इंग्रजी भाषेचा अन्य भाषांवर प्रभाव

इंग्रजीचे (आणि हिंदीचेही) मराठीवरील आक्रमण.
तुम्ही दिलेल्या अलीकडील उदाहरणाबाबत माझी दोन निरीक्षणे.
१. स्वतःच्या शिक्षण, ज्ञान, सामाजिक स्तराविषयी न्यूनगंड असताना गरज नसताना इंग्रजी शब्दांचा अथवा वाक्यांचा उपयोग केला जातो. यात मीसुद्धा काही कमी नाही, मलापण येतं हे दाखवणं समाविष्ट असतं.
ज्यांना त्याची गरज नसते, ते असा अनावश्यक इंग्रजी शब्दांचा वापर टाळतात.
मी आधीही काही वेळा मिपावर उदाहरण दिले आहे. जयंत नारळीकर यांच्या विद्वत्तेविषयी सर्व परिचित आहेतच. युके मधील शिक्षण + संशोधन तेही अवकाश शास्त्रात असताना जेव्हा ते मराठी बोलतात तेव्हा त्यांच्या तोंडी इंग्रजी शब्द केवळ अनिवार्य असेल तिथेच येतात. त्यांचं शालेय शिक्षण सुद्धा बहुधा उत्तर भारतात झालं आहे.
हेच विजय भटकर, रघुनाथ माशेलकर यानादेखील लागू होईल.
(एक उपनिरीक्षण: मुली / महिलांकडून या कारणासाठी इंग्रजी शब्दांचा अतिरिक्त वापर जास्त होतो. तसेच कॉलेज अथवा कामाच्या ठिकाणी विरुद्ध लिंगी व्यक्तीशी बोलताना इंग्रजी शब्दांचा अतिरिक्त वापर जास्त होतो.)

२. आता जी पिढी माध्यमांत काम करते त्यांचा जन्म १९९० नंतर व शिक्षण २००० नंतर झाले आहे. तेव्हा त्यांचं शालेय शिक्षण इंग्रजी माध्यमात झाले असण्याची शक्यता जास्त आहे. त्याचाही परिणाम बोलण्यातील इंग्रजी शब्दांचे परिणाम वाढण्यात होत असावा.

* डिस्क्लेमर - उपरोक्त निरीक्षणे माझी वैयक्तिक आहेत. ती परिपूर्ण तसेच अंतिम सत्य आहेत, असा दुरूनही दावा अथवा गैरसमज नाही. ती अपूर्ण नक्कीच असू शकतात. कदाचित चुकीची असू शकतात.

योग्य निरी़क्षणे आहेत. गेल्या वीस वर्षात इंटरनेट(आंतरजाल्)चा मोठा प्रभाव कारणीभूत आहे का?जी माहिती पुर्वी 'धावते जग'(म.टा.चे सदर) मधुन मिळायची तीच माहिती आता स्व्तःला इंटरनेटवरुन मिळू शकते. ही माहिती बहुतांशी इंग्रजीतून असल्याने इंग्रजीचा प्रभाव वाढला आहे.
उर्दु/फारसीचा द्वेष करुन ते शब्द घालवण्यापेक्षा पर्यायी इंग्रजी शब्द सुचवले तर योग्य होईल. सर्वच भारतीय भाषाना हा प्रश्न भेडसावत आहे. हिंदी तरी आता कुठे हिंदी राहिली आहे? हिंदी भाषिक टी.व्हि.वर बोलतात त्यात ५०% इंग्रजीच असते.

