मराठी लोकांचे हिंदी बोलणे

चला मी बोनी करून देतो तुमच्या धाग्याला :P

काही दिवसांपूर्वीचा सकाळचा प्रसंग

आई: मोसी तीन दिन से कचरा "नेल्या" क्यु नई? घंटा गाडी तर आके गय ना, डबा वैसैच बाहेर पड्या था

कचरावाली : ऑ? नेल्या?

......

मी : अरे मोसी नयी हे वह :P

१ मुक्तपीठीय
२. फॉरीनला-ईटलीला-मिलानला फिरून आल्याची झैरात

आमच्या शेजारच्या काकू दारावर आलेल्या मच्छीवाल्याला ; "भैया ताटली पुसके दिया है...उसको मच्छी का हात लावून बरबरटो मत" ;) :P

मय क्या बोल रहा हय, तु क्या बोल रहा हय, क्या नया हय नया हय वो...डालू क्या पेपर डोकेमे...

सौजन्यः टाईमपास मराठी चित्रपट.

गाडी सावलीमे लगा.
भय्या, भेळ मे लिम्बु पिळा क्या??
पहले पाणी मे शिरा, थोडा पोहा और फिर बुडा ..

मी एका दुकानात विचारले, "वो चित्रकलाकी वही है क्या तुम्हारे दुकान मे?" तो सिंधी डोळ्यातून पाणी येस्तोवर खिदळला होता.

तेरी शेरडी मेरे परडेमे आकर कायको वरडी?

माझी मामी दुधवाल्याशी कायम हिंदीत बोलायची. एकदा तिने दुधवाल्याला सांगितलं, भय्या आज दुध "अर्धा" लिटर ही दो कल का "शिल्लक" है. मी आणि माझी मामेबहीण इतके हसलो होतो हे ऐकून, पुढे बरेच वर्ष मामी च्या या वाक्याची नक्कल करायचो आम्ही.

मी परवा आमच्या हामेरिकेतुन आलेल्या एका लीड सोबत बोलताना ... "and we can find that design margin by the formaula... formula...अं.. नही क्या वो.. using UT वाला..."

तो खुप वेळ समजुन घ्यायचा प्रामाणिक प्रयत्न करत होता..!! शेवटी मी २ मिन गप्प बसले.. म्हणलं थांबा.. मला जरा वाक्य बनवु द्या म्हणजे तुम्हाला कळेल की मला काय म्हणायचय..

कॉन्फरन्स कॉल मध्ये काहीतरी सांगायच्या नादात मी खुपदा चायनिज लोकांना हिंदी (मराठी टोन मधुन..) + इंग्लिश मध्ये काहीतरी सांगते.. आणि मग सॉरी सॉरी म्हणत बसते.. एखादी गोष्ट समजावुन सांगायच्या गडबडीत आपण मातृभाषेवर घसरणं एकवेळ ठिके.. पण अमराठी माणसाला काही कळत नसेल (मग तो भारतीय असो वा चायनीज )मी ताबडतोब हिंदीवर येते..

एकदा आमचे वडील फोनवर तावाताव्ने कुणाला तरी सांगत होत.. "तबसे मैने मनाशी पक्की "खुणगाठ" बांधली"...
समोरच्याला काय समजलं देव जाणे!!

माझा महाराष्ट्रीयन तेलगु मित्रः कल गच्ची मे क्रीकेट खेलते खेलते गिरा (डोक्याकडे हात दाखवुन) ये देख कितना बडा टेंगुल आया है.

मराठी माणसांनी मराठी संकेतस्थळावर मराठी माणसाची टर उडवावी आणि ती देखिल हिंदी नीट येत नाही म्हणुन? का हो? ही असली हौस केवळ मराठी माणसांनाच असावी असे वाटु लागले आहे. मी तामिळ माणसाचे कन्नड (हिंदी दूर राहिले) वा बंगाली माणणसांचे पंजाबी यावर त्या त्या भाषांमधील संकेतस्थळांवर/ भाषिकांमध्ये अशी त्या त्या भाषिकांची टर उडविल्याचे ऐकले नाही.

