शतशब्दकथा - शिवी

शक्यतो आपण आपल्या धाग्यावर वाचकांचे आणि आवर्जून प्रतिसाद देणार्‍यांचे शेवटी आभार मानत असतो, अशी एक चांगली परंपरा आहे. ह्या धाग्याच्या बाबतीत मात्र मी आभार मानणे थोडेसे टाळेनच. चौदाशेच्या आसपास वाचने होऊनही त्या प्रमाणात प्रतिसाद मिळाले नाहीत असा विचार करण्यात काही अर्थ नाही. खफवरील चर्चेत श्रीरंग_जोशी यांनी लिहिल्याप्रमाणे अशा धाग्यांना मिळालेल्या प्रतिसादांपेक्षा त्यांच्या वाचनसंख्येला जास्त महत्त्व आहे, हा दृष्टिकोनही स्वागतार्ह आहे. नकारात्मक घटना, त्यांसंबंधीचे साहित्य हे कोणालाच पुनःपुन्हा अनुभवणे नकोसे वाटते हे नैसर्गिक आहे. याचे कारण असे, की ते वाचल्यावर आपल्या आत कुठेतरी इतका पिळा पडतो की एक प्रकारचे वैफल्य येते, चांगुलपणाच्या अस्तित्त्वाच्या मनातील विश्वासावर प्रश्नचिन्हाचा ओरखडा पडतो, असहाय्यतेची भावना माणसाला अस्वस्थ करते, क्वचित प्रसंगी निराशही करते. त्यातही अशा भयानक गोष्टींचा स्वतःस अनुभव आलेला असेल किंवा आजूबाजूला तसे काही पाहिले असेल तर या नैराश्याची, रागाची तीव्रता फार बोचकारणारी असते.

ही घटना जशीच्या तशी इथे मांडलेली नाही. ही एक कथा आहे त्यावर बेतलेली. शतशब्दकथाप्रकाराची निवड करण्यामागचे कारण हेच होते की किमान शब्दांत शब्दांच्याही पलिकडले जे सांगायचे होते, व्यक्त करायचे होते ते मांडता यावे, वाचकांपर्यंत पोहोचवता यावे. यात ही विशिष्ट घटना, अशाच स्वरूपाच्या घडणार्‍या अनेक घटना, त्या घडण्यामागची कारणे, आजूबाजूची वस्तुस्थिती, एकीकडे पैशाचा मत्तवालपणा आणि आपण मानवी मूल्यांना विकत घेऊ शकतो ही वृत्ती, तर दुसरीकडे असहाय्यतेची परिसीमा घडवणारी वाईट परिस्थिती, गरिबी या दोन्ही बाजू मिळून होणारा कार्यकारणभाव, त्यात मूक दर्शक किंवा नेणिवेच्या गर्तेत गर्क असणारी मध्यमवर्गीय मनःस्थिती... हे सारेच मला मांडायचे होते.

तसे या कथेत पात्रे आहेत बरीच, पण खरी पात्रे आहेत तीन. एक ती असहाय्य मुलगी, जिचा एक गुन्हा म्हणजे ती मुलगी म्हणून जन्माला आली आणि दुसरा गुन्हा ती अत्यंत गरिबीत तरूण झाली. हा वस्तुस्थितीचा एक पदर झाला. दुसरा तो अत्याचारी. ज्याचा विवेक हा पैशाच्या आणि सत्तेच्या मदांधतेत इतका लोप पावला आहे की स्वतःच्या मुलीच्या वयाच्या मुलीवर त्याची वासना जाते, एवढेच नव्हे तर पैसे मोजलेत म्हणजे तिच्या शरीराचे वाटेल तसे लचके तोडायचा अधिकारच त्याला प्राप्त झालाय असे वाटते, तो सैतान. आणि तिसरा म्हणजे या कथेचा वाचक. हा वाचक हे तिसरे पात्र आहे. ज्याचे डोळे एकीकडे दिपतातही आणि एकीकडे मूकपणे आक्रोशही करतात. जो आपल्याआपणच स्वतःभोवती ओढून घेतलेल्या कुचकामी निष्क्रियतेच्या, डोळे बंद करून जगरहाटीकडे बघण्याच्या पाशात सापडला आहे.

कुणी विचारेल की ही कथा लिहिण्याचा माझा उद्देश काय होता? नक्की कोणावर ताशेरे ओढले आहेत? असहाय्यतेवर, मदांधतेवर की निष्क्रियतेवर? कदाचित सर्वच गोष्टींवर. पहिला उद्देश हाच होता की आपल्याच आजूबाजूला असंही काहीतरी भयंकर घडत असते हे सांगणे. दुसरे सात्विक संतापाच्या वांझोटेपणाला उघडे पाडणे. आणि तिसरे म्हणजे माझी स्वतःची तगमग व्यक्त करणे.

इथे एखाद्या प्रतिसादात व्यक्त झाल्याप्रमाणे माझ्या प्रतिक्रियेबाबत प्रश्नचिन्हही उमटू शकेल. पण ते सांगत बसण्यात काही अर्थ ह्या कथेपुरता आणि ती लिहिण्याच्या उद्देशापुरता असेल असे वाटत नाही. हीच नाही, तर अशा अनेक घटना घडताहेत, निष्पाप बळी त्यात जाताहेत. आणि काही हाताच्या बोटांवर मोजण्याइतके लोक त्याविरुद्ध संघर्षही करताहेत. ह्यूमन ट्रॅफिकींग किंवा मानवी तस्करीच्या भयावहतेची एक बाजू इथे किलकिली करून दाखवली आहे. आत अजूनच अंधार आहे. हतबलता आहे. पण कुठेतरी एखादी पणतीही स्वतःला पेटती ठेवण्याचा आटोकाट प्रयत्न करते आहे. इतर पणत्यांना ज्योत देते आहे. इकडेही पाहिले पाहिजे. एकीकडे मानवी मूल्यांच्या चिता पेटत असल्या तरी क्वचित कुठे आधाराची सुखद रिमझिमही असेलच. हा विश्वास कायम राहिला पाहिजे.

तुमच्या मनात आणि माझ्याही.

तरच ह्या कथेचे सार्थक झाले असे म्हणता येईल.

धन्यवाद!