कोकणस्थ (चित्तपावन/चित्पावन)

जलमार्ग, विदर्भ, कर्नाटक, मराठवाडा, काठेवाड -गुजरात...
झालंच तर मध्य युरोप, ग्रीस, इटली, मध्यपूर्व .... शिवाय इस्त्रायल, वगैरेवगैरे...

अवांतर : आता राहिले काय ....
आसाम, मणिपूर, झैरे, अदिस अबाबा, , तैवान, टास्मानिया, फिजी, जलालाबाद, इस्तंबूल वगैरे वगैरे....

हॅ हॅ हॅ

नव्या वादास सुरुवात

पुर्वी वाचले होते की चित्पावन स्पेन मध्ये गेले की तेथील स्थानिक त्यांना स्पॅनिश समजुन त्यांच्याशी स्पॅनिश मध्ये संभाषणास सुरुवात करतात. आता ह्यात तथ्य किती ते माहिती नाही. पण मी काही स्पॅनिश लोकांना पाहिले होते ज्यांचा टिपिकल चित्पावन लुक होता. कोणी मिपाकर स्पेनमध्ये गेला असेल तर जास्त सांगु शकेल.

होमपेज वरील संपादकांच्या नोटीशीला फाट्यावर मारणारा हा धागा का उडवू नये?

छान लेख..!

आपला,
(बहुजनसमाजवादी चित्तपावन) तात्या.

त्यांचे म्हणणे ही माणसे दक्षिणेतील कर्नाटकातून कोकणात शिरली

द्क्षिण कर्नाटकात लेले, नेने वगैरे नावे आढळतात काय? नसल्यास अशी नावे कशी आली असावीत?

आणखी एक पुरावा म्हणजे माणुस स्वदेश सोडून दुसरीकडे गेला तरी नवीन वस्तीस आपल्या जुन्या गावांची नावे ठेवतो. जगभर ही प्रथा आहे. कर्नाटकातील अनेक गावांची नावे कोकणातही आढळतात

.
पण ही नावे कोकणस्थांनीच ठेवली असे कशावरून ठरवता येते?

मग त्यांना ब्राह्मणत्व दिले.

ब्राह्मणत्वच का दिले असावे?

या उपर्‍या ब्राह्मणांना देशस्थ ब्राह्मण कमअस्सल का समजत हे ही कळते.

कालांतराने बदल होण्याचे कारण काय असावे?

तिसरे मत हे लोक मराठवाडा-विदर्भातून चवदाव्या शतकातल्या दुष्काळात तेथून निघाले व कोकणात स्थिरावले. या वेळी महाराष्ट्रात इतकी उलथापालथ झाली होती की हे सहजशक्य आहे. याला पुरावा म्हणून आंबेजोगाई येथील देवी अनेक कोकणस्थ कुटुंबांची कुलदेवता आहे याची साक्ष देतात. नाही तर शेकडो मैलांवर असलेले दैवत कुलदैवत कसे होणार ?

इतकी उलथापालथ झालीच असेल तर कोकणातून विदर्भाकडे का गेले नसतील आणि तिकडे गेलेल्यांनी सोयीने आंबेजागाई कुलदेवता का करून घेतली नसावी? कोकणात कोकणस्थांचे कीती कुलदेव्/देवता आहेत?

त्याशिवाय कालौघात, देशावरचे/विदर्भातले काही कोकणस्थ झाले नसावेत याला काही खात्रीशीर पुरावा आहे काय?

चित्पावन देवीचे उपासक नाहीत पण काहींनी जोगेश्वरी ही कुलदेवता म्हणून स्विकारली.

हे वाक्यवरील विधानाला छेद देतेच.

वरील प्रश्न फक्त कुतुहल म्हणून विचारलेले आहेत.

आमचे कुलदेवत कर्‍हाटेश्वर आणि जोगेश्वरी आहे !

मला वाटले धागा पुन्हा संपादित करुन रिज्युम झाला कि काय?

मला माहित नव्हती ही माहिती.

माहितीपूर्ण लेखनाबद्दल आभार.....!

-दिलीप बिरुटे

म. श्री. दिक्षित यांच्या 'आम्ही चित्पावन' या पुस्तकात चित्पावन समाजाचा इतिहास, चालीरीती, स्वभाववैशिष्ट्ये याबाबत तपशीलवार माहिती आहे.