एकाहुन अधिक भाषा येणे उत्तमच, पण मराठी माण्साला हिंदी आलीच पाहिजे आणि उत्तम आली पाहिजे व न आल्यास त्याची टवाळी व्हावी असे का? जुजबी, कामापुरती हिंदी आली तरी ठिक आहे. हा न्यूनगंड म्हणायचा की दिल्लीत बसून महाराष्ट्रावर राज्य करण्याच्या उत्तरेकडील राजकिय महत्वाकांक्षेस तुमचा भाषिक पाठिंबा? आपले सत्ताधारी दिल्लीश्वरांना विचारल्याखेरीज काहीही करत नाहीत तसे काही आहे काय? दैनंदिन जीवनात कामापुरती हिंदी आली म्हणजे झाले. अन्य बहुतेक राज्यांमध्ये त्या त्या राज्यांमधील भाषेचा मान राखला जातो व वापरही केला जातो. चेन्नै, बंगलोर, कोलकाता, अहमदाबाद वगैरे कुठल्याही शहरात एखाद्या स्थनिक भाषिकाला हिंदी येत नाही म्हणुन तिथल्या एखाद्या व्यक्तिपुढे टिका करा, तुम्हाला एकच उत्तर मिळेल - 'नसेल येत हिंदी, ती आमची मातृभाषा नाही त्यामुळे यात नवल करण्यासारखे काय आहे?'

मराठी माणुस जेव्हा नोकरी- व्यवसायानिमित्त अन्य ठिकाणी जातो तेव्हा दिर्घ रहिवासानंतर तो तिथली भाषा शिकुन घेतो. मात्र इथे दहा वीस वर्षे वा पिढ्यानपिढ्या राहुनही मराठी धड न येणार्‍यांची संख्या कमी नाही.

मराठी माणसाने मराठी संकेतस्थळावर मराठी माणसाची एखादी अन्य भाषा नीट न येण्यावरुन टिंगलटवाळी उडवावी हे मराठीचे दुर्दैव आहे. विनोदनिर्मितीसाठी दुसरा विषय नसावा?

माझे विचार संकुचित वाटल्यास मिपा व्यवस्थापनाने हा धागा अवश्य उडवावा, मात्र पटल्यास असे मराठीचा अपमान करणारे धागे न काढण्याविषयी सदस्यांना आवाहन करावे. आपली भाषा असो वा आपले आई-वडील; जर आपण मान राखला नाही तर इतर राखतील ही अपेक्षा व्यर्थ आहे.

मिपाचे थोपु करु नका.

माझं हिंदी ऐकून बर्‍याचदा हिंदीभाषिकच "आम्हाला मराठी व्यवस्थित समजतं" असं गुमान कबूल करतात आणि "मराठीतच बोल" वगैरे सांगतात!

हिंदी राष्ट्रभाषा हा गैरसमज दूर होइल तो सुदिन.

सर्वसाक्षींच्या मतांशी सहमत

मुंबईत आणि महाराष्ट्रात हिंदी भाषिकांनी मराठी भाषेला दुय्यम स्थान दिले आहे हे मला मान्य आहे. आणि ते साफ चूक आहे हेही. मराठी ही हिंदीच्याच तोडीची भाषा आहे. भाषावार प्रांतरचना झाल्यामुळे महाराष्ट्रात हिंदीपेक्षा मराठी जास्त महत्त्वाची आहे. (हा माझा डिसक्लेमर!)

पण ह्या गंमतशीर वाटणार्‍या चुका का होतात? मला वाटते मराठी माणसाच्या कानावर हिंदी भाषा वारंवार पडत असते. सिनेमे, सिनेसंगीत, सिरियल, टीव्हीवरील अन्य बातम्या वगैरे कार्यक्रम ह्या माध्यमातून जी हिंदी कानावर पडते त्यामुळे आपल्याला हिंदी उत्तम येते असा बहुतेक लोकांचा गैरसमज व्हायला मदत होत असावी. कानावर पडलेले समजणे आणि उत्तम हिंदी बोलता येणे यात मोठा फरक आहे तो या दोन भाषेतील साधर्म्यामुळे पटकन लक्षात येत नाही. आणि त्यामुळे अशी गडबड होत असावी.

