आपल्या प्रथा आपण कशासाठी विसरायच्या?

१. अर्ध्या हळकुंडात पिवळे होणे.
२.'घर की मुर्गी दाल बराबर' (किंवा ज्याला म्हणीचा योग्य अर्थ पटत/कळत असेल त्यानं सुंदर बायको दुसर्‍याचीची ही म्हण ह्या जागी वाचली तरी चपखल असेल.)

आपल्या प्रथा पाळताना मराठी माणसांना लाज वाटते. होय, बरोबर वाचलंत, लाज वाटते. 'श्शी:! काय ते जुन्नाटपणा करायचा' वगैरे वाटते. आपल्यातल्याच चार-चौघांपेक्षा निराळं करुन 'मी कसा शाणा.' हे मिरवायला जास्त आवडते.

मला अचानक एक आठवण झाली, हा मराठी-अमराठी वाद प्रसिध्द झाला नव्हता तेव्हाची गोष्ट. एका संक्रातीला मित्राकडे तीळगुळ घ्यायला गेलो आणि हातात लाडू असल्यानं काकूंना एका हातानं (फिल्लमी ष्टाईलीत ) नमस्कार करायला लागलो, तेव्हा काकूंनी कान पकडून 'हा सिनेमा नाहीए, नीट नमस्कार करायला पुन्हा शिकवायला हवं का रे' असं विचारलं होतं. त्यानंतर आजतागायत कुणाला एका हातानं नमस्कार करणं घडलं नाही.

म्हणलं तर तुमचा प्रश्न फार साधा आहे, म्हणलं तर खूपच खोलवर विचार करण्यासारखा. इथं सांस्कृतिक आक्रमण नाहीए, अतिक्रमण आहे. अगदी पध्दतशीर हळूहळू भिनवलेलं.

बाकी, रंग खेळण्याबाबतच्या विचित्र नजरांची चिंता नको. आम्हीही त्याचे धनी आहोतच. :)
तुम्ही सभ्य भाषेत सांगता, आम्ही आमच्या भाषेत. अति आग्रह करायला लागलाच कोणी तर सरळ सांगतो, "पंचमीला या. तेव्हा रंग खेळू..आम्हाला यु.पी. बिहार्‍यांनी जन्माला घातलेलं नाही.' आपण फटकळ म्हणवले जातो, पण परत लोक नादी लागत नाहीत. :)

छान धागा
अजुनही धुळवडीला रंगपंचमी खेळायची हे रुचत नाही

( मुंबईकर ) अमोल

'काय रंग नाही खेळायचा का?' त्यावर मी म्हटले, ' मराठी समाजात त्यासाठी रंगपंचमीचा दिवस राखून ठेवला आहे. आम्ही होळीला रंग खेळत नाही. ती प्रथा उत्तरेकडची आहे. त्यांना करु देत त्यांच्या पद्धतीप्रमाणे.

विदर्भात* (आणि नक्की खात्री नाही, पण बहुधा मुंबईलासुद्धा**) होळीलाच रंग खेळला जातो असे वाटते. आणि हे मराठी-अमराठी वाद पेटण्याच्या कित्येक वर्षे आधीपासून. (चूभूद्याघ्या.)

*संदर्भ: कोणे एके काळचे नागपूरकर (मराठीभाषक) हॉस्टेलमित्र.
**संदर्भ: कोणे एके काळचे मुंबईकर (मराठीभाषक) हॉस्टेलमित्र.

योगप्रभुंशी पूर्णपणे सहमत ...

