आणिबाणी

फारच त्रोटक लिहीलं आहे ... नितिन, आणखी सविस्तर लिहीता येईल काय?

अदिती

..पण आजच्या घडीला या घटनांचा relevance नीटसा कळला नाही. (म्हणजे २५ जून १९७५ च्या रात्रीला झालेल्या या घटनेला आता ३५च्या वर वर्षे होऊन गेली, त्यामुळे आज हा लेख लिहावासा का वाटला हे कळलं नाही.)

आजच्या परिस्थितीतही 'लोकशाहीला असलेल्या धोक्यांची लक्षणे' दिसताहेत असं काहीसं म्हणायचं आहे का? तशी लक्षणं असली तर ती कुठली याचा उहापोह वाचायला आवडेल.

इंदिरा गांधी मला फार आवडतात. त्यांचे नाक मला तेवढेसे आवडत नाही. नाकाच्या बाबतीत त्यांनी मायकेल जॅकसन किंवा शिल्पा शेट्टी कडून थोडे धडे घ्यायला हवे होते आणि नाकावर शस्त्रक्रिया करून घ्यायला हवी होती. अर्थात, त्या नाकात बोलत नव्हत्या हेच खूप झाले आणि त्या मायकु आणि शिल्पुपेक्षा थोड्या आधी जन्माला आल्या. अ‍ॅक्च्युअली, त्या आधी जन्माला आल्या म्हणूनच आणिबाणी आणू शकल्या. म्हणजे, आणिबाणी १९७५ ला आली ना तेव्हा मायकु आणि शिल्पुने नोज-जॉब्ज करून घेतले नव्हते. शिल्पु तर जस्ट जल्मली होती. ;) इंदिरा गांधींची ती केसांची पांढरी बट मात्र मला खूप आवडते. माझे केस पांढरे होऊ लागले की मीही तश्शीच हेअरश्टाईल करणार आहे. तशी तिला लोक गुंगी गुडिया म्हणायचे पण ही बाई मला खूप आवडायची म्हणून तिला आणिबाणी माफ आहे. आणिबाणीचे समर्थन मी असे करते.

(मठ्ठ) प्रियाली.

असो. लेख त्रोटक वाटला आणि लेखाचे प्रयोजन कळले नाही. वर्तमान राजकारणाशी त्याची सांगड घातली असती तर लेख अधिक रोचक झाला असता. सोनियाबाई आणि त्यांचे साथिदार भविष्यात आणिबाणी आणतील असे वाटते का?

(ढ) प्रियाली.

काही लोकांना अवंतीनगरीची कथा रचावी लागते तर काहीना इतिहासाच्या दस्तावेजीकरणाचा देखावा उभा करावा लागतो. काही लोक सरळ कुत्रे-मांजरीची रूपके घेऊन येतात.

एकूण काय, लोकांना करमणूक करण्याकरता वेडेवाकडे, प्रसंगी अर्वाच्य प्रतिसाद चालतात. अशा प्रकाराचे निषेध करणे सोडा, त्याचा चवीचवीने आस्वाद घेतला जाताना दिसतो. मात्र असला कचरा उडवल्यावर मात्र अभिव्यक्तीस्वातंत्र्याचा कैवार येतो. हे सारे रोचक खरे. :-)

लेख वाचनीय आहे पण त्रोटक आहे. अनेक उल्लेख ओझरते आले आहेत. उदाहरणार्थ यशपाल कपूर यांचा राजीनामा, व टायमिंगचं महत्त्व, मिसाखाली झालेले अत्याचार वगैरे. कृपया हा लेख जिचा संक्षेप आहे अशी माला लिहावी ही विनंती.

तसंच सद्यस्थितीशी (देशातल्या अगर जालीय) वरील लेखाचा संबंध असेल तर तो स्पष्टपणे लिहावा. अन्यथा इतर लेखनालाही जालीय संदर्भ लावून त्यांचे गैर अर्थ लावण्याचे प्रकार होतात. मुसु आणि प्रियाली यांसारख्या संपादकांचे काहीही न कळणारे प्रतिसाद येतात ते वेगळंच. 'खालील लेखनात जालीय संदर्भ नाहीत' अशी ग्रीन डॉट सिस्टीम सुरू करावी का? संपादकांना काय वाटतं?
राजेश

आनी बानी
साखरेची गोनी
उचलायची कोनी?
तूनी का मीनी?

टीप - प्रियाली आणि मुसुशेठ यांचे प्रतिसाद रो(सु)चक आहेत! ;)

Doing what you like is freedom. Liking what you do is happiness.

