समंदर के लुटेरे

समुद्री लुटेरे म्हटले कि सर्वात पहिले डोळ्यासमोर येते ते मानवाची कवटी असलेले काळे निशाण, तो एक डोळा निकामी झालेला जहाजाचा कप्तान व त्यांनी लुटलेला खजिना.

इतिहासात नोंद झालेली सर्वात पहिली समुद्री लुटीची घटना इ स पूर्व १४ व्या शतकात घडली, समुद्री चाच्यांनी त्या वेळेस भरभराटीस आलेल्या एजियन व मेडिटेरिअन व्यापाऱ्यांची जहाजे लुटली. समुद्री चाचे फक्त सोन्याचांदी चा खजिना लुटत असत असं नव्हे, खरा खजिना तर जहाजावर असलेले अन्नधान्य,पाणी,दारू,शस्त्रे,कपडे,व इतर घरगुती उपयोगाच्या वस्तू होत्या. काबीज केलेल्या जहाजावरील खलाश्यांना ते त्यांनी विरोध केला तर मारून टाकत असत व त्यांनी शरणागती पत्करली तर सोडून देत असत. १६ व्या व १७ व्या शतकात युरोप,मेडिटेरिअन,चीन,जपान,आफ्रिका,दक्षिण पूर्व आशिया,व कॅरेबियन अशा सर्वच भागात समुद्री चाच्यांचा उपद्रव होता. आफ्रिकेत मादागास्कर बेट हे १००० चाच्यांचे आश्रयस्थान होते. जगात जेथे जेथे खाडी व आखाताचा भूभाग आहे तेथे चाचेगिरी जास्त प्रमाणात चालायची, कारण या भागात जहाजांचा मार्ग हा निश्चित असायचा त्यामुळे जहाजे लुटणे सोपे जायचे. चीन मध्ये तर ४०० जहाजे व ५०,००० चाच्यांची फौज होती त्यांचा दरारा एवढा होता कि त्यांच्याकडून होणाऱ्या लूटीला कंटाळून तेथील शासकांना या चाच्यांबरोबर करार करावा लागला होता त्यानुसार चाच्यांना नियमित रसद पुरवण्यात येत होती.

परंतु सर्वात प्रभावी चाचेगिरी चालली ती वेस्ट इंडिज बेटांभोवती कॅरेबियन च्या समुद्रावर. इ स १४९२ मध्ये कोलंबस ने अमेरिकेच्या भूमीवर पाऊल ठेवल्यानंतर नव्या जगाचा व तेथील संपत्तीचा शोध घेण्यासाठी युरोपिअन लोकांनी आपली जहाजे तिकडे वळवली. त्यांचा मार्ग हा कॅरेबियन बेटांमधूनच जात होता व हा त्यांचा एक तळ देखील होता. ही बेटे त्यावेळी युरोपिअन व्यापाराचा व वसाहतींचा केंद्रबिंदू बनली होती. स्पॅनिश आक्रमकांनी अमेरिका खंडावर स्वारी करून तेथे नांदत असलेल्या संस्कृती नष्ट केल्या व त्यांचा सोन्या चांदीचा प्रचंड खजिना लुटून नेला ही सोन्याचांदीनी भरलेली जहाजे कॅरेबियन बेटांमधूनच युरोपकडे जात असत.

