शिंदळ : आक्रमकांची नवी फळी

( १.यल्लम्माच्या आवारातल्या कथा आता 'शिंदळ' याच नावानं टंकत जाईन, प्रत्येक कथा स्वतंत्र ठेवण्याचा प्रयत्न असेल, अर्थात वाचकांना आवडले तरचं, उगाच मिपाची बँडविड्थ खर्ची नको- आभार
२. केवळ एक पार्श्वभुमी म्हणुन 'शिंदळ' ही कथा वाचा. www.misalpav.com/node/32762 )

शिंदळ : आक्रमकांची नवी फळी

यल्लम्माचं देऊळ गर्द अंधारात उभं होतं.
देवळाच्या चहुबाजुंनी प्रदक्षिणेसाठी कठडा होता. देवळासारखाच लहान. त्यावरच दत्ता पहुडला होता.
देवीची ओवाळणी लुटणारे इतर लहानगे चोर कधीच घरी परतले होते. एखाद-दुसरा मागे रेंगाळायचा, 'मोठ्या' मंदिराच्या अवजड पायऱ्यांवर बालसुलभ खेळ खेळायचा.
जेवणाच्या वेळा होत आल्यावर त्यांच्या आया त्यांना गावभर शोधत फिरायच्या.
अकस्मात आलेल्या आयांना बघुन ती लहानगी कारटी सैरावैरा पळत सुटत. त्यांच्याच घराकडे.
बेसावध क्षणी एखादं कारटं जागीच सापडायचं, पाठीत धपाका खायचं, बखोटीला धरून त्यांना ओढलं जायचं, जोरदार भोकाड पसरवणाऱ्या त्या लहानग्या कारट्याची वरात घरापर्यंत निघायची. कोणी एखादा खडतुस वटसरू वाकुल्या दाखवुन त्याला चिडवायचा. तसा त्या कारट्याला अजुनच चेव चढायचा, आवाज टिपेला पोहोचायचा, पायतानं झाडली जायची, बखोटीतुन सुटण्याचा आटोकाट प्रयत्न व्हायचा. बघणारे लांबुन मज्जा घेत, हा तमाशा नेहमी चाले.

पण दत्ताची आई त्याला शोधत आजपर्यंत कधीच आली नव्हती.
दत्ता हुशार मुलगा होता. भुऱ्या केसांचा, तपकिरी डोळ्यांचा, अल्लड वयातला.धुर्त, कावेबाज.
डोळे अगदी गरीब करून बोलायचा, समोरच्याला आपला लळा लावायचा.
रात्री अपरात्री टग्यांच्या टोळीत भटकायचा.
ही टग्यांची टोळी मुरलेल्या मातब्बर पोरांची.
कुणी त्याच्या वयाहुन थोराड, तर कुणी समवयस्क, कधी मधी एखाद-दुसरा मागे रेंगाळलेला चिंटुकला चोर ऊसळत्या ऊत्साहाने टोळक्यात सामील व्हायचा.
हे टोळकं ओढ्याच्या काठानं फिरत रहायचं. हातात सायकलचा जळता टायर घेऊन पाण्यातले खेकडे पकडण्याचा त्यांचा आवडता खेळ खेळायचं.
मिट्ट अंधारात दत्ता पाण्यात उतरायचा, बुवा त्याला जळत्या टायरने वाट दाखवायचा. गाळात हात घालुन दत्ता बऱ्याचदा दगडधोंडेच बाहेर काढायचा. निराश न होता तो आणखीनच खोलवर जायचा, काठावरल्या झाडाझुडपांच्या सांधीत तो खेकड्यांची बिळं शोधुन काढायचा. टायरच्या वासानं खेकडे बिळाच्या बाहेर येतात अशी त्या टोळक्याची घट्ट समजुत होती. बिळाबाहेर टायर धरला जायचा, बराचवेळ खेकडा बाहेर यायचा नाही. पण त्या अंधुक प्रकाशात बिळात थोडी हालचाल जाणवली की दत्ता लगेच झडप घालुन सगळा चिखल बाहेर काढायचा. हातातल्या चिखलात खेकड्याच्या नांग्या वळवळताना जाणवायच्या.
टोळकं हर्षोल्लित व्हायचं. हुऱ्ह्या-तुऱ्यांचा गदारोळ उठायचा.
तासाभराच्या मेहनतीत चार दोन खेकडे सहज मिळून जायचे. मिळालेले खेकडे वडाच्या झाडाखाली बसुन शेकोटीत खरपुस भाजले जायचे. नांग्यानांग्यांची वाटणी व्हायची. टणक कातडीच्या आतले पिवळट डेडाळ चिमुटभर पुडीत बांधुन आणलेले मीठ टाकुन चवीचवीने चाखले जायचे. माळकरी बुवा पण न रहावुन एखादा तुकडा गटकवायचा.
हा बुवा दत्ताचा खास दोस्त, हेटाळण्या झेलुन घेण्यात अव्वल. त्याचं घरदारं माळकरी, म्हणुन त्याला सगळे बुवाच म्हणत. केस कधीही कंगवा न फिरवल्यासारखे अस्ताव्यस्त, पण एका विशिष्ट लयीत. चेहऱ्यावर मख्खपणाचा बाजार, दाताड बाहेर आलेले. यांची भांडणंही बघण्याजोगी. आयली कुयली प्रकारच्या शिव्यांची यांच्याकडे बरीच सामग्री होती, ऐकणाऱ्यांची हसुन हसुन मुरकुंटी वळायची. कधीमधी दोघंही हातघाईवर यायची, थोराड टगे त्यांना अजुनच उचकावायचे. यातुनच गटतट पडायचे. दत्ता आणि बुवाला पुढे करून एकमेकांना शह द्यायचे. हा गदारोळ रात्री उशीरापर्यंत चालायचा.
लांबुन येणारं एखादं भटकं कुत्रं जरी दिसलं तरी हे टोळकं त्याच्या मागे दगडं घेऊन धावायचं. चौकाचौकात कुत्र्याचा पिच्छा पुरविला जायचा. सांधी कोपरे, पानटपऱ्या, झाडा-झुडपात लपलेल्या कुत्र्यांना शोधुन त्यांच्यावर यथेच्छ दगडफेक व्हायची. वर्मी घाव बसलेल्या श्वानांच्या कर्कश्य किंकाळ्या, टग्यांच्या आरोळ्या, शिव्यांच्या लाखोल्या याने यल्लम्माचा परीसर दणाणुन जायचा. या अथक परीश्रमाने टग्यांचे डोळे पेंगाळायचे. तसा तसा टोळक्यातला एकएक 'हिरा' घरी सुटायचा.
कोणी हळुचकन व्हरांड्यात झोपलेल्या भावंडांच्या पांघरूनात शिरायचा, तर कोणी मागल्या दारानं दबकत दबकत घरात प्रवेश करायचा. कोणी ग्रामपंचायतीच्या आवारात, तर कोणी यल्लम्माच्या छतावर चढुन गच्च ताणुन द्यायचा. कीर्र अंधारात गाव निपचित पडायचं.
गावाचं हे रूपडं अंगावर यायचं.