आता एक संवाद. एक मराठी आजीबाई उत्तरेत कुठेतरी यात्रेबित्रेला जातात. उन्हाळ्याचे दिवस असतात. एक गाडीवाला ताक विकत असतो. ते विकत घेऊन, पिऊन झाल्यावर विचारतात "भय्या, तकियेमे अल्ला नही था क्या?" (अर्थात ताकात आले घातले नव्हते का?). भय्या अवाक!

दिव्यश्रीजी, तुमने एकदम मस्त धागा काढ्या हय. हमको इसमें मराठीका किंवा मराठी माणूसका कोई अपमान या दुर्दैव वैग्रे वाटता नही. मराठी माणुसने यह धागेके बारेमें जरा थोडी विनोदबुद्धी (मराठीमें सेन्स ओफ ह्यूमर बोलते हय उस्को!!)दाखवणेका जरूरत हय. अपने स्वतः को थोडा हासनेमें कुछी वाईट नही. नही तो 'चिडका बिब्बा' बोलते हय. :)
बाकी ये भाषा और उच्चारका घपला मराठी लोगाच करते है ऐसा नही. पब्लिकने थोडा रसेल पीटर्स् का कॉमेडी यू ट्युबपर है वो देखना मंगताय! हमारा तो हासहासके पोट दुखताय!!!
लगे रहो, मराठीभाय!!!
:)

मेरे को कंटाला आ गया!

माझा एक मित्र चिमणीच्या घरट्याला हिंदीत बोलताना "चीडीयाघर" म्हणाला होता.

लै शानपणा नै करनेका मुंगळा टाकुंगी आंग पे.

-इति मणेर काकु

एक मराठी भौसाएब लग्नातल्या पंगतीचं वर्णन हिंदीत करताना म्हणाला.. ह्मारे यहा पहिले नवरा नवरीको घास खिलाता है =))

आता हा विनोद आइनस्टाईन, विवेकानंद, वॉरन बफेट नावाने जसं काय वाटेल ते खपवल्या जातं त्यातला होता काय कल्पना नाहि.

दिव्यश्री,

खरं पाहता मी कांही प्रतिसादच देणार नव्हतो. कारण मूळ धाग्यात म्हंटल्याप्रमाणे 'एक मजा म्हणून लिहिले आहे आणि सगळ्यांना विनंती आहे कि या लिखाणाकडे मजा म्हणूनच पाहावे .' ह्या विनंतीला मान देऊन मी कांही इतर गंभीर धाग्यांकडे वळणार होतो पण सर्वसाक्षींच्या प्रतिसादावरील आपली प्रतिक्रिया वाचली आणि कांही गोष्टी डोक्यात आल्या त्या इथे लिहील्या आहेत.

सर्वसामान्य पणे मराठी लोक हिंदी भाषा व्यवस्थित बोलू शकत नाहीत अस निरिक्षण आहे,आणि त्याला फारच कमी अपवाद असतील.

हे अनुमान कशाच्या बळावर काढले आहे? माझा अनुभव असा आहे की पूर्व, दक्षिण आणि इतर अनेक राज्यांपेक्षा महाराष्ट्रात हिन्दी चांगली बोलली जाते. त्याचे कारण मराठी माणसाची हुशारी नसून शाळेतच 'हिन्दी' हा एक विषय आपल्या शिक्षणात अनिवार्य आहे. हिन्दी चित्रपट क्षेत्रात अनेक मराठी तारे-तारका व्यवस्थित हिन्दी बोलतात. लता मंगेशकर, आशा भोसले वगैरे गायिका अनेक वर्षे राज्य करीत आहेत. हिन्दी नाटकांमध्ये आणि मालिकांमध्येही अनेक मराठी कलाकार हिन्दी भाषा व्यवस्थित बोलत असतात. बिजेपी, राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघातील अनेक मराठी नेते हिन्दी व्यवस्थित बोलत असतात.
वरील प्रतिसादांमधील अनेक उदाहरणे ही मागिल पिढीच्या महिलांची आहेत. त्यांना बाहेरच्या जगात वावरायला, अन्य भाषिकांमध्ये मिसळायला संधीच कमी मिळाली त्यामुळे शाळेत शिकलेली हिन्दी भाषा वापरात राहीली नाही. पुरुषांचे सहसा तसे झालेले दिसत नाही. नोकरी धंद्यानिमित्त त्यांचे अन्य भाषिकांशी संबंध येतात आणि हिन्दी भाषा वापरात राहाते. कुठलीही भाषा वापरात असेल तर आणि तरच त्या भाषेवर आपलं प्रभुत्व राहतं. अगदी आपल्या मातृभाषेचेही तस्स्सेच आहे. मराठी वापरात नाही राहिली (इंग्रजी, हिन्दी मिसळले) की आपल्या मातृभाषेची शुद्धताही हळू हळू नष्ट होते. हिन्दी तर आपल्यासाठी परकी भाषा आहे.