बाकी चालू दे...

'चित्पावन -कोकणस्थ', सिर्फ नाम ही काफी है! (वाद निर्माण व्हायला, पोटात दुखायला, हार्टबर्न व्हायला)

या धाग्यावर कोणताही जातीय वाद सुरु होवू नये ही इच्छा!
माहिती म्हणूनही काही लिहायची सोय ठेवली नाहिये.

मिसळपाव.कॉमवर कुठल्याही प्रकारे जातीय अथवा धार्मीक तेढ निर्माण करणारे लेखन लिहीण्यास बंदी आहे. कुणी सदस्यं जाणीवपुर्वक असे लेखन करताना आढळल्यास त्यावर तात्काळ कारवाई करण्यात येईल. कुणाला असे लेखन आढळल्यास कृपया संपादकांशी संपर्क साधावा. तसेच मिसळपाव हे केवळ मराठी म्हणून एकत्र येणार्‍या मराठी मनाच्या लोकांसाठी आहे.ज्यांना ही मराठीपणाची चौकट मान्य नसेल त्यांना संकेतस्थळावर प्रवेश घेण्याची तसदी घेऊ नये.
============================================
असे लिहावयाचे व देशस्थ..कोकणस्थ..क~हाडे..ओ.बीसी ..दलीत..असे लेख लिहायचे हे कितपत योग्य??????????कुठली जात काहि स्वर्गातुन वा नरकातुन निर्माण झाली नाहि मग कौतुक वा द्वेश कशा साठी??...........धागा उडवणार का? का देशस्थ..त्यांचे कार्य..संत मंडळी..सामाजिक योगदान..शिवकालीन काळातिल स्वराज्य स्थापने मधिल योगदान ....असा धागा आला वा दलित समाज व आंबेडकरांचे योगदान..वा शिवाजी महाराज..मराठा समाज..व त्यांचे योगदान चालीरिति...वा फुले व त्यांना त्रास देणारा ब्राह्मण समाज व फुल्यांचे कार्य व माळी समाजाच्या चालिरिति ...असे लिहिले तर त्याचे स्वागत करणार????????????जातीय अथवा धार्मीक तेढ निर्माण करणारे वा कौतुक व उदात्तिकरण करणारे असेहि लिखाण नसावे असे वाटते...........

>>या मताप्रमाणे यांचा गोरा रंग,सरळ नाक वगैरेची व्यवस्था लावता येते.
--

हॅ हॅ हॅ
यांच्यातही अनेक लोक काळ्या रंगाचे असतात हे कशे ?

चांग्लय ... अशी मतभिन्नता असली की सतत लाइम लाइट मधे राहता येत!

एक इतिहास असा आहे की
परशुरामाला चिपळूण गुहागराच्या जवळ ५५ माणसे एका जहाजात आसन्नमरण अवस्थेत सापडली ( हे सर्व पुरुष होते) परशुरामाने त्याना जिवीत ठेवले ( आणून सुषृशा केली) त्यांचे चित्त पावन करून दिले.
हे लोक बहुधा पर्शिया कडील असावेत असा कयास आहे. त्या नंतर त्या लोकांचा इथल्या स्थानीक लोकांशी संकर झाला. ( संदर्भ : विश्वकोष : लक्ष्मण शास्त्री जोशी वाई)
शुर्पारक भूमी म्हणजे शूर्पारक बंदर ( सध्याचे नाला सोपारा) होय. गुजरातचा त्याच्याशी काही संबन्ध नाही.

