दिव्याची आवस

दिव्यांची अमावस्या खूप जणांना ठाऊक नसते यात त्यांचा काय दोष? माझ्या माहेरी त्या दिवशी दीपपूजन करतात. पण माझ्या ओळखीत विशेष कुणाकडे ती पद्धत नाही, अगदी आईच्या माहेरीही नाही. त्यामुळे लहानपणी सगळ्यांना त्याबद्दल सांगावं लागायचं आणि ही पूजा आपल्याच घरी असते म्हणून अप्रूपही वाटे.

आदल्या दिवशी सगळे दिवे घासूनपुसून ठेवले जात. सगळ्या दिव्यांसाठी वाती कराव्या लागत. लख्ख झालेली पितळेची समई, निरांजनं वगैरे पाच दिव्यांना पाटावर मांडून फुलं, लाह्या, कापसाचं वस्त्र यांनी आई पूजा करे. नैवेद्याला उकडीचे मोदक असत. त्याचे दिवे करून तेही लावले जायचे. त्यातला एक दिवा खायला मिळत असे. त्याचा खरपूस वास नाकात भरून राही. आईच्या नोकरीमुळे ती पूजा झाल्यावर दिवे मालवून जात असे. (दिवे तो दिवसरात्र मालवायचे नाही अशी खरंतर पद्धत होती.) मी शाळेतून घरी आले की ते सगळे दिवे लावून पूजा करून मग जेवत असे. दिवाळीत सगळीकडेच पणत्या लावतात, रोषणाई असते. पण आषाढात पाऊस कोसळत असताना संध्याकाळी एकाजागी उजळलेले दिवे पाहणं अधिक नेत्रसुखद वाटत असे.

तुम्ही यावर लिहिलंत त्याबद्दल धन्यवाद!

ती खर तर 'दिव्याची आवस' किंवा 'दर्श अमावस्या'

असं लिहिलंय. पण आषाढ अमावस्या किंवा दिव्यांची अमावस्या म्हणजे दर्श अमावस्या नव्हे. दर्श अमावस्या बहुधा कोणत्याही महिन्यात येऊ शकते आणि तिचा संबंध अमावस्या कोणत्या वेळी सुरू होते याच्याशी असावा. बाकी कोणते सण वा व्रतं पाळायची आणि कोणते नाही हे ज्याचं त्याने ठरविलेलं बरं, नाही का?

आमच्या घरी गव्हाच्या नाही, पण बाजरीच्या पीठाचे गोड दिवे करतात. आईपण बहुतेक कुठल्या तरी विशिष्ट दिवशी करायची पण नक्की दिव्यांच्या अवसेलाच की कसे ते आठवत नाही.

माझ्या माहेरी या दिवशी दिव्यांची पूजा केली जाते. शिवाय गव्हाच्या आणि बाजरीच्या पिठाचे गोड दिवे केले जातात.

बरं झालं लिहीलंत, दिव्यांची अवस म्हटलं की लोक 'अजि म्यां ब्रह्म पाहिले' अशा आविर्भावात बघतात.

हो खूप मस्त लागतात हे दिवे खायला. :)

कथा छान आहे, तुमचं लेखन सुद्धा एक नंबर
परंतु गटारी हा एक उस्फुर्त सण आहे, पुढे येनारा श्रावण, महिनाभर खाणाऱ्यांची कुचंबना, खाण्याबरोबर पिनं हि आलंच, या सणामागं कुठलीकथा-पुराण नाही तरीही हा सण बेवडे स्वतःच्या जिवावर स्वतःच्या कथा स्वतः तयार करत साजरा करतायत.

वा. लेख वाचून बालपण आठवून गहिवरून आले. दिव्याच्या अमावस्येला आई भरपूर कणीक-गुळाचे दिवे करायची आणि घरचे लोणकढे तूप घालून आम्ही भावंडे ते आवडीने खायचो. त्या काळच्या आया प्रत्येक सणाला न चुकता त्या त्या सणाचे ठरलेले गोडाधोडाचे भरपूर प्रमाणात करायच्या आणि मुलाबाळांनाच काय पण येणार्‍या जाणाराला आग्रहाने खाऊ पिऊ घालायच्या. कुटुंब मोठे, पै पाहुणा, वडीलधारी मंडळी, चूल पेटवून स्वयंपाक करायचा, घर सारवणे, आडाचे पाणी काढणे, दिवाबत्ती करणे, कुरडया पापड्या करणे, दिवाळीला मोठमोठे डबे भरून फराळाचे जिन्नस करणे, गोधड्या शिवणे, अशी अनेक कामे त्या कशा करू शकायच्या (शिवाय स्वतःची, सुना-मुलींची बाळंतपणे पण असायचीच) हे असे सर्व करूनही आमच्या आईचे वाचन अफाट होते. पेशवाईचा संपूर्ण इतिहास तिला तोंडपाठ होता..... या सर्वाचे आता खूपच आश्चर्य वाटते ( हल्ली दोघांचा स्वयंपाक करायचाही कंटाळा करून पिझे मागवणार्‍यांबद्दल काय बोलायचे ?)

लहानपणी ही गोष्ट कहाण्यांच्या पुस्तकात वाचलेली.पण त्या वयात ते चोळी टाकण्यात काय प्रोब्लेम झाला तेच कळले नव्हते....वीचारले आईला तर ओरडा पडलेला...

आता तो दीवस आढवला. आणि साक्षात्कार पण झाला...

समयोचित लेख !
गटारी संस्कृती सोडून खरी संस्कृती वेगळीच आहे हे दाखवणारा.

आई बाजरीचे दिवे पण करायची . मला ते फार आवडायचे.

आपल्याच संस्कृती मधील एखादी गोष्ट माहित नाही हा माझ्या मते नक्कीच दोष आहे. वालेन्तीन डे..माहित आहे. ..आपल्या संस्कृतीत दिवा हि महत्वाची गोष्ट आहे. आपल्याकडे दीप प्रज्वलन महत्वाचे आहे तरीही वाढ दिवसाला मेणबत्ती विजवणे आपल्याला चालते आणि मान्य आहे .. आपल्या समयोचित लेखाबद्दल धन्यवाद.