शनिशिंगणापूरात समतेची गुढी

ते मिपाशिवाय न करमणारे, सतत ब्यान होत असलेले आत्मशून्य उर्फ़ द बाहुबली उर्फ़ शिवाजी द बॉस उर्फ़ भाऊंचे भाऊ उर्फ़..उर्फ़.... असावेत.

मार्मिक

.. पण मुळात नको त्या गोष्टीसाठी भांडायची गरज नव्हती.

कुणी ? कोण कोणाशी भांडत होते ? (मला शाळेतल्या धड्यावरुन विद्यार्थ्यांसाठी प्रश्न तयार केल्या सारखे वाटले ह.घ्या :) )

मग आता काय पुढे ?

अहंकार हरण ! मंदिरे व आक्रमणे या धाग्यावर आपल्याला पुरुषी अंहकारांचे, विषमेतच्या समर्थनाचे नानाविध प्रकार दिसतील आणि त्या तशा अहंकरांचे विषमेतच्या समर्थनाचे हरण हेच लक्ष्य मंदिर प्रवेश इत्यादी निमीत्तमात्र

कोण जानवेधारी आहे व कोण नाही हे ओळखणे हा छुपा हेतू होता

ओह ओके भेदभाव प्रथा बंद करणे/करवणे उचितच.
(अर्थात अशा पद्धतीने भेदभाव दूर करण्यास हरकत नाही, पण समजा जगातल्या सातही अब्ज किंवा जेवढी काही लोकसंख्या आहे त्या सर्वांनाच जानवी फ्रीत वाटली तर हैकैनैकै असा एक विचार गमतीने मनात येऊन गेला असो.)

धर्मस्थळ ला कधी गेलाय का ?
किंवा दक्षिणेतल्या कोणत्याही मंदिरात ?

बाकी गोन्दाव्लेला हा नियम असलेला मी कधी ऐकलेला नाही ,

आणि माझ्या घरातल्या ३ पिढ्या तिथे जात आहेत ,

उगा कैच्या काय ओकत राहायचं नुसतं

छान निर्णय,कोणत्याही प्रकारचा भेदभाव अपेक्षीत नाही,श्री क्षेत्र गोंदवले ईथे काही वर्षांपुर्वी महाप्रसादाला पुरुषांनी उघड्याने येणे सक्तीचे होते, कोण जानवेधारी आहे व कोण नाही हे ओळखणे हा छुपा हेतू होता,पुढे आंदोलन करुन ही प्रथा बंद पाडण्यात आली.

गरीब चिमणा,

मनाला येईल ते वाटेल ते खोटे आरोप करून नका. या नवीन अवतारातही तुमचा ब्राह्मणद्वेष गेलेला नाही. एखादा जानवेधारी आहे का नाही असला कोणताही हेतू उघडे बसण्यामागे नव्हता. तिथे आजतगायत कोणत्याही कारणासाठी कोणतेही आंदोलन झालेले नाही. आंदोलन झाले व त्यामुळे ही प्रथा बंद झाली हा धडधडीत खोटा व खोडसाळ आरोप आहे.

गोंदवले येथे मी गेली अनेक वर्षे नियमित दर्शनासाठी जातो. तिथे दररोज हजारो भक्त येतात. तिथे आजतगायत एकदासुद्धा कोणत्याही प्रकारचा भेदभाव केला गेलेला नाही. खूप पूर्वीपासूनच तिथे जेवताना पुरूषांनी उघडे बसावे अशी पद्धत होती. श्रीमहाराजांच्या काळापासूनच तिथे अशी पद्धत होती. श्रीमहाराजांच्या समाधीनंतर ती पद्धत काही वर्षे सुरू राहीली इतकंच. एक जुनी पद्धत यापलिकडे त्यामागे कोणताही हेतू नव्हता. मी कधीच जानवे वापरीत नाही. परंतु तिथे उघडे बसल्यावर जानवे नसल्याबद्दल आजतगायत कोणीही एका शब्दानेसुद्धा विचारलेले नाही. तिथे रोज दुपारी व संध्याकाळी मोफत जेवण असते. रोज तिथे दुपारच्या जेवणासाठी कमीतकमी २००० भक्त असतात. त्यातले ९०% हून अधिक जानवे नसलेले असतात. आजूबाजूच्या खेड्यातील धोतर, पैरण, गांधी टोपी असा पेहराव असलेले व नऊवारी नेसलेल्या ग्रामीण स्त्रिया बहुसंख्येने असतात. हे सर्वजण आपल्या शेजारी कोण बसलेला आहे याचा विचार न करता शेजारी बसून जेवतात.