लेखातली आणि प्रतिसादातली तुका शेठ आणि माईसाहेबांची निरीक्षणे पटली!
मी कुठलीही हिंदी/मराठी टिव्ही सिरीयल गेल्या कैक वर्षांपासून बघत नसलो तरी काही वेळा मातोश्रींमुळे (इच्छा नसतानाही) त्यातले संवाद कानावर पडतात. पात्रांच्या तोंडची ती धेडगुजरी भाषा ऐकायला फार विचित्र वाटते. काही वेळा तर वाक्यामध्ये ६०-७०% शब्द इंग्रजी असतात.
वर्तमानपत्रांचीही तीच गत! त्यांतसुद्धा हल्ली इतके इंग्रजी शब्द घुसडलेले असतात जे खरंतर अनावश्यक वाटतात आणि हे सर्व मुद्दामहून केले जातंय की काय अशीही शंका येते.

Machine Learning, Additive Manufacturing या सारख्या संकल्पनांसाठी मराठी शब्द तयार करून त्यांचा वापर करावा असे अजिबात सुचवायचे नाही.

१००% सहमत!
त्याच बरोबर युट्युबचे 'तूनळी', फेसबुकचे 'चेहरा पुस्तीका/पुस्तक', व्हॉट्सॲपचे 'कायप्पा' असे वृथाभिमानाने किंवा खोडसाळपणे केलेले मराठीकरणही वाचताना मला व्यक्तिगतरीत्या अत्यंत खटकते / चुकीचे वाटते!
इतका मराठीचा अभिमान असेल तर स्वतःची अशी एखादी लोकप्रिय साईट/ॲप निर्माण करून तीला 'तूनळी' किंवा 'सुरनळी', कायप्पा, चेहरा पुस्तिका / थोबाड पुस्तिका वगैरे नाव खुशाल द्यावे, परंतु इतर कोणाच्या निर्मितीची - ब्रँड नेमची अशी विटंबना करू नये असे माझे वैयक्तिक मत!

तसेच डेटा / डाटा साठी 'विदा' असा शब्द हल्ली बऱ्याचवेळा वाचनात येतो. थोडा शोध घेतला असता त्यासाठी 'सांख्य' असा मराठी प्रतिशब्द फार पूर्वीपासून वापरात होता असे समजले.
मग प्रश्न असा पडला की जर डेटा साठी सांख्य असा शब्द मराठीत उपलब्ध असताना ज्याच्या उत्पत्तीचा कुठलाही अधिकृत संदर्भ मिळत नाही असा 'विदा' हा शब्द वापरण्याचे नक्की प्रयोजन काय आहे?
ह्याबद्दल कोणाला माहिती असल्यास जरूर कळवावे, जाणून घेण्याची इच्छा आहे.

लेखातील मुद्द्यांबाबत तूर्तास रुमाल टाकून ठेवत आहे. तरीही, पहिल्या दुव्यात दिलेल्या भाषावार कोष्टकावरून थोडी आकडेमोड करून पाहिली. मनोरंजक वाटली.

कुठली भाषा कितपत प्रभावशाली आहे ते पाहण्यासाठी, ती भाषा ही ज्यांची मातृभाषा नाही अशांचे ती भाषा बोलणार्‍या एकूण लोकसंख्येशी असलेले गुणोत्तर किती आहे ते काढून पाहिले. कारण मातृभाषा नसतानादेखिल एखादी दुसरी भाषा शिकली जाते ते उगाच नव्हे! (हौसेखातर दुसरी भाषा शिकणारांची संख्या फार नसावी).

इंग्रजीत हे गुणोत्तर ७०% तर फ्रेंचमध्ये ७२% येते.

इंग्लंड आणि फ्रान्स यांचा वसाहतीचा इतिहास लक्षात घेतला तर यात आश्चर्य वाटू नये. तरीही, फ्रेंच ही मुख्यत्त्वेकरून अफ्रिकेपुरती मर्यादित दिसते तर इंग्रजीचे अस्तित्व मात्र जवळपास प्रत्येक खंडात दिसते.

इंडोनेशियनसाठी हे गुणोत्तर ७८% आणि उर्दूसाठी ७०% एवढे घसघशीत आहे तर हिंदीसाठी निम्म्याहून कमी म्हणजे ४३% आहे.

