कस्तूरी!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

बिरुटे सर,

पहिल्यांदा मनःपूर्वक धन्यवाद.

आता रसग्रहणा विषयी..

@अ.आ. यांची कविता अतिशय साधा वेश परिधान करुन आलेली आहे. 'सुगंध' हा कवितेचा आत्मा आहे.>>> बरोबर. फक्त या आत्म्याचे मूळ एका सर्वांग सुंदर स्त्री चा फोटो आहे. (कविता येण्याआधी फक्त काहि क्षण फेसबुकावर पाहिलेला!) तरिही असं म्हणावं का?,की ही कविता म्हणजे फक्त त्याच एका स्त्री'ची..तर नाही..!!! अश्या कित्येक मंत्रमुग्धा यापूर्वीही पाहाण्यात आलेल्या आहेत.या नंतरही पहाण्यात येणार आहेतच. मग नेमके त्या फोटोचे वेगळेपण काय? तर तिचे डोळे या सर्व गोष्टी..,ज्या मी मांडल्या त्या.., अतीशय सहज पणे बोलत होते! बस्स!!! मला ते ऐकू यायला लागले,आणि कविता संपेपर्यंत नंतर दुसरे काहिच दिसले नाही. सुगंध सापडला तो तिथुन! (आणि सदर काव्याच्या काहि वेळा पूर्वीच माझ्याच कस्तुरीहीनाच्या धाग्यावर मी कस्तुरीचे गुणगान करत होतो. त्यात कस्तूरीच्या सुगंधाचं मी जे वर्णन केलय(आणि अनुभवलय..) तशीच ही स्त्री/किंबहुना तिचा तो फोटो होता.)

@म्हणुन ही कविता तशी मुक्तछंदातली अशी आहे.>> ठिक.. लिहिताना तर ,मुक्तछंद आहे किंवा काय? असं काहिही मनातच नव्हतं..(आणि इतर कवितांचे वेळीही ते असंही मी कधी पाहात नाही,मला जाणच नाही तेव्हढी त्यातली!) त्यामुळे आता पुन्हा या कवितेकडे पहाताना,मी तिला मुक्तछंद म्हणण्यापेक्षा छंदमुक्ति म्हणेन! तेच अधिक वास्तविकंही होइल माझ्यासाठी.

@कविवर्य मंगेशपाडगावकरांनी एका मुलाखतीत म्हटलं होतं की ' जीवनातील नानाविध अनुभव कवी घेत असतो, या अनुभवातून कलाकृतीची बीजे त्याला दिसतात. या अनुभवाची प्रकृती त्याच्या मनाला जशी जाणवते तशी तो छंद,वृत्त, एकुण रचना यांची निवड तो करीत असतो. एखादा अनुभव तो बोलीभाषेची लय पकडून मुक्तछंदात व्यक्त करतो>>> अतीशय अचूक. +++++११११११

@ कवीनेही इथे आपला जिवनानुभवात आलेले काही अनुभव इथे मांडले आहे.>>> अनुभव नव्हे,फक्त अनुभूती!

@'हो' या शब्दातून व्यक्त झालेले नाद आणि ताल हा त्यांच्या व्यवसायातुन आलेला आहे आणि तो इथे यमकाचे काम करतांना दिसतो.>>> नाही नाही...अजिब्बात नाही.
@कवितेला एक नाद, ताल, लय प्राप्त व्हावी हाच त्यांचा उद्देश आहे.>> हे कदाचित खरं असेल्,त्यावेळी लिहिताना असं कुठेतरी मला जाणवलं असेल
@आरती परंपरेतील आकृतीबंध त्यांनी इथे निवडलेला दिसतो. >> तेच वरचं म्हणतो परत. नाही नाही...अजिब्बात नाही.निवड करण्याइतका मी स्वतंत्र होतोच कुठे त्यावेळी..मी पूर्णतः त्या फोटोत अडकलेला होतो.( क्या बेहोशी है वो..और उसकी सुंदरता! हाय..हाय..!) मला असं वाटतं,की तुंम्ही माझ्या पौरोहित्याच्या व्यवसायामुळे त्या रचनेच्या प्रकाराकडे असं बघितलत्,पण ते चुकून किंवा नकळतंही माझ्या हातून घडलेलं असण्याची शक्यता नाही.कारण ज्या आरती'शी तुंम्ही तुलना केलेली आहे. ती आमच्या रोजच्या म्हणण्यातली आरती तर नाहीच,शिवाय मी सदर आरती गेल्या १५ वर्षात फारतर (खरोखर..) नगण्य वेळा म्हटलेली आहे. त्यामुळे तीचं बीज माझ्यात आलेलं नाही,तर नकळत तरी कुठून असं ते नंतर येणार..??? मी दुसर्या कडव्यात ती ओळ लिहुन गेलो,आणि तुंम्ही म्हणता ते ताल,नाद,लय मला त्यातून मिळालं,एव्ह्ढच चपखल पणे खरं आहे. :)

