बाजारात तुरी.....

१) सहमत, यंदाची तुरीची पट्टी ९० च्याच जवळपास आहे.
२) जमीनीचा कस टिकवायला कडधान्ये उपयोगी पडतात, सोयबीन पाणी ओढते म्हणतात.
३आणि ४) कर्जमाफी सरसकट नकोच. गावात साठवण आणि सप्लाय चेन उभी राह्यला पाहिजे. जाळ धूर काढणार्‍यांनी ट्रान्स्पोर्ट, कोल्ड स्टोरेजेस आणि व्हॅल्यु अ‍ॅडिंग करणारे किंवा प्रक्रीया करणारे व्यवसायात हात घातले पायजेत. मार्केट स्ट्रॅटेज्या, पॅकेजिंगचे अन मार्केटिंगचे महत्त्व शेतकर्‍यांनी नजरेआड न करता आत्मसात केले पाहिजे. प्रयोग करणारे खूप असतात पण त्यातले सार्वत्रिक उपयोगी पडतील असे फार थोडे असतात. ह्या प्रयोगांची अन पध्द्ततींचे डोक्युमेंटेशन प्रॉपरली कुठंतरी व्हायला हवे.
५)बारदाना प्रकरणात मला तर वेगळीच न्युज कळली. ज्युट बारदाना बंगाल, बांगला साईडने येतो म्हणे. त्यात कमतरता असतेच नेहमी. त्याला पर्याय म्हनून प्लास्टीक(हे आधीपासून साखर अन सिमेंटला होतेच) आणि नॉनवोव्हन बॅग्जचा पर्याय पुढे येतोय. बहाणेबाजी तरी असावी किंवा नेहमीचेच.....

विकसित राष्ट्रांत शेतीवर ८-१०% लोक अवलंबून असतात, आपल्या देशात ५२% आहेत. तिकडे शेतकर्‍यापाशी हजार-दिड हजार एकर शेती असते. भारतात ८०% शेतकऱ्यांपाशी अडीच एकरसुद्धा जमीन नाही, १३% पाशी अडीच ते पाच एकर आहे आणि फक्त ७% शेतकऱ्यांपाशी पाच एकरांपेक्षा जास्त जमीन आहे. थोडक्यात, भारतातील मोठी लोकसंख्या शेतीपासून दूर नेणे गरजेचे आहे. अर्थात एवढ्या लोकसंख्येसाठी रोजगाराची व्यवस्था करणेसुद्धा!! शासन त्यादृष्टीने प्रयत्न करतही आहे, पण ते पुरेसे नाहीत असे वाटते. त्यामुळे इच्छा असूनही अनेकांना शेतीपासून दूर जाता येत नाहीये.
हे फारच महत्वाचे लिहिले आहे तुम्ही भाऊ.
लेख एकदम मार्मिक आणि समर्पक.
शिवाय तुम्ही स्वतः शेतकरी आहात त्यामुळे हे लिखाण अधिकच कसदार आणि विश्वासार्ह झाले आहे.

लेख आवडला. पण लहान आकाराच्या शेतीजमिनी जर का सरकार कन्सॉलिडेट करायला गेले तर त्या कशा करणार? पुन्हा कमी भाव दिला, भ्रष्टाचार झाला, सरकारी कर्मचार्‍यानी हात धुवून घेतले असे प्रकार होणारच आहेत.

यात छोट्या जमिनीच्या तुकड्याच्या समस्येला तुम्ही जे उत्तर दिले आहे त्याचा अवलंब कोकणातील शेतकरी खूप पूर्वीपासून करत आहेत.