खालील प्रतिसादातील पहीला भाग हा अवांतर नसून वरील त्रोटक पण (अनेक दिवसांनी जालावर वाचायला येत असताना) नितीनरावांचा माहितीपूर्वक लेख वाचताना जे काही समांतर आठवले ते लिहीण्याचा प्रयत्न आहे. नितीनना कायमच माझे मोठे प्रतिसाद आवडत असल्याने तसा त्यांचा मान राखत प्रयत्न केला आहे. ;)

कधी काळी महाराष्ट्रात एक ख्यातनाम किर्तनकार होऊन गेले. त्यांचे नाव होते पिलोबा फलटणकर. त्यांच्या रसाळ वाणीने श्रोतृवर्ग मंत्रमुग्ध होत असे. किर्तनात जी काही कथा सांगत असतील त्यातील दु:खाने स्त्रीयाच काय पण पुरूषांच्या डोळ्यातून पण हमखास पाणी येत असे तर पराक्रम ऐकताना रक्त उसळत असे आणि विनोद सांगितला तर काय नुसता हशा पिकत असे. तर अशा या पिलोबा फलटणकरांना त्यांच्या लोकप्रियतेबरोबर त्याचा हेवा करणारे पण बरेच होते. त्यातील बरेचसे हे किर्तनकारच होते हे सांगायला नको. तर अशा या किर्तनकारांच्या चमूने त्यांना एकदा आव्हान दिले, जर एकाच वेळेस तुम्ही अर्ध्या श्रोतृवर्गास रडवलेत आणि उरलेल्यांना हसवलेत तरच तुम्ही खरे नावाचे पिलोबा!

आमच्या या पिलोबांनी मनापासून हे आव्हान स्विकारले. एका देवळात किर्तनाचा मोठा कार्यक्रम होता. श्रोतृवर्ग मंडपात वर्तुळाकारात बसला होता. मधे पिलोबा उभे राहून चिलीया बाळाची करूण कहाणी सांगू लागले. गोष्टीत, एक वेळ येते जेंव्हा, "साधूच्या रूपातील शंकर राजा-राणीस त्यांच्या एकमेव पुत्रास, चिलीया बाळास मारायला सांगतो, तसे ते करतात आणि मग नंतर तो साधू म्हणतो की तो निपुत्रिकाच्या हातचे खात नाही म्हणून!", अरेरे काय हे दुर्दैव, आता आम्ही काय करावे? असा प्रश्न त्या आधीच दु:खी झालेल्या राजाराणीस पडतो... गोष्ट ऐकताना श्रोतृवर्गाच्या डोळ्यातून पाणी येऊ लागले. इकडे राजा देवाचा धावा करायला लागतो, त्याचे वर्णन करताना पिलोबा हातातील वीणा वाजवत, नामसंकीर्तन करत नाचू लागतात. त्यांच्या चेहर्‍यावरील भाव आणि वर्णन ऐकताना अर्धवर्तुळातील लोकांना हमासाहमसी रडायला येते. त्याच वेळेस पिलोबा, हळूच आपल्या धोतराचे कासोटे मागे सोडतात आणि तसेच तल्लीनतेने नाचत रहातात. परीणामी ज्या उर्वरीत अर्धवर्तुळातील लोकांना ते पाठमोरे असतात, त्यांच्यात हास्याचे फवारे उडू लागतात.

अशा प्रकारे पिलोबा फलटणकरांनी एकाच वेळेस अर्ध्या लोकांना हसवले तर उरलेल्यांना रडवले!

बोला पुंडलीक वरदे हारी विठ्ठल!
श्री ज्ञानदेव तुकाराम!
पंढरीनाथ महाराज की जय!

------------------------

असो. तुमच्या मूळ लेखात जॉर्ज फर्नांडीसचा रेल्वे संपाचा उल्लेख राहीला आहे, जो पण आणिबाणीस काही अंशी कारणीभूत होता.

बाकी आणिबाणी नसावी पण अनुशासन असावे असे माझे वैयक्तीक मत आहे. अनुशासन हे केवळ शासकांमधेच गरजेचे नसते, तर जनतेत पण लागते. जिथे ते असते, तेथे दिर्घकालीन प्रगती/यश/वैभव आदी असते. म्हणूनच विनोबांच्या अनुशासन पर्व या शब्दाला विरोध नसावा, पण त्यांच्या आणिबाणीस तसे समजण्यास नक्की असावा.

