शोध उत्तरांचा : आपण सारे गुलाम आहोत का?

विचारप्रवर्तक उत्तरे.

लेख आवडला.

किती रे जड लेख तो! वाचताना डोक्याला मुंग्या आल्या ना.
भारीच विचार करता शनिवर रविवारी.

विचारांशी सहमत. मूळ लेख वाचल्यावर आणखी एक मुद्दा सुचला होता. तो असा की आपण स्वतःला कितीही स्वतंत्र, मोकळे समजत असलो तरी तसे नसतो. आपण सभोवतालाशी, परिसराशी, जडशिळाशी, प्राणी, वनस्पती, मानव, नातेवाईक, या सर्वांशी सूक्ष्म रूपाने जोडलेले असतो. या बंधांचा ताण जेव्हा सर्व बाजूंनी सारखा असतो तेव्हा आपण स्थिर असतो. कुठेही अतिरिक्त झुकलेले किंवा कललेले नसतो, पण मोकळेही नसतो. स्वातंत्र्याची आणि गुलामीची व्याख्या करताना हा घटक विचारात घेतला पाहिजे. आपली गुलामी किंवा स्वातंत्र्य हे आधीच अस्तित्वात असलेल्या या चौकटीच्या संदर्भातच मोजले पाहिजे; मोजावे लागते.

मला कळलं त्या (घेतलेल्या)जाडजूड पुस्तकांचं पुढ काय होतं ते !!! भुस्काट पाडणारा लेख, अता आम्ही आम्ची कळण्याची पातळी उंच करायला बाकड्यावर उभे रहावे काय?

पण खरं सांगतो असा अभ्यासू प्रतिसाद येण्यासाठी ज्यानी कारणीभूत लेख लिहिला त्या उडन खटोलाम्चे बी आभार.

सर्वसाधारणपणे कुठलीही व्यक्ती शक्य असेल तर आपल्याला "क्लिक" झालेल्या व्यक्तीलाच आयुष्याचा जोडीदार म्हणून स्विकारते. आपण बालपन - पौगंडावस्था - तारुण्य अशा अवस्थांमधून जात असताना आपल्या मनात आपल्या जोडीदाराची प्रतिमा हळूहळू आकार घेत असते. इथेही पुन्हा आई वडीलांकडून मिळालेला जनुक संच आणि तुमच्या व्यक्तिमत्वाची जडणघडण होत असतानाची परिस्थिती हे प्रभावी घटक ठरतात. या प्रतिमेशी थोडी फार मिळती जुळती व्यक्ती संपर्कात आली की माणूस "प्रेमात पडतो". मेंदूतील डोपॅमाईन आपले काम सुरु करतो. दिवस रात्र तिच्याशिवाय/त्याच्याशिवाय चैन पडत नाही.

हा सगळ्यात आवडलेला भाग आणि इथल्या तमाम ईच्छुक्/लाभार्थी/होतकरू वर्गासाठी बोधप्रद !

जियो गावडे मास्तर

उत्तम लिहिलं आहेस धन्या. आवडलं. तुला माझ्याकडून एक पुस्तक भेट लागू.

विचार करण्यासारखं .

खूप काही वाचलेलं समजलं आणि मगच त्यावर चिंतन केलं की हे असं काही प्रसवतं ! भन्नाट लिहीलं आहे !!

असंच सतत लिहीत रहा.

सगा साहेब लेख आवडला. वाखु साठवली आहे.
सर्वसाधारणपणे कुठलीही व्यक्ती शक्य असेल तर आपल्याला "क्लिक" झालेल्या व्यक्तीलाच आयुष्याचा जोडीदार म्हणून स्विकारते. हा संपूर्ण पॅरा विशेष आवडला...

सांसारीक जबाबदारी पुर्ण करेपर्यंत वयाची पन्नाशी उलटून जाते आणि "स्व"चा शोध घेण्याची उर्मी पण त्याच सुमारास निवून जाते.

"स्व"च्या शोधाविषयी बरेच बोलता येईल. आम्हाला असल्या विषयांवर लिहिण्यापेक्षा बोलणेच जास्त आवडते.

