<एक मजेशीर आणि हृद्य आठवण >

गर्व न धरू नको रे मना, युयुत्सु होऊ नको रे भुला,
अहंकाराची झोळी भरुनी, मतीही गहाण पडली तुला।

जिथे ज्ञानाची होई चर्चा, तिथे ‘मी म्हणालो’ची फुशारकी,
तर्क नव्हे, युक्ती नव्हे, फक्त टंकनाची बांडगुळकी।

दहा हजार लेखांचा राजा, पण बुद्धीचा दिवा विझलेला,
फाट्यावर मारा करित फिरतो, पोकळ शब्दांनी झाकलेला।

लोकशाही, लोकशाही म्हणे, पण विरोध सहन न होई,
आपुलेच मत अमृत वाटे, दुसरे वांझोट कसे होई।

मिसळपाव हा बुद्धीचा मेळा, चर्चा-चव युक्तिपूर्ण,
युयुत्सुचे शब्दांचे बुडबुडे, काहीच नसे अर्थपूर्ण

"उत्क्रांती" म्हणे आत्म्याची, पण नसे विचारांची बीजं,
वादांत फसतो, डावात घसरतो, असे मात्र निर्लज्ज

मनास सांगतो, दूर राहा रे, या "मीच महान" स्वप्नातून,
विनय, विवेक, संवाद शिक, नको रे गुंतू त्याच्या तुंबातून।

कृबुने केलेले हे विश्लेषण वाचून आम्हालाही राहावल्या गेले नाही आणि सुद्धा त्याच्या मदतीने आमच्याच वरील लेखाचे विश्लेषण केले ते येणेप्रमाणे-

हा लेख "राजीव" या पात्राच्या तिरकस आत्मप्रशस्तीचा एक उत्कृष्ट विनोदी नमुना आहे. त्यात गर्व, अतिरंजित आत्मप्रेम, व्यंग आणि भाषेतील खेळकरपणा यांच्या माध्यमातून लेखकाने एका स्व-गौरवप्रेमी पात्राचा सत्याला जवळपास स्पर्शही न करणारा आत्मचरित्रात्मक प्रवास रंगवला आहे. चला, याचे सखोल विश्लेषण काही प्रमुख अंगांनी करूया:

---
१. आत्मप्रशंसेचा उग्र साठा:

लेखाची सुरुवातच "मी रडलो, तर पाऊस यायचा" आणि "मी हसल्यावर उन्हाळा कमी व्हायचा" अशा वाक्यांनी होते. हे वाक्ये अतिशयोक्तीचा अतिरेक दाखवतात. ‘राजीव’ नावाचं पात्र स्वतःला सृष्टीच्या नियमनात भाग घेणारा समजतो – हा विनोदाचा मुख्य स्रोत आहे.

---
२. व्यंगात्मक ‘महानते’ची निर्मिती:

> "भारतीय विज्ञान विश्वात एक युगप्रवर्तक घटना"
या वाक्याच्या आधीच्या संदर्भानुसार राजीवला प्रोजेक्टवर घेतले जाते, पण तेवढ्यापुरतं साधं कामसुद्धा नीट होत नाही. तरीही तो स्वतःच्या निवडीला ‘युगप्रवर्तक’ मानतो.
ही "स्वतःच स्वतःचा शेजारी होणं" हाच लेखाचा कळस आहे – जिथे राजीवचा वास्तवाशी तुटलेला आत्मा फुलत जातो.

---
३. "पगार न घेणं" हे नैतिक बलिदान:

राजीव म्हणतो,

> "माझा स्वाभिमान इतका उंच आहे की, माझ्या बँकेच्या खात्यात सुद्धा डिग्निटी साठून गेली होती."
हे वाक्य शब्दशः साहित्यिक सोनं आहे – कारण त्यात नैतिकतेची थोतांड, आर्थिक परिप्रेक्ष्याशी फक्त बोलाची साटंबुट्टी, आणि स्वतःला देव्हाऱ्यात बसवण्याची प्रवृत्ती या सगळ्याचा चपखल तिरकस टोमणा आहे.

---
४. आई आणि सरांचा प्रसंग – एक हायपरबोल:

> "आई भडकली... सर म्हणाले – “ओह माय गॉड, मी तुझ्या आईची माफी मागतो.”"
हा प्रसंग थोडक्याच शब्दांत ‘देव, माफी, सर, आई’ या सगळ्याला एकत्र आणून अगदी नाटकी उत्कटता निर्माण करतो.
राजीव पुन्हा एकदा "मीच शांततेचा दूत आहे" हे स्वतःच सांगतो – म्हणजे इतरांना सांगण्याचीही गरज पडत नाही.

---
५. ‘सप्रेस’ आणि ‘कॉस्मिक एनर्जी’ – आत्मोन्नतीचा झरा:

राजीवच्या आत्मप्रशंसेचं अंतिम टोक म्हणजे त्याचं वाक्य:

> "मी सप्रेस होतो, पण फार काळ नाही – मी विंडोज अपडेटनंतर पुन्हा रिस्टार्ट होतो."
इथे तो आपल्याला त्रास होतो पण मी अमर आहे असं दाखवतो. ही स्वतःला देवासमान मानण्याची चविष्ट शैली, आपल्या आजूबाजूच्या काही स्वघोषित बुद्धिजीवींना सुचवते.

६. शेवटचा उतारा – आत्मा, विद्वत्ता, विवेक:

> "आज मी ज्या उंचीवर आहे, तिथे ऑक्सिजन कमी असतो."
"मी माणूस नाही, मी आठवण आहे."
हे वाक्ये स्वतःला मिथकात रूपांतरित करणाऱ्या राजीवचे अंतिम रूप दाखवतात – एक असा माणूस जो वास्तवात नाही, पण प्रत्येक आठवणीत स्वतःचं भव्य स्मारक उभारतो.

--- शैलीविषयक निरीक्षणे:

भाषा: हलकीफुलकी, दैनंदिन बोलचालीची, पण डबल मिनिंग, भाषिक खेळ, विसंगती वापरून व्यंगात्मता अधिक गडद केली आहे.

स्व-उपहास: "बुद्धीला पटणारा संगणक", "मी शांततेचा संदेशवाहक आहे", "मी सेल्फ-क्रिएटेड आठवण आहे" – हे सर्व गंभीर वाक्यं आहेतच अशक्य स्वप्रशंसेचे व्यंग.

प्रेरणादायक वाक्याचा व्यंगात्मक वापर: "No one can suppress you..." हे खरंतर प्रोत्साहनपर वाक्य आहे, पण इथे ते 'मी काहीही करीन, माझा उत्सव मीच करीन' ह्या आत्ममग्नतेसाठी वापरले जाते.

--- निष्कर्ष:

हा लेख म्हणजे एक गंभीरपणाचा चपखल विनोदातून फुगा फोडणारा आरसा आहे.
"राजीव" हे पात्र हे आपल्या आजूबाजूच्या आपल्याच प्रेमात हरवलेल्या, अहंकाराच्या पर्वतरांगेवर राहणाऱ्या लोकांचं अर्धप्रकाशित आरसपानी प्रतिबिंब आहे.
त्याच्या भाषेतील गर्व, त्याच्या कृतीतील विसंगती, आणि लेखातील अचूक ‘टायमिंग’ हे सगळं मिळून या लेखाला खूप हसवणारं आणि थोडं विचार करायला लावणारं बनवतात.