दत्ताचे दिवस हे असे भरीव चालले होते. असं नाही की त्याच्या घरी कमालीचं दारिद्र्य होतं. किंबहुना कुणाच लहानग्याच्या घरी नव्हतं. दिवसभर ही चिल्लीपिल्ली खेळायला म्हणुन एकत्र यायची. खेळात खेळ म्हणुन नैवैद्यही लुटायची. लुटापुटीच्या या खेळात त्यांच्या पोटांची खळगीही भरायची. एखादा अभागी लहानगा जीव मात्र केवळ भुकेले पोट भरण्यासाठीच अपरीहार्यपणे या खेळात ढकलला जायचा.
दत्ताही यातलाच. बाप खांदायला, आई शेळ्यांवर, मोठा भाऊ कधीच घरातुन पळालेला.
घराला दिवसभर कुलुप. किल्ली बाहेरच्या दिवळीत. दत्ताच्या भुकेसाठी.
भुक लागली की दत्ता घरी रायचा, सोबत चार दोन बालगोपाळ घेऊन. थकलेले, भुकेलेले ते लहानगे जीव दत्ताच्या घरी जेवते व्हायचे. कोणी घरूनच बांधुन आणलेला शिधा सोडायचं, कोणी देवळातले नैवैद्य घेऊन यायचं, तर कोणी दत्ताच्या ताटातलं भाकर कालवण यथेच्छ झोडायचं. या साग्रसामंत मेजवाण्या ऐण दपारी चालायच्या. प्रफुल्लित पोटाने हे लहानगे वीर नव्या ऊत्साहाने गावभर उंडारायला मोकळे व्हायचे.
सणावाराच्या दिवशी ते यल्लम्माला कधीच सोडायचे नाहीत. वेगवेगळ्या चवीचे नैवैद्य, पुरणपोळ्या, येळवण्याची आमटी, साखरभात, केळी, कोवळ्या नारळाचं लुसलुशीत खोबरं यांचा चवीचवीनं फडश्या पाडला जायचा. जोरदार आर्थिक कमाई सुद्धा व्हायची. मिळालेली कमाई थोडी थोडी करत गोळ्या बिस्किटांवरच खर्च व्हायची.
दत्ता या लहानग्या चोरांचा आवडता प्राणी, टग्यांच्या टोळीचंही बरचसं अडायचं त्याच्यावाचुन. बेरकी दत्ता असा दोन्ही गटात सक्रिय होता. आपली विशेष निकड दोन्ही गटांना जाणवुन द्यायचा.

दिवस सरत गेले, दत्ता संसारी झाला.
पोटासाठी आता तो रोजंदारीवर कामं शोधायला लागला.
त्याचं यल्लम्मा कडं येणं आपसुकच बंद झालं.
जगायच्या रहाटगाड्यात त्याला ते जमत नसे
दिवसभरं रोजंदारीसाठी तो गावाबाहेर, त्याची बायली गवताचं भारं आणायला रानोमाळ भटकलेली. घराला कुलुप. किल्ली दिवळीत. त्याच्या ईवल्याश्या छोटुकल्या पोरीसाठी.
दिवसभर ही ईवलीशी पोर वट्यावर बसुन एकटीच खेळायची, भेसुर रडायची, कधीमधी एखादी शेजारीन येऊन तिला दोन घास भरवायची.
ईवलुशी छोटुकली रडणं विसरत चालली. परिस्थितीपुढं निब्बर होत राहीली. लहानग्या चोरांच्या नादात तिची दुडुदुडु पाऊले एके दिवशी नकळतपणे यल्लम्माकडं वळली. बोजड देवळाकडं विस्फारल्या डोळ्यांनी पाहुन उत्तुंग शहारली.
यल्लम्माचं देऊळ तिला बघुन खुदुखुदु हसलं.
गावकऱ्यांनी वाऱ्यावर सोडलेली ही 'शिंदळ' देवळावर राज्य करायला आता सज्ज झाली होती.