वाळवीची पावसाळी रात्र.

संध्याकाळ पुष्कळ झाली तसे वाळवीने आपले थकलेले दोन्ही डोळे तळव्यांनी दाबले. कार्यालयातले सर्व सहकामी कधीच निघून गेले होते. वाळवीने तिच्या मांडीमाथ्याच्या पडद्याकडे एक शेवटची नजर टाकली. काही नवीन ईडाक वरिष्ठांकडून आलेली नव्हती. क्षेत्रीय कार्यालये आणि केंद्रीय कार्यालय यांच्यातल्या संपर्कांबाबत वाळवीचं काम नेहमीच मरणरेषेवर चालत असे. उदेका किंचित जरी जास्त झाला तरी साप्ताहिक पुनरावलोकनात त्याचा उल्लेख होत असे. तिच्या कुंजी परिणाम क्षेत्रात हा उदेका मुख्य होता.

बाहेर मुसळधार पाऊस पडत होता. स्थानिकेने आमटीपथ ते श्रीस्थानकापर्यंत जाताना मांडीमाथाथैली भिजली असती. म्हणून विचाराअंती शेवटी तिने मांडीमाथा घडी करून ओढकात ठेवला. ओढक बंद करून तिने अडसराची कुंजी फिरवली, एकदा पटकन लुगृहात जाऊन आली, आणि धाडकन कार्यालयातून बाहेर पडली.

उद्वाहकाने खाली येतायेता तिने मनात कामांच्या जंत्रीची पुन्हा एकदा उजळणी केली. तिला आठवलं की वाटेत गोदरेज निसर्गपरडी किंवा कमालशहर यापैकी एका विपणिस्थानातून आंबडुक्करमांसनळ्या घ्यायच्या होत्या. किमान आंबकुक्कुटमांसनळ्या तरी हव्याच होत्या. शिवाय गुंडाळीपाव आणि खट्टपनीर घ्यायचं होतं.

निशाभोजनात किंवा नाश्त्याला उष्णकुत्रे बनवण्याची तिच्या दोन्ही मुलांची आणि पतीची तिला खूप दिवसांपासूनची आग्रही सूचना होती.

मुळात वाळवी गोंय राज्यातली. . किरिस्ताव घरातली. तिचा प्रेमविवाह शुद्ध तुपातल्या परागशी झाला होता. ती गोंय क्षेत्रीय कार्यालयात आबंटन विभागात असताना परागच्या संपर्कात आली. पराग तसा फुकटमनाचा असला तरी त्याचे वडील मराठीअण्णा (हे त्यांना मिळालेलं लाडकं टोपणनाव) अतिशय कर्मठ होते.

मराठीवर त्यांचे नितांत प्रेम. मटिमवा (मराठी टिकावा मराठी वाढवा) मंडळाचे ते संस्थापक आणि माजी अध्यक्ष. मंडळ मराठी असल्याने वादांमुळे ते अध्यक्षपदावरून तीनच महिन्यांत पायउतार झाले होते म्हणून माजी. नंतर फुटून सात साठ मंडळे आणि उपमंडळे स्थापन झाली. त्यातली एकूणसाठ अमेरिकेत आणि एक दिल्लीत अशी विभागणी झाली. तेव्हा महाराष्ट्रात यांच्या एका तरी शाखेने मूळ धरावं या इच्छेने एक शिखर संघटना बनवण्यात आली. वयज्येष्ठतेनुसार मराठीअण्णा त्या शिखर संस्थेचे अध्यक्ष झाले. नूतन मराठी शब्दकोश रोजच्यारोज अद्ययावत करण्याचं काम ते मुंबईत बसून आंतरजालाद्वारे निष्ठेने विनामानधन करत असत.

सुनेचं सँडी हे नाव मराठीअण्णांना सहन होणं शक्य नव्हतं. तेही घरात रोज उच्चार होणार असल्यावर खूपच खुपलं असतं. त्यांना वाळू या शब्दावरून एक स्त्रीवाचक शब्द बनवायचा होता. वाळू + ई असं जोडून वाळई, वाळी आणि वाळवी असे तीन पर्याय पुढे आले. त्यातला वाळवी हा पर्याय अण्णांनी निवडला.

तर.. वाळवी कार्यालयासमोर पथावर उतरली. अंगावर हलकासा वाराफसवक चढवला. तो अगदीच पातळ होता आणि पावसापासून संरक्षणासाठी त्याचा शून्य उपयोग होता. रस्त्यात पाणी भरलं होतं.

आता आमटीपथ स्थानकापर्यंत पोचायचे कसे ? पुढेही विद्युतरथमार्ग पाण्याखाली असण्याची आणि शीर्षस्थ पंचालेख तुटण्याची घटना घडलेली असणं याचीही शक्यता होतीच. तेव्हा स्थानिकेचा नाद सोडून थेट श्रीस्थानकापर्यंत भाडतैलरथ घ्यावा असा तिने विचार केला. अन्यथा ते न जमल्यास तिची योजना ब तयार होती. भाडतैलरथ शीवपर्यंत घेऊन पुढे पुदृमाने निसर्गवायुत्रिचक्री घ्यायची.

स्रीझोळीत हात घालताच तिच्या लक्षात आलं की रोख रक्कम संपली होती. पतपत्र किंवा खर्चखातीपत्र यांचा भाडतैलरथ किंवा निसर्गवायुत्रिचक्रीसाठी उपयोग नव्हता.