मूळ लेखात तरी वादोत्पादक काही दिसत नाहीये. निव्वळ माहिती जी दुसर्‍या कोणाला न दुखावता दिलेली असेल तर वाद होण्याची गरज नाही.
म. श्री. दिक्षितांचं 'आम्ही चित्तपावन' हे चित्पावनांच्यासंदर्भाने केल्या गेलेल्या विविध अभ्यासपूर्ण लेखांचं संकलन आहे. जे मानववंशशास्त्राच्या दृष्टीने महत्वाचे. इरावतीबाईंचा (इरावती कर्वे) चितपावनांवरचा अतिशय सुंदर आणि अभ्यासपूर्ण लेख पण आहे त्यात. संपूर्णपणे मानववंशशास्त्राच्या अंगाने लिहिलेला आहे.
जातीभेद, श्रेष्ठ-कनिष्ठ अश्या प्रकारची कुठलीही टीप्पणी त्यात नाही. केवळ सोप्या भाषेत पण अभ्यासपूर्ण अशी माहिती आहे.
तसेच जगन्नाथ दिक्षित, अजिता जोशी आणि रघुनंदन दिक्षित यांचे 'चित्पावनिझम' हे पुस्तक पण इंटरेस्टींग आहे. अगदी डि एन ए मॅपिंगपासून अनेक गोष्टींचा यात विचार केलेला आहे.
जरूर वाचावे.

जातींच्या संदर्भातील माहितीपूर्ण लिखाण हे जातीय तेढ वाढवणारेच असते असे नाही.
उदाहरणार्थः त्र्यिंबक नारायण आत्रे यांचे 'गावगाडा'

'मिपाच्या स्थापनेत व उत्कर्षात ब्राह्मणांचा सहभाग व त्यांचे योगदान' अशा लेखाची आतुरतेने वाट पहात आहे.

पराजी ब्रिगेड

मध्यंतरी रूपकुंड या हिमालयातील एका गोठलेल्या कुंडामधे केलेल्या संशोधनामधे जेवढे डीएनए सँपल जमवले होते ते सगळे कोकणस्थांशी मिळते जुळते होते असा संशोधनांती आलेला निष्कर्ष वाचल्याचे स्मरते. (मी कॉलेजमधे असताना). त्यापुढे जाऊन हे सगळे लोक महाराष्ट्रातून गेले असण्याची शक्यता गडद करणारे पुरावेही सापडले होते(उदा. कोल्हापुरी चप्पल जिचा तळ झिजून झिजून खालून भोक पडले होते. लाखेच्या बांगड्या, ज्या मोठ्या प्रमाणात मध्यप्रदेशात अजूनही उत्पादीत होतात व पूर्वीपासून मप्र त्या साठी प्रसिद्ध आहे म्हणजे सदर मृतांचा समूह महाराष्ट्रातूनच चालत यात्रेसाठी हिमालयात गेला असावा असे त्यातून दिसते.) सदर अवशेषांचे कालमापन शास्त्रीय पद्धतीने केले असता ते ८व्या शतकातले असल्याचे सिद्ध झाले होते. याचा अर्थ कोकणस्थ ८व्या शतकापासून महाराष्ट्रात किंवा त्याच्याही दक्षिण भागात वास्तव्य करीत असावेत असा होतो.
यूट्यूब नॅटजिओ ने केलेल्या या संशोधनाची व्हीडीओ क्लिप मिळू शकते.

<<महानुभवी साहित्यात जर कोकणस्थ ब्राह्मणांचा उल्लेख सापडला तर तो या आधीचा म्हणावा लागेल.>>

शरदजी,
वर उल्लेखलेला यादवराजा कृष्ण उर्फ कन्हेरदेव व महानुभाव पंथाचे प्रवर्तक चक्रधर यांची भेट लोणार येथे झाल्याचा उल्लेख लीळाचरित्रात आहे. कृष्णाचा मृत्यू शके ११८२ (इ.स. १२६०) मध्ये झाला. याचाच अर्थ कृष्ण व चक्रधर यांची भेट इ.स. १२६० पूर्वी झाली असणार. महानुभाव पंथाचे संस्थापक चक्रधर व पहिला संघटक नागदेवाचार्य यांच्या नावावर स्वतःची अशी ग्रंथरचना नाही. या पंथाचे पहिले साहित्य मानले जाणार्‍या लीळाचरित्राची रचना महिंद्रव्यासाने (म्हाईंभट) इ.स. १२७८ मध्ये केली. याचाच अर्थ बागेवाडीच्या दानाची नोंद ही महानुभावी साहित्याच्या खूप पूर्वीची ठरते.