माझे विचाराल तर सध्या मी सर्व जबाबदारी अन बंधांनांतुन मुक्त आहे .... एखाद्या चांगल्या आध्यात्मिक मार्गाच्या शोधात ....दत्तप्रभू , शंकराचार्य अन इतर अनेकांना जे सहजसाध्य होते त्या "आध्यात्मिक वैराग्या"च्या धुंदीत बुडवून घ्यायचे आहे ...पण त्याच वेळेस आपला भार इतरांवर पडणार नाही , आपण इतरांवर अवलंबून असणार नाही , तसेच इतरांकडून फसविले देखील जाणार नाही , याची काळजी घ्यायला हवी. पूर्वायुष्यात आध्यात्माच्या बाजारात मोठा फटका बसलेला - उ.ख.

त्यामुळे प्रश्न एक आणि उत्तर भलतच असं झालं आहे.

लेखातल्या ब-याच मुद्द्यांशी सहमत. समूहजीवनात जगताना कोणाचीतरी/कशाचीतरी गुलामगिरी अटळ आहे. जंगलात जाऊन राहिलं तरी पोटाची गुलामगिरी कशी चुकेल ?

आपण अनेक घटकांच्या आधीन असतो पण गुलाम एकाचेच ...... आपल्या अहंकाराचे !

थोडक्यात, तुमच्या-माझ्यासारख्याला पैशाची गुलामगिरी चुकणार नाही. मात्र आपण "स्व"ची जाणीव तेवत ठेवून ती गुलामगिरी कितपत पत्करायची यावर नियंत्रण ठेवू शकतो.

बरेचसे पटले गावडे सर. वरील कन्क्लुजन बरेच अंमलात आणायचा प्रयत्न करतो. नाइलाज होतो तेंव्हा चिडचिड होते. हीच चिडचिड म्हणजे आपल्यात थोडे का होइना स्वत्व तेवत असल्याची खात्री पटवितो अन पुढे चलतो.

We are all just prisoners here, of our own device Hotel कॅलिफोर्निया - EAGLES

जींदगीका नाम येही दुसरा है.

असं काहिसं गाणं ऐकलं होतं.

लेख छान उतरलाय गावडे शेठ.

तुम्ही म्हणतात तसं, माणसाची कुठलिही कृती/विचार दोन घटकांवर अवलंबुन असते. एक, त्याचं जीनपूल जे त्याच्या जन्मदात्यांकडुन त्याला मिळतं. दुसरं, परिस्थिती, जी माणासाच्या अजीबात कंट्रोलमधे नसते. म्हणजे कसं, कि सजीवाची मूलभूत प्रॉपर्टी म्हणजे रिस्पोन्स टु स्तिम्युलस. त्यापैकी ना स्टिम्युलस त्याच्या कंट्रोलमधे आहे ना रिस्पोन्स देणारी सिस्टीम. च्यायला, जर मूळ स्वातंत्र्यच नाहि, तर ही गुलामगिरीची भानगड आलि कुठुन :ड

अप्रतिम

अभ्यासपूर्ण लेखन!! __/\__.

लग्न कर रे अता

लेखकाला स्व (किंवा सत्य) गवसलेलं नाही त्यामुळे सगळा लेख केवळ वैचारिक आणि त्यामुळे निरुपयोगी झाला आहे.

लेखाचं कन्क्लूजन असं आहे :

मात्र आपण "स्व"ची जाणीव तेवत ठेवून ती गुलामगिरी कितपत पत्करायची यावर नियंत्रण ठेवू शकतो.

आणि तेच चुकीचं आहे. स्व गवसला की सगळी गुलामगिरी संपते ! अर्थात, नोकरदार व्यक्तीला नोकरी टिकवणं हाच एक कलमी कार्यक्रम असतो, ही उघड वस्तुस्थिती आहे. त्यामुळे सुट्टीच्या दिवशी, इकडचं तिकडचं वाचून, गुगल सर्च वगैरे मारुन स्व गवसणं शक्य नाही आणि एकदा तो गवसला की त्याची जाणीव तेवत वगैरे ठेवायला लागत नाही.

सत्य गवसता क्षणी गुलामगिरी संपते, ती नियंत्रणात ठेवायचा प्रश्नच येत नाही. सगळ्या आयुष्यात `करु किंवा न करु, त्यानं काही फरक पडणार नाही' असा विकल्प उपलब्ध होतो. याचा अर्थ स्व गवसलेला रानात जाऊन कंदमुळं खातो, त्याला पैसा लागत नाही, तो संसारत्याग करुन इतस्ततः भटकायला लागतो.... वगैरे सर्व, स्व न गवसलेल्यांचे भ्रामक कल्पनाविलास आहेत. आणि अश्या भ्रामक कल्पनाच स्व गवसण्यात मोठा अडथळा आहेत.