हेदेखिल अपेक्षितच आहे. बहासा इंडोनेशिया, उर्दू आणि हिंदी या प्रामुख्याने एकाच देशात एकवटलेल्या भाषा की जो देश वस्तुतः बहुभाषिक आहे.

इंडोनेशियाबद्दल फारसे ठाउक नाही. परंतु आकडेवारीवरून असे वाटते की, तेथिल अन्य भाषा फारशा प्रगत नसाव्यात आणि बहासा इंडोनेशिया ही भाषा शिकणे बहुदा त्यांच्यासाठी अपरिहार्य असावे.

अगदी अशीच परिस्थिती पाकिस्तानात आहे. पण भारतात अशी परिस्थिती नाही. म्हणून रस्त्यावरची बोली हिंदी शिकली तरी काम चालून जाते. म्हणून हे गुणोत्तर फारसे घसघशीत दिसत नाही.

मराठीत हे १६% पडते. ते बहुधा मुंबई-पुण्यात आलेल्या परप्रांतियांमुळेच असावे!

लेख आवडला. पण कोटी च्या जागी करोड वापरलेले खटकले. मला मराठी वाक्यात करोड वापरणे फार "चिप" वाटते. अर्थात हे माझे स्वत:चे मत आहे.

मस्त लेख. इंग्रजीमुळे भाषांचा र्‍हास हा नेहमीचा विषय !
हिंदी इंग्लीश भाषा वापरणे हा ट्रेण्डच असेल तर काय करणार. ट्रेण्डच्या आहारी गेलेले लोक आपल्या मातॄभाषेचा वै फारसा विचार करत नसतात !
"क्या बात हैं" असे कौतुकपर शब्द गेली ४०-५० वर्षे ऐकतोय. हे शब्द ऐकले नाहीत तर जिंदादिल दाद मिळाल्यासारखीच वाटत नाही !
हे शब्द रु़जून किती दशके लोटली असतील ?

आता इंग्लिश बोलणारे जास्त आहेत ह्याचे कारण ब्रिटिश लोकांचे जगभर पसरलेले साम्राज्य.
इंग्लिश
ज्ञान भाषा आहे हे खूळ आहे.
जपान,कोरिया,रशिया चीन ह्यांची भाषा इंग्लिश नाही पण तंत्र ज्ञान मध्ये हे देश ब्रिटन , अमेरिके ला पण भारी आहेत.
मानवी इतिहासात भाषा ची उत्पत्ती आणि आताच्या भाषा ह्याच्या मधल्या काळात भाषे मध्ये खूप बदल होत गेले आहेत.
मूळ भाषा आता नष्ट झाल्या आहेत.
उत्तर हिंदुस्तान मध्ये मुघलांनी अनेक वर्ष राज्य केले.हिंदी ही भाषा उर्दू चे पिल्लू आहे.
मुस्लिम लोकांची भाषा आहे म्हणजे.
राज्य कर्त्याची भाषा आहे.
हिंदी राज्यकर्त्या ची भाषा.
आणि इंग्लिश पण राज्य करत्याची च भाषा.
उद्या भविष्यात आताच्या सर्व भाषा नष्ट होवून कोडिंग प्रकारची भाषा जगात वर्चस्व गाजवेल.
कारण पुढील जग हे तंत्र ज्ञान चे गुलाम असेल.
जे तंत्र ज्ञाना मध्ये पुढे त्यांचीच जगावर सत्ता असेल.
आणि सत्ता धारी लोकांची भाषा जगाला शिकावी लागेल.तेच किंग असतील.

पानिपत चे युद्ध मराठे हरले नसते प्रचंड विजय मिळवून जिंकले असते.दिली ची गादी मराठ्यांनी काबीज केली असती आणि देशभर राज्य केले असते तर आज मराठी हीच देशाची भाषा असती हिंदी पण नाही.
सत्ताधारी असणे हे भाषा टिकवण्यासाठी पण महत्वाचे आहे.

चांगला लेख! आवडला