उघडे बसण्यामागे जानवे आहे की नाही हे बघण्याचा छुपा हेतू होता हा आरोप पूर्णपणे खोटा, खोडसाळ व ब्राह्मणद्वेषी आरोप आहे.

गोंदवले या गावाचे रूपांतर शिर्डी किंवा शेगाव सारखे झालेले नाही. अजून ते खेडे या स्वरूपातच आहे. परंतु तिथले व्यवस्थापन सातत्याने बदल करीत असते. जुन्या प्रथांना चिकटून राहण्याचा त्यांचा अट्टाहास नाही. पूर्वी जेवायला जमिनीवर बसावे लागायचे, जेवण्यापूर्वी सर्व भक्त तोंडाने "जय जय श्रीराम" असा घोष करत असत, जेवताना तिथले सेवेकरी व आलेले स्री-पुरूष स्वतःहून ताटात वाढत असत, जेवताना पुरूष उघड्याने जेवायचे. पण आता बदल झाला आहे. आता जेवण्यासाठी ताट वाढून हातात देतात व टेबल-खुर्चीवर बसून जेवायची सोय केलेली आहे. उघड्याने बसणे बंद केले आहे. तोंडाने रामाचे नाव घ्यायच्या ऐवजी कॅसेट लावली जाते. देवळात आरतीच्या वेळी सीसीटीव्ही बसविले आहेत. वर्गणी देण्याची इच्छा असणार्‍यांसाठी ऑनलाईन ट्रान्स्फरची सोय केलेली आहे. मंदीरात व इतरत्र अत्यंत स्वच्छ व शिस्तबद्ध व्यवस्था आहे. तिथे दर्शनासाठी, जेवण्यासाठी, वास्तव्यासाठी वा इतर कोणत्याही कारणासाठी कधीही कोणत्याही स्वरूपात मोबदला मागितला जात नाही. अन्नदान हे तिथले मुख्य काम आहे.

स्वतः श्री गोंदवलेकर महाराजांनी आपल्या आयुष्यात कधीही जातिभेद पाळला नाही. त्यांच्या शिष्यांमध्ये सर्व जातींचे लोक होते. आजही तिथे कोणत्याही प्रकारचा जातिभेद पाळला जात नाही.

अशा देवस्थानवर धडधडीत खोटे, द्वेषी व खोडसाळ आरोप करताना जनाची नसली तरी मनाची तरी वाटावयास हवी.

गरीब चिमणा या व्यक्तीचे आजवर किमान १० आयडी अशाच प्रक्षोभक व द्वेषी लेखनामुळे सरपंचांनी ब्लॉक करून त्यांना इथून हाकलून लावले. परंतु अजिबात स्वाभिमान नसल्याने ते पुन्हा पुन्हा नवीन आयडी धारण करून इथे येतच राहतात आणि तसेच प्रक्षोभक व द्वेषी लेखन करतच राहतात. हा प्रकार अत्यंत उबग आणणारा आहे.

एवढा मुर्खपणाचा आरोप अजुन ऐकण्यात नव्हता. गोंदवल्याला पुर्वी उघड्याने जेवायला बसायची सक्ती होती. पण ती केवळ एक प्रथा होती. त्यात जानवेधारी कोण हे जाणुन घ्यायची कुणालाही कसलीही उत्सुकता नव्हती. ते जाणुन घ्यायचे काही कारणही नव्हते.

