रोमान्स विथ मुझिक

व्यक्तीच्या आयुष्यात कोणत्याही छंदाची कधीही सुरुवात का होऊ शकत नाही या मानसिकतेचं उत्तम उदाहरण आहे. धावायचं म्हटलं की डायरेक्ट युसेन बोल्टशी तुलना करायची आणि हातपाय गाळून बसायचं असा प्रकार होतो.

बाथरुम सिंगींग आणि कराओके सिंगींगमधे कमालीचा फरक आहे कराओके सिंगींग मधली मजा त्यात नाही. पण गाण्यासाठी आपल्याला जन्म घालवावा लागेल अशी धरणा करुन घेतली की बाथरुममधेही गायची लाज वाटेल.

तुमच्या प्रतिसादामुळे ज्यांना थोडं फार तरी गायची इच्छा आहे असे लोक हतोत्साह होऊ नयेत म्हणून प्रतिसाद दिला.

ज्ञापैंच्या मार्गानं जायचं तर उभा जन्म ताल शिकण्यातच जाईल. इन फॅक्ट जगातले कित्येक सुरेल आवाज केवळ तालाची समज नाही म्हणून बाद झालेत.

ताल हा खरं तर विक्षेप आहे. तो सतत गायकाचं लक्ष वेधून घ्यायचा प्रयत्न करतो आणि एकदा तालाकडे लक्ष गेलं की सूर हुकतो ! तालाला बंदिस्त करण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे तो मेंदूत सेंटर करणं ! मग तो कोणताही ताल असू दे. हा इतका अफलातून उपाय आहे की बोलता सोय नाही.

यानं दोन्ही साधतं, (१) विक्षेप करणारा तालंच तुम्हाला सेंटर्ड करतो आणि (२) तुम्हाला नेमकं कोणत्या शब्दावर किती वजन टाकायचं ते कळतं.

तालाशी रोमान्स करायच्या फक्त दोनच पद्धती आहेत : ऑफ बीट आणि ऑन बीट. ऑफ बीट म्हणजे शब्द बीट पूर्वी किंवा नंतर येतो आणि ऑन बीट म्हणजे प्रत्येक शब्द बीटवर येतो. जसा तुमचा ताल सेंटर करण्याचा सराव वाढत जाईल तशी ही कला पण तुम्हाला अवगत होईल.

लोकांच्या जीवनात गाणं यावं अशी माझी कामना आहे !

आपण गाऊ शकत नाही याचं एकमेव कारण म्हणजे आपला आवाज आपल्याला आवडत नाही. जर तुमचं गाणं ऐकायला तुम्हीच राजी नसाल तर तुमच्या जीवनात संगीत केवळ ऐकण्यापुरतं मर्यादित राहिल. तुम्ही कधीही स्वतःचं गाणं म्हणू शकणार नाही. हा मानवी मनाचा एक मोठा पॅरडॉक्स आहे. जे कुणी महान गायक होऊन गेले किंवा आहेत त्यांना फक्त एकच गोष्ट साधली की त्यांनी स्वतःचं गाणं ऐकायला सुरुवात केली !

इतर कुणीही असता तरी पोस्टवर आलेल्या पहिल्याच प्रतिसादानं तो इतका खचला असता की त्यानं प्रशासनाला ही पोस्टच निस्सरित करायला सांगितली असती आणि त्याच्या जीवनातलं गाणं कायमचं संपलं असतं !

पण पोस्ट इतकी नामी आहे की ती प्रत्येकाला स्वतःचं गाणं ऐकायचा मोह पाडेल आणि पोस्टमधे शब्दप्रधान गायकीचे सर्व पैलू इतक्या खुमारीनं साधलेत की तुम्हीही गायला लागाल आणि आनंदाचं एक अनंत आकाश तुम्हाला खुलं होईल.

तशी ही पोस्ट बहरत जाईल. आपणही गाऊन पाहू असा मोह प्रत्येकाला व्हावा यासाठी ही पोस्ट आहे.

