूळे, काही आणायचे असले की जा रे नाना हे आणुन दे, काही करायचे असले की जा रे नाना ते करुन दे असल्या हुकुमांचे पालन करता करता केव्हातरी महिला ह्या कुणी भयानक प्राणी आहेत हे माझ्या मनाने पक्के धरले होते. पण हळू हळू केव्हातरी वर्गात नेहमी ड्रेसमधे दिसणारी दोन वेण्या घातलेली दोन बेंच पलिकडे बसणारी मुलगी एका लांबलचक कापडात गुंडाळुन समोर आली की भलती चिकणी दिसते आणि मनाची घालमेल अचानक वाढते हे लक्षात आलं. पुढं मागं अशा अनेक भुलवणार्‍या बाहुल्या समोर येत गेल्या आणि एकंदर कापडात गुंडाळलेलं प्रकरण लै भारी असतं हे मनात ठाम बसलं. मात्र त्या कापडाला काही इतिहास असेल त्याची काही कहाणी असेल, त्याच्याबद्दल आपल्याला तसं काहीच माहित नाही ह्याची गुंडाळलेल्या कापडाची कहाणी ह्या लेखाला वाचेपर्यंत कल्पना नव्हती.

वाचा तर

प्राचीन भारताच्या बाकी भागात हे 'दुटांगीकरण' प्रकर्षाने दिसून येतेच. पण प्राचीन भारताचा विस्तार आत्ताच्या अफगाणिस्तानपर्यंत म्हणजे तेव्हाच्या गांधार देशापर्यंत मानला जातो. या गांधार देशात सुद्धा कपड्याचे 'दुटांगीकरण' अस्तित्वात असल्याचे भरपूर पुरावे मिळतात. हे 'दुटांगीकरण' बहुतांशी धोतर नेसल्यासारखे, एक पदर मागे कासोटा म्हणून नेणे आणि दुसर्‍या पदराचा पुढे पंखा करणे किंवा खरंच पदर म्हणून वापरणे असं दिसतं. किंवा धोतरासारखे दुटांगीकरण आणि दुसरे वेगळे वस्त्र वरचे शरीर झाकायला असं दिसून येतं. स्त्रिया व पुरूष दोघांच्याही अंगावर याच प्रकारचे 'दुटांगीकरण' दिसून येते.

गुप्त काळात मात्र (early 4th cent to mid 8th cent AD) आपल्याला आपल्या ओळखीची दुटांगी साडी दिसून येते. हिचे दुटांगीकरण हे धोतरापेक्षा वेगळे आहे आणि तेच कापड सलगपणे पदरापर्यंत गेलेले आहे. तेही अजंठाच्या लेण्यात म्हणजे आपल्याच महाराष्ट्रात. आता ही साडी खरोखरच नऊवारी होती की नाही ते मात्र सांगणं कठीण आहे. पण त्या गूढ, अवघड आणि खानदानी प्रकाराचा पहिला बिंदू हा धरायला हरकत नाही.

ही पद्धत नक्की कशी आहे याचं गूढ अनेकांना असेलच त्यांच्यासाठी अगदी थोडक्यात म्हणजे आपल्या नेहमीच्या साडीसारखीच सुरूवात करायची. पण साडीची लांबी मोठी असल्याने ज्या भरपूर निर्‍या येतात त्यांचा मध्य काढून तो दोन पायांच्या मधून मागे नेऊन कमरेपाशी खोचायचा. झाली बेसिक पद्धत. कमरेशी खोचताना निर्‍यांची दिशा मात्र आपल्या नेहमीच्या साडीपेक्षा उलटी ठेवायची, पदराची एक कड उजव्या खांद्याच्याखालून तर दुसरी कड गुढघ्याच्या खालून डाव्या खांद्याकडे यायला हवी, पदर खूप मोठा काढायचा नाही, पदर मागे एका रेषेत असता कामा नये तर तो दोन खांद्यावर/ डोक्यावर घेतल्यावर मागे एक समान पातळीवर यायला हवा अशी काही महत्वाची पथ्य पाळायला शिकलं की बास.

अधि़क माहिती - http://misalpav.com/node/11055
***

अनेक अनुभवांना आयुष्य सामोरं जात असतं. कधी हे सामोरं जाणं ठरवून होतं तर कधी लादलं जातं. ठरवणे आणि लादले जाणे यातला फरक तसा अगदी नगण्य. बहुधा आपल्या मानण्यावरच असावा. आपण आपलं मनाचं समाधान करुन घेतो, गेलेल्या अनेक आठवणींना मनाच्या खोल कप्प्यात दामटुन बसवतो आणि वरकरणी हसरा मुखवटा घेत परत लादलेलं आयुष्य ठरवलेलंच आहे असे समजत विसरण्याचा प्रयत्न करतो. हे विसरणं इतकं सहज असतं का? म्हटलं तर हो म्हटलं तर नाही. परत तोच मुद्दा पुन्हा समोर येतोच - हे सगळं मानण्यावर असतं. असंच काहीसं वाटतं http://misalpav.com/node/4594 ही कविता वाचतांना.

***

मंडळी वरती जे दोन परिच्छेद दिले आहेत ते सदर लेखिकेची क्षमता दाखवुन देण्यास पुरेसे असले तरी ती केवळ एवढेच लिहु शकते असे नाही. तिचे अधिक लेखन http://misalpav.com/newtracker/2105 इथे वाचता येईल.

बरोबर आहे मंडळी, ही लेखिका आहे नीधप उर्फ नीरजा !

चित्रपट सृष्टीशी संबंध असणारी नीधप ललित लेखिका आहेच त्याचबरोबर अतिशय चांगल्या कवितांचा नजराणा तिने आजपर्यंत रसिकांना दिला आहे. मनापासून केलेले लेखन, कथेतील पात्रांशी तादात्म्य पावतच जणू काही त्यांच्या भावना कागदावर उतरवण्याचे सामर्थ्य आणि समाजमनाची विलक्षण जाण या सर्व बाबींमुळे नीधपचे लेखन असो की कविता, रसिकांसाठी ती मेजवानीच असते. त्यावर तिने काढलेली छायाचित्रे तर क्या कहने !

मात्र नीधप आमची या आठवड्याची "डोक्यात तिडीक आणणारा मिपाकर" आहे. कारण सरळ आहे हल्ली ती लेख लिहित नाही. हरकत नाही. आम्ही तिला मोगर्‍यांच्या कळ्या भेट देत आहोत. त्याच बरोबर पुष्पगुच्छ आणि पैठणी देत आहोत. त्याचा तिने स्विकार करावा आणि लवकरात लवकर एखादा मस्त लेख लिहावा की तो वाचून रसिक जन उद्गारतील " वा ! मोगरा फुलला !" बाकी ती ठरवेल ते मान्य. कसे?

पुष्पगुच्छ

पैठणी

मोगर्‍यांच्या कळ्या

दुकानांचे पत्ते

पुष्पगुच्छ - http://www.sendflowerindia.com/Images/bouquet_07.jpg
पैठणी - http://agjbusiness.com/images/paithani.jpg
मोगर्‍यांच्या कळ्या - http://farm2.static.flickr.com/1426/1170785933_17e9c4bf75.jpg

क्रमशः

(पुढील मिपाकर पूढल्या आठवड्यात - ज्यांना सत्कार नको असेल त्यांनी खरड व्यनीतुन सुचना देणे म्हणजे यादीतुन नाव कटाप करता येईल. यादी लै मोठी आहे)