@कवितेच्या आशयाबाबत म्हणाल तर केवळ 'दरवळणारा सुगंध' एकच विषय आहे >>> हे रुपकानी घेतलं तर खरच आहे.
@परंतु वाचकांनी ती आपल्या कल्पनेच्या पातळीवर आस्वाद घेतला तर ती प्रेम कविता वाटण्याचीच जास्त शक्यता आहे.>>> रैट्ट..रैट्ट... प्रेमकविताच!
@कवीच्या आयुष्यात 'कस्तुरी' आणि 'सुगंधा' अशा दोन स्त्रीया आल्या असाव्यात असेही म्हणता येऊ शकते. (हान)>>> नाय हो नाय! =)) तसे (अजुन) काहिही नाय! =))
@आणि या दोघी कशा तर अत्तराच्या किंवा चाफा मोगरा या फुलाच्या सुगंधासारख्या त्या कवीच्या आयुष्यात दरवळत आहेत असेही म्हणता येते. >>> वर कवितेचं कारण स्पष्ट झालेलं आहेच. त्यामुळे यावर अधिक लिहित नाही. तरी थोडसं सांगतो. मी मुलतः (अगदी लहानपणापासून) चित्र,फुलं,रंग,रसं,गंध,रांगोळ्या यातला माणूस! त्यामुळे त्यासमं असं काही बेहोष करणारं सौंदर्य कुठेही दिसलं की मला स्वतःला काही कळायच्या आत,मी त्यात संपूर्णपणे मिसळला गेलेला असतो. तेच झालं त्या फोटोमुळे! (बाकि आपण बांधलेला अंदाज फक्त अत्तरांच्या बाबतीत खरा आहे. ;) पण तो इतर बाबतीतंही खरा ठरावा,असे मनापासून वाटते! :D )

@कस्तुरी- कस्तुरीमृगाच्या बेंबीत सापडणारे, काळ्या रंगाचे एक सुगंधी द्रव्य हा तसा साधा शब्द आणि ज्याच्याकडे आहे त्याला त्याचा गंध नाही. आपण करतो ते प्रेम त्यांच्यापर्यंत नीट पोहचत नाही, एक अस्वस्थता कस्तुरी शब्दातून प्रकट होतांना दिसते. गंध आहे पण दिसत नाही, येत नाही. आणि असेल असा दरवळ तर लहरत लहरत बहरत येतोय.>> तुंम्ही बांधलेल्या अंदाजांनुसार,थोडसा गोंधळ झालाय कल्पनेच्या वापरात. पण असो..तो मुख्य मुद्दा नाही.

@स्त्रीचं वर्णन प्राचीन काळातील वाड:मयातून दिसून येतो त्याच परंपरेतून इथेही स्त्री देहाचं वर्णन येतांना दिसतं.>> रैट्ट..रैट्ट..

@आधुनिक काळात स्त्री काय प्रदर्शनाची वस्तू आहे काय या मताला छेद देऊन त्यांनी कवितेत स्त्रीचा मोहक चेहरा, ते डोळे, ’तन आणि काया’ याबद्दल वर्णन केले आहे. ’तन आणि काया’ एकाच अर्थाचे शब्द परंतु कवीने नाजुकपणा व्यक्त करायचा म्हणुन ते शब्द वापरल्याचे दिसते.>> *HAPPY* अगदी अगदी बरोब्बर! आणि सामान्यतः आपण ज्याला वासना म्हणतो,त्या वासने शिवाय जर का असं वर्णन येत असेल,तर ते मला आजंही नैसर्गिक आणि स्वाभाविक वाटतं! :)

@स्त्रीयांना मेहंदी लावायला आवड्तं. मेहंदी काढणे ती पाहणे आणि अतिशय सुंदर नक्षीकामात तल्लीन होऊन जाणे हा अनुभव देहभान हरपुन जाण्याचा.
आणि अशा या सुंदर मेहंदीने प्रियकराला केलेला स्पर्श एक हवाहवासा >>> कल्पनेनी का असेना? खरच मी संगतो,माझ्यासाठी असा स्पर्श म्हणजे..(खरच झाला तर! ;) ..) मुक्ति देणारा स्पर्श.