गाणं किती सोपं आणि सहज आहे हे सांगण्याचा हा एक दिलकश प्रयत्न आहे. तो यशस्वी झाला तर धागा अनेकांची गाणे इथे पोस्ट होऊन धागा उत्तरोत्तर बहरत जाईल.

तुम्हीही प्रयत्न करा.

आनंद झाला की पहिली गोष्ट काय होत असेल तर व्यक्ती गुणगुणायला लागते !

मानसशास्त्राचा कमालीचा अभ्यास केल्यानंतर असं लक्षात आलंय की या तीन स्टेप्स आहेत :

१. आनंदाचा अर्थ आपण स्वतःशी कनेक्ट झालोत.
२. गुणगुणायला लागणं याचा अर्थ असा की काही क्षण का होईना, मनाची अविरत बडबड थांबून त्याचं ध्वनीत रुपांतरण झालं आहे.
३. आनंद हरवण्याचं एकमेव कारण म्हणजे तुम्ही गाणं गुणगुणत असतांना मनानं तुम्हाला पुन्हा सांगितलं की `अबे छपरी, लई झालं आता कामाला लाग ' !

तुम्ही पुन्हा मनाशी राजी झालात आणि स्वतःचं गाणं ऐकण्याची संधी गमावलीत !

सुरेख गाणी ऐकत रहा पण नुसते कानसेन होऊ नका. पॅसिविटी तुम्हाला परावलंबी करते. आपण रफी होऊ शकणार नाही याचं कारण रफी ग्रेट होता एवढंच नाही, तर त्यानं स्वतःच्या गाण्यावर प्रेम केलं. तुम्हीही स्वतःचं गाणं ऐकायला सुरुवात करा. आपण रफी होऊ शकत नाही या विचाराला फाटा मारा. मग तुमच्या लक्षात येईल की 'अरे, आपण सुद्धा गाण्यात एखादी वेगळी जागा घेऊ शकतो. आपल्या बरोबर गायला लता किंवा आशा असूच शकत नाही पण सोशल सिंगींग अ‍ॅपवर आपल्याला इन्वाइट पाठवणारी गायिका सुद्धा सुरेल आहेच की आणि तिच्या सुरात सूर मिसळून आपणही त्या आनंदात रमून जाऊ शकतो.

जरुर गा ! काहीही अडचण वाटली तर इथे विचारा किंवा व्यनि करा.

सुरुवातीला ऑन बीट असणारं एखादं सोपं आणि तुमच्या आवडीचं गाणं घ्या, उदा, ऐ दिल है मुश्कील जीना यहां. एकदा ठेक्यात गायला लागलात की तुम्ही सुरु झालाच म्हणून समजा !

माणसाने स्वतःवर खुश रहावं, दुनिया गेली तेल लावत. हा ऍटिट्यूड तुमच्या या पोस्ट मध्ये मस्तपैकी दिसून येतोय. लगे रहो !!! अशीच भरपूर गाणी गात रहा.

क्या बात है !

आनंद म्हणजे स्वतःच्या कंपनीत खुश असणं ! ओशो म्हणतात, सिद्ध किसीके विपक्षमे नही है, वो बस अपने पक्षमे आ गया है |

पोस्टमधे सांगितलेला सराव तुम्हीही करा. आनंदात रहाण्याची आयडीया तुम्हाला कळली आहे. मी तर इथे एकसोएक गाणी अपलोड करीनच पण स्म्यूलवर आलात की नक्की कळवा... एखादं ड्युएट तुमच्याबरोबरही गायला मजा येईल.

ऑल द बेस्ट !

जगातला हिंसाचार संपवायचा असेल तर लोकांना संगीताचा मोह पडणं हा सर्वोत्तम मार्ग आहे. गाणारा दिवसेंदिवस तरल होत जातो, त्याची सौंदर्य दृष्टी कमालीची वाढायला लागते. मनाच्या अविरत बडबडीतून मुक्त झाल्यानं तो आनंदी होत जातो. गाणं तुम्हाला स्वतःशी कनेक्ट करतं. ती कला सर्वांना साधावी यासाठी हा प्रयत्न आहे. करा ट्राय !