मी लहान पणापासुन गोंदवल्याला जातो. तिथे ब्राह्मणांना कुठलीही विशेष सवलत नाही, ब्राह्मण म्हणुन कुठे वेगळी विशेष वागणूक मिळत नाही. केवळ जेवायला बसताना कोण ब्राह्मण आणी कोण इतर हे जाणुन देवस्थानाआ कुठलाही फायदा / उपयोग नाही. ब्राह्मणांच्या ताटात २ बुंदीचे लाडू / २ मुदी शिरा / नारळीभात जास्त मिळतो असा प्रकार नाही. जात्पात न विचारता तिथे अन्नदान केले जाते आणि सर्वांना पोटभर दिले जाते. फुकट अन्नासाठी गावकरी देखील रोज रांगा लावतात हे माहिती असुनही सेवेकरी कधी अन्न नाकारत नाहित. पंगतीत बसलेल्या ब्राह्मणांना वेगळी दक्षिणा वगैरे मिळत नाही. त्यामुळे वेगळा ब्राह्मण ओळखण्याचे काहीएक कारणही नाही.

महाराजांच्या भक्तगणात सर्व जातीचे लोक आहेत. त्यामध्ये कुठलाही जातीभेद नाही. भक्तगण / सेवेकरी हा भेदभाव पाळत नाही आणि संस्थानही नाही. असे असताना केवळ महाराज ब्राह्मण होते या द्वेषापोटी असले किळसवाणे आरोप करण्याची लोकांना खरेतर लाज वाटली पाहिजे. पण निलाजर्‍या लोकांकडुन याहुन जास्त अपेक्षा नाहितच.

असल्या ओकार्‍या काढण्यामागे जातीय विद्वेष पसरवण्याव्यतिरिक्त जातीयवादी लोकांचा इतर कुठलाही हेतु नाही हे तर स्पष्टच आहे. अश्या लोकांच्या विकृत मनोवृत्तीची खरोखर किळस येते. सडक्या मेंदुमधुन केवळ किडके विचार निघु शकतात.

करीब चिमणा,

@,श्री क्षेत्र गोंदवले ईथे काही वर्षांपुर्वी महाप्रसादाला पुरुषांनी उघड्याने येणे सक्तीचे होते, कोण जानवेधारी आहे व कोण नाही हे ओळखणे हा छुपा हेतू होता >> यामागचा धर्मशास्त्रीय उद्देश सांगतो. तो वस्त्रपरीधानाशी संबंधित आहे . वस्त्र शिवलेली घालायची नाहीत. जेवतानाच नव्हे तर कधीच नाही! म्हणजे पुरुषांची वस्त्र- लंगोटी,धोतर, उपरणे, डोक्याला फेटा , मुंडासे इत्यादी वस्त्र असावी ,असा नियम. पुढे त्यातील उपरण्याची जागा नेहेरूशर्ट सारख्या शिवलेल्या वस्त्रानी घेतली. डोक्याला शिवलेली टोपी आली. हा जो ऐहिकात म्हणजे रोजच्या जीवनात धर्म तुटला ,तो किमान देवळात ,धार्मिक कार्यात, भोजनाचा प्रसाद किंवा प्रासादिक भोजन .. यात पाळला जावा असा जो धार्मिक आग्रह असतो, त्यामुळे जेवताना धोत्राच्या वरील शर्ट काढणं हि प्रथा रूढ झाली. नन्तर त्यामागील उद्देश विसरला गेला . आणि मग पँट असतानाहि फक्त शर्ट उतरावा आणि जेवायला बसा असा अर्धवट आचार आता पाळला जाऊ लागला , हे त्या मागचं मूळ रूप आहे.
सदर धार्मिक आचार योग्य/अयोग्य , चूक/बरोबर कसाही असो..तो तसा आहे हे आधी लक्षात घ्या.
बाकी अज्जुन गैरसमज करून घेण्यास तुम्ही मोकळे आहातच!

त्यामुळे चालू दे आता तुमचे ...

असो!