बेसिक चूक इतर चुकांना कशी प्रसवते याचं एक उदाहरण म्हणून खालचा पॅरा पाहा :

पैशाची सर्वथा गुलामगिरी नको असेल तर माणसाला पुन्हा एकदा आदि मानवाची जीवनशैली अंगिकारावी लागेल.
Materialistic problems need materialistic solutions. नुसती "स्व"ची जाणीव झाल्याने दोन वेळच्या जेवणाचा प्रश्न सुटणार नाही. त्यासाठी माफक प्रमाणात का होईना पैशाची गुलामगिरी स्विकारावी लागेल किंवा आदिमानवासारखे जंगलात जाऊन कंदमुळं, फळं खावी लागतील. पशू मारावे लागतील. (अर्थात हे ही स्वातंत्र्य नाहीच. जंगल कुणाच्या तरी मालकीचे असू शकते. (पशू हत्येस कायद्याने बंदी असू शकते) थोडक्यात, तुमच्या-माझ्यासारख्याला पैशाची गुलामगिरी चुकणार नाही.

स्व गवसलेल्या व्यक्तीच्या जीवनात स्व प्राथमिक आणि इतर सर्व गोष्टी, त्यात पैसाही आला, दुय्यम होतात. तस्मात, अशी व्यक्ती पैश्याची गुलाम राहात नाही. पैसा असेल तर तो वापरेल, नसेल तर दुसरा पर्याय शोधेल पण पैसा नाही म्हणून जगणं मुश्किल होत नाही. कारण अस्तित्त्व हा जरी परास्परावलंबित्वाचा खेळ असला तरी स्व हा सर्वथा निरालंब आहे. त्याला कोणत्याही सपोर्ट सिस्टमची गरज नाही. तो सर्वतंत्र स्वतंत्र आहे. म्हणजे संसार असेल तर सत्य गवसलेली व्यक्ती तो सार्थ करेल, त्यापासून पळून जाणार नाही, पण संसारावाचून त्याचं काही अडणार नाही. अर्थात, स्व गवसल्याशिवाय ते स्वच्छंद होणं इतरांच्या दृष्टीनं निव्वळ कल्पनाविलास असतो आणि तो वाचनातून गवसत नाही. त्याला स्वतःचं सर्वस्व पणाला लावावं लागतं. एकीकडे सिक्युरिटी शोधत आणि सांभाळत जगतांना, निरालंब स्व गवसणं असंभव आहे.

कशाला एवढं वाचतो रे? तो एकजण दगदधोंड्यात भटकत बसतो. तू दुसरा पुस्तकांच्या जंगलात. हे सगळं करायला अजून वीस वर्षे अवकाश आहे. आधी जगून घ्या.

सतिश गावडे,

>> खायचं कशासाठी तर जिवंत राहण्यासाठी. आणि जिवंत कशासाठी राहायचं तर प्रजननाच्या माध्यमातून
>> आपला वंश पुढे चालू ठेवण्यासाठी.

तुम्हाला पडलेल्या जगण्याच्या प्रश्नापेक्षा दुसरा एक प्रश्न मूलभूत स्वरूपाचा आहे. तो म्हणजे आपण जन्म का घेतो. जन्म आपल्या हातात नसतो असं म्हणतात. ते एका अर्थी बरोबरही आहे. पण या जन्माच्या प्रश्नाचं उत्तर मिळालं तर त्याची मदत जगण्याच्या प्रश्नाचा अन्वयार्थ लावण्यात होईल.

तर, आपण जन्म का घेतो असा प्रश्न आहे. याचाच दुसरा अवतार म्हणजे मिळालेल्या जन्माचं काय करायचं बुवा, हा आहे. अनेकांनी अनेक आपापल्या परीने उत्तरं शोधली आहेत. माझं उत्तर सांगतो.