गोडवा हा म्हणणं आणि ऐकणं बॅलन्स झालं की आपसूक येतो. उच्चारण आणि श्रवण यांचा मध्यबिंदू म्हणजे गोडवा. आपल्या आवाजात गोडवा नाही असं वाटतं कारण आपण आपलं गाणं ऐकायला तयार नसतो.

पोस्टवरचा पहिलाच प्रतिसाद हे या मानवी मनात खोलवर रुजलेल्या इन्फिरिऑरिटी काँप्लेक्सचं प्रातिनिधिक उदाहरण आहे. मग त्या प्रतिसादात म्हटल्याप्रमाणे लोक फक्त श्रवणभक्ती करतात. कितीही आनंद झाला आणि चुकून जरी गुणगुणायचं म्हटलं की डायरेक्ट भीमसेन आणि रफीच आठवतात आणि आपला आवज कंठातच अडकतो. अर्थात, ज्याला शास्त्रीय गायन आणि शब्दप्रधान गायकी यातला फरकच कळत नाही त्याच्या आकलनाची किंमत शून्य आहे. आज करोडो लोक कराओकेवर गातात आणि संगीताचा आनंद घेतात. यथावकाश सूर-लय-ताल त्यांच्या जीवनात प्रवेश करेलच. ज्यांना आवड असेल ते शास्त्रीय संगीतही शिकतील आणि आपल्याबरोबर इतरांचंही जगणं मजेचं करतील. अर्थात, त्यांच्या प्रवासात अशा मानसिकतेचे लोक भेटले तर त्यांना फुल फाटा दाखवून त्यांनी आपलं गाणं हरवू देऊ नये हे नक्की !

एक कोरा कॅनवास आहे. तुम्ही तो जितका रंगवाल तितकं ते रंगत जाईल. इथे जे नकारात्मक प्रतिसाद आलेत (किंवा येतील) त्यांचा अर्थ इतकाच की अशा मानसिकतेचा जगण्यातला सगळा रस संपला आहे.

संदीपच्या फार सुरेख ओळी आहेत :

आताशा मी फक्त रकाने दिवसांचे भरतो...

कळून येता जगण्याची या इवलीशी त्रिज्या
उडून जाती अत्तरापरी जगण्याच्या मौजा
दारी नाही फिरकत कुठला नवा छंद-चाळा
राखण करीत बसतो येथे सदैव कंटाळा,....

कंटाळ्याचा देखील आता कंटाळा येतो !
आताशा मी फक्त रकाने दिवसांचे भरतो...

अशा लोकांच्या जीवनात ना कुठला छंद ना काही रस, ते फक्त तोच दिवस रोजरोज जगत जातात. तुम्ही त्यांच्या सहवासात थोड्याच वेळात एकदम बोअर व्हाल. त्यांच्या जगण्याचा आवाकाच इतका मर्यादित असतो की ते स्वतःलाच कंटाळलेले असतात. (इथल्या त्यांच्या पोस्टस बघून ही तुम्हाला त्यांचा आवाका कळेल). मग कुणी एखादा नवा उपक्रम सांगितला किंवा करण्यासाठी कुणाला प्रोत्साहित करतांना दिसला की यांचा इन्फिरिऑरिटी काँप्लेक्स ज्याम उफाळून येतो, कारण यांना स्वतःला, आपल्या आयुष्यात आता काहीही नवं घडू शकणार नाही याची ठाम खात्री असते. असे लोक कधी भेटले तर त्यांना फुल इग्नोर मारुन तुमचे छंद जपा. तुमचं आयुष्यही वृक्षासारखं बहरत जाईल.

