सांगलीकरांचे काही खास शब्द

या लीस्टमधले बरेचसे शब्द वाचून मी सांगलीमध्येच ५ वर्षे होतो की अन्य ठिकाणी असे वाटायला लागले आहे. हे सांगली जिल्ह्यातल्या ग्रामीण भागातले शब्द का?तसे असल्यास माहित नाही.

मी सांगलीत बघितलेले काही खास शब्द (माझ्यासारख्या मुळातल्या ठाणेकराला सुरवातीला हे शब्द जड गेले होते):

१. मापं काढणं : थट्टा उडविणे
२. उप्पीठः उपमा. उपम्याला उप्पीठ पश्चिम महाराष्ट्रात बर्‍याच ठिकाणी म्हणतात
३. वठ्ठः अजिबात. एखादी गोष्ट अजिबात हलत नसेल तर म्हणणार "वठ्ठ हलत नाही"
४. थटणे: अडकणे. एखादी गोष्ट जिन्यावरून वगैरे उतरवताना वाकडी करून उतरवावी लागत असेल तर "ते तिथं थटतय बघ. जरा वाकडं कर की" असे म्हणणार
५. नारळ वाढविणे: नारळ फोडणे म्हणत नाहीत तर नारळ वाढविणे म्हणतात
६. केशवः एखाद्या मनुष्याला तो बावळट आहे असे म्हणायचे असेल तर म्हणणार--"काय केशव आहे बघा"

सांगलीत बघितलेली एक कातिल अदा म्हणजे सर्व वाक्य ही कायम "कन्टिन्युअस टेन्स" मध्ये बोलाली जातात. म्हणजे "असे काय करतोस" असे विचारणार नाहीत तर "असं काय करायला लागलास" असे विचारणार. यालाच विदर्भात "असं काय करून राहिला" असे विचारतात. आणि दुसरे म्हणजे सांगलीत मुंबईला "मुंबई" असे बहुदा म्हटले जात नाही.मराठी माणसेही मुंबईला बहुतांश वेळा "बॉम्बे"च म्हणतात.

जसे आणखी लक्षात येईल तसे लिहितोच.

माम्लेदाराच्या पन्ख्याला इचारलं का? कावतील ते.

बहुतेक शब्द ऐकून माहिती आहेत, कोल्हापूरकडेही थोड्याफार फरकाने हेच शब्द वापरले जातात. पण हे ग्रामीण भागात जास्त. सांगली किंवा मिरज शहरात हे तितक्या फ्रीक्वेंटलि कानावर पडत नाहीत.

झालंच तर सिक्ससीटरला वडाप म्हणतात हे राहिलं. :)

बाकी ट्रूमन साहेबांच्या लिष्टीतली एक बारीक चूक म्हणजे वठ्ठ नसून वट्ट म्हणतात. बाकी तटण्याला थटणे हा तर अगदी काळजाला भिडणारा प्रयोग.

"त्यामुळे", देअरफोर , इ. म्हणायचे असेल तर "म्हणताना मग" हा एक शब्दप्रयोग कायम केला जातो, उदा.
"काल सुट्टी म्हणताना मग घरीच बसलो", इ.इ.

शिवाय खास मिरजेकडील मुसलमान बांधवांची भाषा तर एकदमच खास आहे. खुद्द पुलंनी म्हटल्याप्रमाणे मिरज आणि सावंतवाडी येथील उर्दू ऐकून औरंगजेबाने हाय खाल्ली आणि प्राण सोडला. =))

(मिरजकर) बॅटमॅन.

नळाला 'चावी' असं म्हणतात.
उदा. चावीला पानी आलाय का बग ।

काकडी आणि त्यापेक्षा लांब असलेल्या एका प्रकाराला वाळकं.
नवऱ्याला मालक बहुतेक ठिकाणी म्हणतात.
काय करायला लागलास पेक्षा काय करायलायस.
बाकी वाक्य फाष्टात बोलत पूर्ण उच्चार न करणे आणि इंग्रजी शब्दांमधले सायलेंट शेवट स्पष्ट बोलणे हे सुद्धा सांगली कोल्हापुरकरांचं वैशिष्ट्य.

समोरच्याला 'ल्येका' 'मर्दा' असेही म्हणतात बोलताना…
'उन्डगीच्या' ही शिवीही तिथलीच …

बाउ म्हणजे मटण??

बाकी माझ्या एका सांगली/मिरज/जयसिंगपुरकर मित्राच्या तोंडचे शब्दः
- उभारलायस
- हुडकतो
- तरपट (म्हणजे सामान्यतः "तिरपीट" जवळचा अर्थ, पण कारक अर्थानेही वापरला जातो. उदा० "भारी तरपटवलं राव त्या पेपरने")

हा आणि एक चिपलूनचा पोरगा घट्ट मित्र होते. त्यांचं संभाषण ऐकून आमची बोली फारच कोरडी वाटायला लागायची.