हाच अनुभव काल मलापण आला. आमचे शेजारी मुंबईकर (आला आला तोच तो चिरंतन वाद पुन्हा डोकं वर काढून आलाच) मराठी भाषिक, पण ते सकाळीच नैसर्गिक रंग घेवून रंग खेळायला आले होते. म्हणून आम्ही फक्त 'औपचारिकता' म्हणून एकमेकांच्या कपाळाला रंग लावून शुभेच्छा दिल्या व चहापान केले :) आमच्या छोट्याशा मुली काल पण रंग खेळल्या आणि रंगपंचमीला पण खेळतील .... त्यांची ड्ब्बल मज्जा :)

मला वाटते हिंदी चित्रपट सृष्टीत आणि मालिकांमधे होळी आणि रंग खेळणे ह्याची जी अभेद्य सांगड घातली गेली आहे त्याचा हा परिणाम असावा.

चला या वर्षी मिपाची रंगपंचमी कशी साजरी करायची ते सांगा बरं, बाकी या सणात मजा भारी आहे बाबा.

आम्ही लहाणपणी रंगपंचमीच्या दिवशीच रंगांनी खेळायचो पण मोठे झाल्यावर बिघडलो ,आता तुम्ही आठवण करुन दिलीत तेव्हा पुन्हा रंगपंचमीला रंग उधळु :)
पण मला वाटत ग्रामीण भागात अजुनही सर्व प्रथा नेटाने पाळल्या जातात .

संपूर्ण सहमत.

मलाही नाही आवडत धुळवडीला रंग खेळणं!
धुळवडीला होळीची राखच फासतात.
आमच्या इथे कुठलासा हॉल भाड्याने घेउन लोक मागल्यावर्षी 'होली' खेळले असल्याचे ऐकले. नंतर साफसफाईला बराच खर्च येणार असल्याने कार्यक्रमाचे तिकिट जरा जास्तच होते म्हणून माझ्या दोन मैत्रिणी बाथटबमध्ये रंगपंचमी खेळल्या असे समजले.

मनातला मुद्दा! पण हे 'होळी खेळण्याचा' प्रकार मी फक्त पुण्या-मुंबईत पाहिला. मुंबैत भैय्यांमुळे आणि पुण्यात परप्रांतीय विद्यार्थ्यांमुळे हा प्रकार चालू झाला असावा. इतर गावांतही हे लोण पसरण्याआधीच याला आळा घालणे आवश्यक आहे.

हिंदी सिनेमामुळे हा प्रकार रुढ झाला असावा असा विचार कुणाच्याच डोक्यात येउ नये!!

मला तरी काय प्रॉब्लेम आहे कळले नाही.

ही प्रथा मोडण्याने काय होत आहे?

मुळात रंगपंचमीचा उद्देश काय आहे? जर तो आप्तजनांनी एकत्र येउन रंग खेळणे, आनंद लुटणे हा असेल तर तुम्ही फक्त तुमच्या कुटुंबात रंग खेळुन तो आनंद मिळवणार नाहीच आहात. म्हणजे लाक्षणिक अर्थाने तुम्ही रंगपंचमी साजरी करणार नाहीच आहात.

कुठलाही दिवस घ्या, सण साजरे करण्याशी मतलब. (अर्थात काही सणांचा भौगोलिक परिस्थिती, वातावरण इ. नुसार ठराविक वेळेस करण्यात अर्थ असु शकेल.. तरी एक दोन दिवस पुढे मागे झाल्याने फरक पडु नये)

आमच्या इथे रंग दोन पैकी कुठल्याही दिवशी खेळत नाहीत. जो दिवस (अर्थातच सुटीचा) सर्वांना सोयीस्कर असेल असा निवडुन रंग खेळले जातात.

तीच गोष्ट पाया पडण्याची. मेकॅनिकली प्रत्येक मोठ्यांच्या पाया पडण्यात काय हशील आहे? पाया पडणं ही एक सवय झाली तर त्यामध्ये मोठ्यांबद्दल आदराची भावना कशी उत्त्पन्न होईल? आणि पाया पडणं हाच काही आदर व्यक्त करण्याचा एकमेव मार्ग नाही. माझ्या मते तर पाया पडणं ही एक अत्यंत घाणेरडी प्रथा आहे.

इथे आमच्या गुर्जींच, ही प्रथेची सिस्टीम फार माजलीए साली हे वाक्य देण्याचा मोह आवरत नाही.