@आणि त्या आठवणींचा दरवळ मेहंदीतून कवीला इथे येतांना दिसतो.>>> बिरुटे सर!!!!!!!!!!!!!! पुण्याला आलात,तर माझ्याकडून एक मस्तानी हो तुम्म्हाला या परफेक्ट मॅच निरिक्षणा बद्दल! हाय..हाय..मेरे मन को ही बोल डाला..! फक्त यात "आणि त्या (कल्पना केलेल्या..)आठवणींचा दरवळ" असा उचित बदल मी करून घेतो. :)

@कोणत्याही आवडत्या व्यक्तीच्या काही आठवणी असतात, काहींना मेहंदी, काहींना गोड आवाज, काहींना चाफा-मोगरा, काहींना पायातले पैंजन, तोडे, याची आठवण येते कवीला तिचा आवाज गोड वाटतो. संवाद हवाहवासा वाट्तो, संवाद न थांबणारा असा असावा असे वाटत असते. तिचे शब्द ट्ळटळीत उन्हातला गारवा, सावली असते. >>> आता मी या स्त्रीला तिच्या लेखनातून भेटलेलो आहे. तिचे लेखन वाचलेले आहे. परस्पर ओळख म्हणाल..तर ती अजिबात नाही. सदर व्यक्ति माझ्या कलेची भरपूर तारिफ करणारी आहे. पण तरिही ते नातं एक कलाकर ते दुसरा कलाकार इतकच आहे. पण जसं तिचं सौंदर्य आहे,तसच लेखनंही आहे. म्हणून मला तो संवाद ऐकायला आला! बास्स...इतकेच. :)

@प्रेमात पडल्यानंतर सर्वच क्षण आनंदाचे नसतात. कवी इथे भोग असा शब्द वापरतो, भोग हे वाईट कर्माचे फळ या अर्थाने वापरतात परंतु इथे कवी भोगांनाही सुखाचे क्षण मानतो, त्यातही ही सुगंध दडलेला दिसतो. >>> नै ..नै..नै...चुकलं..चुकलं..चुकलं..काहितरी गडबड झाली. मी मला काय वाटलं ते सांगतो.

@भोग नव्हे तो योग सुगंधी >>>
@नशिबाच्या पलिकडला हो >>> अशी स्त्री जर का आपल्या सहजीवनात आली,तर स्वाभाविक पणे अनेक जणं त्याचा अनुषंग नशिब या घटनेशी जोडून तिथेच थांबतात. मला मात्र असं वाटतं,की माझ्या आयुष्यात अशी व्यक्ति माझ्या ओळखिची/सहजीवनाची होणे हा भाग,मी केवळ भोगाचा/उपभोगाचा/नशिबाचा भाग मानणार नाही. मला तो माझ्या जीवनधर्मामुळे(च) जुळून आलेला सुगंधी योग वाटेल.आणि म्हणून तो (कल्पित किंवा अज्ञानमूलक) नशिबाच्या पलिकडला आहे.
आणि असा तो हाती आलेला योग म्हणजे....
...........@जगता जगता हाती आला
नशिबाही तो हुकला हो! >> असा झाला. म्हणजे पात्रता/अनुरूपता नसतानाही केवळ समाजधर्मामुळे/संस्कृतीमुळे अशा स्त्रीचा योग आयुष्यात आला तर तो परंपरागत नशिबाचा-भाग असू शकेल. मी म्हटलेल्या (माझ्यासारख्याच्या..) जीवनधर्मामुळे असा योग हाती येणं,हे त्या परंपरागत नशिबाच्या हातूनंही हुकलेलं आहे,एका मर्यादेत..मीच ते त्याच्याकडून जिंकुन घेतलेलं आहे---असं मी त्या ओळितून व्यक्त केलेलं आहे. :)

@ दरवळणारा सुगंध येतो आणि निसटून जातो. हातात आहे आणि निसटून गेला ही भावना इथे दिसते.आयुष्याच्या रहाट्गाड्यात 'सुगंध' एक जगणं झालं असे कवी म्हणतो.>>> येस कल्पनेनी का असेना..? असा मनाला मिळणारा क्षणैक सुगंध,आपले "जगणे" होतोच. :)

@साधे शब्द, वृत्ताचा सोस नाही, ओढून ताणुन केलेली शब्द रचना नाही, सहज मंत्र म्हणता म्हणता हे स्फुरलेलं काव्य. >>> यात... "सहज मंत्र म्हणावे..तसे हे सहज स्फुरलेलं काव्य." असा बदल मी करवून घेतो. बाकि बरोबरच आहे. :)

@अधिक वाचन आणि कवी कल्पनेचा उत्तम वापर करुन, संयम ठेवून, उत्तम रचना पुढेही या कवींच्या येतील, अस वाटते, पुढील लेखनासाठी मी त्यांना शुभेच्छा देतो. >>> माझा उत्साह आणि जबाबदारी वाढविणार्‍या या ओळिंबद्द्ल,पुन्हा एकवार मनःपूर्वक धन्यवाद!!! __/\__ आणि आभार!
==============================================

अतृप्त...

@मग आत्ता येणार्या शनिवारचा बेत आखतो चालेल काय? >>> व्हाय नॉट...चालेल की. मी शनिवारी संध्याकाळी.. ७ नंतर फ्री आहे. दुपारी २ ते ५ पण फ्री आहेच. :)
फक्त..आता याबद्दलचे पुढील-खरडवहीत्,अथवा संदेशातून बोलू. :)