किउंड्या = बहिरा
आंबा पाडणे = एखाद्याकडून पार्टी उकळणे
सांच्याला = संध्याकाळी
लय / लई = खूप / भरपूर
नुस्कान = नुकसान
पेशल = स्पेशल
मायंदाळ = भरपूर

आणि आठवून टाकतो

हो रश्यातल्या मटणाच्या तुकड्यांना गरे/ गरं हा शब्द विशेष लक्षात राहिलेला

कोल्हापुर मधे ऐकलेले काही शब्द
येशेल->गोड तेल
शाळु->ज्वारी
धाभार (दहा भार)-> १०० ग्रॅम (१ किलोचा दहाव्वा भाग)

आता अगदीच थोडं आठवतंय.हळदीला भगवती म्हणतात हे एक . पण सांगली गाव बाकी मस्त.

सामान्यपणे आपण "काय मग!" असे विचारतो, पण इकडे "काय काय" असे विचारतात....

तोटा/ तोटे म्हणजे फटाके

‘मारणे’ म्हणजे अॉफिसला वगैरे दांडी मारणे, हे सगळीकडेच वापरतात. पण सांगलीकरांचे ‘मारणे’ हे खास क्रियापद अाहे.
चहा - मारणे (पिणे)
गाडी - मारणे (चालवणे)
हवा - मारणे (सायकलीत)
रंग - मारणे
इतकंच काय, ‘अालेच जरा लघवी मारून’ असंही काॅमन अाहे.

सर्व शब्द ऐकले आहेत. मामा तासगावचा त्यामुळे माहीत झाले.बॅटमॅनची दुरुस्ती बरोबरे.काही शब्द साठ सत्तरीत नव्हते उदा मारामारी चहा.किउंड्यापेक्षा ऐकू येत नाही, केवंड्यागत काय करतोस?
कोल्हापूर सांगली /मिरज तासगाव १६ ते २२ किमी अंतर असले तरी कोल्हापुरकर ज्या पद्धतीने उच्चारतात ती ढब दुसरीकडे बहुतेक नाही.
कारण --करण, आवाज-अवाज
कोल्हापुर--कुल्लापुर, पोरवडा--पुरवडा,
घेतो---घितो, ठेवतो--ठिवतो.

मोठ्या रिक्षा,जिपांचा सुळसुळाट ९८ नंतरचा तेव्हा वडाप शब्द घुसला असावा.
राग आला की टक्कुर फोडण्याबरोबर घासच घैन होतं.
लग्न झालं नाही -माघारी { मेल्यावर याच्या नावे रडायला } कोणी नाही; माघारी कोणी आहे का?
लहान फावडं--खोरं.
कर्हाडला ?आमचे एक पौणे आहेत.भाची दिलीय तिकडे.

वालचंद चे आहे का कुणी ईथे?

मोळा = खिळा
दळप = दळण
एखाद्याला लावून द्या म्हणजे एखाद्याला पाठवून द्या. बाकी "शिप्पारस" हा शब्द कोल्लापूरकरांकडून जास्त ऐकलाय

मी सांगलीची नाही तरीपण कानुला= कानवला असचं म्हणतो आम्ही घरी.
त्याचप्रमाणे देवासमोर नारळ हा नेहमी वाढवतातच्..फोडत नाहित. जसं मंगळसुत्र तुटलं न म्हणता 'मंगळसुत्र वाढलयं,दुरुस्त करुन आणलं पाहिजे' ह्या प्रकारचं.
सासुबाईंकडुन अजुन एक शब्द/ वाक्यप्रचार ऐकला होता- 'अमक्या तमक्या कडे बसायला जाउन येतो/ बैठकीला जाउन येतो'..मी आपलं बावळटासारखं म्हटलं कशाला? तर ओळखीच्या व्यक्ती कडे सुतकात भेटुन येणे ह्या साठी हा शब्दप्रयोग.
सांगलीकरांचे मजेशीर शब्द आहेत.
--मयुरा.

माझे बाबा सांगलिचे. लग्न होएपर्यन्त दर वर्शी सुट्टीला जाण व्ह्यायच. खूप छान आठवणी आहेत सांगलिच्या.

यातले बरेचसे शब्द सगळ्याच खेडेगावांकडे वापरले जातात अस वाटतंय.
काही वेगळे वाटले...
बाकी फांदीला "ढापि" म्हणतात शक्यतो
माझ्या मित्रांची सवय म्हणजे ते नुस्त "काय चाललंय?"अस म्हणायच्या ऐवजी 'काय काय मग' असे विचारतात! :)

"काय काय" असं विचारल्यावर उत्तर काय द्यायचं हे ही ठरलेलं.

"तुमच्याकडं"

अजून एक भरीला शब्द .... सांद्री = फट.