आपण जन्म घेतो ते अमर होण्यासाठी. अमर होणे म्हणजे काळावर विजय मिळवणे. काळ सर्वभक्षक आहे. त्याच्या पल्याड मी कुठे आहे याचा शोध घ्यायची इच्छा प्रत्येक माणसाला असते. ही भुकेसारखी आहे. भूक सगळ्यांना लागते, पण तिचं शब्दांत वर्णन करून सांगता येत नाही.

माणूस जसा अमर होण्यासाठी जन्म घेतो तसं इतर प्राण्यांचं नाही. माणसाकडे क्रियमाण म्हणजे भविष्य घडवण्याची शक्ती आहे. ही सुविधा प्राण्यांना उपलब्ध नाही. म्हणून मनुष्यजन्म प्राण्यांपेक्षा श्रेष्ठ मानला गेला आहे. ( अर्थात, माणूस जर हातचं क्रियमाण सोडून प्राण्यासारखा वागू लागला तर ती अधोगती झाली ! )

आता तुमची विचारप्रक्रिया ज्यातून सुरू झाली त्या प्रश्नाकडे वळूया. तो म्हणजे आपण गुलाम आहोत का! उत्तर हो आणि नाही दोन्ही आहे. जर हातचं क्रियमाण सोडलं तर आपण आपल्या इंद्रियांचे गुलाम बनतो. अन्यथा नाही.

आ.न.,
-गा.पै.

प्राण्यांचा मेंदू तीन टप्प्यात प्रगत होत गेला.
१. रेप्टीलियन ब्रेन - सरपटणार्‍या प्राण्यांचा मेंदू
२. लिम्बिक ब्रेन - निसर्गाने सस्तन प्राण्यांच्या मेंदूला रेप्टीलियन ब्रेनच्या वर अजून एक थर दिला तो हा लिम्बिक ब्रेन. या भागामुळे सस्तन प्राणि सरपटणार्‍या प्राण्यांपेक्षा "प्रगत" झाले.
३. निओ कॉर्टेक्स - हा मेंदुच्या सर्वात वरचा थर जो फक्त माणसाकडे आहे. आपलं माणूसपण ही या निओ कॉर्टेक्सची करामत आहे. त्याचबरोबर आपले माणूस म्हणून असलेले प्रश्नही याच निओ कॉर्टेक्समुळे आहेत.

सगा लेख छानच झालाय.

पण इतरेजनांच्या लेखातून, प्रतिसादातून आणि विचारातून ते आपोआप चूक ठरतात. स्व गवसलेलेल्या त्यासाठी विशेष काही करावं लागत नाही.

म्हणजे काय ?

उत्तरं आवडली.

विठा जी यान्चे अनेक आभार् व धन्यवाद ,,,, मला माझ्या धाग्यात जे म्हणायचे होते ,ते तुम्ही पर्फेक्टली सान्गितलंत

सतीश जी आपणास माझ्या धाग्यावरुन प्रेरणा मिळाली हे पाहुन आनन्द झाला

असो ...

रोचक चर्चा .............चालुद्या

ते अंतिम सत्य आहे असा माझा मुळीच दावा नाही. किंबहुना "मी म्हणतो तेच अंतिम सत्य आहे" असा दावा कुणी करत असेल तर तो भ्रमात आहे हाच त्याचा अर्थ.

बाडिस सगा सर ;)

षोडशोपचार पूजा नीट क्रमवार सांगुन शेवटी आरती मंत्रपुष्पाचे सूर मनाला समाधान देत जावेत तसा काहिसा फील लेख वाचताना येत गेला.. आणि शेवटी
या तीर्थ प्रसादाने
@

थोडक्यात, तुमच्या-माझ्यासारख्याला पैशाची गुलामगिरी चुकणार नाही. मात्र आपण "स्व"ची जाणीव तेवत ठेवून ती गुलामगिरी कितपत पत्करायची यावर नियंत्रण ठेवू शकतो.

@

पूजेची सांगता उत्तम जाहली आहे.. :)
आता हा लेख मी (आपल्या नावासह..) प्रसाद म्हणून इथपर्यंत पोहोचलेल्यांना द्यायला मोकळा. ;)
धन्यवाद.

