अनुष्टुभ छंद - विस्तारीत अष्टाक्षर बांधणी

श्री. बेसनलाडू,

या कार्यक्रमास आमच्या शुभेच्छा.

मात्र रामरक्षेतील वरील ओळींमध्ये १ चूक झाली आहे असे वाटते.

एकैकमक्षरम् पूसाम् मधील शब्द पूसाम् असा नसून तो पुंसां किंवा पुंसाम् असा आहे.

असो.

आपला
(रामभक्त हनुमान) आजानुकर्ण

चरितम् रघुनाथस्य
शतकोटिप्रविस्तरम्
एकैकमक्षरम् पूसाम्
महापातकनाशनम्

म्हणजेच अनुष्टुभाच्या चरणांमधील प्रत्येक ओळीत आठ अक्षरे हवीतच.
:?

दुड्डाचार्य नव्हे दुढ्ढाचार्य. (कन्नड 'दोड्ड' आणि संस्कृत आचार्य यापासून हा शब्द तयार झाला आहे. मात्र संधी होताना ड चा ढ झाला.)
देखिल नव्हे देखील.
पाहुन नव्हे पाहून.

आपला
(अस्सल डॉन) आजानुकर्ण

मागे त्या चारोळ्यांनी आणला होता तसा वात येऊ देउ नका म्हणजे झाल. बाकी छंद कविता वगैरे चालू दे पण अतिरेक नको.
--
धोंडोपंत मी माझे मत नोंदवले आहे ते का उडवलेत?

खरे डॉनराव, प्रत्येकच ठिकाणी वादविवाद करण्याचा आणि भांडायचा तुमचा मूड दिसतो आहे! सगळीकडे फक्त विषयांतर करणारे, हुकूम गाजवणारे, उठसूठ संपादक मंडळाला जाब विचारणारे प्रतिसाद दिसत आहेत.कृपया शांत रहा...! इतर चारचौघांसारखे इथे या, काय वाचायचं ते वाचा, गरज वाटल्यास विषयानुरुप प्रतिसाद द्या, परंतु उठसूठ प्रत्येकाला धारेवर धरण्याची सवय सोडून द्या..! प्रत्येकच वेळेस इथे केवळ वादा-भांडणाचे वातावरण कसे राहील हे पाहू नका..

(डॉन मंडळींचा डॉन..!) तात्या.

बापरे! हा छंद अंमळ कठीण वाटला
आमच्यासारख्या पहिल्यांचंदा छंदबद्ध लिहू पाहणार्‍यांसाठी मराठी उदाहरणे द्याल का?

-(सुसंस्कृत मराठी) ऋषिकेश

माहिती बद्दल धन्यवाद
एक सुचवायचे आहे. राग मानू नये.
पंतांनी देवद्वार छंद जसा सोपी उदाहरणे देऊन समजावून सांगितला तसे आपण ही या छंदातील काही मराठी गझल, गाणी, श्लोक याची उदाहरणे द्यावीत ही विनंती. त्यामुळे समजून घेण्यास सोपे जाईल.
--------------------------------------------------
भविष्याच्या अंतरंगात डोकावण्यासाठी इथे टिचकी मारा

गीताई माऊली माझी तिचा मी बाळ नेणता
पडतां झडतां घेई उचलोनी कडेवरि !

मागील भागात पाहिलेला पादाकुलक (अष्टाक्षरी) छंद हा अनुष्टुभाची पहिली पायरी. म्हणजेच अनुष्टुभाच्या चरणांमधील प्रत्येक ओळीत आठ अक्षरे हवीतच. त्याबरोबरच अनुष्टुभ छंद पुढील लक्षणांनी अधिक घट्ट विणला गेला आहे -
१. प्रत्येक ओळीतले पाचवे अक्षर लघु (र्‍हस्व) हवे.
२. प्रत्येक ओळीतील सहावे अक्षर गुरू (दीर्घ) हवे.
३. सातवे अक्षर दुसर्‍या आणि चौथ्या ओळीत लघु (र्‍हस्व) नि बाकीच्या ओळींत (पहिल्या नि तिसर्‍या) गुरू (दीर्घ) हवे.

झालं. बेला संपवलीस आमची शाळा. :-)

पंतांनी अजुन सोपे शिकवले तर ठीक नाहीतर आपण मुक्त नवकाव्य ह्या एकाच प्रकारात कविता[??] बांधू :-)

<<मात्र संपूर्ण रामरक्षा अनुष्टुभात आहे का, याबद्दल मी स्वतः साशंक आहे; कारण रामरक्षेतील काही श्लोक शुद्ध शार्दूलविक्रीडितात आहेत.>>

वृत्त आणि छंद ह्यातील फरक काय?

मी रामरक्षा एकदा अनुष्टुभात आहे का, ह्या दॄष्टीने तपासली होती म्हंजे लघु गुरु नियम माहित नव्हता. फक्त अक्षरे मोजली. तेव्हा काही श्लोक नजरेस पडले.
तेव्हा वृत्त आणि छंद ह्यातील फरक काय? कोण सांगेल?

http://kalekapil.blogspot.com/

१. प्रत्येक ओळीतले पाचवे अक्षर लघु (र्‍हस्व) हवे.
२. प्रत्येक ओळीतील सहावे अक्षर गुरू (दीर्घ) हवे.
३. सातवे अक्षर दुसर्‍या आणि चौथ्या ओळीत लघु (र्‍हस्व) नि बाकीच्या ओळींत (पहिल्या नि तिसर्‍या) गुरू (दीर्घ) हवे.

अरे देवा, हा मामला मुश्किल आहे आणि आमच्या आवाक्याभाएरचा आहे! :)

तात्या.

अनुष्टुपछंद काव्य
नसे आपुल्या कामाचे
करताना चुकायचो!
मनी सावट भितीचे!

:)

अनुष्टुभ् छंद तो ज्याला
एक नेम नसे गणी
अक्षरे चरणी आठ
देवा तार मला त्वरे

अनुष्टुभात यमक जुळले नाहि तरी चालते का?

का हि रचना अशी होती?

अनुष्टुभ् छंद तो ज्याला
एक नेम नसे गणी
अक्षरे चरणी आठ
देवा तार मला झणी

-('मिसळ'लेला) ऋषिकेश