निरुपयोगी आहे. आयुष्य कायम या क्षणात साठलेलं आहे. जर तुम्हाला गाणं म्हणायचं असेल तर त्यासाठी आता काही तरी करावं लागेल, मग तुमचं वय काहीही असो !

४५ नंतर तर आपल्याला आता काही जमणार नाही, फक्त आलेला दिवस ढकलायचा आणि भविष्याची स्वप्न बघायची (मुलाकडे / मुलीकडे अमेरिकेला जाऊ, नातवंड झालं की मजा येईल, व्यावसायात असाल तर : आणखी जोरात हँडल फिरवू म्हणजे पुढची सोय होईल) या पलिकडे कुणी फारसा विचार करणारे दिसत नाहीत.

पण एकदा वर्तमान छंद जोपासायची एकमेव संधी आहे हे लक्षात आलं की आयुष्याचे रंग बदलायला लागतात

.

काही मतांततरं आहेत ती अशी :

१.

आपण ज्यावेळी गाणे म्हणतो तेव्हा खरंतर मूळ गाणं आपल्या मेंदूत आपण प्ले करत असतो आणि त्याबर हुकूम म्हणायचा प्रयत्न करतो.तेव्हा मूळ गाण्याची रेकॉर्डिंग मेंदूत फिट्ट पाहिजे.

गातांना मेंदूतलं गाणं ऐकणं आणि त्या बरहुकूम म्हणणं हा डबल ट्रबल आहे. एकतर तो मूळ गाण्याची नक्कल करण्याचा प्रयत्न आहे आणि दुसरं म्हणजे ते गाणं तुमचं होऊ शकत नाही. रफीनी म्हटलं त्यावेळी त्याला प्रिसिडन्स नव्हता, त्याच्या मेंदूत काहीही चालू नव्हतं त्यामुळे ते बहारदार झालं आहे.

गाण्याची एकमेव ट्रिक अशी > चाल (गाण्याची कॉपी नाही) मेंदूत एकदम पर्फेक्ट हवी > लिरिक्स पाठच हवीत, आणि > गातांना आपलं गाणं आपण ऐकायला हवं.

२.

दुसरे असे की lyrics बऱ्यापैकी पाठ हवे, ओझरत्या नजरेने पाहूनही लिहिलेले lyrics समजायला हवेत. Lyrics वर लक्ष ठेवून वाचून गायला लागल्यास सूर डळमळीत होतो.

लिरिक्स हुकली तर स्वरापेक्षाही ताल हुकतो ! लिरिक्स बर्‍यापैकी नाही तर फुल पाठच हवीत. गाणं हे नाटकाच्या संहितेसारखं आहे. तुम्ही जगातला कितीही भारी नट स्टेजवर उभा करा, पाठांतर नसेल तर त्यानी माती खाल्लीच म्हणून समजा !

गाणं हा सांगितीक अभिनय आहे त्यामुळे लिरिक्स तर पाठ हवीतच आणि त्याही पुढे जाऊन त्यांचा अर्थ माहिती हवा. कारण भावाभिव्यक्ती अर्थ समजल्याशिवाय असंभव आहे.

प्रत्येक गाणं ही गायकाच्या स्वानुभवाची सांगितिक भावाभिव्यक्ती आहे

३. प्रत्येकाचे गायनाचे आकलन वेगळे असते. उदा.रफीचे "एहसान तेरा होगा मुझपर" ह्यातील प्रत्येक शब्दाचे उच्चारण, हलकेच घेतलेल्या हरकती, भाव हे अनेक जणांच्या लक्षातच येत नाही

एकदम सही ! पण मेंदूतल्या गाण्याबरहुकूम गाणं नाही तर गाण्याचा महौल (मूड) लक्षात घेऊन गायला हवं.

४.

आपल्याला कोणते गाणे आवडते यापेक्षा कोणते गाणे(वा कोणत्या गायकचे गाणे) आपण विनाप्रयास गुणगुणू शकतो तेच सुरुवातीला गाण्यासाठी निवडायला हवे.

पर्फेक्ट !