बागेवाडी नक्की कुठे आहे, हे नाही सांगता येणार. बहुधा कर्नाटकात असावे. (कर्नाटकातील कल्याणचा कलचुरी राजा विज्जल याचा प्रधान म्हणजे लिंगायत पंथाचे संस्थापक बसवेश्वर. तर या बसवेश्वरांचे वडील मादिराज हे कलादगीजवळील बागेवाडी येथे राहात असत, असा उल्लेख आहे.) तसे पाहता गेल्या ८०० वर्षांत अनेक गावे नष्ट झाली अथवा त्यांची नावे बदलली आहेत. समाज विस्थापितही झाला आहे. पटवर्धन किंवा घैसास कुलवृत्तांतामध्ये शोध घेतल्यास पडताळून पाहता येईल, परंतु त्यासाठी हा कुलवृत्तांत अकराव्या शतकापर्यंत मागे जायला हवा.

कोकणावर मौर्य, सातवाहन, चालुक्य, शिलाहार, कदंब, यादव अशा अनेक राजघराण्यांची सत्ता राहिली आहे. त्यांच्या शिलालेख/दानपत्रात चित्पावनांचा उल्लेख सापडू शकेल. पण अडचण अशी आहे, की अकराव्या शतकापर्यंत आडनावांची पद्धत नव्हती असे दिसते.

अवांतर - यादवांचा मंत्री हेमाद्रि उर्फ हेमाडपंत (काळ अंदाजे इ.स. १२५० ते १३१०) हा कर्‍हाडे ब्राह्मण. त्याहीपूर्वी महानुभाव पंथातील पंचकृष्णांत समावेश असलेले चक्रपाणी राऊळ (चांगदेव राऊळ) हे सिद्ध पुरुष ( जन्म इ.स. ११२१) हेही कर्‍हाडे ब्राह्मण. याचाच अर्थ कर्‍हाडे ब्राह्मणांच्या नोंदी चित्पावनांपेक्षा आधीच्या सापडतात.

चांगला लेख आहे .
शरदजी आपणास एक विनंती आहे .
माझ्या वाचनात आले होते की'' शक हूण ह्या रशियन वोल्गा नदीच्या किनारी राहणाऱ्या दोन जमाती जगभरात स्थायिक होण्यासाठी धडपडत होत्या'' .
भारतात सुद्धा ह्या जमतीने खूप आक्रमण केलीत .पण विक्रमादित्याच्या नंतर मात्र ते भारतात येऊन उत्तर भागात स्थायिक झाले तर काही युरोपात गेले .त्यांच्याबाबतीत काही माहिती मिळू शकते का ?
निळे डोळे व सोनेरी केस असलेली लोक अफगाण लोकांमध्ये किंवा पाकिस्तानमधील काही भागात सर्सास आढळतात .( कपूर ,रोषण ही काही परिचित नावे )
आपल्या पंजाब मध्ये सुद्धा निळे डोळे अनेकात दिसून येतात .

चार आण्याची कोंबडी आणि बारा आण्याचा मसाला. :)

हे विधान बरोबर आहे का ?
सर्व चित्त्पावन हे कोकणस्थ ब्राम्हण आहेत पण सर्वच कोकणस्थ ब्राह्मण हे चित्तपावन असतात असे नाही.

हे विधान बरोबर आहे का ?
सर्व चित्त्पावन हे कोकणस्थ ब्राम्हण आहेत पण सर्वच कोकणस्थ ब्राह्मण हे चित्तपावन असतात असे नाही.

>> पण सर्वच कोकणस्थ ब्राह्मण हे चित्तपावन असतात असे नाही.

चित्तपावन शब्दावर (ज्याचे मन पवित्र आहे असा) श्लेष असेल तर हे विधान कोणत्याही जातीबाबत बरोबर असेल.

मागे एकदा अरविन्द गोखले तसेच गौरि देशपान्डे(चु. भु. द्या.घ्या.) ह्यानि "इराणि लोक मुस्लिम आक्रमणानन्तर ईराण मधुन पळाले, ज्याना आपण सध्या पारसि म्हणतो ते ,कोकणच्या किनार्याला लागले आणि त्यान्चा स्थानिक जनतेशि सम्बन्ध येउन कोकणस्थ हि जमात जन्माला आलि" असे वाचले होतें. निळसर डोळे,गोरा रन्ग, विरळ केस हा सारखेपणा.