"ओह फ*...! " तिच्या तोंडून उद्गार बाहेर पडला. अचानक ब्रह्माण्ड आठवावे तसे तिला सासरे आठवले आणि तिने तातडीने तो उद्गार बदलून "ओह .. झ* ...!!" असा पुन्हा उच्चारला.

जवळपास कुठे सधयंत्रही नव्हतं. पाण्यातून रपारप चालत तिथपर्यंत पोचावं तर त्यामध्येही अशा अतिपावसात रोख रकमेऐवजी चूकसंदेश येण्याची शक्यता दाट होती. पुन्हा पुन्हा स्रीझोळी धुंडाळून पाहिल्यावर तळाशी पाचशे रुपयांच्या दोन पत्रिका आर्द्र अवस्थेत एकमेकींना बिलगलेल्या आढळल्या.

एक काळेपिवळे वाहन पाण्यातून पथ कापत येताना दिसले. वाळवीने जोरात ओरडून भाडतैलरथ भाडतैलरथ असा पुकारा केला. एरवी तो वाहनचालक निघूनच जावयाचा, पण ते शब्द ऐकून त्याने जोराने अवरोधक मारून तिच्यासमोर वाहन थांबवले. तो उत्तर प्रदेशातील बंधु प्रकारचा निघाला. त्याने परकीय उत्तरीय भाषेत "मला शिव्या द्यायचं काम नाही" अशा आशयाचे उद्गार वाळवीला उद्देशून काढले.

त्याचा गैरसमज दूर करून वाळवी आत बसली आणि त्याने गतिवर्धकावर पाय दाबला. काही अंतरानंतर वाळवीने त्याला उद्देशून म्हटले "बंधु, आपण भाडेमोजक खाली करण्यास विसरलेले दिसता. असे चालणार नाही. स्त्री पाहून आपण फसवू शकत नाही."

शेवटी हो ना करता करता ठराविक भाडे घेण्याचे मान्य करून बंधु तंबाखू खाऊ लागला. वाळवी काहीशी सैलावून पार्श्वबैठकीवर रेलून बसली आणि पुढे मार्गात कोठेही वाहतूकमुरांबा नसावा अशी प्रार्थना करू लागली. भाडतैलरथात वारंवारितांविरुपित आकाशवाणी संच चालू होता. आकाशवाणीस्वार समकालीन गरम आणि लोकप्रिय गाण्यांच्या मधेमधे वाहतूकस्थितीच्या घोषणा करत होता. वाहतुकीत खोळंबलेल्या लोकांना आपापल्या स्थितीबद्दल सरळभ्रमणध्वनीसंदेश करण्यासाठी त्याने एक विनाशुल्क क्रमांक उद्घोषित केला होता. संपर्क तुटलेल्या आपल्या कुटुंबियांशी संपर्क करवून देण्याचं कार्यही तो करत होता.

अचानक निळ्यातून वाळवीला आपल्या नवऱ्याचं म्हणजे परागचं नाव ऐकू आलं . त्याने आकाशवाणी केंद्राद्वारे वाळवीला संदेश पाठवला होता. "आशा आहे तू आहेत उत्तम, मी आहे पोचलो घरी" अशा आशयाचा तो आंग्ल संदेश होता. वाळवीने दचकून आपल्या भ्रमणध्वनीकडे नजर टाकती. त्याची विजेरी संपून तो मृत झाल्याचं तिच्या लक्षात आलं. अण्णांनी हा आंग्ल संदेश ऐकला असेल तर घरात काय युद्ध सुरु झालं असेल याची तिला चिंता लागली. त्यावर आणखी चिंता म्हणजे आता परागला उलट संदेश कसा पाठवायचा.

तिने संकोच बाजूला ठेवून बंधूला विचारले "बंधू, तुमचा भ्रमणध्वनीसंच चालू असल्यास मला पळभरासाठी देता का? आपले उपकार होतील."

बंधूने भ्रमणध्वनीसंच हा शब्द ऐकून "आपण तासाला माल जवळ बाळगत नसल्याचे" उत्तरीय परभाषेत सांगितले. शिवाय "आपण विभागातील गुप्त तपासणी अधिकारी वगैरे आहात का महोदया ?" अशीही परभाषेत हळूच नम्र विचारणा केली. शेवटी नाईलाजाने वाळवीने आंग्ल भाषेत भ्रमणध्वनी मागून घेतला. परंतु त्यात तराजू उरला नसल्याचे बंधूने सांगितले. आत येणारे साद येऊ शकत होते पण बाहेर जाणारे साद दांडा झाले होते. हताशपणे वाळवीने डोळे मिटले.

बाहेर पावसाचा जोर वाढतच होता. आता कसले निशाभोजनात उष्णकुत्रे ? आता घरी पोचून साधा डाळभाताचा शिजवक वायूवर चढवता आला तरी पुष्कळ झालं असा विचार तिच्या मनात आला. अंधारही मिट्ट झाला होता. त्यात जवळच कुठेतरी रोहित्र उडाल्याचा फाड असा आवाज झाला आणि सर्वोत्तमची वीज जाऊन मिणमिणते चार पथदिवेही विझले. श्रीस्थानकात सर्वोत्तमची वीज नसल्याने कदाचित आपल्या घरी अंधार नसेल अशी आशा करून वाळवी पुढे येणाऱ्या कालहरणासाठी तयार होऊ लागली.

(क्रमशः भाग अन्य वाचक लिहितील का ? कृपा होईल. येऊद्या तर मग वाळवीची चित्तरकथा अट फक्त एकच... कोणती ? ...ओह कमॉन .. डू आय नीड टू टेल यू ड्यूड्स ?)