आणिबाणी उठल्यावर, निवडणूकीच्या रणधुमाळीत एक घोषणा होती:

संजीव, राजीव वात्रट कार्टी, निवडून आणा जनता पार्टी!

पुढे जनतेने जरी जनता पार्टीस निवडून दिले तरी त्यांच्यातच अनेक वात्रट निघाले, आणि सत्तेबरोबर आणायचे शहाणपण काही आले नाही की जबाबदारी आली नाही. अर्थात, सत्ताधारी होऊनही विरोधक म्हणून वागण्याची, स्वतःची जन्मजात सवय मोडू शकले नाहीत, ही एका अर्थी भारतीय लोकशाहीची तत्कालीन शोकांतिकाच ठरली.

असो.

--------------------------------
मी या आणि इतर संकेतस्थळावर केवळ "विकास" याच नावाने वावरतो. त्याच्या मागेपुढे उभ्या (||) आडव्या (=), तिरप्या (\\ //) आदी कुठल्याच प्रकाराच्या रेषा नसतात. त्या अर्थाने माझी कुठेही शाखा नाही. :-)

वा !

--अवलिया

हा लेख त्रोटक तर आहेच शिवाय आणीबाणीविषयी फारशी नवी माहितीही देत नाहि (केवळ उल्लेख करून विषय वदलतो). त्यामुळे वर्तमानपत्रात एखाद्या प्रासंगिक विषयावर घाईघाईने माहिती जमवून दिलेल्या लेखासारखे स्वरूप असलेला लेख आता इथे तो देण्यामागचा उद्देश (लेखात सांगुनही) कळला नाहि. प्रस्तुत अभ्यासु लेखकाकडून ही अपेक्षा नाहि

काहितरी नवा / रोचक तपशील द्या राव! मग बघा कशी ऐसपैस चर्चा करता येईल

ऋषिकेश
------------------
माझे आवडते ब्लॉग या सदरात वाचूया या आठवड्याचा ब्लॉग: खट्टा मिठा

मी कोणावरही व्यक्तीगत टीका केलेली नसताना किंवा धाग्यावर असलेल्या विषयाशी संबन्ध सोडून लिखाण केलेले नसतानाही माझा प्रतिसाद उडाला याचे मला वैशम्य वाटत आहे.
यात वैयक्तीक रागलोभ आलेले नसावे अशी अपेक्षा करतो
एक सामान्य मिपाकर विचारतो की तो प्रतिसाद उडवण्याचे कारण कळू शकेल का?

लोकशाहीला असलेले धोके आणि धोक्यांची लक्षणे आणि त्यापासून बचाव करण्याची गरज या बद्दल फक्त एवढच बोलता येईल की, लोकशाहीत प्रत्येकानी म्हणजेच वर पासून खाल पर्यंत म्हणजेच राज्यकर्त्यांपासून ते सामान्यजनां पर्यंत सगळ्यानींच असलेल्या-नसलेल्या अधिकारांच्या जाणीवांसोबतच कर्तव्य आणि मर्यादेच्या सुद्धा जाणीवा असू द्यायला हव्यात. तसेच कुठ पर्यंत ताणायचं, कुठे थांबायचं ही सुद्धा जाणीव असणे आवश्यक :)

आणिबाणी कोणत्या पार्श्वभूमीवर लागू करण्यात आली ह्याचे अगदी सखोल विवेचन श्री. कुमार केतकर यांनी लोकसत्ताच्या एका रविवार पुरवणीत केले आहे.
आंतर्राष्ट्रीय सन्दर्भ फारच खोलात जावून स्पष्ट केले आहेत. जसे की निक्सन्-किसिन्जर जोडीचे उद्योग, शेख मुजिबूर रेहमान यांची हत्या आणि बरेच काही.
तो लेख वाचून त्या वेळी आणिबाणी अपरिहार्य होती असंच वाटलं. त्या लेखाचा प्रतिवाद करणारा लेख वाचनात आला नाही, म्हणून असेल कदचित.

"ट्रॅफिक-तिकिटामुळे पदच्युती" हा दृष्टांत-कथेचा मुद्दा आहे काय?

हा दृष्टांत-मुद्दा मी मागे वापरलेला होता. "स्वातंत्र्याची आणि अभिमानाची चळवळ चालवण्यासाठी रस्त्याच्या उलट्या बाजूला गाडी चालवणे" [डाव्याऐवजी उजव्या बाजूला] - असा तो दृष्टांत होता.