मुळामध्ये मराठी लोक हिंदी बोलताना चुकतात

सर्व मराठी माणसं हिन्दी बोलताना चुकतात?

हिंदी हि आपली राष्ट्रभाषा आहे न?

हिन्दी ही राष्ट्रभाषा नाही हा मुद्दा वर येऊन गेला आहेच.

मग मातृभाषा आणि राष्ट्रभाषा या दोन्ही व्यवस्थित बोलत यायला पाहिजे ना?

आधी मातृभाषा व्यवस्थित (शक्य तितकी शुद्ध, 'बोलत' नाही 'बोलता' ) बोलता यायला पाहिजे.
Milano, हॉटेल बुक, सगळेच ब्लांक झाले, पूर्ण ट्रीप संपे पर्यंत, जरूर शेअर करा, ह्या सर्व शब्दांना मातृभाषेत पर्यायी शब्द आहेत नं?
Milano - मिलॅनो
हॉटेल बुक - अगदी हॉटेलला 'विश्रांतीगृह' नाही म्हंटलं तरी 'आरक्षण' शब्द वापरता येईलच.
सगळेच ब्लांक (ब्लँक) झाले - स्तिमित झालो, स्तब्ध झालो.
पूर्ण ट्रिप संपे पर्यंत (संपेपर्यंत) - सहल
जरूर शेअर करा - अवश्य आदानप्रदान करा

मातृभाषा व्यवस्थित बोलता यायला पाहिजे हा तुमचा मुद्दा मला अगदी पटला. तुम्हालाही माझा मराठी भाषेचा आग्रह पटला असेल असे वाटते.

पण खरच नवीन सदस्यांना समजून घेण्यास जरा त्रास होतो असे मी बर्याच वेळा पहिले आहे.

इथला प्रत्येक जण कधी न कधी नविन असतोच असतो. आपल्या चुका कोणी दाखविल्या तर त्यात राग कसला? कोणी मुद्दामहून नविन सदस्याला 'छळत' नाही.

भाषेबद्दल बोलताना, वरील धाग्यातील लिखित भाषेतील व्याकरणाच्या साध्या साध्या चुका जसे, स्वल्पविराम, पूर्णविरामा नंतरच्या शब्दात एक जागा सोडायला पाहिजे आणि कांही शब्दांची तोडफोड, ही अधोरेखित केली नाहीए नाहीतर हा एक स्वतंत्र लेखच होईल.

मी अगदी प्रामाणिकपणे लिहिले आहे

सर्वसाक्षींनीही अगदी प्रामाणिकपणे लिहीले आहे आणि माझा हा प्रतिसादही अगदी प्रामाणिक आहे. खात्री असावी आणि राग मानू नये.

मला मराठी भाषेची आवड आणि अभिमान आहे. पण कधी कधी माझ्या तोंडूनही एखादा चुकीचा शब्द जातोच. मी मान्य करतो. पण कोणी चुक दाखवून दिली तर रागवत नाही, सुधारून घेतो. अशा बारीक बारीक सुधारणांमधून आपली मातृभाषा संमृद्ध होत जाते. वरील लेखनातही काही चुका आढळल्यास नि:संकोच सांगाव्यात.