समुद्री चाचे हे आधी व्यापारी जहाजांचे खलाशीच होते, काही तर अगदी कॅप्टन च्या हुद्द्यावर होते. परंतु त्या काळी अशा समुद्र सफरी अतिशय जोखिमेच्या असत कित्येक दिवस किनारा दिसायचा नाही, काही खलाशांना वेड लागे व कित्येक खलाशी बंड करत. कित्येक खलाशांना शिक्षा म्हणून एखाद्या निर्जन बेटावर सोडून देण्यात येत असे. हेच खलाशी नंतर समुद्री लुटेरे बनले. युरोपमधून येणारी जहाजे जीवनावश्यक वस्तूंचा साठा घेऊन येत असत चाच्यांनी तो लुटायला सुरुवात केली. आणि इ स १६०० मध्ये कॅरेबियन मध्ये चाचेगिरी ला सुरुवात झाली. हे चाचेगिरी साठी अत्यंत योग्य ठिकाण होते. पोर्ट रॉयल,टॉर्टुगा,हैती, व बहामा ही चाच्यांना लपण्यासाठी अतिशय योग्य ठिकाणे होती. त्या भागात अनेक नैसर्गिक गुहा आहेत.

अमेरिका खंडातून लुटलेला खजिना घेऊन स्पॅनिश जहाजे युरोपकडे जात असत, तेंव्हा चाचे या जहाजांवर हल्ला करून तो सोन्याचांदीनी भरलेला खजिना लुटत. स्पॅनिश वसाहतींमध्ये चाच्यांची अतिशय दहशत होती. काही लुटींमध्ये त्यांना फ्रेंचांचा पाठिंबा असायचा, चाचे फ्रेंचांच्या आदेशाखाली काम करायचे अशा प्रकारच्या लूटीला 'Privateering' म्हणतात.

इ स १७१६-१८२६ हा काळ कॅरेबियन मध्ये समुद्री चाच्यांसाठी सुवर्णयुग होते या काळात चाचेगिरीत प्रचंड वाढ झाली. २४०० पेक्षा जास्त चाचे या भागात सक्रिय होते. व्यापार रक्तरंजित बनला होता,ही मंडळी अतिशय क्रूर असत,काही चाचे तर शरण आलेल्या खलाशांना देखील जिवंत सोडत नसत. हजारो खलाशी मारले जात होते. त्या काळात समुद्र सफरी अतिशय भयानक असत, वादळे येत, जहाजे खडकावर आपटून फुटत, रोगराई पसरे, खलाशांना वेड लागे व ते बंड करत, खजिन्यांनी भरलेली जहाजे वादळामुळे समुद्रतळाशी जात. आणि हे कमी होते कि काय त्यात या खुंकार चाचे मंडळींचा ताप, यामुळे ब्रिटिश,स्पॅनिश,फ्रेंच सरकारे मेटाकुटीला आली होती. यावर उपाय म्हणून प्रवासाचे नवीन मार्ग शोधले जात होते परंतु हे चाचे जहाजाचा पाठलाग करत तिकडेही जायचे. व्यापारी जहाजाकड़े लढण्यासाठी खलाशांचे पुरेसे संख्याबळ नसायचे. आता तर चाच्यांनी आफ्रिकेतून गुलामांना घेऊन येत असलेल्या जहाजांचे अपहरण करून खंडणी मागण्याचा नवीनच प्रकार सुरु केला. त्या गुलामांपैकी जी काही दणकट मंडळी होती त्यांना चाच्यांनी आपल्यामध्ये सामील करून घेतले.

या लूटीला कंटाळून रॉयल नेव्ही ने या चाच्यांच्या मुसक्या आवळायला सुरुवात केली,त्यांनी युरोपमधून मोठ्या प्रमाणात सैन्य बोलावून चाच्यांची धरपकड सुरु केली. किमान ४००-६०० चाच्यांना देहदंडाची शिक्षा दिली गेली. यानंतर मात्र त्यांच्या अधोगतीस सुरुवात झाली.
चाचेगिरी चे ही काही नियम होते, त्यांना गणवेश असायचा, तो गलिच्छ असायचा हा भाग वेगळा. जहाजावर धुम्रपास मनाई असायची तसेच लूटीला निघण्याच्या वेळेस कोण काय करायचे हे ठरलेले असायचे. लूटीला जाण्यास महिलांना मनाई असायची. बंड करणाऱ्यास शिक्षा व्हायची, त्याला एखाद्या निर्जन बेटावर मरण्यासाठी सोडून दिले जायचे. लुटीचा माल विशिष्ट ठिकाणी लपवून ठेवला जायचा त्याची समप्रमाणात वाटणी व्हायची. त्यांनी लुटलेला खजिन्यांपैकी अजून कितीतरी खजिना गुप्त ठिकाणी दडवून ठेवलेला आहे. अमेरिकेत फ्लोरिडाच्या किनारयावर अजूनही सोन्याचांदीची नाणी सापडतात. आंतरराष्ट्रीय समुद्रात बुडालेल्या जहाजावर कोणाचीच मालकी नसते त्यामुळे खजिना शोधण्यावर मर्यादा येतात तरी काही धाडसी मंडळी हा उद्योग करतात.