एकदम मान्य

विचार सुद्धा. नेहमी या विषयावर निव्वळ राजकीय हेतुने प्रेरीत लेखच येतात. काही विचार
१. तूर हे मुख्य पीक नाही. आमच्या भागात तूर कापसाच्या पीकात घेतली जाते. कापसाच्या काही ओळीमागे तूरीची एक ओळ, पूर्वी दोन ओळी असायच्या. त्यामुळे एकरी उत्पादनाचे आकडे मिळणे कठीण.
२. तूर हे भयंकर जोखीमीचे पीक आहे. तूर जून महीन्यात पेरायची असते आणि उत्पादन फेब्रु ते मार्च मधे येते. म्हणजे संपूर्ण वर्ष गेले. दुसरे पीक घेता येत नाही. त्यात सुद्धा अळीचा त्रास असतो. तूरीचा दाना कोवळा असताना जर ढग आले तर अळी पडते आणि तूर खाउन टाकते.
३. तूरीचा भाव हा दरवर्षी साधारणतः ५५०० ते ६५०० चे मधे असतो कमी अधिक होत असतो. गेल्या वर्षी तो बराच वाढला होता माझ्या आठवणीप्रमाणे १० हजाराच्यावर गेला होता. या आठवड्यात हिंगणघाटातला भाव ४१०० च्या आसपास आहे म्हणजे बराच कमी आहे. हिंगणघाट तुर, सोयाबीन आणि हरभऱ्याचे मोठे मार्केट आहे.
४. तूरीचे बीयाणे आता आता यायला लागले. बरेच लोक ते वापरत नाही आणि आदल्या वर्षीचीच तूर बीयाणे म्हणून पेरतात. कमीत कमी खर्चात घरच्यापुरती दाळ हाच बऱ्याचदा उद्देष असतो.
५. तूर, सोयाबीण याचे उत्पादन जिथे होते तिथे त्याच्या प्रोसेसिंगचे कारखाने कमी आहेत. छोट्या दालमीलमधे नासाडी बरीच होते.
६. अल्पभूधारक शेती हा मुळात घाट्याचा व्यवसाय आहे. बऱ्याचदा काही पर्याय नाही म्हणून तो केला जातो.
७. कितीही नाकारले तरी शेती हा कमोडीटीचा व्यवसाय आहे. मागणी पुरवठा दोन्हीचाही परिणाम लवकर होतो.
८. व्यापारी, दलाल यांचे व्हॅल्यू अॅडीशन किती हा वादाचा मुद्दा आहे पण सध्यातरी सिस्टिमला त्यांची गरज आहे.

मी वर लिहिलेले सर्व मुद्दे शेती करनाऱ्या प्रत्येक शेतकऱ्याला माहीत असतात. शेतीचे अर्थशास्त्र शेतकऱ्याइतके कुणालाही कळत नाही.

राहिले समस्येच समाधान आपल्याला जे वाटते ते काही कमी प्रमाणात का असेना करुन बघायला हवे तेंव्हाच कळते आपण किती चुकीचे किंवा बरोबर आहे ते.

पोटतिडकीने लिहिलं आहे.

मजबूत ल्हिलंय स्वामीजी...

स्वामीजी,

जर शेतकऱ्यांकडून 13000 प्रति क्विंटल दराने तूर घेतली तर बाजारात तूर 250-300 रुपये किलो दराने मिळेल. उर्वरित अकृषक जनता हे सहन करेल काय?

हो. फक्त गरीब शेतकऱ्याच्या ऐवजी कॉर्पोरेट शेती आली पाहिजे. मग आकर्षक व सुबक वेष्टनात तूरडाळ मिळू लागली की मग लोकं झक मारंत किंवा न मारता चढा भाव सहन करतील.

आ.न.,
-गा.पै.

लेख आवडला.
आमची कराडजवळ कृष्णा नदीच्या काठी २.२५ एकर जमीन आहे. अतिशय सुपीक. तरीही शेती दुसऱ्या व्यक्तीला कसायला देऊन वडील नोकरीनिमित्त कोकणात स्थायिक झाले. शेती हेच उत्पनाचे मुख्य साधन न ठेवल्याने त्याचा खूप फायदा झाला. सध्या आम्ही उदरनिर्वाहासाठी शेतीवर अवलंबून नाही. माझे काका वगैरे ज्यांनी फक्त शेतीवर लक्ष केंद्रित केले त्यांची तितकीशी आर्थिक प्रगती झाली नाही ही वस्तुस्थिती आहे.

आता दुसरा मुद्दा पिकाचा. गावातील सर्व शेतकऱयांचे ऊस हेच मुख्य पीक आहे. कारण दुसरे काही घेतले तर नक्की किती भाव मिळेल ह्याची काहीच कल्पना येत नाही. ऊसात सोयाबीन, तूर, भुईमूग, घरच्या वापरासाठी भाजी वगैरे आंतरपीक घेतले जाते पण मुख्य पीक ऊसच. कारण ऊसात निश्चित उत्पन्न मिळण्याची शाश्वती आहे.

जर आमच्याकडे जमीन जास्त असती (किमान १० एकर वगैरे) तर कदाचित नोकरी करण्याची गरजच पडली नसती व शेतीने तारून नेले असते पण ही जादाची जमीन घेणे 'आता' शक्य नाही कारण ५०-६० लाख हा एकरी दर आहे. आणी इतकी महागडी जमीन जरी घेतली तरी तितके उत्पन्न मिळत नाही.