एकदा कॉलेज ला असतांना एक रामकृष्ण मिशन चा कार्यक्रम अटेंड करावा लागला होता, वक्ता मुंडण केलेला, मिशन चे लोक घालतात तसला भगवा ड्रेस्...वक्त्याने लोकांना प्रश्न केला.
मि म्हणजे काय ?
हा माझा हात आहे, म्हणजे मि नव्हे.
हे माझे डोके आहे म्हणजे मि नव्हे.
असे सगळे मानवि अवयव मोजुन झाले, आत्मा सुद्धा झाला.... माझा आत्मा..म्हणजे मि नव्हे.
नंतर त्यांनि मि म्हणजे काय वर एक छान छोटेखानि प्रवचन दिल, काहि कारणाने पण त्या वेळेस मि तिथे नव्हतो.
मिस्ड दॅट्...पण जेव्हा पुन्हा परतलो तेव्हा वक्ता कॉलेज च्या मुलांच्या प्रश्नांचे उत्तर अगदि हसतमुखाने ओघवत्या भाषेत आणि तरिहि घास कोंबुन खाउ घातल्यासारखे न करता देत होता. आमच्या ग्रुप मध्ये मुस्लिम मुले-मुलि हि होत्या स्वेच्छेने आलेल्या.

कोंबुन खाउ घालणे:- फोर्सफुली आपले मत पटवुन देणे

गावडे सर, अगदी नेमके लिहिलेत. जड पण प्रॅक्टिकलसुद्धा.

सर्वसाधारणपणे कुठलीही व्यक्ती शक्य असेल तर आपल्याला "क्लिक" झालेल्या व्यक्तीलाच आयुष्याचा जोडीदार म्हणून स्विकारते. आपण बालपन - पौगंडावस्था - तारुण्य अशा अवस्थांमधून जात असताना आपल्या मनात आपल्या जोडीदाराची प्रतिमा हळूहळू आकार घेत असते. इथेही पुन्हा आई वडीलांकडून मिळालेला जनुक संच आणि तुमच्या व्यक्तिमत्वाची जडणघडण होत असतानाची परिस्थिती हे प्रभावी घटक ठरतात. या प्रतिमेशी थोडी फार मिळती जुळती व्यक्ती संपर्कात आली की माणूस "प्रेमात पडतो". मेंदूतील डोपॅमाईन आपले काम सुरु करतो. दिवस रात्र तिच्याशिवाय/त्याच्याशिवाय चैन पडत नाही.

अभ्यासपूर्ण आणि स्पष्ट लेख.आपणाकडून असेच दर्जेदार वाचायला मिळावे हि अपेक्षा. लिहित रहा, गावडे सर.

हे विधान, तसेच निओ कॉर्टेक्स मुळे प्रश्न उद्भवले हे विचार निराशावादी वाटतात. खरे तर उत्क्रान्त मेन्दू वा निओकॉर्टेक्स चा वापर कसा करायचा हे त्या दोन गोष्टीन्मुळेच कळते. शिवाय नैसर्गिक आपत्ती पासून बचाव करणे, जंगली, हिम्सक विचारानच्या ऐवजी दया क्षमा शान्ति हे कसे चान्गले हे सगळे उत्क्रान्त मेन्दू मुळेच कळले.

अणुशास्त्र शिकल्यावर त्यापासून बाँब बनवणे वा उर्जा उत्पन्न करणे हे दोन्हीहि त्या उत्क्रान्त मेन्दूमुळेच शक्य आहे.
तर या उत्क्रान्त मेन्दूला शाप, प्रष्नमूलक समजावे की त्यापासून विधायक कार्य कसे करता येईल याचा विचार महत्वाचा. व तो करायलाहि योग्य मार्गाने विचार्‍ करणारा उत्क्रान्त मेन्दूच पाहिजे.

यासाठी उत्क्रान्त मेन्दूचा वापर करून धर्म नावाची कल्पना काढून त्यात निरनिराळ्या विद्वानान्नी जगाला मार्गदर्शन केले. पण त्याचा विपरित अर्थ करून जगणे म्हणजे शाप - अनेक प्रश्न हे सगळे दिसते. म्हणून मग शाप प्रष्न असे निराशावादी विचार. आशा आहे की हेच विचारवन्त पुढे जाऊन त्यातून मार्गहि काढतील नि उत्क्रान्त मेन्दू हा केव्हढा वर आहे हे दाखवून देतील.

जॉर्ज कार्लीन यांचा हा विडीओ जरूर पाहावा..