>> हिंदी सिनेमामुळे करवा चौथ का नाही रूढ झाला बरे?

कारण अगदी सोप्पं आहे, ते एक व्रत आहे ज्यात दिवसभर उपास करावा लागतो. मानवी स्वभावाला आपणहून स्वतःवर अशी बंधने लादून घेणे कसे आवडेल? अशा गोष्टी 'त्यांच्या' म्हणून दूर ठेवणे अगदीच सोपं आहे :)

या उलट रंग खेळणे ही एक आनंद वाढवणारी गोष्ट आहे, मग होळीनंतर ४-५ दिवस वाट कशाला पाहायची? नाहीतरी देशाच्या काही भागांत होळीलाच रंग खेळतात ना मग आपणच कशाला ४-५ दिवसांनी रंग खेळायचे, त्यापेक्षा खेळू आत्ताच, काय हरकत आहे अशी त्यामगील विचारधारणा असावी ...

'रंग खेळणे ' हा वाक्प्रचार मराठीत आहे का? आपण 'रंग उडवणे' म्हणतो असे वाटते.' होळी खेळणे' हा वाक्प्रचार तर आपला नाहीच. रंगपंचमीची काही गाणी आठवतात त्यातही 'खेळणे' शब्द नाही. 'उडवणे' किंवा 'फेकणे' च आहे.
उदा. नको रे कृष्णा रंग फेकू चुनडी भिजते; उडवू नको रे रंग; रंग उडवू चला (हे 'रंग खेळू चला' आहे का?)
ही सर्व जुनी गाणी आहेत. त्या मानाने अलीकडच्या अशा 'आज गोकुळात रंग खेळतो हरी' मधे मात्र हरी रंग खेळतो. हा मध्य प्रांत,वर्‍हाडचा प्रभाव असावा का?

जाऊ द्या हो, काय फरक पडतो? अहो, लोक कुठलेही असोत, उ. भारतीय, मराठी, द. भारतीय, बंगाली इ. इ. आणि कुठलाही सण असो, त्याचा अर्थ एकच होतो, मित्र, आप्तेषट, वडीलधारे, लहान मुले, सर्वांनी एकत्र येणे आणि आनंद साजरा करणे.मग रंग केव्हाही खेळा, मी तर म्हणतो कि, धुळवड आणि रंगपंचमी दोन्ही दिवशी रंग खेळा आणि हा आनंद द्विगुणित करा

तुम्ही म्हणता तसेच आम्ही तरी होळी करतो अजुन ..
आणि रंग रंगपंचमीलाच खेळला जातो ...

आणि मोठ्या माणसांना आदर ही दिला जातो

अवांतर : वेळे अभावी वरील एकही रिप्लाय वाचला नाहिये ..

योगप्रभूंशी काहीसा सहमत आहे.

पण आता आपल्या~ प्रथा* कोणत्या हे कसं ठरवायचं हे एकदा ठरवायला हवं. वर पैसा यांनी कोकणातल्या (रत्नांग्रीच्या) आणि गोब्यातल्या वेगवेगळ्या प्रथा सांगितल्या आहेत. त्यातली कोणती पाळायची हे ठरलं की मग बाकीच्या** बंद पाडता येतील.

~उत्तर भारतीय "आपले" नाहीत ही रोचक माहिती कळली. आम्ही तर हिंदू-हिंदू म्हणून त्यांना जवळ केले होते. ;)
*दिवाळीला पहाटे जुनीच भावगीते ऐकण्याची प्रथा "आपली" आहे का?

**राखी पौर्णिमा न साजरी करता नारळी पौर्णिमा साजरी करावी लागेल आणि पुण्यात अलिकडे वाढलेली दहीहंडी बंद करावी लागेल. गणपतीप्रमाणे चौकाचौकात देवी बसवण्याची प्रथा आपली की बंगाल्यांची याचाही तपास करावा लागेल.