' it is more fun to be a pirate than to join the navy' हा स्टिव्ह जॉब्स चा विचार तेंव्हाच या खलाशांनी अमलात आणला होता.
काही कुप्रसिद्ध चाचे
ब्लॅक बर्ड (१६८०-१७१८)

हा सगळ्यात यशस्वी मानला जातो सगळीकडे त्याची दहशत होती. त्याच्याकडे ४ जहाजे व ३०० चाच्यांचे सैन्य होते. hms 'scaroberg' हे त्या काळी प्रसिद्ध असलेले जहाज त्याने लुटले, तो दोन्ही हातात तलवार घेऊन लढायचा, ४० पेक्षा जास्त जहाजे त्याने लुटली,अनेक खलाश्याना कैद करून नंतर त्यांची हत्या केली. रॉयल नेव्ही बरोबर झालेल्या युद्धात तो मारला गेला नेव्ही ने त्याचे शीर कापून त्याच्याच जहाजावर लटकावून दिले इतर चाच्यांना इशारा म्हणून.

ब्लॅक बार्ट (१६८०-१७१८)

बार्थेलो रॉबर्ट (ब्लॅक बार्ट) हा आधी एका व्यापारी जहाजाचा कप्तान होता, तो अतिशय धाडसी साहसी होता व उत्कृष्ट नेव्हिगेटर होता. एकदा त्याच्या जहाजावर हॉवेल डेव्हिस नावाच्या चाचाने हल्ला केला व त्याने बार्थेलो ला त्याचे नेव्हिगेशन मधील कौशल्य पाहून आपल्यासोबत घेतले. नंतर तो पायरेट बनला, त्याने ४०० जहाजे लुटली हा एक विक्रम आहे. रॉयल नेव्ही बरोबर झालेल्या युद्धात तो मारला गेला.

हेनरी (१६५३-१७२३)

हा जगातील सर्वात श्रीमंत पायरेट होता, त्याने अरबी समुद्रात लुटलेल्या जहाजापैकी एक जहाज भारतीय होते व त्यावर अगणित संपत्ती होती. तो लुटीसाठी समुद्रात अतिशय दूरदूर जायचा, त्याला सोन्याचांदीच्या हव्यास होता. असाच एकदा खजिन्याच्या शोधात गेला असता कुठे गडप झाला कुणालाच पत्ता लागला नाही. व त्याने लुटलेल्या खजिन्याचा सुद्धा काहीच मागमूस लागला नाही.

फ्रँकॉईस ओलोनाइस(१६३५-१६६८)

हा आधी एक गरीब माणूस होता अमेरिकेत तो शेतावर काम करायचा. गरिबीला कंटाळून त्याने चोऱ्या करायला सुरुवात केली आपल्यासारख्याच लोकांना घेऊन नंतर तो पायरेट बनला. त्याने अनेक जहाजे लुटली, त्याने व्हेनेझुएला मधील मारकाईबो शहरावर हल्ला करून त्यावेळचे २ लाख डॉलर लुटले. तो अतिशय रक्तपिपासू होता,त्याच्या हाती सापडलेला एकही खलाशी जिवंत राहायचा नाही. जेंव्हा तो रॉयल नेव्ही च्या हाताला लागला तेंव्हा त्यांनी त्याला दूर समुद्रात एका खडकावर सोडून दिले.