५. प्रत्येकाचा आवाज अद्भुत आणि अद्वितीय आहे यात शंका नाही.परंतु कोणतीही कला ही साध्य करण्यासाठी मुळात ती काही प्रमाणात अंगी असेल तरच ती अभ्यासाने बहरू शकते.सगळ्या गोष्टी फक्त त्यामागचे शास्त्र वा टेक्निक शिकल्याने येत नाहीत

गाण्यासाठी फक्त दोनच गोष्टी लागतात : रोमँटिसिजम आणि स्वतःचं गाणं ऐकण्याची इच्छा. मग बाकी सगळं आपोआप जुळून येईल.

६.

सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे गाणे गाताना स्वतःला त्यात झोकून देणे, एकरूप होऊन गाणे...म्हणजे मग गाण्यात भाव प्रकटतो..इतर गोष्टी ताल सूर लय मग थोड्याशा बिघडल्या तरी गौण ठरतात कारण गाण्याचा एकंदरीत इफेक्ट चांगला होतो.

बरोब्बर ! इंपॅक्टसाठी ते गाणं मूळ गायकाचं न राहता तुमचं व्हायला हवं !

तुमच्या गाण्याची एखादी क्लिप इथे टाकाल का ? किंवा मला नक्की व्यनी करा.

अशा सविस्तर प्रतिसादाबद्दल मनःपूर्वक आभार्स !

ताल सेंटर करणं ! तो पोस्टमधे दिला आहे. हा सराव झाला की तुम्हाला ऑन बीट आणि ऑफ बीट पण कळायला लागेल.

सुरुवातीला सोपं गाणं (ऑन बीट) घ्या, उदा. ऐ दिल है मुश्कील जीना यहां, ताल सेंटर करुन ते म्हणायचा प्रयत्न करा; मग तुम्हाला प्रत्येक शब्द कसा बीटवर येतो ते कळेल. तुमच्यासाठी ते गाणं मी इथे देणार होतो पण सध्या स्म्यूलवर त्या गाण्याला कुणी को-सिंगर नाही. तरी इन्वाइट पाठवीन आणि आल्यावर इथे देईन. इन द मीन टाईम तुम्ही ट्राय करा, जमून जाईल.

सगळ्यात महत्त्वाचं म्हणजे कुणी काही नेगटीव रिमार्क मारला तर नाऊमेद होऊ नका. त्या लोकांना प्रचंड इन्फिरिऑरिटी काँप्लेक्स असतो. स्वतःला काहीही जमत नाही त्याची खंत ते निर्लज्जपणे दुसर्‍याला नाऊमेद करुन काढतात. अशा लोकांना फाटा दाखवा. माझे इथले बरेचसे प्रतिसाद त्याचाही एक डेमो आहेत.

साधे सोपे शब्द, सहगायन, मंद ठेका आणि जबरदस्त मूड असं हे काँबिनेशन आहे. करा ट्राय, तुम्हाला तालात कसं गायचं याची कल्पना येईल

Sanjay Kshirsagar · ver:1

ये रातें ये मौसम, नदीका किनारा

गाणं सुरेख झालं आहे.

आता तुमच्या लक्षात आलं असेल की जेंव्हा मेंदूत काहीही प्ले होत नसतांना तुम्ही ते गाणं म्हणता तेंव्हा ते तुमचं गाणं होतं. देअर इज नो प्रिसिडन्स ! यू आर सिंगींग इट योरसेल्फ फॉर द फर्स्ट टाइम. आणि हीच स्थिती प्रत्येक वेळी तुम्ही ते गाणं म्हणता तेंव्हा येते. दरवेळी तुम्हाला त्या गाण्यात काही तरी नवं सापडतं, दरवेळी वेगळी मजा येते.
_____________________________