सोमाली चाचे

सोमालिया हा एक असा देश आहे जिथे १९९२ पासून कोणाचेही सरकार नाही वा कसलीही व्यवस्था नाही, कोणताही व्यापार नाही इतर देशांशी कसलेही संबंध नाहीत. दुष्काळ तर पाचवीलाच पुजलेला. राजधानी मोगादिशु सोडली तर इतर संपूर्ण देशावर अल-शबाब या दहशतवादी संघटनेचे राज्य. अशा परिस्थितीत तेथील लोकांनी जगायचे कसे,मासेमारी त्यांचा प्रमुख व्यवसाय परंतु आंतरराष्ट्रीय समुद्रात बड्या कंपन्यांची जहाजे येतात आणि प्रचंड प्रमाणात मासेमारी करतात आणि यांच्यासाठी काहीच मासे उरत नाही. मग त्यांनी अतिशय धाडसी व्यवसाय सुरु केला - चाचेगिरी- दुसरा पर्यायच नव्हता.

सोमालियन पायरसी चा नकाशा पाहून अंदाज येतो कि एका छोट्याश्या होडीत बसून ही मंडळी समुद्रात किती दूरपर्यंत जात होती.

चाचेगिरी यांना कोणताही अनुभव नव्हता १४-१५ वर्षाची मुले सुद्धा पायरेट बनली. हे एका छोट्याशा बोटीत बसून दूर समुद्रात जात व जहाजावर हल्ले करत व त्याचे अपहरण करून खंडणी मागत. ते जहाजावरचा माल लुटत नसत, खलाशांचे अपहरण करून त्यांना वेठीस धरून ठेवत. पोर्ट फी देण्यासाठी जहाजावर असलेले हजारो डॉलर्स ते लुटत.१९९५ पासून अरबी समुद्रात हा एक मोठा प्रश्न बनला. एडन चे आखात व मराक्का च्या खाडीत असे हल्ले वारंवार होऊ लागले कारण हा भागात जहाजांचा मार्ग निश्चित होता व वाहतुकीचे प्रमाण ही जास्त असल्यामुळे जहाजांचा वेग कमी ठेवावा लागतो. याचा फायदा सोमाली चाच्यांना होतो. या चाच्यांचा फायदा काही व्यापारी कंपन्यांनी घेतला, ते चाच्यांना पैसे देऊन प्रतिस्पर्धी कंपनीच्या जहाजाचे अपहरण करवून घेत जेणेकरून यांचा माल बाजारात आधी पोहोचावा व दुसऱ्या कंपनीचे नुकसान व्हावे. हे चाचे तेल व गॅस घेऊन जाणाऱ्या जहाजांचेही अपहरण करत, ही जहाजे १०-११ मजली इमारतीएवढी उंच असतात तरीही चाचे त्यावर हल्ला करत.

आंतरराष्ट्रीय मेरीटाईम ब्युरो ने १९९५ पासून या भागातील चाचेगिरी ची नोंद ठेवली आहे, २००६ मध्ये २३९ जहाजावर हल्ले झाले व २४५ खलाशांची अपहरण झाले यापैकी १५ हल्ल्यांमध्ये खलाशी मारले गेले. २००७ मध्ये २६३ हल्ले झाले २००९ मध्ये ३०९ हल्ले झाले व ११४ जहाजांचे अपहरण करण्यात आले २०१० मध्ये तर १७६ जहाजांचे अपहरण करण्यात आले.

नंतर मात्र अमेरिकेच्या नेतृत्वाखाली युरोपियन देशांनी तसेच भारताने केलेल्या कारवाई मुले अरबी समुद्रातील चाचेगिरी चे प्रमाण ९५% कमी झाले आहे.