इथे नेगटीव प्रतिसाद देणारे आयुष्यभर नुसते ऐकत रहातील. त्याचा फायदा इतकाच की एकीकडे फुल स्पीडमधे विचार चालू आणि मधूनमधून (लक्षात आलं की) यांचं ऐकणं ! त्यात काही मजा नाही, ग्रोथ नाही आणि जीवनाचा रंग काही केल्या बदलत नाही. जगणं इंटर-अ‍ॅक्टीव हवं, पॅसिवीटी हा निर्बुद्धपणे जगण्याचा सगळ्यात सोयिस्कर मार्ग आहे. तुम्ही कायम मनाच्या दडपणाखालीच राहता. तुम्हाला स्वच्छंद होण्याचा एखादा पैलू कुणी दाखवला की त्यालाही खाली खेचायला बघता. ज्यांना नवा छंद जोपासायचायं त्यांनी अशा लोकांना फुल फाटा दाखवा.

१.

एक अनोखं तंत्र विकसित केल्याबद्दल तुमचं कौतुक व अभिनंदन आहे.

मनःपूर्वक आभार !

२.

तुमचं ठेका विचलित करू शकतो हे निरीक्षण अफलातून आहे.

मनसशास्त्राच्या अभ्यासाची ती परिणिती आहे.

३.

ठेका म्हणजे ताल म्हणावा का? माझ्या मते ताल वेगळा आहे आणि ठेका वेगळा आहे. गीत वृत्तबद्ध असलं की ताल आपसूक उगवतो, तर ठेका मुद्दाम निर्माण करावा लागतो.

ठेका आणि ताल एकच. शास्त्रीय संगीतात ताल आणि सुगम संगीतात ठेका म्हणतात.

ताल सेंटर करणं ही माझी सुगम संगीताला दिलेली सर्वोच्च काँट्रीब्युशन असेल ! गायक एकदा ते करु शकला की तालाची भीती गेलीच म्हणून समजा.

वृत्तांचा अभ्यास नाही पण ताल वृत्तबद्धतेतून उगवत नाही. ताल हा गाण्याचा स्पीड दर्शवतो आणि कंट्रोल करतो. गाणं तालात हुकतं तेंव्हा गाण्याचा स्पीड मिसमॅच झालेला असतो. अनेक गायक अत्यंत सुरेल गातात पण त्यांना हे लयीचं (गाण्याचा स्पीड) भान राखता येत नाही, त्यामुळे ते तालात गाऊ शकत नाहीत.

खरं तर तुमची चाल पक्की असेल तर तुम्हाला ठेक्याची गरजच नसते (कारण तो लयीतच अंतर्भूत झालेला असतो). पण ताल सुरु झाला की ती लय खुलते (आणखी सुस्पष्ट होते) आणि गाणं बहारदार वाटायला लागतं. म्हणून तुमची चाल पक्की असेल आणि तुम्ही ठेका सेंटर केला की तुमचं गाणं बिनधास्त होतं.

३.

हे मी बरोबर बोललो का? माझा मूर्त ध्वनीकृत संगीतापेक्षा अमूर्त संकल्पनांकडे अधिक ओढा आहे

संगीत हे मूर्त आहे त्यामुळे सूर- लय (चाल) आणि - ताल (रिदम) या तीन संकल्पनांनी ते बद्ध आहे. तिथे अमूर्त संकल्पनांचा उपयोग नाही.

केवळ एकच गोष्ट अमूर्त आहे ती म्हणजे शांतता, जीचा संगितशास्त्रात पॉज म्हणून काही वेळा उल्लेख केला जातो. ती संगितशास्त्राच्या अभ्यासाचा विषय नाही कारण तीचा अभ्यास होऊ शकत नाही. तालाच्या दोन बीटसच्या दरम्यानचा कालावधी इतपत संगीतात तिचा निर्देश होतो.

जे इंटरेस्टेड आहेत त्यांना गाता यावं यासाठी ही पोस्ट आहे. इथे जितकी गाणी अपलोड होतील आणि त्यावर विधायक टिका / कौतुक काय होईल त्यातून सर्वांना गाण्याचा हुरुप येईल असा हेतू आहे.

गात रहा.